TTCT – Với đà suy giảm lúc bấy giờ, nhiều rạn san hô lộng lẫy rồi sẽ chỉ còn là quá khứ. Là nơi cư trú lý tưởng, là mái nhà trú ẩn, là bãi đẻ cho hàng nghìn loài sinh vật biển, sự suy giảm của san hô mang tới nỗi vô vọng về tương lai của môi trường tự nhiên và nguồn sống .
San hô ở Nha Trang đã bị xóa trắng. Ảnh : Na SơnMùa hè năm ngoái tôi đưa con đi biển TP. Đà Nẵng. Bước vào cửa khách sạn, con reo lên đòi chụp ảnh với một cây san hô trắng muốt tọa lạc giữa sảnh. ” Nhành san hô này có khi đã cả trăm tuổi đấy, vì mỗi năm loài này chỉ nhích lên được vài centimet thôi ” – tôi nói với con .
Ăn vào tương lai
Một bài học kinh nghiệm về biển cả mà đứa trẻ bảy tuổi cũng hoàn toàn có thể nhắc là rạn san hô là một trong những mái nhà nuôi nấng nguồn lợi biển. Mất rạn san hô không chỉ là mất một vẻ đẹp lộng lẫy của biển cả, mà còn gây ra sự đứt gãy sinh thái lớn hơn rất nhiều, thậm chí còn gây khủng hoảng cục bộ cho cả hệ sinh thái ở những bãi, hòn đảo, vịnh phong phú mà con người đang có .Mất rạn san hô là mất nơi cư trú, nơi sinh sống của những hội đồng sinh vật có mối link ngặt nghèo với nhau : trên rạn có tảo cộng sinh để quang hợp, tạo ra hiệu suất sơ cấp cho những loài cá ăn tảo, tiếp theo là những loài cá ăn thịt, tạo dây chuyền sản xuất thức ăn. Rạn san hô không còn thì chuỗi thức ăn đứt gãy, không riêng gì nguồn lợi, sản lượng sinh vật hoàn toàn có thể khai thác cũng biến mất theo mà chất lượng thiên nhiên và môi trường biển cũng suy tàn .Bài học ấy – người lớn răn dạy trẻ, đưa vào sách giảng, đưa vào những chương trình tăng trưởng vững chắc, nhưng chính người lớn lại thuận tiện quên. Thế nên những đứa trẻ bảy tuổi ngày ngày hôm nay đang có thời cơ sau cuối được nhìn thấy những cụm san hô lộng lẫy ở Nha Trang, hoàn toàn có thể là thời cơ sau cuối được nhìn ngắm san hô ở những vùng biển khác nữa .Với nhà sinh học có cả thập niên điều tra và nghiên cứu về san hô ở Nha Trang và dọc vùng biển miền Trung cho đến Phú Quốc như giáo sư Konstantin S. Tkachenko ( Đại học Sư phạm và xã hội vương quốc Samara, Nga ) thì 10 năm ấy cũng là 10 năm ông tận mắt chứng kiến cái chết đến từ từ với những rạn san hô này, bị ” bức tử ” đa phần do nhân tai trong một thời hạn dài .
San hô Nha Trang ghi nhận được năm năm trước ( Ảnh do GS Konstantine phân phối )
Và cũng rạn san hô này năm 2019 .
Chỉ riêng với rạn Nha Trang, nơi ông và các đồng sự ở Viện Hải dương học có điều kiện nghiên cứu liên tục, đo đạc theo trình tự thời gian, kết hợp công cụ lập bản đồ rạn và phân tích hệ thống thông tin địa lý GIS, công bố trên tạp chí Marine and Freshwater Research vào năm ngoái, đã ghi nhận 90% san hô biến mất so với những năm 1980.
