Ảnh minh họa. Nguồn : internet
Pháp luật về quản lý chất thải nguy hại và đề xuất, kiến nghị
Tuy nhiên, bên cạnh những tác dụng đạt được, vẫn còn một số ít pháp luật chưa thật sự tương thích, chưa ổn gây khó khăn vất vả cho việc vận dụng, tuân thủ và thực thi trên trong thực tiễn .
Khái quát về pháp luật quản lý chất thải nguy hại
Chất thải nguy hại ( CTNH ) là chất thải chứa yếu tố ô nhiễm, phóng xạ, lây nhiễm, dễ cháy, dễ nổ, gây ăn mòn, gây ngộ độc hoặc có đặc tính nguy hại khác ( Khoản 13 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường tự nhiên ( BVMT ) năm năm trước ). Quản lý chất thải nguy hại ( QLCTNH ) là quy trình phòng ngừa, giảm thiểu, giám sát, phân loại, thu gom, luân chuyển, tái sử dụng, tái chế và giải quyết và xử lý CTNH .
Hoạt động QLCTNH yên cầu phải cung ứng nhiều điều kiện kèm theo bởi đối tượng người dùng của hoạt động giải trí quản lý này là CTNH, một loại chất thải có năng lực gây nguy hại cao cho thiên nhiên và môi trường và con người. Để quản lý và trấn áp CTNH được hiệu suất cao, bên cạnh việc vận dụng những giải pháp khoa học công nghệ tiên tiến kỹ thuật tiên tiến và phát triển tân tiến yên cầu phải có sự kiểm soát và điều chỉnh bằng những pháp luật pháp lý so với hoạt động giải trí này .
Nhìn chung, lúc bấy giờ những yếu tố pháp lý kiểm soát và điều chỉnh về hoạt động giải trí quản lý chất thải nguy hại được kiến thiết xây dựng và pháp luật tương đối rõ ràng trong những văn bản pháp lý thiên nhiên và môi trường. Điều này góp thêm phần rất lớn trong việc tạo ra hành lang pháp lý vững chãi để Giao hàng hiệu suất cao cho việc quản lý chất thải nguy hại .
Hiện nay, để quản lý hiệu suất cao CTNH dưới gốc độ pháp lý, Nhà nước đã từng bước hoàn thành xong mạng lưới hệ thống văn bản pháp lý kiểm soát và điều chỉnh về hoạt động giải trí này .
Hàng loạt những văn bản pháp lý được kiến thiết xây dựng và phát hành để ship hàng cho việc quản lý hiệu suất cao CTNH như : Luật BVMT năm năm trước, Nghị định số 38/2015 / NĐ-CP của nhà nước ngày 24/4/2015 về quản lý chất thải và phế liệu, Nghị định số 60/2016 / NĐ-CP của nhà nước ngày 01/7/2016 về lao lý một số ít điều kiện kèm theo góp vốn đầu tư kinh doanh thương mại trong nghành nghề dịch vụ tài nguyên và môi trường tự nhiên ( TN&MT ), Thông tư số 36/2015 / TT-BTNMT của Bộ TN&MT ngày 30/6/2015 về QLCTNH, Nghị định số 40/2019 / NĐ-CP ngày 13/5/2019 của nhà nước sửa đổi, bổ trợ 1 số ít điều của những nghị định lao lý chi tiết cụ thể, hướng dẫn thi hành Luật BVMT …
Ngoài ra, Việt Nam đã tham gia vào 1 số ít Công ước quốc tế về QLCTNH như Công ước Marpol ( Việt Nam ký ngày 29/8/1991 ), Công ước Basel ( Việt Nam ký ngày 13/5/1995 ) … Theo đó, nội dung pháp lý về QLCTNH gồm có những lao lý đơn cử từ việc phòng ngừa, giảm thiểu, giám sát đến phân loại, lưu giữ, thu gom, luân chuyển, tái sử dụng, tái chế, giải quyết và xử lý và tiêu hủy CTNH. Cụ thể :
Chủ nguồn thải CTNH phải lập hồ sơ về CTNH và ĐK với chủ nguồn thải CTNH tại cơ quan quản lý nhà nước về BVMT cấp tỉnh. Đối với những những tổ chức triển khai, cá thể kinh doanh thương mại dịch vụ QLCTNH nếu có đủ điều kiện kèm theo về năng lượng QLCTNH thì được Bộ TN&MT cấp giấy phép, mã số hoạt động giải trí QLCTNH. Việc phân loại, thu gom, lưu giữ, giải quyết và xử lý CTNH phải thực thi đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường tự nhiên. CTNH phải được lưu giữ trong những thiết bị chuyên sử dụng bảo vệ không ảnh hưởng tác động xấu đến con người và môi trường tự nhiên .
