Tuần qua diễn ra hai sự kiện tương quan đến hoạt động giải trí bảo vệ rừng ngập mặn, đó là Hội thảo “ Quản lý rừng ngập mặn hiệu suất cao dựa vào hội đồng do tổ chức triển khai CARE Quốc tế tại Nước Ta, phối hợp với Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển hội đồng ( MCD ) và Cục Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu ( DMHCC ) tổ chức triển khai tại TP.HN hôm 12.9 và Cuộc họp Ban chỉ huy Khu vực lần thứ 10 Sáng kiến Rừng ngập mặn cho Tương lai ( MFF ) tại Hội An từ 11 – 14.9 với sự tham gia của 9 nước thành viên gồm : Băng – la – đet, Ấn Độ, Indonesia, Maldives, Pakistan, Seychelles, Sri Lanka, Xứ sở nụ cười Thái Lan và Nước Ta .
Điều này cho thấy tầm quan trọng của hệ sinh thái rừng ngập mặn so với Nước Ta và thế giới nói chung trong toàn cảnh Biến đối khí hậu ( BĐKH ) đang là thử thách chung của loài người .
Theo GS. tiến sỹ Phan Nguyên Hồng và tiến sỹ Lê Xuân Tuấn ( Trường Đại học Thủy lợi ), rừng ngập mặn ( RNM ) có 5 công dụng lớn so với thiên nhiên và môi trường, đó là : Làm chậm dòng chảy và phát tán rộng nước triều, làm giảm mạnh độ cao của sóng khi triều cường, bảo vệ đê biển, hạn chế xâm nhập mặn và bảo vệ nước ngầm. Ngoài ra. RNM còn là nơi bảo vệ đa dạng sinh học, bảo vệ những động vật hoang dã khi nước triều dâng và sóng lớn .
Rừng ngập mặn mang lại các giá trị và dịch vụ to lớn cho đời sống, là vườn ươm và phát triển của nhiều loài thủy hải sản, cung cấp dược liệu, chất đốt, nguyên liệu cho công nghiệp, tạo cảnh quan cho du lịch và tham quan học tập, là tấm lá chắn phòng hộ vùng ven biển và lá phổi xanh hấp thụ khí các – bon – nic điều tiết nhiệt độ và khí hậu… Theo đánh giá của các chuyên gia, một khu rừng ngập mặn có chiều rộng 100m có thể làm giảm 50% chiều cao của sóng triều và giảm 50% năng lượng của sóng…
Với bờ biển dài trên 3.260 km tính trên phần lãnh thổ đất liền, Việt Nam có diện tích rừng ngập mặn lớn đứng thứ hai thế giới, sau rừng ngập mặn ở cửa sông Amazôn (Nam Mỹ). Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, năm 1943 Việt Nam có trên 400 nghìn ha diện tích rừng ngập mặn. Tuy nhiên, trải qua hơn 6 thập niên bị tàn phá do chiến tranh cộng với việc khai thác quá mức, đến năm 2006, Việt Nam chỉ còn khoảng trên 155 nghìn ha diện tích rừng ngập mặn. Phải nói rằng trong những năm sau chiến tranh, các trang trại nuôi tôm là một trong những nguyên nhân chính khiến RNM dần biến mất. Phân tích hình ảnh của khu vực ĐBSCL năm 2011, khu vực điển hình của RNM cho thấy, từ năm 1973 – 2008, hơn một nửa RNM đã được chuyển đổi thành các trại nuôi tôm, gây xói mòn nghiêm trọng.
Có một trong thực tiễn mà những chuyên viên thừa nhận, đó là phá rừng ngập mặn thì dễ, nhưng hồi sinh rất khó khăn vất vả và tốn kém. Tuy nhiên, với nhận thức mới về vai trò hệ sinh thái RNM cùng rất nhiều nỗ lực bảo vệ và tăng trưởng rừng ngập mặn của hội đồng, diện tích quy hoạnh rừng ngập mặn tại Nước Ta nói chung đã tương đối không thay đổi trong 10 năm trở lại đây. Cá biệt có nơi độ bao trùm rừng ngập mặn thậm chí còn còn tăng lên như ở Tỉnh Nam Định. Các tổ chức triển khai phi chính phủ hoạt động giải trí trong nghành bảo vệ thiên nhiên và môi trường và tăng trưởng sinh kế hội đồng đã góp thêm phần nhất định vào thành công xuất sắc này. Ví dụ quy mô đồng quản trị rừng ngập mặn ở Giao Thủy ( Tỉnh Nam Định ), Cát Bà ( TP. Hải Phòng ), Cần Giờ ( TP. Hồ Chí Minh ), Hậu Lộc ( Thanh Hóa ). Song những quy mô quản trị và tăng trưởng rừng ngập mặn dựa vào hội đồng do những tổ chức triển khai phi chính phủ tương hỗ vẫn còn chưa nhiều, chưa được thể chế hóa vào những chương trình của địa phương và chính phủ nước nhà, và nhìn chung tình hình RNM trong cả nước vẫn là yếu tố đáng báo động, trong toàn cảnh Nước Ta được cảnh báo nhắc nhở là một trong 5 vương quốc dễ bị tổn thương nhất trước biến hóa khí hậu .
