Trước hết, Quảng Ninh được vạn vật thiên nhiên khuyến mại, vừa giàu sang lại rất tươi đẹp, có Vịnh Hạ Long đã được UNESCO hai lần công nhận là Di sản vạn vật thiên nhiên quốc tế. Quảng Ninh có nhiều di tích lịch sử lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống giá trị gắn liền với truyền thống lịch sử hào hùng và lịch sử vẻ vang dựng nước, giữ nước vẻ vang của dân tộc bản địa ta. Quảng Ninh cũng là tỉnh có nhiều dân tộc bản địa, có nhiều lớp người qua nhiều thời kỳ lịch sử vẻ vang đã làm ăn sinh sống, lập nghiệp và định cư lâu bền hơn tạo nên sự đa dạng và phong phú, phong phú về văn hóa truyền thống và tạo ra sự truyền thống cuội nguồn, truyền thống của con người Quảng Ninh .
Quảng Ninh còn là cái nôi sinh ra của giai cấp công nhân Nước Ta nhưng người thợ mỏ dưới thời thực dân Pháp thống trị phải chịu cảnh cơ cực lầm than. Chính vì vậy mà ý thức đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân vùng mỏ vô cùng dũng mãnh, quật cường. Tiêu biểu là cuộc tổng bãi công của hơn ba vạn thợ mỏ nổ ra ngày 12/11/1936 .
Núi Bài Thơ – di tích lịch sử, văn hoá quốc gia là điểm nhấn của thành phố Hạ Long.
Ngày 25/4/1955, khu mỏ được hoàn toàn giải phóng. Từ đây cuộc đời người thợ mỏ bước sang trang sử mới. Họ hăng say lao động sản xuất, khai thác thật nhiều than cho Tổ quốc; góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước và càng thêm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng.
Trong toàn cảnh lịch sử dân tộc và cái nền văn hóa truyền thống ấy, rất nhiều bài hát viết về khu mỏ, về Quảng Ninh đã sinh ra, trong đó có rất nhiều bài hát hay. Bài hát “ Tôi là người thợ Lò ” của nhạc sỹ Hoàng Vân được nhìn nhận là một trong số những bài hát hay nhất viết về thợ mỏ, về Quảng Ninh. Bài hát này hay cả về lời ca, ca từ đến giai điệu, tiết tấu âm nhạc .
Nhạc sĩ Xuân Nhật, Chi hội trưởng Chi hội Nhạc sĩ Nước Ta tại Quảng Ninh nhận xét : Bài hát “ Tôi là người thợ lò ”, có chỗ ghi là “ Tôi là người thợ mỏ ” của nhạc sĩ Hoàng Vân gần giống như một bản trường ca nhỏ, có khởi đầu, chủ đề chính, kết thúc, có cả phần nhắc lại để nhấn mạnh vấn đề thêm. Bài hát này có quãng rộng, có tính hàn lâm rất hào hùng nhưng cũng rất tha thiết, sâu lắng và lãng mạn, sáng sủa, tin cậy vào tương lai tươi tắn của quê nhà, quốc gia .
Mở đầu bài hát có câu: “Tôi là người thợ lò, sinh ra trên đất mỏ, trong những ngày cờ đỏ, tung bay trên núi Bài Thơ. Núi Bài Thơ, núi Bài Thơ sừng sững, hiên ngang đứng giữa trời…”. Và kết thúc bài hát là câu: “càng nhiều gian khổ, càng nhiều vinh quang. Phất cao ngọn cờ trên núi Bài Thơ năm xưa ta đi tới”. Vậy “những ngày cờ đỏ tung bay trên núi Bài Thơ” là ngày nào? Và “Phất cao ngọn cờ trên núi Bài thơ năm xưa” là năm nào?
Nghệ sĩ Nhân dân Quang Thọ là một trong những người thể hiện thành công nhất ca khúc “Tôi là người thợ lò” của nhạc sĩ Hoàng Vân. Ảnh: Phạm Học
Trước khi có Đảng chỉ huy trào lưu đấu tranh của công nhân mỏ cũng đã diễn ra ở nhiều nơi nhưng đều thất bại. Nhiều cán bộ cách mạng đã về khu mỏ “ vô sản hóa ” để rèn luyện và chỉ huy công nhân đấu tranh. Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Đông Dương ( nay là Đảng Cộng Sản Việt Nam ) được xây dựng. Sau đó, cán bộ cộng sản ở Khu mỏ cũng được xây dựng và trực tiếp chỉ huy công nhân đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm, chống đánh đập, cúp phạt … Trong lúc trào lưu cách mạng lên cao, Chi bộ cộng sản khu mỏ Hà Tu – Hòn Gai đã quyết định hành động treo cờ Đảng trên núi Bài Thơ để cổ vũ trào lưu đấu tranh của công nhân mỏ .
Để thực hiện chủ trương này, Chi bộ Đảng đã cử đồng chí Nguyễn Thị Lưu đi Hải Phòng mua vải về may cờ. Lá cờ có hình chữ nhật, màu đỏ, ở giữa có hình búa liềm tượng trưng cho hai tầng lớp đông đảo nhất lúc bấy giờ là công nhân và nhân dân lao động.
