Bếp Hoàng Cầm được đặt tên theo người phát minh sáng tạo ra nó : “ Hoàng Cầm – nguyên là anh nuôi trong quân đội ”. Không phải là nhà thơ Hoàng Cầm tác giả của bài thơ “ Bên kia sông Đuống ” nổi tiếng nhưng người lính thông thường ấy đã có một phát minh sáng tạo để đời. Ông sinh năm 1916 quê gốc ở Cát Nội xã Trực Đại, Nam Ninh, Nam Hà ngày này thuộc Tỉnh Tỉnh Nam Định. Năm 20 tuổi ông bỏ quê lên Tam Đảo, Vĩnh Phúc làm thợ nề, tháng 2 năm 1946 ông đi bộ đội và được phân làm anh nuôi cho quân y tiền phương sư đoàn 308. Việc được phân làm anh nuôi do trước kia có thời hạn anh làm phụ bếp cho một mái ấm gia đình ở TP.HN .
Trong cuộc chiến tranh bí hiểm là một trong những tiêu chuẩn số 1. Việc nấu ăn là việc khó giấu kín được vì đêm hôm thấy lửa ban ngày thấy khói. Rất nhiều thương vong của bộ đội xuất phát từ việc “ khói bốc lên giữa rừng ”. Hoàng Cầm đã phát minh sáng tạo phối hợp nhiều yếu tố dân gian để tạo nên một bếp Hoàng Cầm rất tuyệt vời và hoàn hảo nhất với tiềm năng giấu lửa giấu khói theo mục tiêu : “ đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng ”. Bếp lần tiên phong được sử dụng trong khoảng chừng thời hạn diễn ra chiến dịch Hòa Bình 1951 – 1952 và khởi đầu được phổ cập thoáng rộng vào năm 1954 khi diễn ra chiến dịch Điện Biên Phủ. Năm 1952 Hoàng Cầm được khen thưởng Huân chương chiến công hạng 3, chiến sĩ thi đua cấp toàn nước. Trong thời kháng chiến chống Mỹ bếp Hoàng Cầm được xem là bắt buộc trong hành quân tác chiến trên những mặt trận .
Hoàng Cầm giải ngũ năm 1961 khi đó đang đeo lon Đại úy. Ông cùng vợ về quê ngoại ông là Làng Đồi Mây, Tam Đảo làm ruộng. Sau có thời hạn ông đi bán kem que rồi làm người giữ đền Trần ở Tỉnh Nam Định. Năm 1994 ông có làm đơn và được nhà nước cấp cho căn nhà tập thể ở số 28 Điện Biên Phủ, Thành Phố Hà Nội. Ông mất năm tháng 3 năm 1996 một cách bình lặng .
Bếp Hoàng Cầm ra đời hơn nửa thế kỷ những những biến tướng của nó hiện nay vẫn còn được sử dụng rộng rãi ở các vùng nông thôn Việt Nam vì đặc tính tiết kiệm và tiện lợi của nó. Bếp Hoàng Cầm có 3 đặc điểm nổi bật:
1 ) Tiết kiệm nhiệt – -> Nấu ăn nhanh và tiết kiệm chi phí củi lại hoàn toàn có thể nấu nhiều nồi cùng lúc .
2 ) Giấu được ánh lửa .
3) Giấu khói. (mục đích ban đầu, quan trọng nhất của bếp Hoàng Cầm
4 ) Giữ cho nồi niêu không bị ám khói hoặc đóng lọ nồi .
Để làm được bếp Hoàng Cầm đúng quy cách tất cả chúng ta phải đào hầm khá sâu, và dài tùy theo địa hình vị trí ( xem hình ). Sau đó phải đắp những hố đun ( nơi đặt nồi ), đào những hầm tụ khói và đường dẫn khói. Trên những đường dẫn khói phải lấy lá cây tươi ( bẹ chuối ) lấp lên, phủ đất rồi tưới nước cho đất ẩm để làm tan khói. Khói sau khi ra khỏi đường dẫn khói trong thực tiễn chỉ còn lại một lớp sương rất mỏng dính và tự tan trong không khí. Việc khó nhất của bếp Hoàng Cầm là phải cân đối giữa lượng khí cấp vào bếp và lượng khói thoát ra, nếu size những hầm tụ khói và đường dẫn khói quá hẹp hoặc quá ít bếp sẽ không cháy. Kinh nghiệm đóng vai trò rất quan trọng .
Cách đây vài năm tôi có đào thử một bếp Hoàng Cầm với quy mô nhỏ hiệu suất cao sử dụng rất tốt trọn vẹn không có khói tỏa ra, nấu ăn rất nhanh. Khi dọn trại ta chỉ việc lấp đất lại là xong rất sạch và gọn .
Trong trong thực tiễn nếu đi trại với quy mô lớn và thời hạn dài tất cả chúng ta nên làm bếp Hoàng Cầm rất tiện nghi cho ban siêu thị nhà hàng vì nấu ăn nhanh lại không phải cọ rửa nồi sau khi nấu nướng. Ngược lại nếu thiếu dụng cụ ( cuốc xẻng chuyên sử dụng ), nhân lực thì không lên đào bếp Hoàng Cầm rất tiêu tốn lãng phí .
Khi đào bếp cũng nên tránh gần những gò mối, ụ kiến, ong đất vì việc hun khói khiến chúng túa ra rất nguy hại. Đất cũng ảnh hưởng tác động không ít đến bếp, đất pha cát sẽ dễ cho việc đào nhưng cũng khó đắp vì khi khô chúng rất bở ; đất sét đất thịt là tốt nhất cho việc đào bếp Hoàng Cầm .