Và tiến trình lúc bấy giờ, rạn san hô này suy giảm mạnh nhất, đáng báo động nhất. Ít nhất 50% rạn san hô ở vịnh Nha Trang đã bị con người tàn phá, với việc nạo vét, tái tạo đất và đánh bắt cá quá mức trước khi bùng phát sao biển gai ( năm nay – 2019 ) và hiện tượng kỳ lạ dị thường nhiệt năm 2019. Vịnh Nha Trang đã bị nạo vét tái tạo trên một khu vực rất to lớn .Trong cuộc phỏng vấn gần đây nhất với tôi vào tháng 6-2022, giáo sư Konstantin liên tục nhấn mạnh vấn đề nỗi vô vọng trước tương lai của san hô ở vịnh Nha Trang ” chắc như đinh là trọn vẹn tệ ” ( definitely negative ), ” không còn gì để cứu vãn nữa ” ( there is nothing to save ) .Đấy là nỗi vô vọng còn chính do những báo cáo giải trình khoa học của nhóm ông trên nhiều tạp chí khoa học về thực trạng sức khỏe thể chất của những rạn san hô suốt mấy năm nay đã không được lắng nghe .Trước ông, công bố của tiến sỹ Nguyễn Đức Ái, Đại học Queensland và Viện Hải dương học vào năm 2013 trên tạp chí Coral Reefs, cũng đã phân phối nhiều dẫn chứng trải qua việc đo đạc, nhìn nhận tác động ảnh hưởng từ hoạt động giải trí xả thải, san lấp, nạo vét ở vịnh Nha Trang để kiến thiết xây dựng những resort, khu du lịch. Đây là nguyên do trực tiếp dẫn tới thực trạng ô nhiễm, làm chết san hô .Không chỉ có những công bố trên những tạp chí quốc tế uy tín, giới khoa học trong nước cũng cảnh báo nhắc nhở nhiều năm nay trên những phương tiện thông tin đại chúng về thực trạng sức khỏe thể chất của san hô ở dọc ven biển miền Trung. Hàng loạt báo đã cảnh báo nhắc nhở về thực trạng san hô ở Sơn Trà đang bị suy giảm nghiêm trọng .Báo cáo của Viện Hải dương học Nha Trang từ 5 năm trước cho thấy trong vòng 10 năm qua, khu vực xung quanh bán đảo Sơn Trà đã bị giảm 90 % cỏ biển, 42 % san hô bị biến mất, và có những vùng đã bị mất trắng trọn vẹn .Với người có thời cơ điều tra và nghiên cứu, so sánh nhiều vùng biển Nước Ta như Konstantin S. Tkachenko, ông chỉ còn biết cảnh báo nhắc nhở ” nhìn nhận sơ bộ ba vùng ven biển miền Trung của Nước Ta, gồm vịnh Nha Trang, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận ( vùng ven biển Vườn quốc gia Núi Chúa ), Côn Đảo, trong khu vực quần đảo An Thới ở phía nam quần đảo Phú Quốc và Thổ Chu, thì chỉ còn Côn Đảo vẫn giữ được những rạn san hô trong thực trạng gần như nguyên sinh “. Ông gọi Côn Đảo là ” ốc đảo san hô nguyên sinh ở đầu cuối ” của Nước Ta .
Trước những cảnh báo khoa học này, các cơ quan quản lý cũng… liên tục cảnh báo và ban hành các quy định, yêu cầu cùng gìn giữ hệ sinh thái biển. Nhưng quy định vẫn cứ ra, hệ sinh thái rạn vẫn suy giảm mỗi ngày một nhanh. Các khu du lịch nghỉ dưỡng vẫn không ngừng mở rộng diện tích trên các đảo, các vịnh, cùng với đó là cải tạo vùng ven biển, chất lượng nước suy giảm, đánh bắt quá mức. Nuôi trồng thủy sản đang phát triển bùng nổ và làm tăng phú dưỡng của nước biển. Các chất thải, nước thải đô thị chưa được xử lý cũng thải ra biển…
Đó là một thực trạng có ” quá nhiều yếu tố xấu đi được phối hợp để ngăn cản sự hồi sinh của san hô ” như giáo sư Konstantin S. Tkachenko nhìn nhận .