Việc luân chuyển CTNH phải triển khai bằng phương tiện đi lại chuyên được dùng tương thích và được ghi trong giấy phép giải quyết và xử lý CTNH. Khi luân chuyển CTNH sang nước khác phải tuân thủ những điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Đối với hoạt động giải trí tái sử dụng CTNH, tổ chức triển khai, cá thể chỉ được phép tự tái sử dụng CTNH phát sinh trong khuôn viên cơ sở phát sinh CTNH của mình và phải ĐK trong Sổ ĐK chủ nguồn thải CTNH .
Nhìn chung, lúc bấy giờ những yếu tố pháp lý kiểm soát và điều chỉnh về hoạt động giải trí QLCTNH được thiết kế xây dựng và lao lý tương đối rõ ràng trong những văn bản pháp lý thiên nhiên và môi trường. Điều này góp thêm phần rất lớn trong việc tạo ra hành lang pháp lý vững chãi để ship hàng hiệu suất cao cho việc QLCTNH .
Thực trạng pháp luật về quản lý chất thải nguy hại
Có thể thấy, pháp lý Việt Nam đã đặt ra một mạng lưới hệ thống khung pháp lý khá cơ bản cho yếu tố QLCTNH. Từ những pháp luật này, hoạt động giải trí quản lý chất thải đã từng bước đạt được hiệu suất cao nhất định, hạn chế được những tác động ảnh hưởng xấu đến môi trường tự nhiên .
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đạt được thì mạng lưới hệ thống văn bản quy phạm pháp luật kiểm soát và điều chỉnh về hoạt động giải trí này vẫn còn sống sót những hạn chế, chưa ổn nhất định, điều này phần nào tác động ảnh hưởng đến tính hiệu suất cao trong việc vận dụng, thực thi pháp lý trên thực tiễn. Sự chưa ổn này được bộc lộ qua những góc nhìn sau :
Một là, pháp luật về nhu yếu kỹ thuật và tiến trình quản lý của những phương tiện đi lại, thiết bị thu gom, luân chuyển CTNH còn chưa ổn, mơ hồ, khó xác lập. Cụ thể, theo khoản 2 Điều 8 Nghị định số 38/2015 / NĐ-CP, những phương tiện đi lại, thiết bị thu gom, luân chuyển CTNH phải cung ứng nhu yếu kỹ thuật và tiến trình quản lý theo pháp luật. Tuy nhiên, “ nhu yếu kỹ thuật và tiến trình quản lý ” phải cung ứng theo pháp luật là gì thì chưa được đề cập đơn cử, rõ ràng ( Phạm Thu Hằng, 2021 ). Ngay cả Thông tư số 36/2015 / TT-BTNMT cũng chỉ pháp luật chung chung rằng : Các phương tiện đi lại luân chuyển CTNH phải cung ứng nhu yếu về bảo đảm an toàn kỹ thuật và BVMT tựa như như những phương tiện đi lại luân chuyển sản phẩm & hàng hóa cùng loại theo pháp luật của pháp lý. Như vậy, hoàn toàn có thể thấy rằng, lao lý pháp lý về yếu tố tiêu chuẩn, chất lượng của những phương tiện đi lại, thiết bị thu gom, luân chuyển CTNH là chưa rõ ràng, không tạo ra được cơ sở nền tảng để nhìn nhận xem thiết bị, phương tiện đi lại đó có bảo vệ chất lượng theo nhu yếu hay không .
