MỘT SỐ QUY ĐỊNH VỀ THỪA KẾ TRONG BỘ LUẬT DÂN SỰ 2015
Thừa kế là việc vận động và di chuyển gia tài của người đã chết cho người còn sống, gia tài để lại được gọi là di sản. Các chế định về yếu tố thừa kế do Pháp lệnh thừa kế năm 1990, Bộ Luật dân sự năm 1995, Bộ Luật dân sự năm 2005 luôn là một trong những những yếu tố gây tranh cãi do xung đột quyền lợi và nghĩa vụ giữa những bên tham gia quan hệ luôn là đề tài nóng của pháp lý khi giải quyết và xử lý, xử lý những tranh chấp phát sinh của những bên tham gia tố tụng. Tuy nhiên cho đến Bộ luật dân sự năm 2015 chế định về thừa kế đã cơ bản đơn cử, rõ ràng, ngặt nghèo, được biểu lộ qua những yếu tố sau :
1. Về thời gian, khu vực mở thừa kế
Theo qui định tại Điều 611 Bộ Luật dân sự 2015 thì thời gian mở thừa kế là thời gian người có gia tài chết. Trong trường hợp Tòa án công bố một người đã chết, thì thời gian mở thừa kế là ngày mà Tòa án xác lập người đó đã chết. Nếu không xác lập được đúng mực ngày chết của người đó thì ngày bản án công bố một người đã chết có hiệu lực thực thi hiện hành pháp lý được coi là ngày mà người đó chết .
Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng, thì địa điểm mở thừa kế là nơi có tòan bộ hoặc phần lớn di sản.
Việc xác lập thời gian, khu vực mở thừa kế là nhu yếu tiên phong của quan hệ thừa kế và đóng vai trò rất quan trọng. Vì tại thời gian và khu vực này sẽ xác lập được người thừa kế của người chết, di sản mà người chết để lại, xác lập Tòa án có thẩm quyền thụ lý, nơi triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm cũng như thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế. Đồng thời việc xác lập đúng mực khu vực mở thừa kế còn đóng vai trò quan trọng khi xác lập việc phủ nhận nhận di sản có hợp pháp hay không .
2. Về người thừa kế .
Người thừa kế gồm có người thừa kế theo di chúc và người thừa kế theo pháp lý. Theo đó người thừa kế theo pháp lý được pháp luật theo thứ tự sau đây :
Hàng thừa kế thứ nhất gồm : vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết ;
Hàng thừa kế thứ hai gồm : ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết ; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại ;
Hàng thừa kế thứ ba gồm : cụ nội, cụ ngoại của người chết ; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết ; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột ; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại .
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước đó đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng thừa kế hoặc khước từ nhận di sản .
Tuy nhiên trong một số ít trường hợp kể cả thừa kế theo di chúc hay theo pháp lý, thì những người sau đây không có quyền được hưởng thừa kế : Bị phán quyết về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng con người, sức khỏe thể chất hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó. Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ và trách nhiệm nuôi dưỡng người để lại di sản. Bị phán quyết về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng con người người thừa kế nhằm mục đích hưởng một phần hoặc tòan bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền được hưởng. Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc, trá hình, sửa chữa thay thế di chúc, hủy di chúc nhằm mục đích hưởng một phần hoặc tòan bộ di sản trái với ý muốn của người để lại di sản. Nhưng những người có hành vi này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản. Như vậy, người thừa kế hoàn toàn có thể là cá thể hoặc cơ quan, tổ chức triển khai. Trường hợp người thừa kế là cá thể thì cá thể đó phải là người còn sống vào thời gian mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời gian mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Người thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức triển khai, thì cơ quan, tổ chức triển khai phải sống sót vào thời gian mở thừa kế .
Theo pháp luật tại Điều 620 Bộ luật dân sự năm 2015 : “ Người thừa kế có quyền phủ nhận nhận di sản, trừ trường hợp việc phủ nhận nhằm mục đích trốn tránh việc triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm gia tài của mình so với người khác ; Việc phủ nhận nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản trị di sản, những người thừa kế khác, người được giao trách nhiệm phân loại di sản để biết ; Việc phủ nhận nhận di sản phải được bộc lộ trước thời gian phân loại di sản ” .
3. Di sản thừa kế
Theo lao lý tại Điều 612 di sản gồm có : Tài sản riêng của người chết, phần gia tài của người chết trong gia tài chung với người khác .
Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai. (Điều 105).
Vậy quyền tài sản đã nằm trong khái niệm tài sản. Di sản còn bao gồm cả các quyền tài sản như: quyền đòi bồi thường thiệt hại, quyền đòi nợ, quyền thừa kế giá trị, quyền sử dụng nhà thuê của nhà nước. Mặt khác, di sản thừa kế không bao gồm nghĩa vụ của người chết. Do vậy, trong trường hợp người có tài sản để lại còn có cả nghĩa vụ về tài sản, thì thông thường phần nghĩa vụ này sẽ được thanh tóan bằng tài sản của người chết (1, Điều 615. Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thoả thuận khác.). Phần còn lại sẽ được xác định là di sản thừa kế và được chia theo di chúc hay quy định của pháp luật. Theo đó, nghĩa vụ của người chết được thực hiện như sau: Nếu di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế sẽ có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại tương ứng với phần tài sản mà mình đã nhận. Trong trường hợp di sản chưa được chia, thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo đúng thỏa thuận của những người thừa kế.
