Bài thơ Bếp lửa của nhà thơ Bằng Việt được sáng khi ông đang là sinh viên du học ở Liên Xô. Bếp lửa là một trong số những tác phẩm thơ viết về những tình cảm, cảm xúc trong trẻo trong tâm hồn con người. Đó chính là tình bà cháu, tình yêu quê hương, đất nước đằm thắm và sâu sắc. Để giúp các em trau dồi vốn từ, củng cố kỹ năng viết. Mời các em tham khảo ngay 20 bài văn mẫu Phân tích bài Bếp lửa của Bằng Việt hay nhất dưới đây.
Dàn ý phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt – Mẫu 1
1. Mở bài
Giới thiệu về bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt .
2. Thân bài:
* Hoàn cảnh ra đời:
– Sáng tác vào năm 1963 khi Bằng Việt đang đi du học ở quốc tế .
– Là một trong những sáng tác đầu tay của ông .
– Được in trong tập “ Hương cây – Bếp lửa ” vào năm 1968 .
* Phân tích bài thơ Bếp Lửa:
– Khổ thơ 1 :
+ Bài thơ mở ra bằng hình ảnh bếp lửa quen thuộc .
+ Từ láy “ chờn vờn ” cùng hình ảnh “ ấp iu ” cảm xúc về một ngọn lửa bập bùng, ẩn hiện trong làm sương sớm vừa gợi đôi bàn tay khôn khéo và tấm lòng ấm cúng, đôn hậu của người nhóm lửa .
+ Chữ “ thương ” tình cảm lan tỏa ra từng câu từng chữ để rồi thấm vào tận sâu thẳm trái tim người đọc .
– 4 khổ thơ tiếp : Ký ức về bà gắn liền với quy trình trưởng thành của cháu .
+ Kỷ niệm khi cháu lên 4 tuổi : với cái “ đói mòn đói mỏi ”, hình ảnh “ khô rạc ngựa gầy ” những năm tháng đầy đói khổ, khó khăn vất vả .
+ Kỷ niệm năm cháu 8 tuổi : giặc ngoại xâm kéo đến tàn phá nhưng cũng không hề xóa nhòa tình làng nghĩa xóm. Lời dặn “ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ” hình ảnh của một người phụ nữ tần tảo, đảm đang, kiên cường .
– Khổ thơ cuối : Những trăn trở, suy tư của cháu về bà
+ Dù khoảng cách có xa xôi bao nhiêu, dù rằng “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” cháu luôn nhớ về bà bằng toàn bộ tình yêu thương, sự biết ơn và nỗi nhớ của mình .
3. Kết bài
Khẳng định lại giá trị của bài thơ : Bằng hình ảnh tả thực cùng những xúc cảm thật của tác giả bài thơ ngay từ khi sinh ra cho đến nay vẫn luôn có một vị trí riêng của nó .
Dàn ý phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt – Mẫu 2
I. Mở bài:
Giới thiệu về tác giả, tác phẩm
– Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong trào lưu kháng chiến chống Mỹ. Thơ ông trong trẻo, mềm mại và mượt mà, khai thác những kỉ niệm đẹp và tham vọng tuổi trẻ. – Bài thơ “ Bếp lửa ” được sáng tác năm 1963 khi tác giả là du học sinh Liên Xô .
– Chủ đề bài thơ gợi lại những kỉ niệm về người bà và tình bà cháu thâm thúy, thấm thía .
II. Thân bài:
1. Những kỉ niệm tuổi thơ và tình bà cháu
– Dòng hồi tưởng về bà bắt nguồn từ hình ảnh bếp lửa :
+ Bếp lửa “ chờn vờn sương sớm ” – bếp lửa thực .
+ Bếp lửa “ ấp iu nồng đượm ” miêu tả sự êm ả dịu dàng, ấm áo, kiên trì của người nhóm lửa .
+ Biện pháp điệp từ ( điệp từ “ bếp lửa ” ) gợi lên hình ảnh sôi động lộng lẫy nhưng rất là quen thuộc thân thiện với người cháu .
=> Hình ảnh bếp lửa làm trỗi dậy dòng kí ức về bà và tuổi thơ .
– Kỉ niệm về tuổi thơ nhiều gian nan, thiếu thốn :
+ “ Đói mòn đói mỏi ” người cháu thấy ám ảnh bởi nạn đối và quá khứ đau thương của dân tộc bản địa .
+ Ấn tượng về khói bếp hun nhèm mắt cháu để khi nghĩ lại “ sống mũi còn cay ” .
+ Dòng hổi tưởng, kỉ niệm gắn với âm thanh tiếng tu hú của chốn đồng nội : tiếng tu hú được nhắc tới 5 lần trong bài khi thẳng thốt, lúc khắc khoải, mơ hồ toàn bộ để gợi lên khoảng trống bát ngát, bát ngát, buồn vắng đến hờ hững .
+ Tâm trạng của cháu vì vậy cũng tha thiết, mãnh liệt hơn bởi sự đùm bọc, che chở của bà .
– Tuổi thơ khó khăn vất vả gian nan nhưng cháu được mà yêu thương, che chở :
+ “ Bà dạy ”, bà chăm ” bộc lộ sâu đậm tấm lòng nhân hậu, tình yêu thương vô bờ và sự chăm chút của bà so với cháu .
+ Ngay cả trong gian khó, gian truân của cuộc chiến tranh bà vẫn vững vàng – phẩm chất cao quý của những người mẹ Nước Ta anh hùng ( Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh ) .
=> Qua dòng hồi tưởng về bà, những dòng xúc cảm của nhân vật trữ tình chính là sự tích hợp, xen kẽ thuần thục giữa những yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự, nỗi nhớ của người cháu bộc lộ tình yêu thương vô hạn so với bà .
2. Những suy ngẫm chiêm nghiệm về cuộc đời của bà cũng như hình tượng bếp lửa
– Từ những kỉ niệm, hình ảnh bếp lửa luôn gắn với hình ảnh người bà
+ Hình ảnh bếp lửa kết tinh trong hình ảnh ngọn lửa : ngọn lửa của tình yêu thương, sự hi sinh luôn ủ sẵn trong lòng bà để làm sáng lên kỳ vọng, ý chí .
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
+ Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” nhấn mạnh vấn đề tình yêu thương ấm cúng bà dành cho cháu, người bà nhen nhóm những điều thiện lương tốt đẹp so với cháu .
→ Hình ảnh người bà trong lòng cháu là người thắp lửa, giữ lửa và truyền lửa, truyền niềm tin, sức sống tới thế hệ tương lai .
– Sự tần tảo, hi sinh của bà biểu lộ : “ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa ” – sự chiêm nghiệm của cháu về cuộc sống bà
+ Cuộc đời bà đầy những khó khăn, khó khăn vất vả, lận đận trải qua nắng mưa tưởng như không khi nào dứt .
+ Điệp từ “ nhóm ” lặp lại bốn lần : người bà đã nhóm lên, khơi dậy những yêu thương, kí ức và giá trị sống tốt đẹp trong lòng người cháu .
– Hình ảnh bếp lửa kết tinh thành hình ảnh ngọn lửa chất chứa niềm tin, kỳ vọng của bà : Người cháu như phát hiện ra điều kì diệu giữa đời sống đời thường “ Ôi kì quặc và thiêng liêng – bếp lửa ” – người cháu thấm nhuần được tình yêu thương và đức hi sinh của bà .
3. Nỗi nhớ khắc khoải, khôn nguôi về người bà
– Lời tự bạch của đứa cháu khi trưởng thành, xa quê nhà : người cháu vẫn cảm thấy ấm cúng bởi tình yêu thương vô bờ của bà .
– Kết thúc bài thơ tác giả tự vấn “ Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? ” : niềm tin dai dẳng, nỗi nhớ luôn thường trực trong lòng người cháu .
III. Kết bài:
– Tác giả rất thành công xuất sắc trong việc phát minh sáng tạo ra hình tượng mang ý nghĩa thực, mang ý nghĩa hình tượng : bếp lửa .
– Kết hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự tương thích với dòng hồi tưởng và tình cảm của cháu .
– Bài thơ tiềm ẩn triết lý, ý nghĩa thầm kín : những điều thân thương của tuổi thơ của mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người trên hành trình dài cuộc sống, tình yêu thương và lòng biết ơn chính là biểu lộ đơn cử của tình yêu thương, quê nhà .
Sơ đồ tư duy phân tích bài Bếp Lửa lớp 9 chi tiết
20 Bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt lớp 9 hay nhất
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 1
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp ưu nồng đượm ”
Không biết vì lẽ gì hai câu thơ đó cứ theo tôi mãi trong suốt năm tháng xa nhà của mình. Mỗi lần nhớ về bà, nhớ về nhà tôi lại nhớ đến nó – nhớ đến “ Bếp lửa ” của Bằng Việt .
Bài thơ được sáng tác vào năm 1963 khi Bằng Việt đang đi du học ở quốc tế. Đây là một trong những sáng tác đầu tay của ông nhưng ngay từ khi vừa mới sinh ra cho đến nay “ Bếp lửa ” vẫn luôn có một vị trí riêng trong nền thi ca Nước Ta. Bài thơ được in trong tập “ Hương cây – Bếp lửa ” vào năm 1968. Đây cũng được xem như thể một trong những thi phẩm hay nhất về tình bà cháu trong nền thơ ca tân tiến Nước Ta .
Bố cục bài thơ đi theo mạch cảm hứng từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỷ niệm đến những suy ngẫm sâu xa. Bài thơ được mở màn bằng hình ảnh bếp lửa, gợi về những hồi tưởng trong quá khứ để từ đó người cháu trưởng thành hơn, biết suy ngẫm hơn, đồng cảm bà hơn để rồi gửi nỗi nhớ mong được gặp bà trong tình cảnh xa cách .
Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa quen thuộc của làng quê Nước Ta để từ đó gợi nhắc người cháu nhớ về bà :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Bạn đang xem : Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt ngắn gọn, hay nhất ( 20 Mẫu )
Ba tiếng “ một bếp lửa ” được lặp đi lặp lại ngay ở đầu bài thơ bởi lẽ hình ảnh này đã quá quen thuộc với làng quê Nước Ta, không chỉ có vậy những kỷ niệm về bà cũng gắn liền với nó. Nhắc đến bếp lửa là nhắc đến bà, nhắc đến bếp lửa sẽ gợi cho tác giả những kỷ niệm về một người bà tần tảo sớm hôm bên căn bếp nhỏ. Bởi vậy, bếp lửa hoàn toàn có thể coi như là khơi nguồn cho mạch cảm hứng của nhà thơ về bà của mình. Từ láy “ chờn vờn ” ở câu thơ trước đi liền với “ ấp iu ” ở câu sau vừa gợi cảm giác về một ngọn lửa bập bùng, ẩn hiện trong làm sương sớm vừa gợi đôi bàn tay khôn khéo và tấm lòng ấm cúng, đôn hậu của người nhóm lửa. Bếp lửa đã thắp lên trong cháu những kỷ niệm về bà, thổi bùng lên tình yêu thương và nỗi nhớ bà da diết khôn nguôi. Khổ thơ đầu ngắn ngủi kết thúc bằng tình cảm của người cháu. Chữ “ thương ” ấy đã lan tỏa ra từng câu từng chữ để rồi thấm vào tận sâu thẳm trái tim người đọc .
Bốn khổ thơ tiếp theo lần lượt là những ký ức về năm tháng cháu được sống bên bà. Đầu tiên là kỷ niệm của người cháu khi lên bốn tuổi :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Đoạn thơ vừa là ký ức về một tuổi thơ gian nan của cháu vừa gợi nhắc về nạn đói kinh khủng năm bốn lăm. Những câu thơ làm ta nhớ đến : “ Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người ” trong “ Vợ nhặt ” của Kim Lân. Và người cháu đã lớn lên trong tình cảnh như vậy. Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” cùng với hình ảnh tả thực “ khô rạc ngựa gầy ” đã miêu tả vô cùng chân thực tình cảnh đói khổ, stress, kiệt cùng công sức của con người mà nạn đói đã lấy đi của những con người trong thời kỳ đó. Thế nhưng, còn hơn cả cái đói, cái nghèo, hình ảnh mà người cháu nhớ nhất là khói – khói của những bếp lửa bập bùng, của những kỷ niệm về năm tháng đói khổ, cơ cực mà cháu đã cùng bà trải qua. Và dẫu cho năm tháng đó có trôi qua từ rất lâu thì những ký ức đó cho đến giờ vẫn khiến cháu cay xè khóe mắt khi nhớ tới. Vẫn là hình ảnh bếp lửa, bếp lửa mờ mờ khói nhưng đã khơi lên biết bao xúc cảm chân thực, bao tình cảm, bao nhớ thương và cả những giọt nước mắt nơi người đọc. Thơ là phải đi từ trái tim đến trái tim và tôi tin rằng những câu thơ này của Bằng Việt đã làm được điều đó .
Kỷ niệm về bà cứ thế theo cháu từng ngày, gắn liền với quy trình trưởng thành của cháu :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
Cái đói khổ chưa qua thì giặc ngoại xâm đã tới. Chiến tranh ác liệt, mẹ và cha đều bận công tác làm việc xa nha “ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về ”, ngần ấy thời hạn cháu lớn lên cùng bà. Không còn hình ảnh bếp lửa, không còn mùi khói cay xè mắt cháu, ký ức của cháu lúc này là tiếng kêu của những con chim tu hú trên trời cao. Mười một dòng thơ mà âm vang tiếng chim cất lên năm lần. Có lúc nghe mơ hồ, xa tít nơi “ những cánh đồng xa ”, có lúc lại thân thiện, thân thương “ sao mà tha thiết thế ”, lắm khi thì dồn dập, giục giã, lúc lại khắc khoải như than phiền, sẻ chia … Tiếng chim không chỉ gợi ra một khoảng trống bát ngát, bát ngát mà nó còn gợi cái hiu quạnh, một mình của bà và cháu. Họ – một già, một trẻ đã phải lệ thuộc vào nhau mà sống hết những tháng ngày khó khăn của cuộc chiến tranh như vậy. Nhưng dù có nghèo, có khổ thì người bà vẫn luôn hết lòng chăm sóc cho đứa cháu của mình : “ Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe / Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ” .
Những ký ức về bà lớn dần, lớn dần lan tỏa sang cả nỗi nhớ làng quê, nhớ quốc gia :
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lũi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh : Bố ở chiến khu bố còn việc bố Mày viết thư chớ kể này kể nọ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Chiến tranh đã gây ra bao mất mát, đau thương nhưng không thể nào xóa nhòa được tình làng, nghĩa xóm. Trong những tháng ngày xa quê những ký ức về những người làng xóm đáng kính đã cùng hai bà cháu đi qua hết những năm tháng cuộc chiến tranh đang lần lượt hiện về trong tâm lý của cháu. Lời dặn dò “ Mày viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” cho thấy hình ảnh của một người phụ nữ tần tảo, giàu tình thương. Dẫu trong thực trạng nào bà vẫn kiên cường để làm điểm tựa niềm tin cho người cháu, làm hậu phương vững chãi cho người con chiến đấu ngoài mặt trận .
Từ những hình ảnh bếp lửa đơn cử, gắn liền với đời sống, lời thơ chuyển sang cái trừu tượng của “ ngọn lửa ” với những tầng nghĩa mới :
“ Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn, Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng ” .
Ngọn lửa ở đây là ngọn lửa của tình yêu thương, của sức sống mãnh liệt, của tình yêu thương thầm lặng, của niềm tin vào tương lai quốc gia. Điệp từ “ một ngọn lửa ” tiếp nối đuôi nhau nhau đã tạo nên một nhịp thơ can đảm và mạnh mẽ, chắc khỏe nhưng cũng rất lộng lẫy và đủ sức làm ấm lòng người đọc. Để từ đó kỷ niệm tuổi thơ dần chuyển sang những tâm lý về bà bằng tổng thể sự biết ơn của cháu. Sau bao nhiêu khó khăn vất vả, khổ cực bà vừa là người giữ lửa vừa là người truyền lửa cho cháu. Bà “ nhóm niềm yêu thương ” trong cháu, truyền cho cháu tình yêu thương, cho cháu hiểu thế nào là tình làng nghĩa xóm, khơi dậy trong cháu biết bao điều tốt đẹp .
Khổ thơ cuối là lời tâm sự, bộc bạch của đứa cháu đã lớn khôn. Dù khoảng cách có xa xôi bao nhiêu, dù rằng “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” “ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở / – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”. Cháu luôn nhớ về bà bằng toàn bộ tình yêu thương, sự biết ơn và nỗi nhớ của mình .
Không phải ngẫu nhiên mà ngay từ khi vừa mới sinh ra cho đến tận thời điểm ngày hôm nay “ Bếp lửa ” vẫn luôn có chỗ đứng riêng của nó. Bằng những hình ảnh chân thực cùng tổng thể tình cảm chân thành Bằng Việt đã thật sự chạm đến trái tim người đọc qua từng câu, từng chữ của mình .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 2
Đối với mỗi người tất cả chúng ta, tình cảm mái ấm gia đình vẫn luôn là thứ tình cảm đáng quý và đáng trân trọng nhất. Nhưng khi quốc gia có cuộc chiến tranh thì người dân vẫn gật đầu bỏ lại mái ấm gia đình để lên đường đi chiến đấu. Chính từ tình yêu mái ấm gia đình đã hình thành nên tình yêu so với Tổ quốc .
Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ phải sống xa cha mẹ vì cha mẹ nhưng như vậy không có nghĩa là nhà thơ sống thiếu thốn tình cảm. Ngược lại, nhà thơ Bằng Việt lớn lên trong tình yêu thương và dạy bảo của người bà kính yêu. Chính thế cho nên mà khi lớn lên, phải xa nhà, xa bà, có bao nhiêu nỗi nhớ, tác giả dành cả cho bà của mình để rồi bài thơ Bếp lửa đã sinh ra từ nỗi nhớ ấy. Bếp lửa ở đây không đơn thuần chỉ là bếp lửa, nó là cả tình yêu thương của bà ở trong đó :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
Hình ảnh một bếp lửa chỉ vừa mới Open nhưng nó đã đi kèm với những từ láy như chờn vờn, ấp iu khiến cho người đọc cảm nhận được tình cảm ấm cúng và chan chứa của người cháu dành cho bà của mình. Câu thơ thứ ba một lần nữa khẳng định chắc chắn cho tình cảm ấy. Đó là tình thương của cháu dành cho người bà đã phải chịu nhiều khó khăn vất vả, nắng mưa. Cùng với tình thương ấy, những hồi ức của tuổi thơ hiện lên trong đầu tác giả. Mọi thứ vẫn còn nguyên vẹn nên cứ ngỡ như là chuyện vừa mới xảy ra ngày ngày hôm qua vậy :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay
Năm đói mòn đói mỏi ấy chính là năm 1945, nhân dân miền Bắc rơi vào nạn đói kinh khủng. Nó cướp đi sinh mạng của không biết bao nhiêu người dân vô tội. Nhà thơ đã lớn lên trong toàn cảnh quốc gia như vậy thế nhưng trong kí ức nhà thơ không có hình ảnh người chết đầy đường, không bị mùi tanh thối ám ảnh .
Đó là chính bới mùi khói bếp đã át đi hết những cảnh đau thương ngoài kia. Đó là cách để người bà làm cho đời sống của cháu bớt đau thương hơn. Mùi khói đã hun nhèm đôi mắt của người cháu để rồi hơn mười năm sau, nghĩ lại chuyện cũ sống mũi vẫn còn cay. Có lẽ sự xúc động đã khiến cho mắt nhà thơ nhòe đi, cay xè vì những kỉ niệm đói khổ .