Hai là, quy định về nghĩa vụ phân loại, thu gom CTNH của các chủ thể có liên quan còn chung chung. Theo yêu cầu, chủ nguồn thải và các chủ thể có liên quan phải thực hiện các biện pháp giảm thiểu chất thải ngay từ nguồn, tiến hành thu gom và phân loại CTNH, nhưng lại không quy định biện pháp thực hiện cụ thể. Thực tế, không phải ai cũng có thể hiểu rõ về quy trình thu gom, phân loại CTNH, đặc biệt là người dân và nếu các chủ thể này tiến hành xử lý CTNH từ nguồn mà áp dụng không đúng các biện pháp thì có thể gây ra những hậu quả nặng nề cho môi trường. Vì vậy, nên có quy định, hướng dẫn rõ ràng những biện pháp cụ thể về vấn đề này. Bên cạnh đó, hiện tại cũng chưa có quy định về điểm tập kết CTNH dành riêng cho nhóm chủ thể là hộ gia đình, cá nhân. Kết quả là khi CTNH phát sinh từ các hộ gia đình, cá nhân thường không được xử lý đúng cách, hoặc bị trộn lẫn với chất thải sinh hoạt và xử lý như chất thải sinh hoạt, hoặc thải trực tiếp ra môi trường theo nhiều con đường khác nhau.
Ba là, lao lý về điều kiện kèm theo hoạt động giải trí của cơ sở giải quyết và xử lý CTNH còn nhiều điểm chưa tương thích, rõ ràng. Theo pháp luật tại khoản 2 Điều 93 Luật BVMT năm năm trước – một trong những điều kiện kèm theo đặt ra so với cơ sở giải quyết và xử lý CTNH cần bảo vệ đó là phải “ có khoảng cách bảo vệ để không ảnh hưởng tác động xấu đến môi trường tự nhiên và con người ”. Đây là một pháp luật đúng đắn để bảo vệ bảo đảm an toàn cho môi trường tự nhiên và con người. Tuy nhiên, yếu tố đặt ra là “ khoảng cách bảo vệ ” ở đây sẽ được xác lập như thế nào, khoảng cách này tối thiểu là bao nhiêu để không tác động ảnh hưởng đến con người và thiên nhiên và môi trường, pháp lý thiên nhiên và môi trường chưa pháp luật hướng dẫn đơn cử về yếu tố trên. Điều này dẫn đến việc vận dụng không thống nhất chung giữa những chủ thể trong xã hội .
Bên cạnh đó, những điều kiện kèm theo về nhân sự được lao lý tại khoản 5 Điều 93 Luật BVMT năm năm trước và khoản 5 Điều 9 Nghị định số 38/2015 / NĐ-CP còn chưa ổn, chưa phân phối được nhu yếu QLCTNH lúc bấy giờ. Theo điểm b khoản 5 Điều 9 Nghị định số 38/2015 / NĐ-CP, số lượng nhân sự quản lý, điều hành quản lý, hướng dẫn trình độ nhiệm vụ tại trạm trung chuyển CTNH phải bảo vệ tối thiểu tối thiểu là 01 người có trình độ trình độ thuộc chuyên ngành tương quan đến môi trường tự nhiên hoặc hóa học. Quy định này nếu vận dụng cho những doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, có khối lượng CTNH phải giải quyết và xử lý ít là tương thích, nhưng so với những doanh nghiệp phải giải quyết và xử lý khối lượng CTNH lớn thì pháp luật này chưa cung ứng được nhu yếu quản lý và bảo vệ trình độ trình độ trong công tác làm việc QLCTNH tại những trạm trung chuyển CTNH. Vì vậy, cần có sự kiểm soát và điều chỉnh về số lượng nhân sự tại những trạm trung chuyển CTNH để hoàn toàn có thể tương thích với tình hình trên trong thực tiễn và hạn chế tối đa được sự thiếu sót trong quy trình giải quyết và xử lý CTNH do thiếu nguồn nhân lực .