Những lời cảnh báo từ lâu
Không chỉ có rạn san hô, hàng loạt chỉ báo khác về môi trường sinh thái ven biển vẫn đang được đưa ra …tiến sỹ Đinh Văn Khương, một nhà sinh học đang nghiên cứu và điều tra về hệ sinh thái biển, năm ngoái đã công bố một chỉ báo có tính mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn của hệ sinh thái biển .Công bố của anh cho thấy thực trạng ô nhiễm ảnh hưởng tác động tới sức khỏe thể chất của chuỗi thức ăn lớn hơn tất cả chúng ta hoàn toàn có thể tưởng tượng và tận mắt tận mắt chứng kiến. Ngưỡng ô nhiễm sắt kẽm kim loại nặng trong môi trường tự nhiên nước nuôi thủy hải sản được coi là bảo đảm an toàn lúc bấy giờ ( 0,2 mg / L ) vẫn có hại cho loài giáp xác chân chèo. Ở nồng độ này, 60-70 % giáp xác chân chèo bị chết, trong khi đây là nguồn thức ăn chính cho tôm cá ở biển, mất nó thì sẽ mất luôn cả tôm cá .Những thảm cỏ biển – hệ sinh thái ở vùng biển ven bờ có tầm quan trọng không kém rạn san hô và rừng ngập mặn, nơi trú ẩn, sinh sống của những loài thủy hải sản ; có tính năng chống xói lở, bảo vệ ven bờ, điều hòa khí hậu ; cung ứng vật tư di truyền, thực phẩm, mỹ phẩm … cho con người – cũng đang trên đà suy giảm .Vùng ven biển miền Trung là một trong những nơi có thảm cỏ biển phân bổ phong phú và đa dạng và phong phú nhất Nước Ta nhưng số lượng và diện tích quy hoạnh phân bổ của những loài cỏ biển ở tổng thể những khu vực đều đang giảm dần theo thời hạn, thậm chí còn có khu vực suy giảm 80 % số lượng loài .Dẫu chưa có những khảo sát đo đạc trên diện rộng nhưng đã có những chỉ dấu cho thấy ngay cả ở những khu bảo tồn tưởng như phong phú, nguồn lợi cá tôm không còn dồi dào. Công bố mới nhất của nhóm những tác giả ở Viện Nghiên cứu món ăn hải sản ( tác dụng điều tra và nghiên cứu Khu bảo tồn biển Phú Quốc trong 2 năm ) cho thấy cá lớn ( có chiều dài > 20 cm, tầm 1 gang tay trở lên ) chỉ còn chiếm khoảng chừng 1 % tổng số cá rạn ( trong khoanh vùng phạm vi vùng khảo sát ) .Vấn đề là những công bố, những nhìn nhận đó có trở thành những nguồn thông tin quan trọng cho việc kiểm soát và điều chỉnh những lao lý về thiên nhiên và môi trường biển hay không .
Rạn san hô Côn Đảo là một trong số những rạn san hô khan hiếm còn khá nguyên vẹn. ( Ảnh : GS Konstantin )
Mẹ chung… ai khóc?
Giáo sư Konstantin S. Tkachenko cho rằng điều cần làm ngay là bảo vệ tuyệt đối những khu vực mà san hô còn sống sót – ” có lẽ rằng là hoạt động giải trí đáng giá duy nhất “. Không chỉ ngừng những hoạt động giải trí du lịch, mà trước hết nên ngừng những hoạt động giải trí đánh bắt cá cá và nuôi trồng món ăn hải sản hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động tới những khu vực san hô quý báu còn lại này .Chắc chắn không dễ cho việc đưa ra những quyết định hành động ngừng như vậy, một khi những khu vực ven biển, rạn san hô đang chính là bờ xôi ruộng mật cho nhiều bên, từ ngành du lịch, khai thác đánh bắt cá tới nuôi trồng. Ngành nào cũng có tham vọng, có tiềm năng tăng trưởng, lan rộng ra thị trường, chỉ có biển là hết sạch và mong ước bảo tồn khó có chỗ chen chân .
Các khu du lịch vẫn không ngừng mở rộng diện tích trên các đảo, đi cùng những hoạt động xây cất ráo riết quy mô lớn. Rất nhiều tàu đánh cá vẫn đang đi đánh bắt mỗi ngày, tất cả các loài săn mồi tự nhiên là thiên địch của sao biển gai đã bị ngư dân đánh bắt gần hết. Nuôi trồng thủy sản đang phát triển bùng nổ và làm tăng phú dưỡng của nước biển. Các chất thải, nước thải đô thị chưa được xử lý cũng thải ra biển, đặc biệt là phân bón từ các cánh đồng…
Những thiệt hại từ việc mất đi những rạn san hô không chỉ tương quan đến sự tàn phá vẻ đẹp tự nhiên, sự đa dạng sinh học mà còn là mất đi nguồn lợi kinh kế. Giá trị thủy món ăn hải sản xuất khẩu, thời cơ sinh kế của ngư dân ven bờ … toàn bộ sẽ không còn trong vài thập niên tới, khi những rạn san hô biến mất khỏi biển cả .Và đấy là cách tất cả chúng ta đang ăn vào tương lai của thế hệ sau, làm đứt gãy hệ sinh thái biển và phần nhiều không còn thời cơ lấy lại. 
Dự án phục hồi san hô lớn nhất châu Mỹ: Trồng 1 triệu rạn san hô TTO – Liên Hiệp Quốc và nhà nước Colombia đang thực thi dự án Bất Động Sản có tên ‘ 1 triệu rạn san hô cho Colombia ‘ với tiềm năng trồng 1 triệu rạn san hô và Phục hồi 200 ha rạn san hô ở khu vực Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và biển Caribê vào năm 2023.