Bà đã cùng cháu đi qua những năm tháng đói khổ như vậy. Để rồi suốt những năm tháng tuổi thơ, hình ảnh người bà vẫn gắn liền bên cháu. Hai bà cháu đã cùng nhau nhóm lên không biết bao nhiêu ngọn lửa trong suốt 8 năm ròng :
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
Hình ảnh cháu cùng bà nhóm lửa biểu lộ sự kết nối giữa hai bà cháu. Không chỉ là nhóm lửa, đó còn là nhóm lên sự sống, nhóm lên tình yêu. Từ hình ảnh nhóm bếp lửa đã gợi lên trong nhà thơ những hình ảnh khác đó là tiếng chim tu hú kêu. Đối với người nông dân Nước Ta tiếng chim tu hú đã trở thành tiếng kêu quen thuộc và là sự báo hiệu cho một mùa lúa chín .
Tiếng tu hú kêu thế cho nên tượng trưng cho sự no đủ của dân cư. Tiếng tu hú kêu như tiếng của chiếc đồng hồ đeo tay báo thức nhắc nhở người bà rằng đã đến giờ kể chuyện cho cháu nghe. Trong một đoạn thơ mà tiếng tu hú kêu được lặp lại tới 3 lần khiến cho fan hâm mộ có cảm tưởng như tiếng tu hú đang từ xa vọng về. Nó khiến cho lòng người cháu ở nơi xa xứ lâng lâng. Tiếng tu hú kéo nỗi nhớ của nhà thơ về khiến cho nó dài hơn, rộng hơn. Bà không chỉ kể chuyện, bà còn dạy bảo cho cháu nhiều điều, thay cha mẹ chăm sóc cho cháu để cháu được nên người :
Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa
Ngôi nhà nhỏ vắng người, chỉ có hai bà cháu. Bà đã thay cha mẹ, làm trách nhiệm của cha mẹ đó là dạy cháu làm, chăm cháu học. Bà dù già yếu nhưng vẫn tận tụy hết lòng vì cháu. Chính thế cho nên mà hình ảnh bếp lửa, hình ảnh người bà hiện lên càng ấm cúng hơn. Hai bà cháu đã lệ thuộc vào nhau để sống qua những ngày tháng khó khăn vất vả như vậy. Chính từ tình cảm ấy nên khi nhà thơ đi xa, nỗi nhớ thương bà càng lớn hơn .
Nhà thơ đi xa rồi, thương cho bà ở nhà không có ai chăm nom. Câu hỏi tu từ Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà giống như một lời than vãn biểu lộ nỗi nhớ mong bà thâm thúy. Hai từ bà, cháu được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong đoạn thơ này, bộc lộ sự sóng đôi, quấn quýt, gắn bó giữa bà và cháu. Những năm tháng cuộc chiến tranh, hai bà cháu đã cùng nhau trải qua nhiều khó khăn vất vả khi mà ngôi nhà bị cháy rụi :
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ”
Chính từ trong khó khăn vất vả đó, nghị lực của người bà càng trở nên bền vững và kiên cố hơn. Những câu thơ vừa cho thấy bà là người chịu khó, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Ngôi nhà của hai bà cháu dù bị giặc đốt cho cháy rụi nhưng thương con đang công tác làm việc xa nhà, không muốn con phải lo ngại, bà đã dặn cháu không được nói gì với bố .
Thậm chí bà còn dặn cháu nói với bố là ở nhà mọi chuyện được yên. Bà là đại diện thay mặt cho những người phụ nữ Nước Ta giàu đức quyết tử, hết lòng vì con vì cháu. Từ hình ảnh bếp lửa, nhà thơ đã nâng lên thành hình ảnh ngọn lửa :
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
Hình ảnh ngọn lửa như bừng sáng và nó có một sức truyền cảm vô cùng can đảm và mạnh mẽ. Đó là ngọn lửa của tình yêu thương, ngọn lửa của tình bà cháu, … Chính vì thế mà cứ nhìn thấy ngọn lửa là người cháu lại cảm thấy như nhìn thấy bà của mình. Cuối bài thơ, nhà thơ liên tục suy ngẫm về bà và bếp lửa :
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
Hình ảnh bếp lửa ấp iu, nồng đượm một lần nữa được nhắc đến ở cuối bài. Bà không chỉ là người truyền lửa, bà còn truyền cho cháu tình yêu thương từ những miếng khoai, miếng sắn, nhắc cháu nhớ về những năm tháng cơ cực, bởi đó là những năm tháng đã nuôi dưỡng tâm hồn của cháu .
Trong cả bài thơ, hình ảnh bếp lửa Open 10 lần, đó là 10 lần hình ảnh bà cũng Open. Bài thơ mang âm điệu dồn dập như sóng vỗ khiến người đọc cảm nhận được tình cảm dạt dào của bà dành cho cháu và ngược lại. Đi xa rồi, cháu vẫn nhớ về bà :
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?
Nơi trời Âu giá lạnh, hình ảnh của bà đã sưởi ấm trái tim người cháu. Mặc dù đã trưởng thành nhưng trong lòng cháu vẫn nhớ mong về nơi góc bếp với mùi khói bếp cay nồng nặc. Nhớ lời bà dặn, cháu chưa khi nào quên đi nguồn cội của mình. Thông qua bài thơ này, tất cả chúng ta thấy được hình ảnh bếp lửa và dáng bà đang ngồi lặng lẽ ở bên. Hình ảnh bếp lửa từ đó tượng trưng cho sự ấm cúng, nghĩa tình. Qua bài thơ này, hẳn mỗi người sẽ thấy yêu hơn mái ấm gia đình của chính mình .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 3
Trong cuộc sống, ai cũng có riêng cho mình những kỉ niệm của một thời ấu thơ hồn nhiên, trong sáng. Những kỉ niệm ấy là những điều thiêng liêng, thân thiện nhất, nó có sức mạnh khác thường nâng đỡ con người suốt hành trình dài dài và rộng của cuộc sống. Bằng Việt cũng có riêng một kỉ niệm, đó chính là những tháng năm sống bên bà, cùng bà nhóm lên cái bếp lửa thân thương. Không chỉ thế, điều in đậm trong tâm lý của Bằng Việt còn là tình cảm sâu đậm của hai bà cháu. Chúng ta hoàn toàn có thể cam nhận điều đó qua bài thơ Bếp lửa của ông .
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Bài thơ Bếp lửa được ông sáng tác năm 1963 lúc 19 tuổi và đang di du học ở Liên Xô. Bài thơ đã gợi lại những kì niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời bộc lộ lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu với bà, với mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia. Tình cảm và những kỉ niệm về bà được khơi gợi từ hình ảnh bếp lửa. ở nơi đất khách quê người, phát hiện hình ảnh bếp lửa, tác giả chợt nhớ về người bà :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Hình ảnh chờn vờn gợi lên những mảnh kí ức hiện về trong tác giả một cách chập chờn như khói bếp. Bếp lửa được thắp lên, nó hắt ánh sáng lên mọi vật và tỏa sáng tâm hồn đứa cháu thơ ngây. Bếp lửa được thắp lên đó cũng là bếp lửa của cuộc sống bà đã trải qua biết mấy nắng mưa. Từ đó, hình ảnh người bà hiện lên. Dù đã cách xa nửa vòng toàn cầu nhưng có vẻ như Bằng Việt vẫn cảm nhận được sự vỗ về, yêu thương, chăm chút từ đôi tay kiên trì và khôn khéo của bà. Trong cái khoảnh khắc ấy, trong lòng nhà thơ lại trào dâng một tình yêu thương bà vô hạn. Tình cảm bà cháu thiêng liêng ấy cứ như một dòng sông với con thuyền nhỏ chở đầy ắp những kỉ niệm mà suốt cuộc sống này chắc người cháu không khi nào quên được và cũng chính từ đó, sức ấm và ánh sáng của tình bà cháu cũng như của bếp lửa lan tỏa toàn bài thơ .
Khổ thơ tiếp theo là dòng hồi tưởng của tác giả về những kỉ niệm của những năm tháng sống bên cạnh bà. Lời thơ đơn giản và giản dị như lời kể, như những câu văn xuôi, như thủ thỉ, tâm tình, tác giả như đang kể lại cho người đọc nghe về câu truyện cổ tích tuổi thơ mình. Nếu như trong câu truyện cổ tích của những bạn cùng lứa khác có bà tiên, có phép màu thì trong câu truyện của Bằng Việt có bà và bếp lửa. Trong những năm đói khổ, người bà đã gắn bó bên tác giả, chính bà là người xua tan bớt đi cái không khí ghê rợn của nạn đói 1945 trong tâm lý đứa cháu. Cháu khi nào cũng được bà chở che, bà dẫu có đói cũng để cháu không thiếu bữa ăn nào, bà đi mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn cho khỏi đói :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay !
Chính mùi khói đã xua đi cái mùi tử khí trên khắp những ngõ ngách. Cũng chính cái mùi khói ấy đã quện lại và bám lấy tâm hồn đứa trẻ. Dù cho tháng năm có trôi qua, những kí ức ấy cũng sẽ để lại không ít ấn tượng trong lòng đứa cháu để rồi khi nghĩ lại lại thấy sống mũi còn cay. Là mùi khói làm cay mắt người người cháu hay chính là tấm lòng của người bà làm đứa cháu không cầm được nước mắt ?
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm bếp Tu hú kêu trên những cách đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Cháu cùng bà nhóm lửa, nhóm lên ngọn lửa của sự sống và tình yêu bà cháy bỏng của một cậu bé hồn nhiên, trong trắng như một trang giấy. Chính hình ảnh bếp lửa quê nhà, bếp lứa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ. Đó là tiếng chim tu hú kêu. Tiếng tu hú kêu như giục giã lúa mau chín, người nông dân mau thoát khỏi cái đói, và có vẻ như đó cũng là một chiếc đồng hồ đeo tay của đứa cháu để nhắc bà rằng : Bà ơi, đến giờ bà kể chuyện cho cháu nghe rồi đấy ! Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lần làm cho âm điệu câu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng tu hú lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa lâng lâng lòng người cháu xa xứ. Tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của đứa cháu trải dài hơn, rộng hơn trong cái khoảng trống xa thẳm của nỗi nhớ thương .
Nếu như trong những năm đói kém của nạn đói 1945, bà là người gắn bó với tác giả nhất, yêu thương tác giả nhất thì trong tám năm ròng của cuộc kháng chiến chống Mĩ, tình cảm bà cháu ấy lại càng sâu đậm :
Mẹ cùng cha bận công tác làm việc không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe ( … )
Trong tám năm ấy, quốc gia có cuộc chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư, cha mẹ phải đi công tác làm việc, cháu do đó phải ở cùng bà trong quãng thời hạn ấy, nhưng có vẻ như so với đứa cháu như vậy lại là một niềm niềm hạnh phúc vô bờ. Ngày nào cháu cũng cùng bà nhóm bếp. Và trong cái khói bếp chập chờn, mờ mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu truyện cổ huyền ảo của cháu. Nếu như so với mỗi tất cả chúng ta, cha sẽ là cánh chim để nâng tham vọng của con vào một khung trời mới, mẹ sẽ là cành hoa tươi thắm nhất để con cài lên ngực áo thì so với Bằng Việt, người bà vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa của riêng ông. Cho nên, tình bà cháu là vô cùng thiêng liêng va quý giá so với ông. Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chỉ chăm sóc cho cháu từng miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy tiên phong của cháu. Bà dạy cho cháu những vần âm, những phép tính tiên phong. Không chỉ thế, bà còn dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về cách sống, đạo làm người. Những bài học kinh nghiệm đó sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu. Ngựời bà và tình cảm mà bà dành cho cháu đã thật sự là một chỗ dựa vững chãi về cả vật chất lẫn ý thức cho đứa cháu bé nhỏ. Cho nên khi giờ đây nghĩ về bà, nhà thơ càng thương bà hơn vì cháu đã đi rồi, bà sẽ ở với ai, ai sẽ cùng bà nhóm lửa, ai sẽ cùng bà san sẻ những câu truyện những ngày ở Huế … Thi sĩ bỗng tự hỏi lòng mình : “ Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà ? ” Một lời than vãn biểu lộ nỗi nhớ mong bà thâm thúy của đứa cháu nơi xứ người. Chỉ trong một khổ thơ mà hai từ bà, cháu đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần gợi lên hình ảnh hai bà cháu sóng đôi, gắn bó, quấn quýt không rời .
Chiến tranh, một danh từ thông thường nhưng sức lột tả của nó thì quyết liệt vô cùng, nó đã gây ra đau khổ cho bao người, bao nhà. Và hai bà cháu trong bài thơ cũng trở thành một nạn nhân của cuộc chiến tranh : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà bị giặc đốt cháy rụi …
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên quay trở lại lầm lũi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh : Bố ở chiến khu bố còn việc bố Mày viết thư chớ kể này kể nọ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !
Cuộc sống càng khó khăn vất vả, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền vững và kiên cố, tấm lòng của bà càng bát ngát. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà cần mẫn, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn, bà dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu bé nhỏ của mình lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn vất vả. Bà không muốn đứa con đang bận việc nước phải lo ngại chuyện nhà. Điều đó ta có thế thấy rõ qua lời dặn của bà : “ Mày có viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ báo nhà vẫn được bình yên ! ”. Lời dặn của bà nôm na giản dị và đơn giản nhưng chất chứa biết bao tình. Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng đế yên lòng người nơi tiền tuyến. Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của riêng cháu mà còn là một hình tượng rõ nét cho những người phụ nữ Nước Ta giàu đức hi sinh, thương con quý cháu .
Kết thúc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hình ảnh bếp lửa trở thành hình ảnh ngọn lửa, một ngọn lửa :
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng .
Hình ảnh ngọn lửa tỏa sáng trong câu thơ, nó có sức truyền cảm can đảm và mạnh mẽ. Ngọn lửa của tình yêu thương, ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng soi sáng con đường cho đứa cháu. Bà luôn nhắc cháu rằng : nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu .
Những dòng thơ cuối bài cũng chính là những suy ngẫm về bà và bếp lửa mà nhà thơ muốn gởi tới bạn đọc, qua đó cùng là những bài học kinh nghiệm thâm thúy từ việc làm nhóm lửa tưởng chừng đơn thuần :
Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm
Một lần nữa, hình ảnh bếp lửa ấp iu, nồng đượm đã được nhắc lại ở cuối bài thơ như một lần nữa chứng minh và khẳng định lại cái tình cảm thâm thúy của hai bà cháu .
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi. Nhóm lên bếp lửa ấy, người bà đã truyền cho đứa cháu một tình yêu thương những người ruột thịt và nhắc cháu rằng không khi nào được quên đi những năm tháng nghĩa tình, những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã sống với nhau, những năm tháng mà hai bà cháu mình cùng chia nhau từng củ sắn, củ mì. Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui. Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui của bà hay là lời răn dạy cháu luôn phải mở lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bó với xóm làng, đừng khi nào có một lối sống ích kỉ .
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ .
Bà không chỉ là người chăm sóc cho cháu rất đầy đủ về vật chất mà còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp thêm huyền ảo như trong truyện. Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khôn lớn thành người. Người bà kì diệu như vậy ấy, rất đơn giản và giản dị nhưng có một sức mạnh kì diệu từ trái tim, ta hoàn toàn có thể phát hiện người bà như vậy trong Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh :
Tiếng gà trưa Mang bao nhiêu niềm hạnh phúc Đêm cháu về nằm mơ Giấc ngủ hồng sắc trứng .
Suốt dọc bài thơ, mười lần Open hình ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tình cảm đang trào lớp lớp sóng vỗ vào bãi biên xanh thẳm lòng bà. Người bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất so với cháu dù ờ bất kỳ phương trời nào. Bà đã trở thành một người không hề thiếu trong trái tim cháu. Giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng toàn cầu, Bằng Việt vẫn luôn hướng lòng mình về bà :
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẵng khi nào quên nhắc nhở Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?
Xa vòng tay chăm chút của bà để đến với chân trời mới, chính tình cảm giữa hai bà cháu đã sưởi ấm lòng tác giả trong cái mùa đông nóng bức của nước Nga. Đứa cháu nhỏ của bà thời xưa giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vẫn luôn đinh ninh nhớ về góc bếp, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau. Đứa cháu sẽ không khi nào quên và không thể nào quên được vì đó chính là nguồn cội, là nơi mà tuổi thơ của đứa cháu đã được nuôi dưỡng để lớn lên từ đó .
Đọc xong bài thơ, nhắm mắt lại tưởng tượng, bạn sẽ tưởng tượng thấy ngay hình ảnh bếp lửa hồng và dáng người bà lặng lẽ ngồi bên. hình ảnh có tính sóng đôi này hiện lên thật sôi động, rõ ràng như thể nét khắc, nét chạm vậy … ( Văn Giá ). Bài thơ Bếp lửa sẽ sống mãi trong lòng bạn đọc nhờ sức truyền cảm thâm thúy của nó. Bài thơ đã khơi dậy trong lòng tất cả chúng ta một tình cảm cao đẹp so với mái ấm gia đình, với những người đã tô màu lên tuổi thơ trong sáng của ta .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 4
Mỗi tất cả chúng ta ai mà chẳng có quê nhà, ai mà chẳng có một thời đong đầy kỉ niệm để nhớ, để thương, để là động lực không ngừng phấn đấu. Nhà thơ Bằng Việt trong những năm tháng học tập xa nhà vẫn da diết nhớ quê nhà, với khói bếp lửa cay nồng hun nhòe mắt, cùng người bà tần tảo sớm hôm nuôi dạy cháu. Tất cả những kí ức đẹp tươi của tuổi thơ đó đã được tác giả dồn nén trong từng câu chữ qua bài thơ Bếp lửa .
Bếp lửa là bài thơ được in trong tập thơ Hương cây, bếp lửa, in chung cùng nhà thơ Lưu Quang Vũ. Có thể nói Bếp lửa là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Bằng Việt. Ông sáng tác bài thơ này vào năm 1963, khi đang học tập tại Liên Xô .
Mở đầu bài thơ là hình ảnh ngọn lửa bập bùng cháy, ngọn lửa thực mà cũng chất chứa biết bao ý nghĩa :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
Một khung cảnh đơn sơ mà rất là quen thuộc hiện lên trước mắt người đọc. Ngọn lửa cháy bập bùng kia gợi nhắc biết bao nhớ thương, lòng biết ơn của người cháu xa xứ so với bà. Hai từ “ ấp iu ” gợi lên hình ảnh đôi bàn tay tảo tần của bà ngày ngày nhen nhóm ngọn lửa, thức khuya dậy sớm chăm cho cháu từng miếng ăn giấc ngủ. Và để từ đó trong cháu vỡ òa xúc cảm yêu quý bà vô tận :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Để rồi sau đó, biết bao kỉ niệm ùa về trong lòng nhà thơ, đó là những kỉ niệm mà tác giả chẳng thể quên. Về một nạn đói kinh khủng đã cướp đi sinh mạng biết bao dân cư Nước Ta :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay
Khi mà hàng loạt người chết đói, thì bà vẫn kiên cường, tần tảo sớm hôm, cho cháu củ khoai, mót từng củ sắn, dành trọn miếng ăn cho đứa cháu vượt qua cơn đói cồn cào. Nỗi ám ảnh đó vẫn lần sâu trong tâm chí tác giả, cái đói ghê rợn ấy, mà giờ chỉ cần nghĩ lại sống mũi cháu đã cay. Cái cay ấy không chỉ là mùi khói, mà cái cay ấy còn là những giọt nước mắt thương xót cho những nỗi cơ cực, khó khăn vất vả mà bà phải trải qua, là giọt nước mắt tri ân với tấm lòng bà dành cho cháu. Chỉ cần có bà thì mọi giông bão ngoài kia bà cũng chở che để vượt qua, bảo vệ cho cháu .
Tám năm xa cha mẹ, Bằng Việt sống cùng bà, cũng là tám năm bà bên cháu bảo ban, nuôi dạy cháu nên người :
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về, Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà, Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Câu thơ mà thực như là lời kể lời giãi bày của tác giả, nhưng cũng chỉ cần có vậy thôi đã nói lên tấm lòng, sự tận tụy của bà so với cháu. Bà đã trở thành người cha, người mẹ dạy cháu khôn lớn, nên người. Cấu trúc “ ba-cháu ” cho thấy sự gắn bó khăng khít giữa. Nếu không có bà ở bên có lẽ rằng cũng sẽ không có cháu thành công xuất sắc, nên người của thời gian hiện tại. Tác giả đã dồn hết lòng kính yêu, sự tôn trọng dành cho người bà của mình .