Bốn là, pháp luật về nội dung, hình thức hợp đồng dịch vụ QLCTNH chưa được rõ ràng. Theo khoản 4 Điều 7 Nghị định số 38/2015 / NĐ-CP : “ Trường hợp không tự tái sử dụng, tái chế, đồng giải quyết và xử lý, giải quyết và xử lý, tịch thu nguồn năng lượng từ CTNH tại cơ sở, chủ nguồn thải CTNH phải ký hợp đồng để chuyển giao CTNH với tổ chức triển khai, cá thể có giấy phép tương thích ”. Như vậy, chủ nguồn thải CTNH sẽ phải ký hợp đồng dịch vụ QLCTNH khi muốn chuyển giao nghĩa vụ và trách nhiệm QLCTNH cho những chủ thể có điều kiện kèm theo để thực thi QLCTNH. Hợp đồng QLCTNH có giá trị pháp lý quan trọng, ràng buộc những bên trong quy trình chuyển giao CTNH về quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm. Mặc dù đây là một hợp đồng quan trọng nhưng pháp lý chưa lao lý đơn cử về hình thức và nội dung của loại hợp đồng này, điều này gây khó khăn vất vả cho những chủ thể trong việc tiếp cận, kiến thiết xây dựng những hợp đồng dịch vụ QLCTNH, cũng như gây khó khăn vất vả cho công tác làm việc quản lý nhà nước. Vì vậy, thời hạn tới cần có những lao lý đơn cử để kiểm soát và điều chỉnh yếu tố trên .
Năm là, những pháp luật về chủ trương tặng thêm, tương hỗ về những loại thuế, phí dành cho chủ thể kinh doanh thương mại dịch vụ QLCTNH còn hạn chế, chưa rõ ràng, đơn cử, điều này đã không tạo được động lực để lôi cuốn những chủ thể tham gia vào hoạt động giải trí QLCTNH, từ đó làm cho lượng CTNH bị ùn ứ và không được giải quyết và xử lý kịp thời, gây ô nhiễm môi trường tự nhiên nghiêm trọng. Mặc dù, lúc bấy giờ trong Nghị định số 19/2015 / NĐ-CP pháp luật chi tiết cụ thể thi hành một số ít điều của Luật BVMT năm năm trước, tại Điều 38 đã có pháp luật những đối tượng người dùng gồm có những tổ chức triển khai, cá thể có hoạt động giải trí góp vốn đầu tư khu công trình BVMT ; hoạt động giải trí sản xuất, kinh doanh thương mại, dịch vụ về BVMT pháp luật tại Phụ lục III Nghị định này được hưởng khuyến mại, tương hỗ .
Tuy nhiên, dưới góc nhìn tặng thêm, tương hỗ về vốn thì những chủ thể giải quyết và xử lý CTNH, đồng giải quyết và xử lý CTNH chỉ được dừng lại ở việc được hưởng 1 số ít tặng thêm, tương hỗ như được vay vốn với lãi suất vay khuyến mại tối đa không quá 50 % mức lãi suất vay tín dụng thanh toán góp vốn đầu tư của Nhà nước do cơ quan có thẩm quyền công bố tại thời gian cho vay, tổng mức vay vốn không quá 70 % tổng mức góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng khu công trình ; được ưu tiên tương hỗ sau góp vốn đầu tư hoặc bảo lãnh vay vốn ( Điểm b khoản 1 Điều 42 Nghị định số 19/2015 / NĐ-CP ) ; được hưởng tặng thêm về tín dụng thanh toán góp vốn đầu tư từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam ( Khoản 2 Điều 42 Nghị định số 19/2015 / NĐ-CP ). Trong khi những khoản khuyễn mãi thêm về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất khẩu nhập khẩu, thuế giá trị ngày càng tăng thì lại không được vận dụng cho những chủ thể tham gia kinh doanh thương mại hoạt động giải trí QLCTNH nói chung và giải quyết và xử lý CTNH nói riêng …
Một số đề xuất, kiến nghị