Sau khi cờ đã may xong, Chi bộ cử chiến sỹ Đào Văn Tuất ( tức Nguyễn Thành ) là công nhân Nhà máy Cơ khí Hòn Gai làm trách nhiệm treo cờ lên trên núi Bài Thơ. Để phối hợp và tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc treo cờ, Chi bộ cử một tổ làm trách nhiệm cắt điện. Đồng chi Đào Văn Tuất đã đi lại khu vực bến tàu thủy để bí hiểm quan sát đường lên núi và nơi treo cờ trên núi Bài Thơ .
Đúng kế hoạch đã định, đêm 30/4/1930, chiến sỹ Đào Văn Tuất buộc cờ vào trong người rồi trèo lên núi Bài Thơ. Nơi chiến sỹ Tuất cắm cờ là mỏm Mỏ Quạ ở lưng chừng núi Bài Thơ, nó nhô ra và hướng về phía phố Hội Oản ( nay là đường Lê Thánh Tông ). Khoảng quá giờ đêm, đầu giờ sáng ngày 1/5/1930, chiến sỹ Đào Văn Tuất đã đến được mỏm Mỏ Quạ. Đúng lúc đó, tổ cắt điện thực thi cắt điện tại khu vực cầu Kênh Liêm. Họ buộc đá vào đầu dây thừng rồi ném lên dây điện cao thế dẫn điện từ Nhà máy Điện Cột 5 ra thị xã Hòn Gai rồi kéo dây thừng làm cho hai dây điện cao thế chập vào nhau, tạo ra tiếng nổ rất to, làm đứt dây điện, lập tức cả thị xã Hòn Gai mất điện. Trong lúc đó, chiến sỹ Đào Văn Tuất hoàn thành xong nốt việc làm treo cờ trên mỏm Mỏ Quạ rồi xuống núi và trở lại nhà bảo đảm an toàn .
Sáng hôm sau – 1/5/1930, lá cờ đỏ búa liềm tung bay trên núi Bài Thơ. Công nhân và nhân dân tập trung chuyên sâu dưới chân núi Bài Thơ ngước nhìn lên lá cờ màu đỏ có hình búa liềm. Ai cũng bảo đó là lá cờ cách mạng. Mọi người tỏ rõ niềm tin phấn khởi và rất là khâm phục so với những chiến sỹ cộng sản quả cảm, dũng mãnh. Trước khi đó, bọn công an, mật thám lùng sục khắp nơi và trèo lên để hạ lá cờ xuống. Đến gần chỗ cắm cờ, bọn công an dò dẫm từng bước sợ ta gài mìn. Mãi đến trưa ngày 1/5/1930, địch mới hạ được lá cờ xuống .
Mỏm Mỏ Quạ bên sườn núi Bài Thơ – nơi đồng chí Đào Văn Tuất treo cờ Đảng ngày 1/5/1930 (ảnh chụp năm 1959, tư liệu của Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh).
Sự kiện cắm cờ Đảng trên núi Bài Thơ ngày 1/5/1930 có ý nghĩa rất to lớn; thể hiện ý chí cách mạng, tinh thần anh dũng bất khuất và sự mưu trí, dũng cảm của những người cộng sản và công nhân khu mỏ. Nó đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của phong trào cách mạng ở Khu mỏ, nó có sức cổ vũ mạnh mẽ để tiếp tục đấu tranh và tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng. Chính vì thế, núi Bài Thơ đã trở thành biểu tượng vinh quang với tinh thần kiên cường, bất khuất, “Kỷ luật và Đồng tâm” của giai cấp công nhân Khu mỏ và nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh.
Từ bài hát “ Tôi là người thợ lò ” đến sự kiện cắm cờ Đảng trên núi Bài Thơ ngày 1/5/1930 còn cho thấy văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, trong đó có âm nhạc có sức mạnh to lớn, làm lay động lòng người, làm sôi động trở lại những sự kiện lịch sử dân tộc, hướng con người tiến về phía trước, hướng về những giá trị chân – thiện – mỹ .
Bài hát “ Tôi là người thợ lò ” của nhạc sỹ Hoàng Vân được rất nhiều người yêu thích, được nhiều thế hệ nghệ sỹ biểu lộ rất thành công xuất sắc như những Nghệ sĩ Nhân dân Trần Khánh, Quang Thọ, Nghệ sĩ Ưu tú Đăng Dương và nhiều ca sỹ trẻ như Hoàng Tùng, Tuấn Anh …
Bài hát “ Tôi là người thợ lò ” của nhạc sỹ Hoàng Vân đã đi cùng năm tháng, đã đi qua hai thế kỷ và sẽ còn sống mãi với thời hạn cũng như sự kiện cắm cờ Đảng trên núi Bài Thơ ngày 1/5/1930 sẽ mãi là dấu mốc lịch sử vẻ vang của Vùng mỏ .