Sang đến khổ thơ tiếp theo, khung cảnh cuộc chiến tranh trở nên kinh khủng hơn, khi giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, để trơ trọi lại chỉ là những mảnh tro tàn. Nhưng bà không khuỵu ngã, mà vẫn vô cùng kiên cường, dưới sự trợ giúp của hàng xóm dựng lại túp lều tranh cho hai bà cháu có chỗ trú mưa trú nắng. Không chỉ vậy, sợ những con công tác làm việc ngoài chiến tuyến lo ngại, bà còn dặn trước Bằng Việt : “ Bố ở chiến khu bố còn việc bố / Mày có viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ”. Những lời dặn dò ấy đã nói lên hết tấm lòng hi sinh cao quý của bà mẹ Nước Ta anh hùng .
Không chỉ chăm sóc, bảo ban cháu, bà còn nhóm lên trong cháu những tình cảm thiêng liêng đẹp tươi :
“ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui, Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ … Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Khổ thơ với điệp từ nhóm vang lên bốn lần, đã tạo nên một khung cảnh thiêng liêng, ấm cúng và đầy tình yêu thương. Bếp lửa ấy dạy cháu biết san sẻ, yêu thương những người xung quanh, bếp lửa ấy giúp cháu sống có mơ ước, khát vọng, vun đắp mơ ước cho cháu. Cũng vì thế, mà Bằng Việt phải tốt lên : “ Ôi kì quặc và thiêng liêng – bếp lửa ”. để chứng minh và khẳng định ý nghĩa vai trò của bếp lửa, hay chính của bà so với cuộc sống mình. Để rồi ngọn lửa của hơi ấm tình thương theo cháu đi muôn ngả, giúp cháu vươn đến thành công xuất sắc trong bước đường tương lai. Dù đã đi xa, đến những nơi xinh xắn, đời sống sung túc nhưng cháu vẫn không khi nào quên hình ảnh bà, và vẫn tự nhắc nhở bản thân :
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
– Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa ?
Câu hỏi kết lại bài thơ như một lời nhắc nhở khắc khoải, khiến người đọc lưu giữ lại ấn tượng sâu đậm. Bằng ngôn từ mộc mạc, giản dị và đơn giản và tràn trề xúc cảm Bằng Việt đã bày tỏ tấm lòng biết ơn thâm thúy so với bà. Đồng thời với bài thơ này cũng gửi gắm thông điệp về ý nghĩa tầm quan trọng của mái ấm gia đình so với mỗi người. Chúng ta phải nâng niu, trân trọng tình cảm thiêng liêng, cao quý ấy .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 5
Tuổi thơ mỗi con người gắn với muôn vàn kỉ niệm bên người thân trong gia đình, bè bạn, cạnh bên đó là những xúc cảm, những tình cảm dành cho nhau để rồi khi tương lai lớn lên dùng tình cảm kỉ niệm ấy liên tục hành trang cuộc sống. Rất nhiều tác phẩm văn học thơ, truyện ngắn được những tác giả lấy cảm hứng từ tình cảm thiêng liêng ấy, tình cảm vợ chồng, tình mẹ con, tình chiến sỹ, tình yêu quê nhà quốc gia, … Tác giả Bằng Việt đã sáng tác bài thơ Bếp Lửa với tình cảm và niềm nhung nhớ dành cho người bà của mình khi đang du học tại Liên Xô vào năm 1963. Hình ảnh đứa cháu cùng người bà đã trải qua đời sống khổ cực nhưng tràn ngập tình yêu thương, chăm nom, chăm sóc, chở che trong những ngày cha mẹ đi làm xa và niềm niềm hạnh phúc bên bếp lửa ấm cúng tình thương .
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Hình ảnh bếp lửa được khắc họa lên từ ba câu thơ đầu qua điệp ngữ “ một bếp lửa ” và từ láy “ chờn vờn ” khiến ta hoàn toàn có thể tưởng tượng ra được một khung cảnh đơn sơ, đơn giản và giản dị nhưng ấm cúng, đầy ấp tình cảm. Ngọn lửa từ bếp ấp ôm bao niềm nhung nhớ về bà, tiềm ẩn biết bao kỉ niệm của người cháu nhỏ và bà. Người bà ân cần nhóm nhen ngọn lửa tình cảm ấy, cũng giống như đôi tay bà chăm nom cho cháu nhẹ nhàng chăm sóc, hình ảnh người bà như làn khói từ bếp vào mỗi buổi sớm mai, hình ảnh khổ cực chăm nuôi của bà dãi dầu mưa nắng càng thắp lên trong lòng người cháu rõ ràng vết hằn nỗi nhớ. Từ hai câu đầu qua hình ảnh bếp lửa mỗi sáng đã được tác giả khắc họa lên một bếp lửa chan chứa kỉ niệm, một bếp lửa đầy ấp tình yêu, một bếp lửa sáng rực lên hình ảnh bà. Đến câu tiếp theo bao nhiêu nỗi niềm như phút chốc vỡ òa “ cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”, tác giả đau lòng, xót xa trước nỗi nhớ về hình ảnh bà dù mưa dù nắng nhưng vẫn lo cho cháu vừa đủ từng cái ăn cái mặc, khó khăn cuộc sống bà vì cháu mà trải qua không một lời nói, bà bí mật vì cháu mà làm mọi việc, đều là những quyết tử thầm lặng từ người bà kính yêu. Từ đây ta thấy rằng trong trái tim tác giả hình ảnh người bà thiêng liêng biết là bao, có cả một vùng trời thương nhớ về người bà, một câu “ cháu thương bà ” cũng sẽ đọng lại trong ta một ý nghĩa thâm thúy .
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”
Ở đoạn này, kỉ niệm không phải là hình ảnh nhẹ nhàng như “ chờn vờn sương sớm ” hay “ ấp iu nồng đượm ” mà là những kỉ niệm ám ảnh trong tâm lý tác giả, đứa cháu bốn tuổi cùng bà cơ cực trải qua nạn đói năm 1945. Không khí u ám và đen tối, lầm than của nạn đói nhờ có người bà kính yêu đã được xoa dịu đi phần nào, bà tảo tần sớm hôm mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn đỡ đói. Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” nghe như tiếng kêu xé lòng, nỗi ám ảnh của một đứa trẻ hằng sâu trong tâm lý là nỗi sợ hãi. Không như bao người khi nghĩ về tuổi thơ của mình là mảng màu hồng, thì với tác giả đó lại là mảng màu xám pha cả màu đỏ của máu từ những nỗi đau của đói khổ, cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử dân tộc đã làm chết hơn hai triệu con người. Nhưng có bà luôn bên cạnh che chở, có khói bếp làm nhòa đi phần nào đau thương từ nạn đói, kỉ niệm vẫn mang chút hơi ấm, làm quên đi nỗi khốn khổ. Chi tiết “ khói hun nhèm mắt cháu ” để thấy được đứa trẻ bốn tuổi ấy cố lấp đi những ám ảnh của việc đói mòn mỏi bằng khói bếp của bà, và cụ thể “ sống mũi còn cay ” cay do mùi khói nghi ngút ấy đang cố che giấu đi mùi máu tanh ở những ngõ ngách, cay vì đứa trẻ ấy đã phải chịu cảnh “ đói mòn đói mỏi ” đang dần len lỏi vào từng mảng kí ức thơ ngây, mang theo nỗi đáng sợ của nạn đói, mang theo cả cảm xúc thèm từng củ khoai, củ sắn, khi ấy những món ăn đơn sơ cũng trở thành “ mĩ vị nhân gian ” .
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ”
“ Tám năm ròng ” khoảng chừng thời hạn dài đằng đẵng cháu cùng bà vẫn luôn nhóm lên ngọn lửa yêu thương, nồng ấm, ngọn lửa của sự sống, khoảng chừng thời hạn đó dẫu trải qua khó khăn vất vả nhọc nhằn nhưng chỉ cần có bà vẫn thật bình yên. Tuổi thơ người cháu gắn với bà với bếp lửa yêu thương, gắn với cả tiếng tu hú kêu trên những cánh đồng, như thúc giục người nông dân mau ra ruộng thu hoạch thoát khỏi sự đói khát. Bên cạnh đó, khi tiếng tu hú kêu cũng như một tiếng chuông báo rằng : “ Bà ơi ! Bà kể chuyện cháu nghe. ” Từ “ tu hú ” được lặp lại ba lần như khẳng định chắc chắn nỗi nhớ của tác giả vì trong văn học nghệ thuật và thẩm mỹ, tiếng chim tu hú là hình tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Tiếng tu hú trở thành một khoảng chừng trời kỉ niệm nhẹ nhàng đậm tình yêu thương giữa tác giả và bà .
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về, Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà, Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? “
Những câu thơ đơn sơ mộc mạc ấy vẫn nói lên được sự tận tụy của bà chăm sóc cho cháu khi “ mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về ”. Hình ảnh bà như một người cha một người mẹ lo ngại chăm bẫm cho con mình, cũng như một người thầy dạy bảo học trò, bà cũng là cả một khung trời yêu thương của tác giả. Cấu trúc “ bà-cháu ” biểu lộ một tình yêu sự kết nối của người bà với người cháu. Hình ảnh “ bà dạy cháu làm ”, bà dạy cháu cháu cách làm người, dạy cháu tự lập cho đời sống của mình, bà dạy cháu yêu thương mái ấm gia đình, và hình ảnh “ bà chăm cháu học ” bà dạy cho cháu từng nét chữ, bà cho cháu kỹ năng và kiến thức tương lai giúp ích cho quốc gia. “ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ” đứa cháu nhỏ lo ngại cho bà, nhìn thấy bà cực nhọc đứa cháu cùng bà nhóm lên bếp lửa giúp bà đỡ đi phần nào nhọc nhằn. Sau đó lại là lời trách tu hú của đứa trẻ thơ ngây, trách tu hú sao lại chẳng đến ở với bà, giúp bà đỡ đần việc làm, để bà đỡ cô quạnh buồn tủi, mà tu hú cứ mãi ham chơi trên những cánh đồng kia .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 6
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Ông viết bài thơ Bếp lửa vào tuổi 19, đó là năm 1963 khi còn là sinh viên đang học ĐH ở quốc tế. Cảm xúc dào dạt, lời thơ đẹp, giọng thơ thiết tha bồi hồi, hình tượng thơ độc lạ, phát minh sáng tạo, rực rỡ, đó là ấn tượng của nhiều người khi đọc bài thơ Bếp lửa .
Nhắc lại kí ức tuổi thơ một thời hạn khổ – đói nghèo, cuộc chiến tranh, loạn lạc – qua hình tượng bếp lửa, ngọn lửa, đứa cháu ca tụng đức hi sinh, sự tần tảo và tình thương bát ngát của bà, đồng thời nói lên lòng biết ơn bà, thương nhớ bà khôn nguôi .
Ba câu thơ đầu nói về bếp lửa và lòng cháu thương bà. Bếp lửa được nhóm lên trong sương sớm, ngọn lửa “ chờn vờn ” rung rinh, hắt ánh sáng lên tường nhà, liếp cửa. Bếp lửa ấm cúng “ nồng đượm ” ấy còn mang tình thương chở che, ôm ấp, “ ấp iu ” của lòng bà. Bếp lửa của bà là bếp lửa của một cuộc sống đã trải qua “ biết mấy nắng mưa ”, nghèo khó và khó khăn vất vả. Nghĩ về bếp lửa, nhớ về bếp lửa mái ấm gia đình, mà đứa cháu thương bà khôn xiết kể .
Hai câu đầu song hành làm hiện lên hình ảnh bếp lửa của bà. Các chữ : “ ấp iu nồng đượm ”, “ chờn vờn ” rất hình tượng, gợi tả ; chữ “ thương ” dùng thật đắt qua vần thơ cảm thán, làm cho cảm hứng lan tỏa, thấm sâu vào hồn người :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Năm câu thơ tiếp theo, tác giả nhắc đi nhắc lại : “ mùi khói ”, “ khói hun ”, đã làm “ nhèm mắt cháu ”, làm cho “ sống mũi còn cay ” đến tận giờ đây. Kỉ niệm thời thơ bé khi “ lên bốn tuổi ”, kỉ niệm một thời đen tối, đói khổ. Đó là năm “ đói mòn đói mỏi ”, năm Ất Dậu 1945. khi người chết đói như ngả rạ. Giọng thơ trĩu xuống, nao nao lòng ta :
Lên bốn tuổi cháu dã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy .
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! .
Cái vị xay xè của khói hun nơi bếp lửa những nhà nghèo sẽ mãi mãi bám lấy bao tâm hồn tuổi thơ ; mặc dầu năm tháng trôi qua nhưng kí ức ấy trở thành một vết thương lòng đâu dễ nguôi ngoai .
Đoạn thơ thứ ba gồm có 11 câu, nhắc lại một vài kỉ niệm thâm thúy về bà trong suốt thời hạn “ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa ”. Thật là hồn nhiên và trong sáng khi nhà thơ tâm tình với chim tu hú. Chim tu hú kêu trong những ngày hè, khi trái vải đã chín đỏ cành. Tiếng chim tu hú là âm thanh đồng quê nghe thật tha thiết. Tiếng chim tu hú trong bài thơ là một phát minh sáng tạo của Bằng Việt khi nói về bà :
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Quá khứ và hiện tại đồng hiện. Tiếng chim tu hú trở thành một mảnh tâm hồn tuổi thơ. Cháu thương bà khó khăn vất vả, lo toan, biết ngỏ cùng ai. Chỉ hoàn toàn có thể tâm tình với chim tu hú. Nhẹ trách mà thương nhiều :
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên nhữns cánh đồng xa ? .
Tiếng chim tu hú gợi thương :
Mẹ cùng cha bận công tác làm việc không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học .
Trong nhiều mái ấm gia đình Nước Ta, do nhiều cảnh ngộ khác nhau, mà vai trò của người bà – bà nội, bà ngoại – đã sửa chữa thay thế vai trò của người mẹ hiền. Các từ ngữ : “ bà bảo ”, “ bà dạy ”, “ bà chăm ” đã diễn đạt một cách thâm thúy tấm lòng đôn hậu, tình thương bát ngát, sự chăm chút của bà so với cháu nhỏ. Chữ “ bà “ và chữ “ cháu ” được điệp lại 4 lần gợi tả tình bà cháu quấn quýt yêu thương .
Được sống trong tình thương là niềm hạnh phúc. Em bé trong bài thơ Bếp lửa tuy phải sống xa cha mẹ, tuy găp nhiều thiếu thốn khó khăn vất vả, nhưng em thật niềm hạnh phúc khi được sống trong vòng tay yêu thương của bà. Vì thế cháu mới cảm thấy một cách thiết tha nồng hậu :
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc .
Đoạn thơ tiếp theo có 10 câu đã tô đậm thêm những phẩm chất cao quý của người bà yêu kính. Bà là chỗ dựa ý thức vững chãi. Sống trong những năm dài cuộc chiến tranh, khi “ giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi ” được sự “ đỡ đần ” của bà con hàng xóm, hai bà cháu mới dựng lại được túp lều tranh, thế nhưng bà vẫn “ vững lòng trước mọi tai ương, thử thách :
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố “
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” .
Từ “ bếp lửa ”, đứa cháu nghĩ về “ ngọn lửa ”. Một hình tượng rất trang trọng. “ Bếp lửa bà nhen ” sớm sớm chiều chiều đã sáng bừng lên thành ngọn lửa bất diệt, ngọn lửa của tình thương “ luôn ủ sẵn ”, ngọn lửa của niềm tin vô cùng dai dẳng ” bền chắc và bất diệt. Cùng với hình tượng “ ngọn lửa ”, những từ ngữ chỉ thời hạn : “ rồi sớm rồi chiều ”, những động từ : “ nhen ”, “ ủ sẵn ”, “ chứa ” ( chứa niềm tin dai dẳng ) đã chứng minh và khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ nữ Nước Ta giữa thời loạn lạc :
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng .
Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” là cấu trúc song hành đã làm cho giọng thơ vang lên can đảm và mạnh mẽ, đầy xúc động tự hào .
Tám câu thơ tiếp theo là những suy ngẫm thâm thúy của nhà thơ, của đứa cháu về người bà yêu kính, về bếp lửa trong mỗi mái ấm gia đình Nước Ta tất cả chúng ta. Cuộc đời cùa bà nhiều “ lận đận ”, trải qua nhiều “ nắng mưa ” khó khăn vất vả. Bà cần mẫn lo toan, chịu thương chịu khó, thức khuya dậy sớm vì bát cơm, manh áo của con cháu trong mái ấm gia đình. Vần thơ tiềm ẩn bao nghĩa nặng tình sâu. Cháu vô cùng cảm phục và biết ơn bà :
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm .
Bà đã nhóm bếp lửa trong suốt cuộc sống bà, đã trải qua nắng mưa “ mấy chục năm rồi ”. Bà không chỉ nhóm bếp lửa bằng đôi bàn tay già nua gầy guộc, mà là bằng toàn bộ, tấm lòng đôn hậu “ ấp iu nồng đượm ” của bà so với con cháu. Chữ “ nhóm “ được láy đi láy lại 4 lần, đan kết với những cụ thể rất thực và thân thiện thân quen so với mọi con người, so với mọi mái ấm gia đình tất cả chúng ta. Vị ngọt bùi của khoai sắn, mùi vị ngào ngạt của nồi xôi gạo mới, … đều do bàn tay tần tảo của bà “ nhóm lên ”. Bà đã nhen nhóm, nuôi dưỡng trong lòng con cháu bao “ niềm yêu thương ”, bao tham vọng tham vọng. Tâm hồn và khát vọng tuổi thơ đã sáng bừng lên từ ngọn lửa do bà “ nhóm “ suốt mấy chục năm trời :
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ .
Ánh sáng bếp lửa mái ấm gia đình đã chiếu sáng bức chân dung người bà yêu kính. Người bà vĩ đại trở nên thân mật yêu thương. Trong kí ức của đứa cháu, hình ảnh người bà phảng phất sắc tố cổ tích. Nghĩ về bếp lửa, nghĩ về bà, nhà thơ thốt lên ngợi ca. Cảm xúc dồn nén bỗng ùa ra, trào lên. Cảm xúc thơ, chất trí tuệ của thơ qua câu cảm thán đem đến cho ta bao liên tưởng về bà, về mẹ, về mái ấm tình thương, về bếp lửa mái ấm gia đình :
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa .
Bốn câu thơ trong phần kết bộc lộ một cách đằm thắm tình thương nhớ, lòng kính yêu và biết ơn của đứa cháu nhỏ bé nay đã đi xa. Cuộc đời mới thật vui, thật đẹp, đã “ có ngọn khói trăm tàu ”, đã “ có ngọn lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ”, nhưng cháu vẫn không nguôi nhớ bà, nhớ bếp lửa mái ấm gia đình yêu quý. Giọng thơ trở nên đằm thắm ngọt ngào :
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở .
– Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? …
Không gian và thời hạn xa cách và dù cuộc sống có thay đổi, nhưng tình thương nhớ bà vẫn thiết tha mãnh liệt. Cảm xúc thơ như những lớp sóng cuộn lên trong lòng người âm vang tình bà-cháu .
Bếp lửa là bài thơ rất hay và độc lạ. Trong ca dao, trong thơ ca dân tộc bản địa, có rất nhiều bài hay nói về người mẹ hiền. Bếp lửa là bài thơ viết về người bà yêu kính, tần tảo có tình thương bát ngát. Đó là sự độc lạ, lời thơ đẹp, chất thơ trong trẻo tươi tắn. Hình tượng thơ : ” bếp lửa ”, “ khói hun ”, “ ngọn lửa ”, “ tiếng chim tu hú ”, … đan kết, xâu chuỗi, rất thơ, đầy ấn tượng .