QLCTNH không chỉ giúp BVMT hiệu suất cao mà còn góp thêm phần bảo vệ chất lượng thiên nhiên và môi trường sống của con người. Tuy nhiên, lúc bấy giờ những pháp luật pháp lý kiểm soát và điều chỉnh về hoạt động giải trí QLCTNH vẫn còn sống sót những yếu tố hạn chế, chưa ổn. Để khắc phục những hạn chế, chưa ổn yên cầu cần phải xem xét thực thi những giải pháp sau :
Một là, pháp lý thiên nhiên và môi trường cần liên tục triển khai xong, khắc phục thực trạng mơ hồ trong việc xác lập những nhu yếu kỹ thuật và tiến trình quản lý mà những phương tiện đi lại, thiết bị thu gom, luân chuyển CTNH. Theo đó, Bộ TN&MT xem xét, đo lường và thống kê, nhìn nhận để phát hành những lao lý hướng dẫn đơn cử “ những nhu yếu về bảo đảm an toàn kỹ thuật và BVMT tương tự như như những phương tiện đi lại luân chuyển sản phẩm & hàng hóa cùng loại ” được pháp luật tại mục 4.1 Phụ lục 2 ( B ) Thông tư số 36/2015 / TT-BTNMT, khoản 2 Điều 31 Nghị định số 60/2016 / NĐ-CP. Trong lao lý hướng dẫn này phải nêu ra từng nhu yếu đơn cử về bảo đảm an toàn kỹ thuật và BVMT mang tính khả thi, tương thích với điều kiện kèm theo thực tiễn để hoàn toàn có thể vận dụng được trên thực tiễn. Nếu yêu cầu này được triển khai một cách hiệu suất cao thì không riêng gì bảo vệ tính khả thi cho lao lý pháp lý mà còn giúp cho những chủ thể thuận tiện hơn trong việc vận dụng, tuân thủ, thực thi pháp lý .
Hai là, để khắc phục thực trạng mơ hồ trong thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm phân loại, thu gom CTNH, pháp lý về môi trường tự nhiên cần có pháp luật hướng dẫn rõ hơn về những giải pháp đơn cử ; lao lý đơn cử về điểm tập trung CTNH dành riêng cho nhóm chủ thể này ; lao lý rõ nghĩa vụ và trách nhiệm của địa phương trong việc tổ chức triển khai những khu vực tập trung CTNH chung cho hộ mái ấm gia đình, cá thể. Địa điểm này phải do cơ quan Nhà nước quản lý hoặc có chính sách phối hợp quản lý, hoàn toàn có thể phân thành những cấp lớn nhỏ khác nhau tùy thuộc vào tình hình dân cư của từng địa phương .
Ba là, so với lao lý về khoảng cách cơ sở giải quyết và xử lý CTNH : Để bảo vệ bảo đảm an toàn cho con người và thiên nhiên và môi trường, khoản 2 Điều 93 Luật BVMT năm trước nên sửa lại như sau : “ Có khoảng cách bảo vệ để không tác động ảnh hưởng xấu so với thiên nhiên và môi trường và con người. Khoảng cách này sẽ do cơ quan có thẩm quyền pháp luật tương thích với tình hình của từng địa phương ”. Việc giao về cho cơ quan thẩm quyền của từng địa phương lao lý sẽ bảo vệ được sự tương thích với đặc thù của địa phương đó. Lúc này, cơ quan có thẩm quyền ở địa phương sẽ thực thi phát hành những lao lý đơn cử về khoảng cách bảo đảm an toàn của cơ sở giải quyết và xử lý CTNH .
Đồng thời, để khắc phục thực trạng thiếu vắng nhân sự tại những trạm trung chuyển CTNH cần sửa đổi điểm b khoản 5 Điều 9 Nghị định số 38/2015 theo hướng so với trạm trung chuyển CTNH vừa và nhỏ phải có tối thiểu 01 người, so với trạm trung chuyển CTNH lớn phải có tối thiểu 02 người đảm nhiệm việc quản lý, quản lý, hướng dẫn về trình độ, kỹ thuật có trình độ trình độ thuộc chuyên ngành tương quan đến thiên nhiên và môi trường hoặc hóa học và được cấp chứng từ QLCTNH theo pháp luật .