Trong trường hợp Nhà nước, cơ quan, tổ chức triển khai hưởng di sản theo di chúc, thì cũng phải triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm gia tài do người chết để lại như người thừa kế là cá thể .
4. Di chúc .
Điều 624 Bộ luật dân sự năm 2015 pháp luật : Di chúc là sự biểu lộ ý chí của cá thể nhằm mục đích chuyển gia tài của mình cho người khác sau khi chết .
Di chúc phải được lập thành văn bản. Trong trường hợp tính mạng con người của một người bị cái chết rình rập đe dọa do bệnh tật hoặc những nguyên do khác mà không hề lập di chúc bằng văn bản, thì hoàn toàn có thể di chúc miệng. Di chúc miệng chỉ được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng biểu lộ ý chí sau cuối của mình trước mặt tối thiểu hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Sau 3 tháng, kể từ thời gian di chúc miệng mà người để lại di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt, thì di chúc miệng bị hủy bỏ. Trong trường hợp di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha mẹ hoặc người giám hộ chấp thuận đồng ý ; Di chúc của người bị hạn chế về sức khỏe thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc xác nhận. Di chúc bằng văn bản gồm có : 1. Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng ; Di chúc bằng văn bản có người làm chứng ; Di chúc bằng văn bản có công chứng ; Di chúc bằng văn bản có xác nhận .
Tuy nhiên, một di chúc dù bằng văn bản hay bằng miệng thì chỉ được coi là hợp pháp khi cung ứng khá đầy đủ những điều kiện kèm theo sau : Người lập di chúc đã thành niên, minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc ; không bị lừa đối, rình rập đe dọa hoặc cưỡng ép. Nội dung di chúc không phải trái pháp lý, đạo đức xã hội, hình thức di chúc không trái pháp luật của pháp lý .
Nếu việc lập di chúc có người làm chứng thì người làm chứng không phải là những người sau : Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp lý của người lập di chúc. Người có quyền nghĩa vụ và trách nhiệm gia tài tương quan tới nội dung di chúc. Người chưa thành niên, người mất năng lượng hành vi dân sự, người có khó khăn vất vả trong nhận thức, làm chủ hành vi .
5. Thời hiệu thừa kế .
Theo qui định tại Điều 623 : Thời hiệu để người thừa kế nhu yếu chia di sản là 30 năm so với bất động sản, 10 năm so với động sản, kể từ thời gian mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản trị di sản đó .
Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau: Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định của pháp luật; Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu.
Thời hiệu để người thừa kế nhu yếu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời gian mở thừa kế. Thời hiệu nhu yếu người thừa kế triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm về gia tài của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời gian mở thừa kế .
Trong thời hạn này, người thừa kế có quyền yêu cầu Tòa án chia thừa kế, xác định quyền thừa kế của mình, truất quyền thừa kế của người khác. Hết thời hạn này, người thừa kế không còn quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về quyền thừa kế. Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế sẽ được tính từ thời điểm bắt đầu của ngày tiếp theo ngày xảy ra sự kiện người để lại di sản chết và thời điểm kết thúc là thời điểm kết thúc ngày tương ứng 10 năm sau. Tuy nhiên phải hiểu thời điểm mở thừa kế là thời điểm được xác định bằng giờ người để lại di sản chết, tại thời điểm đó xác định người thừa kế, di sản của người chết,… để bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế.
Tóm lại : Thừa kế là việc chuyển giao gia tài của một người sau khi người này chết cho những người khác theo qui định của pháp lý. Việc chuyển giao này hoàn toàn có thể thực thi theo di chúc, nếu người có gia tài đã lập di chúc trước khi chết. Trường hợp không có di chúc, di chúc không hợp pháp hoặc di chúc không phát sinh được hiệu lực thực thi hiện hành pháp lý, thì việc chuyển giao gia tài sẽ triển khai theo pháp lý. Trong trường hợp có tranh chấp về gia tài thừa kế thì người có quyền hạn nghĩa vụ và trách nhiệm tương quan có quyền nhu yếu Tòa án xử lý .
Như vậy những nội dung cơ bản của chế định thừa kế trong Bộ luật dân sự năm 2015 có những đặc thù như sau : Những người tham gia vào quan hệ pháp lý này là những bên có quan hệ huyết thống thân mật với nhau như : Cha, mẹ, con, anh, em v.v ,. hoặc quan hệ hôn nhân gia đình như : Vợ chồng và quan hệ nuôi dưỡng như con nuôi. Vì vậy, để nghiên cứu và điều tra nhằm mục đích vận dụng xử lý những vụ tranh chấp về quyền thừa kế cần nắm vững những pháp luật của pháp lý về thừa kế và phải luôn tôn trọng, tôn vinh tình yêu thương, đoàn kết trong mái ấm gia đình, đó là truyền thống lịch sử văn hoá tốt đẹp của người Nước Ta. / .
” Phòng Tư pháp Kim Sơn ”