Đọc bài thơ, tất cả chúng ta vô cùng xúc động về tâm tình tuổi thơ, về hình ảnh và vai trò người bà trong mái ấm gia đình được nhà thơ nói đến. Qua đó, ta càng thấy rõ tình cảm mái ấm gia đình là một trong những tình cảm thiết tha nhất của con người Nước Ta .
Với Bằng Việt, tình cảm mái ấm gia đình đã chan hòa và thấm sâu với tình yêu quê nhà quốc gia. Tiếng chim tu hú, bếp lửa “ chờn vờn sương sớm “, vị ngọt bùi của khoai sắn, của nồi xôi gạo mới, … những âm thanh ấy, mùi vị đậm đà, ánh sáng ngọn lửa và tình thương của bà … chính là hồn quê, là tình non nước. Có đi xa mới da diết nhớ .
Ai trong tất cả chúng ta còn bà, bà nội, bà ngoại, ai trong tất cả chúng ta, bà đã khuất, hãy khẽ đọc bài thơ Bếp lửa, chắc như đinh sẽ tìm được cái tình, cái đẹp được nhà thơ gửi gắm .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 7
Mỗi tất cả chúng ta ai cũng có một tuổi thơ, đó là những năm tháng êm đềm nhất mà qua rồi tất cả chúng ta luôn nhớ về. Trong kí ức tuổi thơ của nhà thơ Bằng Việt có sự Open của người bà hiền hậu bên bếp lửa. Những năm tháng hồn nhiên ấy, bà đã dạy cho ông biết bao điều. Bài thơ Bếp lửa như một lời cảm ơn thâm thúy mà tác giả dành khuyến mãi ngay cho người bà của mình. Chính bà đã nuôi dạy nhà thơ nên người trong những năm tháng cha mẹ của ông đi công tác làm việc xa không về .
Nhà thơ Bằng Việt trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, ngôn từ thơ của ông dung dị mà lay động lòng người. Ông làm thơ từ khi còn trẻ. Bài thơ Bếp lửa là một sáng tác khi ông mới 19 tuổi và lúc đó đang du học ở Liên Xô. Bài thơ là một chuỗi những kỉ niệm của tác giả về người bà thân yêu của mình. Qua đó, tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn tôn kính so với bà, so với quê nhà nơi ông đã sinh ra và lớn lên. Nỗi nhớ về bà được khơi gợi từ một hình ảnh, một món đồ quen thuộc so với tổng thể dân cư Nước Ta thời bấy giờ đó chính là bếp lửa. Chắc hẳn ở nơi phương xa, tác giả đã nhớ da diết ngọn lửa sáng bừng và ấm cúng tình người của bếp lửa quê nhà :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa
Ngay từ câu mở màn tác giả đã có sự liên tưởng vô cùng đúng chuẩn đó là sự liên tưởng khói bếp với sương sớm. Khói bếp “ chờn vờn ” và lan tỏa khắp mọi nơi giống như sương mù buổi sớm vậy. Nó khiến cho cảnh vật trở nên mờ ảo và không rõ ràng. Thế nhưng nó lại chứa biết bao nhiêu nồng đượm của tình người. Bếp lửa ôm vào lòng mình những tình cảm đậm sâu cũng giống như tình thương mà người cháu dành cho người bà của mình. Người bà đã không quản ngại nắng mưa để nuôi cháu nên người. Thông qua tình thương của cháu, người bà Open một cách thật nhẹ nhàng. Kí ức mờ ảo như sương khói nhưng cảm hứng thì vụt sáng như ngọn lửa. Từ đây, tình cảm của hai bà cháu từ từ hiện lên một cách đầy rõ nét :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay
Những câu thơ là sự hoài niệm của Bằng Việt về những năm tháng tuổi thơ khi ông còn sống trong sự bảo phủ, chở che của bà. Tác giả đã sử dụng ngôn từ thơ mộc mạc, bình dị và cách xưng hô “ cháu ” khiến người đọc có cảm xúc như đây là một lá thư tâm tình mà tác giả muốn gửi tới bà của mình. Tuổi thơ của những đứa trẻ lớn lên thường có hình ảnh của cô tiên, ông bụt trong những câu truyện cổ tích. Còn câu truyện cổ tích mà tác giả đang kể có hình ảnh của bà và bếp lửa. Năm ấy là những năm 1945 đói khổ nhất của người dân nước Việt. Con người gầy rộc đi vì đói, chỉ còn lại da bọc xương rồi họ cũng chết lả ở khắp những ngả đường. Thế nhưng, nhờ có bà, nhờ có ánh lửa bập bùng mà tác giả đã xua tan được cái không khí rợn người ấy. Ai đã từng đun bếp lửa thì sẽ thấy, khói bếp bay vào mắt, vào mũi cay xè. Tác giả hẳn cũng đã từng bị khói bay vào như vậy. Để giờ đây mỗi khi nhớ lại những năm tháng ấy, ông vẫn còn cảm xúc như sống mũi cay vì khói. Mùi của khói đã làm át đi cái mùi tử khí trên khắp những phố phường. “ Sống mũi cay ” cũng là một cách nói giúp tác giả biểu lộ niềm xúc động đang trào dâng trong lòng mình .
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm bếp Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
8 năm so với tác giả Bằng Việt đó là một khoảng chừng thời hạn dài. Trong suốt 8 năm ấy, ông đã cùng với bà nhóm lên biết bao nhiêu ngọn lửa. Đó là ngọn lửa của bếp nhưng cũng là ngọn lửa của kỳ vọng, ngọn lửa của tình yêu. Tình yêu dành cho người bà của mình khiến tác giả nhớ về quê nhà tuổi thơ. Ông khởi đầu liên tưởng đến tiếng chim tu hú. Đối với người nông dân, tiếng chim tu hú là sự báo hiệu của đồng lúa chín. Còn nhớ nhà thơ Tố Hữu cùng từng viết “ Khi con Tu Hú gọi bầy, Lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần ”. Tiếng tu hú còn gắn liền với tuổi thơ của tác giả là bởi mỗi khi chim cất tiếng kêu là “ bà hay kể chuyện những ngày ở Huế ”. Tiếng tu hú vì thế mà trở nên da diết hơn. Tiếng tu hú kêu được tác giả nhắc đi nhắc lại tới 3 lần khiến người đọc cảm xúc như cũng đang nghe thấy tiếng kêu quanh đâu đây. Tiếng kêu tu hú làm nỗi nhớ thêm trải dài và rộng .
Những năm đói kém, người thân mật với tác giả nhất là bà. Đến 8 năm kháng chiến chống Mĩ, bà cũng vẫn là người ở bên khi mà :
Mẹ cùng cha bận công tác làm việc không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bố mẹ thì đi công tác làm việc, cuộc chiến tranh thì ác liệt khiến hai bà cháu phải đi tản cư từ nơi này sang nơi khác. Thế nhưng tác giả lại không hề thấy buồn mà ngược lại, trong lòng ông là một niềm niềm hạnh phúc khôn nguôi. Hạnh phúc bởi mỗi ngày ông đều được cùng bà nhóm bếp. Bà đã thay cha thay mẹ để là cánh chim, là nhành hoa chăm nom cho cháu và nâng đôi cánh giúp cháu bay đi thật xa. Bà chính là người thầy tiên phong dạy cho cháu những điều hay, lẽ phải trong đời sống. Lúc cháu còn nhỏ, bà chính là chỗ dựa vững chãi cả về niềm tin lẫn vật chất. Vậy nên giờ đây khi ở cách xa bà nửa vòng toàn cầu, nghĩ đến việc bà phải làm tổng thể mọi thứ một mình, tác giả đã bật lên câu hỏi “ Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà ”. Câu hỏi tu hú nhưng là hỏi chính mình bộc lộ một nỗi nhớ mong bà thâm thúy. Cặp hô ứng bà – cháu được lặp đi lặp lại nhiều lần khiến người có cảm xúc hai bà cháu khi nào cũng sóng đôi bên nhau không rời .
Chiến tranh đã khiến con người ta rơi vào cảnh đói khổ như vậy. Cuộc sống của hai bà cháu cũng có những thời gian có vẻ như rơi vào bế tắc khi nhà bị cháy, mái ấm gia đình thì ly tán mỗi người một nơi thế nhưng người bà vẫn sáng sủa và nghị lực :
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lũi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh Bố ở chiến khu bố còn việc bố Mày viết thư chớ kể này kể nọ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !
Bản thân mình dù đang gặp khó khăn vất vả là túp lều tranh cũ bị cháy rụi nhưng bà vẫn vô cùng bình tĩnh. Bà cũng lo ngại nhưng là lo con biết chuyện rồi không yên tâm thao tác. Vì vậy mà bà đã dặn người cháu không được nhắc gì đến chuyện này. Có thể thấy tấm lòng của người bà, người mẹ thật vĩ đại khi khi nào cũng quyết tử vì con, vì cháu. Ở đây, bà đã không còn là bà của riêng cháu nữa mà là hình tượng chung cho người phụ nữ Nước Ta giàu đức quyết tử .
Những câu thơ tiếp theo, tác giả đã miêu tả ngọn lửa trong lòng bà :
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
Nói đến ngọn lửa là thấy sự phát cháy bùng cháy rực rỡ. Nó cũng giống như tấm lòng của bà, giống như niềm tin của bà. Chỉ cần có một ngọn mồi nhỏ là nó sẽ bùng cháy lên. Vì vậy mà hễ đi đâu, chỉ cần nhìn thấy ngọn lửa là cháu sẽ nhớ về bà .
Đến cuối bài thơ, hình ảnh bếp lửa ấp iu nồng đượm được nhắc lại thêm một lần nữa như thể sự khẳng định chắc chắn về thứ tình cảm thâm thúy giữa bà và cháu :
Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm
Nhóm lửa nhưng đồng thời cũng là nhóm lên tình yêu thương, đùm bọc giữa con người với con người. Bài thơ là sự nhắc nhở của người bà dành cho người cháu phải biết nhớ về cội nguồn, nhớ về những năm tháng gian khó, nhớ về những con người đã ở bên giúp sức ta. Nhóm bếp lửa là “ nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ … ”
Bà là một phần không hề thiếu trong đời sống của cháu. Vì vậy mà dù cháu đã đi xa thì vẫn không nguôi nỗi nhớ về bà :
Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?
Giữa mùa đông lạnh lẽo của nước Nga, người cháu đã được sưởi ấm bằng chính tình cảm dành cho bà của mình. Có thể thấy, người cháu nay đã trưởng thành, đã biết lo nghĩ nhiều hơn cho bà và vẫn nhớ như in những lời bà dạy .
Đọc bài thơ lên, người đọc có cảm xúc như đang được ngồi bên bếp lửa và nghe một câu truyện cổ tích cảm động về tình bà cháu. Bài thơ đã truyền lửa tới cho bao nhiêu thế hệ giúp khơi dậy tình yêu thương trong mỗi con người .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 8
Bằng Việt là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thơ của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, quyến rũ khi viết về những kỉ niệm với mái ấm gia đình, với lứa tuổi học trò hồn nhiên, mơ mộng. Nổi bật nhất trong những sáng tác của ông là bài thơ Bếp lửa, được sáng tác năm 1963 khi tác giả đang học tập tại Liên Xô. Nhớ bà và nhớ những kỉ niệm về bà, Bằng Việt đã viết bài thơ này, nó được trích trong tập Hương cây – Bếp lửa cùng với Lưu Quang Vũ. Đọc bài thơ, ta hoàn toàn có thể cảm nhận được tình cảm thắm thiết của người cháu dành cho bà cũng như nỗi nhớ bà khôn nguôi của tác giả .
Hình ảnh bà hiện ra trong kí ức của nhà thơ là ở trong căn bếp của bà :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ”
Từ láy “ chờn vờn ” trong hình ảnh bếp lửa gợi liên tưởng đến trong kí ức của người cháu hình ảnh bà và bếp lửa của bà hiện về chập chờn như khói bếp. Điệp từ “ Một bếp lửa ” có tính năng nhấn mạnh vấn đề cái bếp lửa để nấu cơm, đun nước hằng ngày cũng như là bếp lửa của cuộc sống bà, đã trải qua biết mấy nắng mưa : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Từ chỉ số lượng “ một ” khắc họa rõ nét hình ảnh bếp lửa của một người bà yêu thương cháu, một mình bà chứ không phải ai khác. Chính trong cái bếp lửa “ ấp iu nồng đượm ” ấy, người cháu được sống trong tình yêu thương của bà, được bà chở che cả tuổi thơ, do đó tác giả rất yêu thương người bà của mình .
Nhà thơ gắn liền với một tuổi thơ cơ cực, thiếu thốn trong những năm tháng hai bà cháu sống cùng nhau :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Tác giả là một trong những đứa trẻ phải trải qua những năm tháng khó khăn vất vả, cơ cực đến mức đói mòn, đói mỏi của cả dân tộc bản địa. Hình ảnh khói bếp của bà được nhắc đến trong suốt khổ thơ cho thấy sự thấm sâu vào tâm hồn đứa trẻ của khói bếp. Chính những năm tháng khó khăn vất vả, thiếu thốn ấy, nhà thơ mới càng thêm trân trọng tình cảm của bà dành cho mình. Nghĩ về những điều đó, nhà thơ thấy sống mũi cay cay, như rưng rưng xúc động trước một quá khứ khó khăn nhưng thấm đẫm tình yêu thương của bà .
Những kỉ niệm về bà được tác giả kể lại lần lượt ở những câu thơ tiếp theo :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà ? Bà thường kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
Tám năm là một khoảng chừng thời hạn tương đối dài, đủ để hình thành nên tuổi thơ của mỗi con người. Trong tám năm ở cùng với bà đó, nhà thơ đã trải qua biết bao nhiêu kỉ niệm cùng với bà. Hình ảnh tiếng tu hú kêu như giục giã những cây lúa ngoài đồng mau chín, để bà con người nông dân không phải chịu đựng cái đói thêm một ngày nào nữa. Và khi tu hú kêu cũng là lúc người cháu được nghe bà kể chuyện của bà ngày trước, là những thứ tạo nên kí ức ngày ngày hôm nay của tác giả. Từ “ tu hú ” được lặp lại đến ba lần với tiếng kêu tha thiết, như đang vang vọng đâu đây trong kí ức của tác giả. Kí ức ấy không hề khá đầy đủ cả mẹ và cha :
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ”
Dù nhà thơ phải chịu sự thiếu thốn tình cảm của cha mẹ nhưng bù lại vẫn nhận được sự yêu thương vô bờ của bà. Bà đã thay cha mẹ dạy dỗ cháu nên người, bà dạy cho cháu làm những việc làm nhà, bà bảo ban cháu nỗ lực học tập. Tất cả đều xuất phát từ tấm lòng yêu thương, sự chở che, đùm bọc của bà dành cho cháu. Đến đây, nhà thơ lại thể hiện cảm hứng thương xót cho sự khó khăn vất vả, khó nhọc của bà :
“ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Bếp lửa của cuộc sống bà khơi dậy trong tâm hồn người cháu một tình yêu thương và tha thiết, một sự biết ơn so với bà. Bếp lửa còn gắn liền với tiếng tu hú. Hình ảnh “ tu hú ” lại được lặp lại cho thấy nó đã đi sâu vào tiềm thức của nhà thơ, khi nhớ về bà và bếp lửa của bà thì nhà thơ cũng nhớ tới âm thanh của con tu hú. Tiếng tu hú kêu da diết, khắc khoải như khiến cho tác giả nhớ về những kỉ niệm thời xưa .
Nếu ở trong những dòng thơ đầu, nhà thơ tái hiện lên cho người đọc những hình ảnh và kỉ niệm của tác giả với bà và bếp lửa của bà thì ở những dòng thơ sau, nhà thơ Bằng Việt lại làm hiện lên những kí ức đau thương mà có lẽ rằng cho đến hiện tại, tác giả vẫn khó hoàn toàn có thể quên được .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 9
Có những kỉ niệm hóa thành động lực, sức mạnh giúp con người vượt qua mọi khó khăn vất vả, giông bão trong cuộc sống. Bằng Việt cũng mang trong mình những kỉ niệm tuổi thơ mà mãi mãi ông không khi nào quên, ấy là kỉ niệm về bếp lửa và người bà mà ông yêu quý nhất. Tất cả những tình cảm xinh xắn, chân thành ấy đã được ông tái hiện rất đầy đủ nhất trong bài thơ Bếp lửa .
Bài thơ được sáng tác khi ông mới mười chín tuổi và đang du học ở Liên Xô. Những năm tháng xa quê nhà, xa mái ấm gia đình nỗi nhớ luôn thường trực trong ông chính là nỗi nhớ về người bà đáng kính. Tình cảm và kỉ niệm của hai bà cháu được gợi lên bởi một hình ảnh thật mộc mạc, thân thương :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấm iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Hình ảnh bếp lửa là hình ảnh thân thiện quen thuộc trong mỗi mái ấm gia đình Nước Ta xưa. Nó thường gắn liền với người bà, người mẹ sớm hôm tần tảo nuôi con, chăm nom mái ấm gia đình. Hình ảnh những ngọn lửa chờn vờn, chập chờn trong sương sớm khơi gợi kí ức về người bà thân thương. Hai chữ ấp iu thật khéo kéo và tài tình. Chỉ hai chữ mà vừa gợi bàn tay kiên trì, khôn khéo vừa biểu lộ tấm lòng chi chút của người bà. Thật tự nhiên và chân thành hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương bà trong cháu : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Tình thương thâm thúy ấy được thể hiện trực tiếp, không giấu giếm, thương bà với biết bao khó khăn vất vả, khó nhọc, thương bà một đời lam lũ, hi sinh cho mái ấm gia đình .
Bốn khổ thơ tiếp theo tương ứng với những kỉ niệm thời thơ ấu khi nhà thơ được sống bên bà, đó là những kỉ niệm ấm cúng, tạo thêm động lực, sức mạnh cho tác giả. Đó là kỉ niệm tuổi thơ gắn liền với nạn đói 1945 khiến hơn hai triệu đồng bào ta chết đói. Nạn đói kinh khủng ấy đã được tác giả tái hiện đầy chân thực qua từ đói mòn đói mỏi. Từ mòn mỏi được tách ra làm đôi nhấn mạnh vấn đề hơn nữa nạn đói rợn người, khiến biết bao nhiêu người chết. Khi ấy mái ấm gia đình tác giả cũng chẳng khá khẩm hơn, hình ảnh Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy đã phần nào nói lên cái khó khăn vất vả, thiếu thốn ấy. Và với đứa cháu ngoài những năm đói khổ đó mùi khói bếp của bà hun nhèm mắt đến giờ vẫn không hề quên, mỗi lần nghĩ lại sống mũi còn cay. Cay hoàn toàn có thể vì khói bếp, vì tuổi thơ cơ cực, cũng hoàn toàn có thể là nỗi xúc động của tác giả khi nhớ về bà .
Không chỉ vậy, trong dòng nhớ thương, tác giả nhớ những kỉ niệm về bếp lửa, về tám năm được sống bên bà. Đó là tám năm cháu được sống trong tình yêu thương, sự che chở, đùm bọc của bà. Bà chính là người dạy dỗ cháu nên người Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe / Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Hàng loạt những từ bảo, chăm, dạy được tác giả liệt kê trong hai câu thơ ngắn ngủi đã cho thấy tình yêu thương bát ngát, thâm thúy của bà dành cho cháu. Trước tấm lòng của bà, người cháu nhỏ thầm cảm ơn, và bộc lộ tấm lòng yêu quý kính trọng với bà : Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc. Trong chuỗi kỉ niệm ấy, còn có cả tiếng chim tu hú tha thiết, khắc khoải, tiếng chim cũng là âm thanh để nhắc về bà, về những kỉ niệm đẹp tươi khi được sống bên bà. Câu hỏi tu từ : Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà / Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa, đã phần nào miêu tả được nỗi nhớ da diết, khôn nguôi của tác giả về người bà mình hằng yêu quý, kính trọng .