Bốn là, để khắc phục những điểm chưa ổn trong hợp đồng kinh doanh thương mại dịch vụ QLCTNH, cần phát hành pháp luật hướng dẫn những biểu mẫu hợp đồng dịch vụ dành riêng cho hoạt động giải trí QLCTNH. Theo đó, hợp đồng dịch vụ QLCTNH cần được chia thành 3 loại giống như hợp đồng dịch vụ thu gom, luân chuyển, giải quyết và xử lý chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt, đồng thời tương ứng với từng loại hợp đồng cũng phải thiết kế xây dựng được những biểu mẫu hướng dẫn cụ thể thống nhất về mặt nội dung, hình thức. Về nội dung biểu mẫu hợp đồng, pháp lý thiên nhiên và môi trường cũng hoàn toàn có thể sử dụng kinh nghiệm tay nghề của Luật Thương mại năm 2005, Bộ luật Dân sự năm năm ngoái. Trong nội dung của hợp đồng chuyển giao nghĩa vụ và trách nhiệm QLCTNH cần pháp luật rõ những pháp luật cứng cần phải có bên cạnh những lao lý do những bên thỏa thuận hợp tác. Quy định như vậy sẽ giúp những chủ thể thuận tiện hơn trong việc tạo lập hợp đồng chuyển giao nghĩa vụ và trách nhiệm QLCTNH, từ đó giúp hạn chế những rủi ro đáng tiếc, tranh chấp có năng lực xảy ra khi giao kết hợp đồng .
Năm là, tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh hoàn thiện pháp luật theo hướng mở rộng chính sách ưu đãi, hỗ trợ cho các chủ thể tham gia thực hiện hoạt động QLCTNH, đặc biệt là chính sách ưu đãi, hỗ trợ về các loại thuế. Theo đó, cũng giống như việc quản lý các loại chất thải thông thường khác thì việc chủ thể tham gia thực hiện dịch vụ QLCTNH cũng sẽ được hưởng các chế độ ưu đãi, hỗ trợ miễn giảm về các loại thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng, thuế xuất khẩu… Việc quy định đưa ra các chính sách ưu đãi, hỗ trợ như đề xuất dành cho các chủ thể thực hiện dịch vụ QLCTNH là cần thiết, điều này không chỉ tạo động lực cho các chủ thể tích cực tham gia vào hoạt động QLCTNH để từ đó giúp cho việc xử lý CTNH được kịp thời, hiệu quả mà còn góp phần xóa bỏ sự không công bằng giữa các chủ thể khi tham gia vào hoạt động cung cứng dịch vụ liên quan đến quản lý các loại chất thải.
Tài liệu tham khảo:
- Quốc hội, Luật Bảo vệ môi trường 2014;
- Chính phủ, Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/04/2015 về quản lý chất thải và phế liệu;
- Chính phủ, Nghị định số 60/2016/NĐ-CP ngày 01/07/2016 về quy định một số điều kiện đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường;
- Chính phủ, Nghị định số 40/2019/NĐ-CP ngày 13/05/2019 về sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường;
- Bộ Tài nguyên và Môi trường, Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/06/2015 về quản lý chất thải nguy hại;
- Phạm Thu Hằng, “Hoàn thiện pháp luật về quản lý chất thải nguy hại ở Việt Nam hiện nay”, https://tks.edu.vn/thong-tin-khoa-hoc/chi-tiet/117/822, truy cập ngày 25/06/2021;
- Trần Linh Huân (2018), “Bất cập trong quy định pháp luật về hoạt động quản lý chất thải nguy hại và các kiến nghị hoàn thiện”, Tạp chí Khoa học pháp lý, số 08(120).
(*) Trần Minh Chương – Khoa Luật, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành.
(**) Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 2 tháng 7/2021.