Nước Ta là nước tiên phong ở Khu vực Đông Nam Á tham gia Công ước Ramsar về vùng nước ngập nước, và tính đến năm 2013, Nước Ta đã có 5 vùng đất ngập nước được công nhận là khu Ramsar, trong đó có 4 vùng rừng ngập mặn, đó là Vườn Quốc gia Xuân Thủy – Tỉnh Nam Định, Bàu Sấu thuộc vườn Quốc gia Cát Tiên – Đồng Nai, Vườn Quốc gia Tràm Chim, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp và Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau .
Cùng với việc qui hoạch các vùng RNM, Việt Nam cũng đã đổi mới chính sách Bảo tồn và phát triển bền vững rừng ngập mặn theo hướng để cao vai trò cộng đồng và sự hợp tác của các tổ chức quốc tế. Tháng 6/2012, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã phê duyệt Dự án chương trình hợp tác kĩ thuật về bảo vệ tổng hợp vùng ven biển và rừng ngập mặn nhằm thích nghi với biến đổi khí hậu tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long với tổng nguồn vốn đầu tư 21 triệu euro, trong đó vốn tài trợ không hoàn lại từ chính phủ Đức và Australia là 18,35 triệu euro, còn lại là vốn đối ứng.
Trước đó, tháng 2/2012, nhà nước ra quyết định hành động về việc thử nghiệm san sẻ quyền lợi trong quản lí, bảo vệ và tăng trưởng bền vững và kiên cố rừng đặc dụng, trong đó có rừng ngập mặn. Với quyết định hành động này, người dân được quyền khai thác, sử dụng những nguồn tài nguyên và nuôi trồng những loài động vật hoang dã, thực vật theo pháp luật trong khoanh vùng phạm vi rừng đặc dụng. Đồng thời, họ cũng phải có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ, bảo tồn và tăng trưởng vững chắc nguồn tài nguyên đặc biệt quan trọng này .
Hiện nay, ở Vườn Quốc gia Xuân Thủy ( Tỉnh Nam Định ), những cánh rừng ngập mặn đang phục sinh và tăng trưởng tốt nên đã tạo điều kiện kèm theo cho một lượng lớn tôm, cua, cá và những loài thủy hải sản khác từ biển tìm vào cư trú, sinh sôi ngày một nhiều, tạo nên nguồn lợi thủy hải sản đa dạng và phong phú. Vì thế, mỗi ngày có tới hơn 1.000 người dân của 3 xã Giao Thủy, Giao An và Giao Hải vào khai thác kiếm sống. Sản phẩm khai thác của họ là tôm, cua, cá … .
Khác với ở Vườn Quốc gia Xuân Thủy ở Tỉnh Nam Định, người dân ở khu vực rừng ngập mặn Cần Giờ tại Tp. Hồ Chí Minh lại có cách cộng sinh từ rừng theo một quy mô khác. Theo Ban Quản lí rừng phòng hộ Cần Giờ, hiện có 141 hộ dân địa phương và 14 đơn vị chức năng nhà nước được giao khoán trồng và giữ rừng với tổng diện tích quy hoạnh hơn 37 nghìn ha. Bình quân mỗi hộ nhận trồng, chăm nom và bảo vệ khoảng chừng 70 ha với mức tiền công 725.000 đồng / ha / năm. Như vậy, trung bình mỗi năm một hộ dân nhận khoán giữ rừng ở Cần Giờ được tương hỗ khoảng chừng 50 triệu đồng từ nguồn vốn giao khoán trồng và bảo vệ rừng. Ngoài nguồn thu nhập trên, người giữ rừng còn được trả lương khi về hưu và được quyền chuyển lại hợp đồng cho con cháu sau khi kết thúc 30 năm nhận giao khoán .
Năm 2000 UNESCO đã công nhận rừng ngập mặn Cần Giờ là Khu Dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn của Thế giới và cũng là Khu Dự trữ sinh quyển tiên phong ở Nước Ta. Giờ đây, rừng ngập mặn Cần Giờ đã thực sự trở thành “ lá phổi xanh ” của hơn 7 triệu dân Tp. Hồ Chí Minh và là cỗ máy lọc tự nhiên khổng lồ có tính năng làm sạch không khí và nước thải từ những khu công nghiệp gần thượng nguồn sông Đồng Nai – Hồ Chí Minh trước khi đổ ra Biển Đông. Không những thế, Cần Giờ còn trở thành một địa chỉ du lịch mê hoặc, mỗi năm lôi cuốn khoảng chừng 500 ngàn hành khách đến du lịch thăm quan những cảnh đẹp và di tích lịch sử nổi tiếng như : Khu du lịch Vàm Sát, Khu Bảo tồn Thiên nhiên rừng ngập mặn Cần Giờ, Lâm Viên ( hòn đảo khỉ ) …
Việc phục hồi hệ thống rừng ngập mặn, trong đó có rừng ngập mặn ở Xuân Thủy và Cần Giờ đã góp phần bảo vệ một hệ sinh thái rừng đặc dụng ven biển, tạo điều kiện cho người dân phát triển ổn định cuộc sống dựa vào nguồn tài nguyên rừng; và quan trọng hơn là thiết lập được một “bức tường xanh” vững chắc để ứng phó với hiện tượng biến đổi khí hậu và nước biển dâng đang đe dọa trực tiếp đến đời sống của hàng chục triệu người dân ven biển.
Xem thêm : Hai địa điểm của Nước Ta được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1999