Đọng lại trong kí ức cháu không chỉ là một người bà dành trọn tình yêu thương cho cháu, mà còn là chỗ dựa niềm tin vững chãi giúp con cháu vượt qua mọi khó khăn vất vả, mất mát : Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi / … / Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh : / Bố ở chiến khu, bố còn việc bố / mày có viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ bảo nhà vẫn được bình yên. Bà đương đầu với bom đạn, mất mát, với những khó khăn vất vả thiếu thốn không một lời than vãn, oán trách, vẫn vững lòng, một mực giấu đi những khó khăn để con ở ngoài mặt trận yên tâm công tác làm việc. Bà là tiểu tượng của lòng can đảm và mạnh mẽ, đức hi sinh thầm lặng. Bà là chỗ dựa cho cháu có tuổi thơ bình yên, cho những đứa con yên tâm thao tác .
Giữa đống tro tàn mất mát, đau thương bà vẫn nhóm lên ngọn lửa tin yêu và hy vọng : Rồi sớm rồi chiều bếp lửa bà nhen / Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn / Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng. Thời gian sớm chiều cho thấy sự bền chắc, kiền trì của bà. Ở đây có sự chuyển hóa từ bếp lửa thành ngọn lửa, ngọn lửa ấy tiềm ẩn lòng yêu thương chan chứa của bà ; ngọn lửa còn là đức tin trong sáng bất diệt ; hơn thế nữa, ngọn lửa đó sẽ là ngọn đuốc soi sáng tâm hồn, và tương lai cháy sau này. Bà là kí ức xinh xắn, bà là người đã thắp lên trong cháu niềm tin và tương lai cao quý .
Khổ thơ cuối là những suy ngẫm của tác giả về bà. Những suy ngẫm về vẻ đẹp tần tảo, nhẫn nại, suốt một đời lận đận, hi sinh vì con cháu. Điệp từ nhóm được điệp lại nhiều lần, vừa gợi lên ánh lửa bập bùng vừa cho thấy sự bền chắc trong lòng bà. Bà nhóm lên tình yêu thương cao quý trong cuộc sống đầy thiếu thốn. Nhóm lên ngọn lửa tâm hồn để cháu biết trân trọng khoai sắn ngọt bùi. Câu thơ Ôi ! Kì lạ và thiêng liêng bếp lửa miêu tả cảm hứng mãnh liệt của tác giả về bếp lửa và sức mạnh mà nó trao thuyền cho mỗi con người. Bếp lửa còn là nguồn cội mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia. Cũng thế cho nên mà những năm tháng xa nhà hình ảnh và hơi ấm bếp lửa vẫn luôn luôn bên tác giả, để Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở : – Sớm mai này nhóm bếp lửa lên chưa .
Bài thơ có sự phối hợp hòa giải giữa những phương pháp miêu tả tự sự, miêu tả, biểu cảm và phản hồi. Ngôn ngữ thơ đơn giản và giản dị và tràn trề cảm hứng. Hình ảnh thơ chân thực, giàu ý nghĩa hình tượng đặc biệt quan trọng là hình ảnh bếp lửa, hàm chứa ý nghĩa triết lí thâm thúy .
Bài thơ Bếp lửa với ngôn từ giản dị và đơn giản mà giàu xúc cảm đã gợi lại những kỉ niệm thiêng liêng, đầy xúc động về người bà và tình bà cháu. Qua đó còn biểu lộ lòng biết ơn, sự kính trọng thâm thúy của tác giả với bà. Đồng thời qua tác phẩm tác giả cũng biểu lộ tình yêu quê nhà quốc gia tha thiết, sâu đậm .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 10
Bằng Việt có riêng một kỉ niệm, đó chính là những tháng năm sống bên bà, cùng bà nhóm lên cái bếp lửa thân thương. Không chỉ thế, điều in đậm trong tâm lý của Bằng Việt còn là tình cảm sâu đậm của hai bà cháu. Chúng ta hoàn toàn có thể cảm nhận điều đó bài thơ “ Bếp lửa ”. Bài thơ được sáng tác năm 1963 lúc ông 19 tuổi và đang đi du học ở Liên Xô .
Bài thơ đã gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời bộc lộ lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu với bà, với mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia. Tình cảm và những kỉ niệm về bà được khơi gợi từ hình ảnh bếp lửa. Ở nơi đất khách quê người, phát hiện hình ảnh bếp lửa, tác giả chợt nhớ về người bà :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. ”
Hình ảnh “ chờn vờn ” gợi lên những mảnh kí ức chập chờn như khói bếp. Bếp lửa được thắp lên, tỏa sáng tâm hồn đứa cháu thơ ngây. Dù đã cách xa nửa vòng toàn cầu nhưng Bằng Việt vẫn cảm nhận được sự vỗ về, yêu thương, chăm chút từ đôi tay kiên trì và khôn khéo của bà. Trong khoảnh khắc ấy, trong lòng nhà thơ trào dâng tình yêu thương bà vô hạn. Tình cảm bà cháu thiêng liêng ấy cứ như một dòng sông với con thuyền nhỏ chở đầy ắp những kỉ niệm mà suốt cuộc sống này chắc người cháu không khi nào quên được .
Khổ thơ tiếp theo là dòng hồi tưởng của tác giả về những kỉ niệm của những năm tháng sống bên cạnh bà. Lời thơ giản dị và đơn giản như lời kể, như những câu văn xuôi, như thủ thỉ, tâm tình. Tác giả như đang kể lại cho người đọc nghe về câu truyện cổ tích tuổi thơ mình. Nếu như trong câu truyện cổ tích của những bạn cùng lứa khác có bà tiên, có phép màu thì trong câu truyện của Bằng Việt có bà và bếp lửa. Trong những năm đói khổ, người bà đã gắn bó, xua tan không khí ghê rợn của nạn đói 1945 trong tâm lý đứa cháu. Cháu khi nào cũng được bà chở che, bà dẫu có đói cũng không để cháu thiếu bữa ăn nào, bà đi mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn cho khỏi đói :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Chính “ mùi khói ” đã xua đi cái mùi trên khắp những ngõ ngách. Cũng chính cái mùi khói ấy đã quyện lại và bám lấy tâm hồn đứa trẻ. Dù cho tháng năm có trôi qua, những kí ức ấy cũng sẽ để lại không ít ấn tượng trong lòng đứa cháu để rồi khi nghĩ lại thấy “ sống mũi còn cay ”. Là mùi khói làm cay mắt người người cháu hay chính là tấm lòng của người bà làm đứa cháu không cầm được nước mắt ?
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
“ Cháu cùng bà nhóm lửa ”, nhóm lên ngọn lửa của sự sống và của tình yêu bà cháy bỏng của một cậu bé hồn nhiên, trong trắng như một trang giấy. Chính hình ảnh bếp lửa quê nhà, bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ. Đó là tiếng chim tu hú kêu. Tiếng tu hú kêu như giục giã lúa mau chín, người nông dân mau thoát khỏi cái đói, và có vẻ như đó cũng là một chiếc đồng hồ đeo tay của đứa cháu để nhắc bà rằng : “ Bà ơi, đến giờ bà kể chuyện cho cháu nghe rồi đấy ! ” .
Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lần làm cho âm điệu câu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng “ tu hú ” lúc mơ bà, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa lâng lâng lòng người cháu xa xứ. Tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của đứa cháu trải dài hơn, rộng hơn trong cái khoảng trống xa thẳm của nỗi nhớ thương. Nếu như trong những năm đói kém của nạn đói 1945, bà là người gắn bó với tác giả nhất, yêu thương tác giả nhất thì trong tám năm ròng của cuộc kháng chiến chống Mĩ, tình cảm bà cháu ấy lại càng sâu đậm :
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học .
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ”
Trong tám năm ấy, quốc gia có cuộc chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư, cha mẹ phải đi công tác làm việc, cháu vì vậy phải ở cùng bà trong quãng thời hạn ấy, nhưng có vẻ như so với đứa cháu, đó là một niềm niềm hạnh phúc vô bờ. Ngày nào cháu cũng cùng bà nhóm bếp. Trong khói bếp chập chờn, mờ mờ ảo ảo ấy, bà như bà tiên hiện ra trong câu truyện cổ huyền ảo của cháu. Bà vừa là cha, vừa là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa. Tình bà cháu vô cùng thiêng liêng, cao quý .
Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chỉ chăm sóc cho cháu từng miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy tiên phong của cháu. Bà dạy cho cháu những vần âm, những phép tính tiên phong. Không chỉ thế, bà còn dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về cách sống, đạo làm người. Những bài học kinh nghiệm đó sẽ là hành trang mang theo suốt quãng đời còn lại của cháu. Bây giờ, khi nghĩ về bà, nhà thơ càng thương bà hơn bởi chẳng còn ai cùng bà nhóm lửa, cùng bà san sẻ những chuyện vui buồn … Thi sĩ bỗng tự hỏi lòng mình : “ Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà ? ”. Một lời than phiền biểu lộ nỗi nhớ mong bà thâm thúy của đứa cháu nơi xứ người. Chỉ trong một khổ thơ mà hai từ “ bà ”, “ cháu ” đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần gợi lên hình ảnh hai bà cháu sóng đôi, gắn bó, quấn quýt không rời .
Chiến tranh, một danh từ thông thường nhưng sức lột tả của nó thì quyết liệt vô cùng, nó đã gây ra đau khổ cho bao người, bao nhà. Và hai bà cháu trong bài thơ cũng trở thành một nạn nhân của cuộc chiến tranh : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà bị giặc đốt cháy rụi …
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh :
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Cuộc sống càng khó khăn vất vả, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền vững và kiên cố, tấm lòng của bà càng bát ngát. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà cần mẫn, nhẫn nại và giàu đức hi sinh. Dù cho ngôi nhà, túp lều tranh của hai bà cháu đã bị đốt nhẵn, nơi nương thân của hai bà cháu nay đã không còn, bà dù có đau khổ thế nào cũng không dám nói ra vì sợ làm đứa cháu nhỏ xíu của mình lo buồn. Bà cứng rắn, dắt cháu vượt qua mọi khó khăn vất vả, bà không muốn đứa con đang bận việc nước phải lo ngại chuyện nhà. Điều đó ta hoàn toàn có thể thấy rõ qua lời dặn của bà : “ Mày có viết thư chớ kể này kể nọ / Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” .
Lời dặn của bà nôm na đơn giản và giản dị nhưng chất chứa biết bao tình. Gian khổ, thiếu thốn, bao nỗi nhớ thương con bà đều phải nén vào trong lòng để yên lòng người nơi tiền tuyến. Hình ảnh người bà không chỉ còn là người bà của riêng cháu mà còn là một hình tượng rõ nét cho những người phụ nữ Nước Ta giàu đức hi sinh. Kết thúc khổ thơ, Bằng Việt đã nâng hình ảnh bếp lửa thành hình ảnh ngọn lửa :
“ Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn ,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng ” .
Hình ảnh ngọn lửa tỏa sáng trong câu thơ có sức truyền cảm can đảm và mạnh mẽ. Ngọn lửa của tình yêu thương, ngọn lửa của niềm tin, ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, ngọn lửa đỏ hồng soi sáng cho con đường đứa cháu. Bà luôn nhắc cháu rằng : nơi nào có ngọn lửa, nơi đó có bà, bà sẽ luôn ở cạnh cháu. Những dòng thơ cuối bài cũng chính là những suy ngẫm về bà và bếp lửa
“ Nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm ” .
Một lần nữa, hình ảnh bếp lửa “ ấp iu ”, “ nồng đượm ” đã được nhắc lại ở cuối bài thơ như lời khẳng định chắc chắn tình cảm thâm thúy của hai bà cháu .
“ Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi ”
Nhóm lên bếp lửa ấy, bà đã truyền cho cháu tình yêu thương, nhắc cháu không khi nào được quên những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã sống
“ Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui ”
“ Nồi xôi gạo mới sẻ chung vui ” của bà hay là lời răn dạy cháu luôn phải mở lòng ra với mọi người xung quanh, phải gắn bó với xóm làng, đừng khi nào có một lối sống ích kỉ .
“ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ ”
Bà không chỉ là người chăm sóc cho cháu khá đầy đủ về vật chất mà còn là người làm cho tuổi thơ của cháu thêm đẹp, thêm huyền ảo như trong truyện. Người bà có trái tim nhân hậu, người bà kì diệu đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục và thức tỉnh tâm hồn đứa cháu để mai này cháu khôn lớn thành người. Người bà kì diệu như vậy ấy, rất đơn giản và giản dị nhưng có một sức mạnh kì diệu. Ta hoàn toàn có thể phát hiện người bà như vậy trong “ Tiếng gà trưa ” của Xuân Quỳnh :
“ Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu niềm hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng. ”
Suốt dọc bài thơ, mười lần Open hình ảnh bếp lửa là mười lần tác giả nhắc tới bà. Âm điệu những dòng thơ nhanh mạnh như tình cảm dâng trào lớp lớp sóng vỗ vào bãi biển xanh thẳm lòng bà. Người bà đã là, đang là và sẽ mãi mãi là người quan trọng nhất so với cháu dù ở bất kỳ phương trời nào. Bà đã trở thành một người không hề thiếu trong trái tim cháu. Giờ đây, khi đang ở xa bà nửa vòng toàn cầu, Bằng Việt vẫn luôn hướng lòng mình về bà :
“ Giờ cháu đã đi xa
Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? ”
Xa vòng tay chăm chút của bà để đến với chân trời mới, chính tình cảm của hai bà cháu đã sưởi ấm lòng tác giả trong mùa đông mát mẻ của nước Nga. Đứa cháu nhỏ của bà rất lâu rồi giờ đã trưởng thành nhưng trong lòng vẫn luôn nhớ về góc bếp, nơi nắng mưa hai bà cháu có nhau. Cháu không thể nào quên được vì đó chính là nguồn cội, là nơi lưu giữ những kí ức của tuổi thơ. “ Đọc xong bài thơ, nhắm mắt lại tưởng tượng, bạn sẽ tưởng tượng thấy ngay hình ảnh bếp lửa hồng và dáng người bà lặng lẽ ngồi bên. Hình ảnh có tính sóng đôi này hiện lên thật sôi động, rõ ràng như thể nét khắc, nét chạm vậy … ” ( Văn Giá ) .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 11
Bằng Việt làm thơ từ đầu những năm 1960 và thuộc thế hệ những nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Thơ Bằng Việt, cảm hứng tinh xảo, có giọng điệu tâm tĩnh chững lại, giàu suy tư, triết luận. Bài thơ “ Bếp lửa ” là bài thơ xuất sắc của ông, được sáng tác năm 1963, khi là sinh viên khoa pháp lí trường Đại học tổng hợp Ki-ép. Qua hồi tưởng, suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ “ Bếp lửa ” gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu, đồng thời bộc lộ lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu so với bà và cũng là so với mái ấm gia đình, quê nhà quốc gia .
Có người nói người ta hoàn toàn có thể tách con người ra khỏi quê nhà chứ không hề tách quê nhà ra khỏi con người Thật vậy. Dù đi đâu, ở đâu, ai cũng nhớ về quê nhà, nhớ về những kỉ niệm đã từng làm ấm lòng người, là điểm tựa ý thức để vươn lên nghịch cảnh. Hình ảnh bếp lửa đã khơi nguồn cho dòng cảm hứng hồi tưởng của người cháu về người bà và bếp lửa quê nhà. Mạch xúc cảm của bài thơ rất tự nhiên, đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm : hình ảnh bếp lửa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với bao khó khăn vất vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu ; từ kỉ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và đồng cảm về cuộc sống bà, về lẽ sống đơn giản và giản dị mà cao quý của bà ; ở đầu cuối, người cháu muốn gửi niềm nhớ mong về bà. Khi nhớ về quê nhà, người ta thường nhớ về những kỉ niệm gắn liền trong quá khứ như dòng sông, bến đò, cây đa … Đối với Bằng Việt, sự hồi tưởng được mở màn từ hình ảnh thân thương, ấm cúng về bếp lửa :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ”
Ba tiếng “ một bếp lửa ” trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, hình ảnh quen thuộc trong mọi mái ấm gia đình. Hình ảnh bếp lửa thật ấm cúng giữa cái lạnh của “ chờn vờn sương sớm ”, thật thân thương với bao tình cảm “ ấp iu nồng đượm ”. Từ “ ấp iu ” vừa diễn đạt việc làm nhóm bếp, vừa gợi ra bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng của người nhóm bếp. Các chữ “ ấp iu ”, “ nồng đượm ”, “ chờn vờn ” rất hình tượng, gợi tả ; Ấp iu : là một phát minh sáng tạo từ mới lạ. Đó là sự phối hợp và biến thế của hai từ “ ấp ủ ” và “ nâng niu ”. Bếp lửa ấm cúng “ nồng đượm ” ấy còn mang tình thương chở che, ôm ấp, “ ấp iu ” của lòng bà. Hình ảnh bếp lửa, rất tự nhiên thức tỉnh dòng cảm hứng hồi tưởng của cháu về bà, người nhóm lửa, người nhóm bếp mỗi sớm mai – một hình ảnh xuyên suốt bài thơ, khi nào cũng chập chờn lay động :
“Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”.
Bếp lửa của bà là bếp lửa của một cuộc sống đã trải qua “ biết mấy nắng mưa ”, bần hàn và khó khăn vất vả. Nghĩ về bếp lửa, nhớ về bếp lửa mà trong lòng đứa cháu đi xa trào dâng một cảm hứng thương bà mãnh liệt. Chữ “ thương ” dùng thật đắt qua vần thơ cảm thán, làm cho xúc cảm lan tỏa, thấm sâu vào hồn người. Kí ức đưa nhân vật trở lại những năm “ đói mòn đói mỏi ” của nạn đói năm 1945 : “ cả dân tộc bản địa đói nghèo trong rơm rạ ” ( Chế Lan Viên ). Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” – cái đói lê dài làm mỏi mệt, kiệt sức, con ngựa gầy rạc cùng với người bố đánh xe chắc cũng gầy khô … Giọng thơ trĩu xuống, nao nao lòng người đọc. Tuy nhiên cái đói chỉ là cái cớ để nhà thơ nhớ về một tuổi thơ cay cực, thiếu thốn trăm bề :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy ”
Ấn tượng nhất là mùi khói bếp. Lên bốn tuổi, mùi khói trở thành mùi của đời sống cơ cực, mùi của quê nhà đói nghèo. Mùi khói bếp làm hiện hình kí ức đau thương : “ Khói hun nhèm mắt cháu. Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”. Hai câu thơ có giá trị biểu cảm cao. Hinh ảnh tả thực : khói nhiều cay, khét vì củi ướt vì sương nhiều và lạnh và vừa là hình ảnh tượng trưng : sự xúc động – nghĩ mà thương tuổi thơ gian khó, nghĩ mà cồn cào một nỗi nhớ thương bà. Cảm xúc quá khứ hòa lẫn hiện tại và chắc rằng xúc cảm quá khứ phải thâm thúy lắm mới hoàn toàn có thể trỗi dậy can đảm và mạnh mẽ thế. Cho dù năm tháng trôi qua nhưng kí ức ấy trở thành một vết thương lòng đâu dễ nguôi ngoai. Qua đó, nhà thơ chứng minh và khẳng định, tuổi thơ dẫu thiếu thốn vật chất nhưng không khi nào thiếu thốn nghĩa tình. Từ mùi khói bếp, nhân vật trữ tình lại nhớ về tiếng chim tu hú trong suốt tám năm ròng của tuổi thơ – những kỉ niệm đầy ắp âm thanh, ánh sáng và những tình cảm thâm thúy xung quanh cái bếp lửa quê nhà được nhắc tới trong đoạn thơ thứ ba .
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa ”
Tiếng chim tu hú là tiếng chim quen thuộc của đồng quê mỗi độ vào hè. Tiếng chim râm ran trong vườn lá, trên cánh đồng cứ khắc khoải kêu mãi, kêu hoài. Trong hiện thực đã tha thiết, tiếng chim trong nỗi nhớ như giục giã, khắc khoải một điều gì da diết lắm, khiến lòng người trỗi dậy những hoài niệm nhớ mong : “ tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”. Nhà thơ đang kể chuyện về bà mà như tách hẳn ra để trò chuyện trực tiếp với bà : “ bà còn nhớ không bà … ? ” Âm điệu tha thiết của câu thơ còn gợi ra tình cảnh vắng vẻ, côi cút, vời vợi nhớ thương của hai bà cháu :
“ Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Bà luôn bên cháu, dạy dỗ, chăm nom cho cháu lớn lên, nuôi dưỡng cả tâm hồn lẫn sức khỏe thể chất cho cháu, vậy mà giờ đây cháu cũng đi xa, để bà một mình khó nhọc. Tiếng chim tu hú giờ đây trở thành một mảnh tâm hồn tuổi thơ để gợi nhớ gợi thương. Cháu thương bà khó khăn vất vả, lo toan, biết ngỏ cùng ai, chỉ hoàn toàn có thể tâm tình với chim tu hú mà thôi. Như vậy, bếp lửa thức tỉnh kỉ niệm tuổi thơ, ở đó lộng lẫy hình ảnh người bà và có cả hình ảnh quê nhà. Đặc biệt, hình ảnh người bà tự nhiên trở nên to lớn, vĩ đại khi Bằng Việt nhớ về những năm tháng đau thương, khó khăn vất vả, giặc tàn phá xóm làng – thực trạng chung của nhiều mái ấm gia đình Nước Ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp. “ Mẹ và cha công tác làm việc bận không về ”, cháu sống trong sự nuôi nấng, dạy dỗ của bà, sớm có ý thức tự lập, sớm phải lo toan. Bên bếp lửa : “ bà hay kể chuyện những ngày ở Huế ”, “ bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ”, bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Bà là hiện thân đơn cử nhất, sinh động nhất cho hậu phương lớn. Trong nhiều mái ấm gia đình Nước Ta, do nhiều cảnh ngộ khác nhau, mà vai trò của người bà – bà nội, bà ngoại – đã thay thế sửa chữa vai trò của người mẹ hiền. Sống trong những năm dài cuộc chiến tranh, thế nhưng bà vẫn vững lòng trước mọi tai ương, thử thách. Các từ ngữ như “ bà bảo ”, “ bà dạy ”, “ bà chăm ” đã miêu tả một cách thâm thúy tấm lòng đôn hậu, tình thương bát ngát, sự chăm chút của bà so với cháu nhỏ. Chữ ” bà ” và chữ “ cháu ” được điệp lại 4 lần gợi tả tình bà cháu quấn quýt yêu thương. Được sống trong tình thương là niềm hạnh phúc. Người cháu trong bài thơ “ bếp lửa ” tuy phải sống xa cha mẹ, tuy gặp nhiều thiếu thốn khó khăn vất vả, nhưng em thật niềm hạnh phúc khi được sống trong vòng tay yêu thương của bà. Vì thế cháu mới cảm thấy một cách thiết tha nồng hậu : “ nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ”. Tóm lại, tạo ra sự thành công xuất sắc của đoạn thơ nhớ về bà, qua dòng chảy xúc cảm của nhân vật trữ tình chính là sự phối hợp, đan cài thuần thục với nhau giữa những yếu tố biểu cảm, miêu tả và tự sự. Đây cũng là nét bút pháp quen thuộc của nhà thơ. Chính sự tích hợp nhuần nhị độc lạ đó khiến cho hình ảnh của bà thật thân mật, những mảng kí ức tuổi thơ lại hiện về sôi động và chân thành, đơn giản và giản dị. Từ những kỉ niệm hồi tưởng về tuổi thơ và bà, người cháu trở về hiện tại để suy ngẫm về cuộc sống và lẽ sống của bà và cũng là để thương bà nhiều hơn, nhớ bà nhiều hơn. Hình ảnh bà luôn gắn liền với hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa. Có thể nói bà là “ người nhóm lửa ”, lại cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng và tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Từ “ bếp lửa ”, đứa cháu nghĩ về “ ngọn lửa ” :
“ Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen .
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng ”
“ Bếp lửa bà nhen sớm sớm chiều chiều ” không phải chỉ bằng nguyên vật liệu bên ngoài mà đã sáng bừng lên thành ngọn lửa bất diệt, ngọn lửa của tình yêu thương “ luôn ủ sẵn ” trong lòng bà, ngọn lửa của niềm tin vô cùng “ dai dẳng ”, bền chắc và bất diệt. Ngọn lửa là những kỉ niệm lòng, niêm tìn thiêng liêng kì diệu nâng bước cháu trên suốt chặng đường dài. Ngọn lửa là sức sống, lòng yêu thương, niềm tin mà bà truyền cho cháu. Cùng với hình tượng “ ngọn lửa ”, những từ ngữ chỉ thời hạn : “ rồi sớm rồi chiều ”, những động từ “ nhen ”, “ ủ sẵn ”, “ chứa ” đã khẳng định chắc chắn ý chí, bản lĩnh sống của bà, cũng là của người phụ nữ Nước Ta giữa thời chiến. Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” cùng cấu trúc song hành đã làm cho giọng thơ vang lên can đảm và mạnh mẽ, đầy xúc động tự hào. Tình thương, đức hi sinh, tính kiên trì nhẫn nại của bà là nguồn nguyên vật liệu vô tận làm bừng sáng lên ngọn lửa vĩnh cửu truyền cảm ấy. Như thế, hình ảnh bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa – ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho những thế hệ tiếp nối đuôi nhau. Tám câu thơ tiếp theo là những tâm lý thâm thúy của nhà thơ, của đứa cháu về người bà kính yêu, về bếp lửa trong mỗi mái ấm gia đình Nước Ta tất cả chúng ta. Cuộc đời của bà nhiều “ lận đận ”, trải qua nhiều “ nắng mưa ” khó khăn vất vả. Bà cần mẫn lo toan, chịu thương chịu khó, thức khuya dậy sớm vì bát cơm, manh áo của con cháu trong mái ấm gia đình. Cảnh nghèo nên bà suốt đời khó khăn vất vả. Từ “ lận đận ” biểu lộ tấm lòng đôn hậu và đức hi sinh của bà :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
…
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ … ”
Bà đã nhóm bếp lửa trong suốt cuộc sống bà, đã trải qua nắng mưa “ mấy chục năm rồi ”. Bà không chỉ nhóm bếp lửa bằng đôi bàn tay già nua, gầy guộc, mà là bằng toàn bộ tấm lòng đôn hậu “ ấp iu nồng đượm ” của bà so với con cháu. Điệp từ “ nhóm ” được nhắc đi nhắc lại 4 lần trong 4 câu thơ đan kết với những cụ thể rất thực … có điểm chung là cùng gắn với hành vi nhóm bếp, nhóm lửa của bà nhưng lại khác nhau ở những ý nghĩa đơn cử : khi thì nhóm bếp lửa ấp iu, nồng đượm để sưởi ấm cho bà cháu qua cái lạnh buốt của sương sớm ; đến câu tiếp theo thì đã vừa nhóm bếp luộc khoai, luộc sắn cho cháu ăn đỡ đói lòng mà như còn đem đến cho đứa cháu nhỏ cái ngọt bùi của sắn khoai, của tình yêu thương vô hạn của bà. Lòng bà còn lan rộng ra hơn cùng với nồi xôi gạo mới mùa gặt là tình cảm xóm làng đoàn kết, gắn bó, chia ngọt, sẻ bùi và đến câu thứ tư thì trọn vẹn mang nghĩa trừu tượng : nhóm dậy cả tâm tình tuổi nhỏ. Tình cảm của bà bát ngát giản dị và đơn giản như khoai sắn và cũng đậm đà như khoai sắn. Các từ ngữ “ ấp iu nồng đượm ”, “ yêu thương ”, “ ngọt bùi ”, “ chung vui ” bộc lộ sự tinh luyện của một ngòi bút nghệ thuật và thẩm mỹ, đã miêu tả thật hay tình thương, niềm vui, sự no ấm, niềm hạnh phúc mà bà đã mang lại cho con cháu. Bà đã “ nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ ”, nuôi dưỡng và làm bừng sáng những tham vọng, những khát vọng của đàn cháu nhỏ. Bếp lửa bà nhen đã nhóm lên ngọn lửa của tình thương ấm cúng. Chính cho nên vì thế mà nhà thơ đã cảm nhận được trong hình ảnh bếp lửa bình dị mà quen thuộc sự kì diệu, thiêng liêng : “ Ôi ! Kì lạ và thiêng liêng – Bếp lửa ”. Như vậy, từ ngọn lửa của bà, cháu nhận ra cả một “ niềm tin dai dẳng ” về ngày mai, cháu hiểu được linh hồn của một dân tộc bản địa khó khăn vất vả, gian lao mà tình nghĩa. Đứa cháu năm xưa giờ đã trưởng thành. Từ phương xa vọng ngóng về quê nhà trong nỗi nhớ và niềm tin can đảm và mạnh mẽ :
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu ,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ,
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
– Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Điệp từ “ trăm ” mở ra một quốc tế to lớn với những điều mới lạ. Cháu đã được sống với những niềm vui rộng mở, nhưng giữa “ ngọn khói trăm tàu, ngọn lửa trăm nhà, cháu vẫn không hề quên bếp lửa của bà, vẫn không nguôi nhớ thương bà …. Mỗi ngày đều tự hỏi : “ sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?, mỗi ngày đều nhớ về bà và bếp lửa của bà. Hình ảnh ấy đã trở thành kỉ niệm thiêng liêng làm ấm lòng, nâng đỡ cháu trên những bước đường đời. Bài thơ Bếp lửa tiềm ẩn một ý nghĩa triết lí thầm kín : những gì là thân thương nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài dài rộng của cuộc sống. Tình yêu thương và lòng biết ơn bà chính là một bộc lộ đơn cử của tình yêu thương, sự gắn bó với mái ấm gia đình, quê nhà, và đó cũng là sự khởi đầu của tình yêu con người, tình yêu quốc gia. Bài thơ đã tích hợp thuần thục giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và phản hồi. Thành công của bài thơ còn ở sự phát minh sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỉ niệm, xúc cảm và tâm lý về bà và tình bà cháu. Bằng Việt đã phát minh sáng tạo hình tượng bếp lửa vừa thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng phối hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự và phản hồi ; giọng điệu và thể thơ tám chữ tương thích với xúc cảm hồi tưởng và suy ngẫm. Bài thơ như ngọn lửa ấm cúng tỏa sáng và cháy mãi trong tình cảm của người đọc .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 12
Nhà thơ Bằng Việt sinh ngày 15/06/1941, quê ông thuộc xã Chàng Sơn, Thạch Thất, TP.HN. Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông là cây bút năng lực có nhiều góp phần cho nền thi ca của dân tộc bản địa. Sự nghiệp sáng tác của ông đa dạng chủng loại và dồi dào với rất nhiều những tác phẩm có giá trị. Thơ Bằng Việt thiết tha, quyến rũ và trong trẻo. Nhiều áng thơ đã khai thác tối đa những kỷ niệm cùng mơ ước của tuổi trẻ .
Bài thơ Bếp Lửa được sáng tác vào năm 1963 khi Bằng Việt 19 tuổi và đang đi du học Liên Xô. Trong nỗi nhớ nhà, nhớ quê nhà, nhớ người bà của mình da diết, những ý thơ tự nhiên ngọt ngào và bình dị ấy cứ tuôn chảy để rồi tạo nên một thi phẩm rực rỡ. Bếp lửa đã gợi lên những kỉ niệm đầy xúc động về tình cảm bà cháu, về những năm tháng nhọc nhằn trong kí ức của nhà thơ, từ đó khôn khéo thể hiện tình yêu quê nhà quốc gia .
Hình ảnh về bếp lửa quê nhà đã khơi nguồn cảm hứng cho thấy đó là những kỉ niệm quen thuộc, thân thiện, thân thương. Phân tích bài thơ Bếp lửa, tất cả chúng ta mới thấy được hết những ý nghĩa lớn lao của hình tượng quen thuộc này. Với dáng hình tảo tần khuya sớm của bà cũng là tình cảm sâu đậm bà dành cho cháu đã hiện lên rõ nét qua những vần thơ :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. ”
Hình ảnh khói bếp hiện lên chập chờn cùng mảng kí ức thăm thẳm trong tâm hồn của nhà thơ. Bà đã thắp lên bếp lửa, ánh sáng tuổi thơ được thắp lên và tỏa sáng lộng lẫy trong kí ức của đứa cháu nhỏ. Bếp lửa đó phải chăng chính là bếp lửa của cuộc sống bà đã trải qua biết mấy nắng mưa ?
Phân tích bài thơ Bếp lửa là cảm nhận về tình bà cháu sâu đậm được bộc lộ qua từng lời thơ. Đó là những buổi sớm khi sương mai còn đọng trên những nhành cây, hình ảnh bếp lửa ấm cúng đã được bà thắp lên tự khi nào. Từ láy “ chờn vờn ” tích hợp cùng động từ “ ấp iu ” được đặt ở giữa câu đã cho thấy sự khó khăn vất vả khuya sớm, sự lam lũ chịu khó ở người bà của tác giả .
Cả một tuổi thơ tràn ngập kí ức có bếp lửa, có hình ảnh về người bà chịu thương chịu khó. Động từ “ thương ” cùng tính từ nắng mưa ở cuối câu thơ đã cho thấy nhà thơ thương mến người bà biết bao để rồi phải thốt lên những tình cảm da diết ấy. Khoảng cách của khoảng trống dù là nửa vòng toàn cầu nhưng nhà thơ vẫn cảm nhận được sự yêu thương, vỗ về từ đôi bàn tay khôn khéo và kiên trì của bà. Phân tích bài thơ Bếp lửa, người đọc không khỏi xúc động với những dòng thơ dung dị mà ngập tràn cảm hứng này .
Trong cái khoảnh khắc nhớ nhà, nhớ quê nhà ấy, trong lòng Bằng Việt lại trào dâng một tình yêu thương vô hạn với người bà của mình. Những khổ thơ tiếp theo là dòng hồi tưởng của Bằng Việt về những năm tháng sống bên bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa .
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Những câu thơ dung dị, nhẹ nhàng như lời thủ thỉ tâm tình. Câu chuyện tuổi thơ với nhiều kỉ niệm cùng bà như được giãi bày bởi lối kể tự nhiên. Câu chuyện tuổi thơ ấy không chỉ có bà Tiên, có phép màu, mà còn là hình ảnh về bà và bếp lửa yêu thương. Đến đây, tất cả chúng ta thấy xúc động biết bao .
Trong cái nạn đói ghê rợn của năm 1945, những ngày nghèo nàn, khó khăn vất vả thì chính bà là người đã gắn bó với nhà thơ, xua bớt đi cái không khí của nạn đói ấy. Mùi khói bếp đã trở thành một phần kí ức của đứa cháu nhỏ. Đứa trẻ lên 4 ấy đã sống trong tình yêu thương, che chở của bà. Ngọt ngào ký ức đan quyện mùi khói – kí ức có bà, có mái bếp ấm nồng tình thân .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 13
Bằng Việt sinh năm 1941, là một nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Năm 1963, Bằng Việt sáng tác bài thơ Bếp Lửa, một bài thơ có nhiều rực rỡ về giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ và nội dung. Đặc biệt có giá trị về mặt nội dung bài thơ, gợi lại những kỉ niệm về người bà, tình cảm bà cháu thâm thúy, thấm thía. Bài thơ đã để lại nhiều cảm hứng so với người đọc .
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Mở đầu bài thơ là sự hồi tưởng khởi đầu từ hình ảnh thân thương, ấm cúng về bếp lửa và tấm lòng cháu thương bà. Theo dòng hồi tưởng của tác giả, bếp lửa chờn vờn sương sớm là hình ảnh thân mật quen thuộc trong mỗi mái ấm gia đình từ bao đời. Từ láy chờn vờn giúp ta tưởng tượng làn sương sớm đang bay nhè nhẹ quanh bếp lửa, vừa gợi cái mờ nhạt của hình ảnh kí ức theo thời hạn. Ấp iu là một sự phát minh sáng tạo của nhà thơ trẻ, gợi đến bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng tri chút, rất đúng với việc nhóm lửa đơn cử. Đồng thời cách nói ẩn dụ biết mấy nắng mưa gợi ra phần nào cuộc sống khó khăn vất vả, lo toan của bà. Vậy từ hình ảnh bếp lửa liên tưởng đến người nhóm lửa, nhóm bếp – đến nỗi nhớ tình thương với bà .
Vậy là kỉ niệm đã sống dậy từ tình cảm cháu nhớ thương bà và đời sống của hai bà cháu đầy khó khăn vất vả, khó khăn :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”
Kỉ niệm thời thơ bé khi lên bốn tuổi kỉ niệm một thời đen tối, đói khổ. Thành ngữ “ Đói mòn đói mỏi ” phản ánh tuổi thơ có bóng đen ghê rợn của nạn đói 1945 có mối lo giặc tàn phá xóm làng. Bao nhiêu kỉ niệm xưa được nhớ lại trong đó có một ấn tượng về khói bếp. Nhà thơ đã chọn cụ thể thật rực rỡ : Mùi khói, khói hun vừa miêu tả chân thực đời sống tuổi thơ, vừa bộc lộ thấm thía những tình cảm lúc da diết bâng khuâng, xót xa thương mến. Lời thơ nghĩ lại đến giờ sống mũi còn còn cay nhấn mạnh vấn đề dòng kỉ niệm, xoáy sâu trong tiềm thức, lay mạnh cả thể xác con người. Hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa và mùi khói cùng hình ảnh bà hiện ra trong nỗi nhớ thương ngậm ngùi :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ”
Đoạn thơ tiếp theo gợi nhắc một vài kỉ niệm thâm thúy về bà trong suốt thời hạn “ 8 năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa ” bếp lửa quê nhà – bếp lửa của tình bà cháu lại gợi lên một liên tưởng khác, sự Open của tiếng chim tu hú. Tiếng chim quen thuộc khi vào hè, một điều gì da diết lắm khiến lòng người trỗi dậy những hoài niệm nhớ mong. Đó là hình ảnh của bà, người bà đáng kính đáng yêu suốt những năm dài khó nhọc đã chăm nom dạy dỗ cháu lên người, lời thơ gồm hai vế tiểu đối phù hợp, nhịp thơ êm ái hài hòa những từ ngữ bà bảo, bà dạy, bà chăm miêu tả một cách thâm thúy tấm lòng đôn hậu, tình thương bát ngát, sự chăm chút của bà với cháu. Bà thức khuya dậy sớm nhóm lửa làm cho tâm hồn thơ bé của cháu sống trong cảnh xa cha mẹ trở lên ấm cúng. Âm thanh tiếng chim tu hú với hình ảnh bà phối hợp hài hòa được diễn đạt với thẩm mỹ và nghệ thuật cảm thán, câu hỏi tu từ đã khắc sâu nỗi nhớ thương da diết của cháu với bà. Tác giả khéo lựa chọn hai hình ảnh : Bếp lửa và âm thanh tiếng chim tu hú để nói lên lòng kính yêu sự thương nhớ và biết ơn bà .
“ Mẹ cùng cha bận công tác làm việc không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học .
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên quay trở lại lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố ,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” .
Miên man theo dòng cảm hứng hồi tưởng hình ảnh bà càng hiện lên rõ nét đơn cử với những phẩm chất cao quí. Sống trong những năm dài cuộc chiến tranh khi giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi, được sự đỡ đần của bà con hàng xóm, hai bà cháu dựng lại túp lều tranh nhưng bà vẫn bình tĩnh vững lòng đinh ninh … làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm hậu phương để người đi xa công tác làm việc được yên lòng. Lời dặn trực tiếp của bà khi cháu viết thư cho bố không chỉ giúp người đọc tưởng tượng rõ ràng, giọng nói tình cảm tâm lý của bà mà còn sáng lên phẩm chất của người bà, người mẹ Nước Ta yêu nước đầy lòng kiên trì, nhóm lửa, giữ lửa .
“ Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen ,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn ,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … “
Bếp lửa được bà nhen lên không riêng gì bằng nguyên bên ngoài mà còn chính được nhen lên từ trong lòng bà – Ngọn lửa của sức sống, lòng yêu thương niềm tin thế cho nên từ bếp lửa, gợi đến ngọn lửa với ý nghĩa trừu tượng khái quát. Như thế hình ảnh bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa, ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho những thế hệ tiếp nối đuôi nhau. Đồng thời với thẩm mỹ và nghệ thuật sử dụng điệp ngữ ( rồi sớm, rồi chiều ) bà ủ sẵn một ngọn lửa bộc lộ niềm tự hào, lòng biết ơn bà so với đức hi sinh tần tảo bền chắc của người bà kính yêu .
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm ,
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi ,
Nhóm nồi xôi gạo mới, sẻ chung vui ,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ …
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! “
Những tâm lý của cháu về bà và việc bà nhóm lửa trong suốt cuộc sống trải qua “ bao nắng mưa mấy chục năm rồi ” bà nhóm lửa không chỉ bằng đôi bàn tay gầy guộc mà bằng cả tấm lòng đôn hậu “ Ấp iu nồng đượm … ” của bà với cháu và mọi người. Điệp từ nhóm cùng câu thơ cảm thán khắc sâu hình ảnh người bà tiêu biểu vượt trội cho những phẩm chất cao quí của người phụ nữ Nước Ta, tần tảo, nhẫn lại đầy yêu thương. Bà nhóm lên bếp lửa cũng là nhóm lên niềm vui sự sống, niềm yêu thương chăm chút dành cho con cháu và mọi người chính do đó mà nhà thơ cảm nhận được trong hình ảnh bếp lửa bình dị thân thiện quen thuộc sự kì diệu thiêng liêng : “ Ôi ! kì khôi và thiêng liêng bếp lửa ”. Bếp lửa thật đơn giản và giản dị, thông thường và thông dụng trong mọi mái ấm gia đình Nước Ta, nhưng bếp lửa cũng thật cao quý, kì diệu, thiêng liêng vì nó luôn gắn liền với bà – người giữ lửa tạo lên tuổi thơ ấu của cháu …
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu ,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ,
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Dù ở đâu, làm gì giờ đây và mãi mãi người cháu không hề quên bà và bếp lửa. Khói trăm tàu, lửa trăm nhà sẽ nhắc nhở cháu luôn nhớ về cội nguồn quá khứ dù đó là những ngày khó khăn vất vả gian lao .
Câu thơ kết trở về thời hiện tại. Nhà thơ lại muốn hỏi bà, nhắc bà việc nhóm bếp để nói cái ý không khi nào quên quá khứ, không khi nào quên được hình ảnh bà, của một thời thơ ấu nghèo nàn nguy hiểm và ấm cúng nghĩa tình. Như vậy, hình ảnh TT mở màn khơi nguồn mạch xúc cảm của nhà thơ đã được khép lại bằng chính hình ảnh đấy .
Tóm lại, bài thơ “ Bếp lửa ” đã khơi dậy cho mỗi tất cả chúng ta một tình cảm cao đẹp so với quê nhà, mái ấm gia đình và xã hội. Càng đọc, càng suy ngẫm thấm thía từng lời thơ của Bằng Việt ta lại càng hiểu thế nào là nỗi nhớ nhà, nhớ quê nhà, nhớ hình ảnh quen thuộc gắn liền với bếp lửa. Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm cho những thế hệ tất cả chúng ta cần phải nhớ về cội nguồn, nhớ về những nơi đã sinh ra ta khôn lớn, nhớ về những hình ảnh thiêng liêng bên bếp lửa để giúp cho đời sống của tất cả chúng ta trở lên ý nghĩa hơn .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 14
Những kỉ niệm tuổi ấu thơ ai mà chẳng có. Tế Hanh có “ con sông xanh tươi ” với những người bạn hữu lượn lờ bơi lội, vui đùa. Giang Nam có “ thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường ”. Nguyễn Duy có một sân “ chơi đáo, chơi vòng ” của bè bạn cùng lứa, có tuổi thơ thả hồn với đồng ruộng. Bằng Việt cũng có một tuổi thơ da diết vọng về với hình ảnh người bà thân yêu. Chính tình cảm bà cháu thân thương, ấm cúng đã đan dệt thành một bài thơ đầy xúc động và khơi gợi nhiều ý nghĩa. Đó là bài thơ “ Bếp lửa ” .
Khi nhớ về quê nhà, người ta thường nhớ về những kỉ niệm gắn bó với làng quê có con sông xanh lè, cây đa, bến nước, sân đình … Nhưng dòng hồi tưởng của Bằng Việt lại mở màn từ hình ảnh thân thương về bếp lửa :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ”
Từ láy tượng hình “ chờn vờn ” giúp ta tưởng tượng ánh lửa hồng khi mờ khi tỏ trong sớm mai, gợi về cái mờ nhòa của kí ức theo thời hạn. Người cháu xa nhà không thể nào quên được bếp lửa bình dị, thân quen. Không chỉ thấy cái “ chờn vờn ” của ngọn lửa mà cháu còn cảm nhận được cái hơi ấm của màu than đỏ đang “ ấp iu nồng đượm ”. Từ láy “ ấp iu ” vừa miêu tả đúng mực việc làm nhóm lửa vừa gợi bàn tay khôn khéo, kiên trì và tấm lòng chăm chút của người nhóm bếp. Tình cảm trào dậy một cách tự nhiên :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ! ”
“ Nắng mưa ” là hình ảnh ẩn dụ quen thuộc gợi ra bao khó khăn vất vả, nhọc nhằn, thăng trầm trong cuộc sống bà để nuôi cháu khôn lớn. Chữ “ thương ” được dùng thật đắt qua vần thơ cảm thán đã gói trọn bao cảm hứng của cháu dành cho bà. Từ đây bà và bếp lửa là hai hình ảnh sóng đôi, đi suốt dọc bài thơ và theo cả nỗi nhớ của người cháu .
Từ bếp lửa nhớ về người nhóm lửa, ký ức đưa người cháu quay trở lại những năm lên bốn tuổi :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi ,
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ,
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Tuổi thơ của cháu không phải là vòm trời cổ tích cao rộng với những phép màu diệu kì của ông Bụt, bà Tiên. Tuổi thơ của cháu thật nhọc nhằn, quen mùi khói bếp nhà nghèo và có bóng đêm ghê rợ của nạn đói năm 1945. Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” diễn đạt cái đói triền miên, dai dẳng, cái đói vắt kiệt sinh lực của biết bao nhiêu con người. Người bố đi đánh xe với con ngựa gầy, tổng thể trong mùi khói hun đến không thở được, nao lòng cả tuổi thơ. Nghĩ mà thương tuổi thơ gian khó, nghĩ mà cồn cào một nỗi nhớ thương bà. Cái cay nồng mà người cháu cảm nhận được không phải là mùi khói bếp mà đó chính là dư vị tuổi thơ ám ảnh trong tâm thức bỗng trỗi dậy can đảm và mạnh mẽ. Năm tháng qua đi nhưng nó đã trở thành vết thương lòng đâu dễ nguôi ngoai .
Qua những năm tháng đói mòn đói mỏi lại nhớ về kỉ niệm những năm cuộc chiến tranh “ Mẹ cùng xa công tác làm việc bận không về ”. Tám năm cháu ở cùng bà. Bên ánh lửa bập bùng, bà vừa là cha, là mẹ, bà dạy dỗ cháu nên người :
“ Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe ,
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học ”
Sự Open của hàng loạt những động từ “ dạy ”, “ bảo ”, “ chăm ”, “ học ”, “ ở ”, “ nghe ”, “ làm ” miêu tả những việc làm lặng thầm của bà. Mỗi cử chỉ của bà đều thấm đẫm tình yêu thương, sự nuôi nấng, đùm bọc cháu .
Bếp lửa còn thức tỉnh thêm kỉ niệm nữa của tuổi thơ, kỉ niệm với tiếng chim tu hú. Tiếng chim tu hú là âm thanh quen thuộc của làng quê mỗi độ vào hè. Tiếng chim râm ran trong vòm lá, trên cánh đồng, cứ khắc khoải kêu hoài, kêu mãi, giục giã cả một khoảng chừng trời, khiến cho lòng người trỗi dậy những hoài niệm nhớ mong. Nhà thơ đang kể chuyện mà như tách hẳn ra để trò chuyện cùng bà :
“ Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà ?
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế. ”
Những câu truyện đó là sự từng trải của cuộc sống bà và bà muốn nhắc nhở cháu hãy sống thật tốt, thật có ích cho cuộc sống. Tự nhiên cháu thấy thương bà quá. Cháu thương bà khó khăn vất vả, lo toan, không biết ngỏ cùng ai chỉ biết tâm tình với chim tu hú mà thôi :
“ Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà ,
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Câu hỏi tu từ đã bộc lộ được những cung bậc xúc cảm trong tâm trạng của người cháu. Như vậy hình ảnh “ bếp lửa ” đã thức tỉnh kỉ niệm tuổi thơ, ở đó lộng lẫy hình ảnh người và có cả hình ảnh quốc gia .
Hình ảnh người bà bỗng trở nên to lớn vĩ đại khi người cháu nhớ về những năm tháng đau thương, khó khăn vất vả khi giặc tàn phá xóm làng. Lời dặn “ Mày có viết thư chớ kể này kể nọ. Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” không chỉ gợi ra giọng nói nhân hậu của bà, tâm lý của bà mà còn làm sáng lên phẩm chất của bà. Bà đã nhận về mình toàn bộ mất mát, khổ đau để con cháu yên tâm đánh giặc. Bà là người mẹ, người bà, người phụ nữ Nước Ta trong kháng chiến. Với Bằng Việt, họ gánh cả kháng chiến lên đôi vai nhỏ bé của mình .
Từ những kỉ niệm hồi tưởng về tuổi thơ, về bà, người cháu quay trở lại với hiện tại để suy ngẫm về cuộc sống và những lẽ sống về bà, cũng là để thương bà nhiều hơn, nhớ bà nhiều hơn :
“ Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen ,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn ,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Từ bếp lửa bình dị thân quen ấy đã nâng lên thành ngọn lửa. Ngọn lửa không chỉ được nhen lên bằng những nguyên vật liệu đời thường mà còn được nhen lên từ tấm lòng bát ngát của bà, được bà ấp ủ, chở che nên không khi nào vụt tắt. Điệp từ “ rồi ” tích hợp với hai danh từ chỉ thời hạn “ sớm ”, “ chiều ” khiến câu thơ vang lên như bước gõ nhịp của thời hạn. “ Bếp lửa ” là hình ảnh tả thực còn “ ngọn lửa ” được chuyển hóa thành hình ảnh hình tượng. Ngọn lửa là những kỉ niệm lòng nâng bước cháu trên chặng đường dài. Ngọn lửa là niềm tin dai dẳng, bền chắc, bất diệt bà nhen lên trong lòng cháu. Nhờ ngọn lửa ấy mà cháu tin vào thắng lợi của dân tộc bản địa. Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” cùng cấu trúc song hành vừa tạo nhạc tính cho câu thơ khiến lời thơ dồn dập, tha thiết mà can đảm và mạnh mẽ, xúc động, vừa khẳng định chắc chắn sức sống mãnh liệt, bất tận của ngọn lửa bà nhen .
Theo dòng hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu, hình ảnh người bà hiện lên lộng lẫy, sáng đẹp, ấm cúng :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm ,
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi ,
Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui ,
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ … ”
Từ láy “ lận đận ” giàu giá trị quyến rũ được hòn đảo lên đầu dòng thơ gợi ra bao khó khăn vất vả, nhọc nhằn, khó khăn của cuộc sống người bà. Điệp từ “ nhóm ” đứng ở đầu mỗi dòng thơ, nhắc đi nhắc lại bốn lần khắc ghi những ý nghĩa trong việc làm nhóm lửa của bà. Mỗi sớm mai bà nhóm lên bếp lửa là nhóm lên niềm yêu thương ; nhóm sự chở che, nuôi nấng đùm bọc giữa ngọt bùi, khoai sắn ; nhóm sự sẻ chia, đoàn kết của tình làng, nghĩa xóm ; nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ của cháu. Bà không chỉ là người nhóm lửa mà còn là người truyền lửa và giữ lửa. Bà không chỉ làm việc làm khởi đầu của một ngày mà còn làm việc làm khởi đầu của một đời người. Từ đây xúc cảm về bà và bếp lửa dâng trào lên mãnh liệt :
“ Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Người cháu giờ đây đã khôn lớn trưởng thành, nhưng trong sâu thẳm lòng cháu vẫn da diết một nỗi nhớ thương về bà và bếp lửa :
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu ,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ,
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
– Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Nơi cháu đang sống với không thiếu tiện lợi vật chất, khác hẳn với khoảng trống của bà cháu nơi quê nhà, nhưng cháu luôn nhớ về bà, nhớ về ngọn lửa bà nhen. Câu hỏi tu từ ở cuối bài thơ nhắc nhở cháu không nguôi nhớ về những kỉ niệm về bà và bếp lửa .
Bài thơ đã phát minh sáng tạo hình ảnh bếp lửa vừa thực vừa mang ý nghĩa hình tượng. Bài thơ có sự tích hợp giữa miêu tả, biểu cảm, tự sự và phản hồi, giọng điệu và thể thơ tám chữ tương thích với xúc cảm hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu. Bài thơ tiềm ẩn một ý nghĩa thầm kín : Những gì là thân thương nhất với tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người trên hành trình dài dài rộng của cuộc sống .
“ Tác phẩm là kết tinh tâm hồn người sáng tác ”. Bài thơ “ Bếp lửa ” đã biểu lộ được tổng thể tình yêu thương của Bằng Việt so với người bà kính yêu của mình. Chính tình cảm bà cháu thiêng liêng ấm cúng đã đan dệt thành một bài thơ xúc động và mang nhiều ý nghĩa .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 15
Có những câu ca, bài thơ chỉ chạm nhẹ vào trái tim người đọc nhưng khiến họ nhớ mãi. Đọc thơ Bằng Việt chắc rằng người đọc sẽ nhận ra được sự Viral kì diệu của câu chữ. Bài thơ “ Bếp lửa ” được sáng tác trong những năm tháng kháng chiến với tình bà cháu gắn bó, ấm cúng cùng những khó khăn nhọc nhằn ấu thơ. Bằng Việt đã thổi hồn vào “ bếp lửa ”, vào thời hạn một đoạn hồi ức đẹp tươi nhất .
Bài thơ “ Bếp lửa ” như tiếng lòng của người cháu dành cho bà suốt những năm tháng ấu thơ khó khăn vất vả, bộn bề lo âu. Hình ảnh “ bếp lửa ” thân mật, bình dị trong mỗi mái ấm gia đình Nước Ta thời xưa nhưng có vẻ như có sức ám ảnh và lay động tác giả. Vì bếp lửa gắn với bà, gắn với kỉ niệm ấu thơ không hề phai nhòa .
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa Ôi kỳ lạ và thiêng liêng bếp lửa
Điệp từ “ một bếp lửa ” có sức tiềm ẩn tình cảm và cảm hứng rất lớn và chân thành, thôi thúc tác giả luôn có một nỗi nhớ thường trực ở trong đó. Hình ảnh bếp lửa “ chờn vờn ” và “ ấp iu ” diễn đạt sự gắn bó, không hề tách rời. Một loạt những ký ức về bà, về kí ức thời xưa cứ thế dội về can đảm và mạnh mẽ, khiến tác giả phải thốt lên “ ôi ”. Một từ “ ôi ” mang nặng ân tình, thiêng liêng, nồng đượm biết bao nhiêu. Hẳn rằng Bằng Việt đã có những năm tháng đáng nhớ, đáng trân trọng bên cạnh bà. Kí ức cứ thế ùa về :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại giờ đây sống mũi còn cay
Một tuổi thơ nhọc nhằn, khó khăn vất vả bên cạnh bà. Một cậu bé bốn tuổi đã quá quen thuộc với mùi khói ở bếp lửa. Đất nước rơi vào ách thống trị thực dân, tình cảnh nạn đói thê thảm là điều không tránh khỏi. Khói bếp tuổi thơ đã “ hun ” đầy trong khóe mắt, hun cả một vùng trời tuổi thơ nhọc nhằn. Chữ “ cay ” ở cuối câu thơ như lắng lại, gieo vào lòng người nỗi buồn man mác. Là sống mũi “ cay ” hay là tuổi thơ cay cực, là thương bà, thương cha mẹ hay thương bếp lửa tần tảo sớm hôm .
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế
“ Tám năm ròng ” là thời hạn dài đằng đẵng, thời hạn tuổi thơ của cháu nhọc nhằn bên cạnh bà. Bà và cháu cùng nhóm lửa, nhóm lên sự sống và nhóm lên tình yêu thương vô bờ bến. Tiếng “ tu hú ” trở đi trở lại trong đoạn thơ rất nhiều khiến cho nhịp thơ da diết, bồn chồn. Tu hú gọi hè, tu hú gọi lúa chín, gọi cả những giấc mơ của cháu về tương lai quốc gia độc lập độc lập .
Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về Cháu ở cùng bà bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa
Một khổ thơ cảm động. Một khổ thơ xúc cảm được bật ra sau bao nhiêu năm kìm nén ở trong. Năm tháng sống bên cạnh bà tuy khó nhọc nhưng tràn trề ân tình. Cậu bé nhỏ thương bà khó nhọc bên bếp lửa, thương cho bà một mình nuôi cháu. Và tiếng kêu của tu hú lại khiến cho tâm sự của người cháu trở nên nặng nề hơn .
Tình bà cháu trong đoạn thơ này thực sự khiến người đọc chùng lại, rưng rưng nước mắt. Đất nước chìm trong bom đạn nhưng bà vẫn luôn chở che, chăm sóc cho cháu từ bữa ăn đến giấc ngủ. Còn tình cảm nào thiêng liêng và cao quý hơn nữa .
Nhưng cuộc chiến tranh đã cướp đi bao nhiêu thứ, máu và nước mắt, cả tình yêu :
Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh Bố ở chiến khu bố còn việc bố Mày có viết thư chớ kể này kể nọ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên
Đức hi sinh cao quý của người mẹ dành cho con, của người bà dành cho cháu. Dù khó khăn, dù mất mát nhưng hậu phương luôn phải là chỗ dựa vững chãi và bình yên nhất cho tiền tuyến. Hình ảnh người bà trong đoạn thơ này đầy đức hi sinh cho mái ấm gia đình, cho tổ quốc. Lời dặn dò của bà so với cháu nặng tựa nghìn non, chất chứa nghĩa tình sâu đậm. Bà yêu thương cháu, thương con, thương cho quốc gia lầm than .
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng Nhóm yêu thương khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo sẻ chung đôi
Từ “ bếp lửa ” tác giả đã chuyển thành “ ngọn ” lửa như nâng tầm cao hơn của tình yêu và sự hi sinh của người bà. Bà vẫn luôn nhen nhóm yêu thương, một tình yêu chung và riêng bát ngát, bất diệt .
Khổ thơ ở đầu cuối là thời gian quay trở lại thực tại của tác giả, giống như là một chuyến đi trở lại tuổi thơ. Giọng thơ chùng xuống, cảm hứng nghẹn ngào :
Giờ cháu đã đi xa, có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa
Đứa cháu nhỏ của bà giờ đã trưởng thành, đến một quốc gia xa xôi cách bà nửa vòng toàn cầu nhưng những ký ức tuổi thơ đó luôn là điều thiêng liêng mà cháu luôn trân quý. Nhắc nhở bản thân không được phép quên đi. Nhắc nhở ký ức luôn sống mãi, không quên .
Bài thơ “ Bếp lửa ” với câu từ giản dị và đơn giản, cách viết nhẹ nhàng nhưng có vẻ như khiến người đọc thấy cay cay ở khóe mắt. Một bài thơ tràn trề tình yêu, tràn trề niềm hạnh phúc giữa đắng cay cuộc sống .
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 16
Bằng Việt mở màn làm thơ từ những năm 60 của thế kỉ XX. Ông là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thơ ông toát lên vẻ đẹp trong sáng mềm mại và mượt mà “ như những bức tranh lụa ” ; rất đằm thắm và thâm thúy khi viết về những kỉ niệm tuổi ấu thơ, tuổi học trò, tình cảm mái ấm gia đình … Bài thơ “ Bếp lửa ” là một trong những bài thơ hay nhất, tiêu biểu vượt trội nhất cho đặc thù thơ, phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật và sự nghiệp cầm bút của ông. Tác phẩm được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên ngành luật bên Liên Xô, là tập thơ đầu tay của Bằng Việt, sau được đưa vào tuyển tập “ Hương cây – Bếp lửa ” cùng với Lưu Quang vũ. Qua bài thơngười đọc cảm nhận được tình cảm bà cháu bình dị, thâm thúy, cảm động và rất đỗi thiêng liêng, rất đáng trân trọng .
Mạch xúc cảm của bài thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm. Điều đó được gợi ra qua hình ảnh bếp lửa quê nhà và hình ảnh người bà. Từ đó mà người cháu ( chính là Bằng Việt ) thể hiện nỗi nhớ về những kỉ niệm thời ấu thơ và được sống trong sự yêu thương, chăm nom của bà. Đồng thời bộc lộ niềm biết ơn, sự kính trọng của người cháu so với người bà, so với mái ấm gia đình, so với quê nhà, quốc gia .
Trước hết là hình ảnh “ bếp lửa ” – nơi khơi nguồn cảm hứng nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu luôn hướng về quê nhà, nơi có mái ấm gia đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm ầu ơ khi còn nhỏ. Và dòng xúc cảm hồi tưởng ấy được khởi đầu từ hình ảnh “ bếp lửa ” yêu thương :
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắm mưa .
Hình ảnh bếp lửa “ chờn vờn sương sớm ” giàu đặc thù tả thực, gợi lên hình ảnh một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm mai. Những đốm than hồng đỏ rực nồng đượm sự ấp ủ, được nhóm lên bởi bàn tay dịu dàng êm ả, cần mẫn, khôn khéo và tấm lòng chi chút của người bà. Đồng thời, cái bếp lửa ấy cũng chờn vờn trong tâm lý, trong nỗi nhớ ám ảnh của nhà thơ, ấp ui, trân trọng và giữ gìn. Từ đó thức tỉnh dòng hồi tưởng nhớ thương của người cháu về người bà – người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai :
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi tả sự siêng năng, chịu khó, khó khăn vất vả, giàu đức hi sinh của người bà. “ Thương ” là tình cảm chân thành, xuất phát từ trái tim giàu tình yêu thương, sự sẻ chia vả bao hảm cả sự kính trọng, niềm biết ơn thâm thúy, cùng nỗi nhớ khôn nguôi của người cháu dành cho bà của mình .
Như vậy, với ba câu thơ khởi đầu tác phẩm, Bằng Việt đã bộc lộ tình cảm nỗi nhớ da diết của mình về bếp lửa quê nhà và người bà thân yêu. Có thể coi đây là khúc dạo đầu viết về nỗi nhớ. Từ đó xu thế xúc cảm cho toàn bài. Bài thơ sẽ là lời tâm tư nguyện vọng, nỗi nhớ của người cháu về bếp lửa, về người bà và cả những kỉ niệm buồn vui khi còn bên cạnh bà .
Nhắc đến tuổi thơ, có lẽ rằng trong mỗi tất cả chúng ta luôn thường trực nghĩ tới những năm tháng hồn nhiên, tinh khôi, trong trẻo khi được sống trong sự đủ đầy cả về vật chất và tình cảm yêu thương của cha mẹ, người thân trong gia đình. Nhưng với những thế hệ như lớp nhà thơ Bằng Việt thì điều đó làm thế nào có được khi họ phải sống trong những năm tháng bom rơi đạn lạc cuộc chiến tranh, sự sống và cái chết chỉ trong gâng tấc. Vì thế, khi nhớ về thời ấu thơ, những kỉ niệm trong kí ức như một thước phim quay chậm lần lượt hiện về trong tâm lý của Bằng Việt với biết bao nhiêu là sự thiệt thòi, khó khăn, thiếu thốn, nhọc nhằn. Kỉ niệm tiên phong ấy là khi lên bốn tuổi :
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đén giờ sống mũi còn cay !
Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” gợi tả cái đói lê dài làm cho căng thẳng mệt mỏi, rã rời và kiệt sức. Vì thế, cái đói đã khiến cho ngựa cũng trở nên gầy rạc, hình ảnh người bố đánh xe chắc như đinh cũng khô héo, tiều tụy, xanh tươi … toàn bộ đã khiến cho người đọc dâng lên một nỗi niềm xót xa khi nhớ tới nạn đói kinh khủng đến rợn người năm Ất Dậu 1945 năm nào. Khi ấy, cháu ở cùng bà và đã cùng bà nhóm lửa, khói bếp tỏa ra đã làm cho nhèm mắt, “ nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”. Làn khói đã in đậm, in sâu trong tâm lý của người cháu hay đó chính là nỗi cơ cực, khó khăn vất vả của cái nghèo, cái đói, của cuộc chiến tranh loạn lạc trong tuổi ấu thơ của người cháu. Những câu thơ được viết lên bằng những tình cảm chân thực nên chan chứa nước mắt và rậm rạp làn khói. Giọng thơ trầm xuống thấm thía một nỗi buồn cơ cực đến xót xa khi dòng hoài niệm tuổi thơ dâng đầy trong lòng thi sĩ khiến “ sống mũi còn cay ” .
Tiếp đến là những dòng hoài niệm về tám năm ròng trong đời sống có cuộc chiến tranh sống bên bà :
Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi ! chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ?
Âm thanh của tiếng chim tu hú quen thuộc ở chốn đồng quê mỗi độ hè về cứ vang vọng, réo rắc cuộn xoáy vào trong lòng của người con xa xứ. Âm thanh của tú hú kêu được tái hiện trong những cung bậc và cảnh huống khác nhau : khi thì từ cánh đồng xa vọng lại ( Tu hú kêu trên những cánh đồng xa ) gợi lên một khoảng trống to lớn, bát ngát và im re ; khi thì lại rộn lên khắc khoải, da diết khiến lòng người trỗi lại những hoài niệm xa xăm ( Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà / Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế ) ; khi thì lại gióng giả, kêu hoài đến khô khan, lạnh vắng trên những cánh đồng xa xôi, heo hút ( Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ) … Tiếng chim tu hú trở thành điệp khúc chủ âm của những dòng hoài niệm hồi tám tuổi, có tính năng khắc họa khoảng trống sống yên lặng, heo hút, bát ngát ; lại vừa gieo vào lòng người đọc một nỗi buồn trống trải đến da diết, rợn ngợp. Tuy nhiên, tuổi thơ của người cháu vẫn thấm đẫm tình cảm yêu thương, đùm bọc nuôi nấng của người bà yêu quí. “ Mẹ và cha công tác làm việc bận không về ” và hai bà cháu lệ thuộc vào nhau. Bên bếp lửa, bà kể chuyện cho cháu nghe, bà bảo ban, dạy dỗ và chăm cháu học. Các động từ : “ bà bảo, bà dạy, bà chăm ” đã miêu tả một cách thâm thúy và thấm thía tình yêu thương bát ngát, chăm chút của người bà dành cho người cháu. Vì thế, bà trở thành ngọn nguồn ấm cúng, vỗ về, nuôi nấng, chở che, giữ gìn tổ ấm mái ấm gia đình và bà là sự tích hợp thiêng liêng cao quí của tình cha, nghĩa mẹ, công thầy trong những chuyến đi xa bận công tác làm việc của cha mẹ. Cho nên, người cháu luôn ghi lòng tạc dạ đức công ơn trời bể ấy của bà : “ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ”. Chỉ một mình chữ “ thương ” thôi cũng đã đủ gói ghém tất thảy tình yêu thương, sự kính trọng và niềm biết ơn sâu nặng mà người cháu dành cho bà của mình .
Trong những năm quốc gia có cuộc chiến tranh, những khó khăn vất vả, ác liệt, biết bao nhiêu đau thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm lý của người cháu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng khi nào quên được dù đã lớn khôn :
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh “ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Nỗi khổ sở, đau đớn khi giặc giã kéo về làng tàn phá, thiêu hủy nhà cửa, xóm làng, bà vẫn bí mật chịu đựng, tự gắng gượng đứng lên chống đỡ nhờ sự đùm bọc, trợ giúp của dân làng. Bà không muốn người con ở chiến khu biết được việc ở nhà mà ảnh hưởng tác động đến việc làm trong quân ngũ. Đó phải chẳng là phẩm chất cao quí của những người mẹ Nước Ta anh hùng trong cuộc chiến tranh. Ta đọc ở đây sự hi sinh thầm lặng, cao quý và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu phương luôn muốn gánh vác cùng con cháu, cùng quốc gia để đánh đuổi giặc giã xâm lăng, đem lại khung trời tụ do cho dân tộc bản địa. Lời dặn dò của người bà vẫn được cháu “ đinh ninh ” nhớ mãi trong lòng, được trích nguyên văn được nhắc lại trực tiếp khi người cháu viết thư cho bố càng cho thấy phẩm chất đáng quí biết bao của người bà. Vì thế, đến đây ta mới thấy được hết toàn bộ công lao to lớn của người mẹ Nước Ta so với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Có được thắng lợi ấy không chỉ là sự góp phần trực tiếp của những người lính trên mặt trận tiền tuyến mà còn có cả sự góp phần lớn lao của những người phụ nữ ở hậu phương .
Sau những đoạn thơ hồi tưởng về thời ấu thơ được sống cùng bên bà của mình, người cháu liên tục suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống của bà qua hình ảnh bếp lửa :
Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng …
Từ “ bếp lửa ” bài thơ đã gợi đến “ ngọn lửa ” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát. Bếp lửa bà nhen lên trong mỗi buổi sớm mai và buổi chiều tà không đơn thuần chỉ bằng nguyên vật liệu của tự nhiên, mà cao hơn đã được tác giả nâng lên thành hình tượng cho tình yêu thương và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh vấn đề đến sự sống dai dẳng bất diệt của ngọn lửa ; lại vừa có ý nghĩa bộc lộ tình yêu thương mà người bà dành cho cháu. Ngọn lửa chính là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, cho ý chí, nghị lực sống khác thường của người bà. Vì thế, bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người tiếp lửa, truyền lửa cho người cháu thân yêu. Đó là ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho thế hệ tiếp nối đuôi nhau .
Từ suy ngẫm về vai trò của người bà trong đời sống, tác giả liên tục khẳng định chắc chắn phẩm chất cao quí của người bà : tần tảo, giàu đức hi sinh và giàu lòng nhân ái :
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ Ôi lạ mắt và tiêng liêng – bếp lửa !
Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi lên cuộc sống của người bà khó khăn vất vả, khó khăn, lận đận nhưng vẫn sáng lên những phẩm chất thiêng liêng, cao quí của người phụ nữ Nước Ta. Điệp từ “ nhóm ” ( 4 lần ) gồm có rất nhiều nghĩa, nói lên ý nghĩa cao quý của việc làm mà bà vẫn làm mỗi sớm sớm, chiều chiều : Bà là người nhóm lửa và cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng, tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Từ “ ấp iu nồng đượm ” gợi tả việc làm nhóm bếp và ngọn lửa luôn đượm than hồng bởi bàn tay khôn khéo, cần mẫn, chi chút của bà. Bà nhóm bếp lửa mỗi sớm mai còn nhóm lên cả niềm yêu thương, sự sẻ chia chung vui và tâm tình tuổi nhỏ của người cháu. Đến đây, hành vi nhóm lửa của bà đâu đơn thuần chỉ là hành vi nhóm bếp thường thì nữa mà cao hơn nó đã thành hình ảnh ẩn dụ biểu trưng cho ý nghĩa của việc làm nhóm lửa của bà. Qua hành vi nhóm lửa, bà muốn truyền lại cho người cháu hơi ấm của tình yêu, sự sẻ chia với mọi người làng xóm xung quanh. Và cũng chính từ hình ảnh bếp lửa, bà đã gợi dậy cả những kí ức tuổi thơ trong lòng của người cháu để cháu luôn nhớ về nó và đó cũng chính là luôn khắc ghi nhớ tới cội nguồn quê nhà, quốc gia của dân tộc bản địa mình. Từ đó bếp lửa trở nên kì khôi, thiêng liêng “ Ôi lạ mắt và thiêng liêng – bếp lửa ! ”. Từ cảm thán “ Ôi ” phối hợp với thẩm mỹ và nghệ thuật hòn đảo ngữ biểu lộ sự kinh ngạc, ngỡ ngàng như phát hiện ra chân lí, điều kì diệu giữ cuộc sống bình dị. Bếp lửa và bà như hóa thân vào làm một, luôn rực cháy, bất tử thiêng liêng .
Khổ cuối bài thơ là lời bộc bạch chân thành của người cháu khi đã lớn khôn, trưởng thành. Dù cho khoảng cách về khoảng trống, thời hạn có xa xôi “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” nhưng người cháu vẫn luôn khắc khoải trong lòng nỗi nhớ khôn nguôi về bà, về bếp lửa : “ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở / – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”. Sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại, giữa “ khói lửa ” của đời sống tân tiến với bếp lửa bình dị, đơn sơ của bà đã cho thấy sức sống bất diệt của ngọn lửa mà bà nhóm lên trong mỗi sớm chiều luôn thường trực và sống mãi trong lòng của người cháu. Ngọn lửa ấy đã trở thành kỉ niệm của tuổi thơ về bà – một người truyền lửa, truyền sự sống, tình yêu thương và niềm tin “ dai dẳng ” bất diệt cho thế hệ tiếp nối. Chính do đó nhớ về bà là nhớ về bếp lửa, nhớ về cội nguồn dân tộc bản địa. Bài thơ khép lại bằng câu thỏi tu từ biểu lộ nỗi nhớ khôn nguôi và niềm hoài vọng xa xăm của người cháu luôn đau đau, thiết tha nhớ tới tuổi thơ, nhớ tới mái ấm gia đình, nhớ tới quê nhà, quốc gia .
Bài thơ “ Bếp lửa ” của Bằng Việt là một bài thơ dạt dào xúc cảm. Hình tượng bếp lửa được biểu lộ độc lạ qua giọng điệu tâm tình, thiết tha ; nhịp điệu thơ linh động ; tích hợp với lối trùng điệp được sử dụng biến hóa, khiến cho lời thơ với hình ảnh bếp lửa cứ tràn ra, dâng lên, mỗi lúc thêm nồng nàn, ấm nóng. Từ đó, khiến cho người đọc cảm thấy thật thấm thía, xúc động trước nỗi nhớ nhung da diết về những kỉ niệm ấu thơ của người cháu và cả tấm chân tình của nhà thơ so với người bà kính yêu. Qua đó, tất cả chúng ta càng cảm thấy yêu, càng cảm thấy trần trọng hơn tình cảm so với mái ấm gia đình, với quê nhà, quốc gia. Từ đó, ta mới thấm thía hết được lời bài hát của nhạc sĩ Trung Quân, thật ý nghĩa biết chừng nào :
Quê hương mỗi người chỉ một Như là chỉ một mẹ thôi Quê hương nếu ai không nhớ Sẽ không lớn nổi thành người …
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 17
Văn học sinh ra giữa những buồn vui của loài người và sẽ làm bạn với con người cho đến ngày tận thế. Mỗi tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ chân chính giống như thứ khí giới thanh cao mà đắc lực mà tất cả chúng ta có để biến hóa quốc tế giả dối và gian ác, vừa làm cho lòng người trong sáng và phong phú và đa dạng hơn. Văn chương trao truyền những tình cảm, xúc cảm tươi đẹp, trong trẻo cho tâm hồn con người hướng đến vẻ đẹp của chân thiện mĩ. Chính do đó mà văn chương giống như suối nguồn lai tạo sự sống cho tâm hồn mỗi người. Những trang văn câu thơ bồi đắp thêm cho ta những tình cảm ta sẵn có và làm giàu thêm những tình cảm ta chưa có. Bài thơ Bếp Lửa của Bằng Việt là một bài thơ như vậy. Cũng viết về những tình cảm muôn thuở của loài người đó là tình bà cháu, tình yêu quê nhà, quốc gia ta đã gặp trong thơ ca dân gian, trong những trang văn tuyệt đẹp của Hoàng Phủ Ngọc Tường về dòng sông quê nhà, những câu hát và cảnh xứ tổ quốc, những câu tục ngữ về tình bà cháu thiêng liêng : “ Ngó lên lạt luộc mái nhà / Bao nhiêu lạt luộc nhớ ông bà bấy nhiêu. ” Nhưng tìm đến những câu thơ của Bằng Việt không hiểu sao vẫn rung động hồn ta bởi những nỗi do dự riêng, vẫn ám ảnh và đầy dư ba về sự hi sinh của người bà tần tảo và tình cháu yêu bà .
Bằng Việt mở màn làm thơ từ những năm 60 của thế kỉ XX. Ông là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thơ ông toát lên vẻ đẹp trong sáng thướt tha “ như những bức tranh lụa ” ; rất đằm thắm và thâm thúy khi viết về những kỉ niệm tuổi ấu thơ, tuổi học trò, tình cảm mái ấm gia đình và “ Bếp lửa cũng không là bài thơ ngoại lệ. Tác phẩm được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên ngành luật bên Liên Xô, là tập thơ đầu tay của Bằng Việt, sau được đưa vào tuyển tập “ Hương cây – Bếp lửa ” cùng với Lưu Quang Vũ .
Mạch cảm hứng của bài thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm. Điều đó được gợi ra qua hình ảnh bếp lửa quê nhà và hình ảnh người bà. Từ đó mà người cháu ( chính là Bằng Việt ) thể hiện nỗi nhớ về những kỉ niệm thời ấu thơ và được sống trong sự yêu thương, chăm nom của bà. Đồng thời biểu lộ niềm biết ơn, sự kính trọng của người cháu so với người bà, so với mái ấm gia đình, so với quê nhà, quốc gia .
Trước hết là hình ảnh “ bếp lửa ” – nơi khơi nguồn cảm hứng nỗi nhớ, hồi tưởng về người bà kính yêu. Ở phương xa, người cháu luôn hướng về quê nhà, nơi có mái ấm gia đình, có người thân yêu, có bà và có cả những kỉ niệm ầu ơ khi còn nhỏ. Và dòng cảm hứng hồi tưởng ấy được khởi đầu từ hình ảnh “ bếp lửa ” yêu thương :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. ”
Hình ảnh bếp lửa “ chờn vờn sương sớm ” giàu đặc thù tả thực, gợi lên hình ảnh một bếp lửa ẩn hiện bập bùng cháy trong làn sương khói của buổi sớm mai. Những đốm than hồng đỏ rực nồng đượm sự ấp ủ, được nhóm lên bởi bàn tay êm ả dịu dàng, cần mẫn, khôn khéo và tấm lòng chi chút của người bà. Đồng thời, cái bếp lửa ấy cũng chờn vờn trong tâm lý, trong nỗi nhớ ám ảnh của nhà thơ, ấp ui, trân trọng và giữ gìn. Từ đó thức tỉnh dòng hồi tưởng nhớ thương của người cháu về người bà – người nhóm lửa trong mỗi buổi sớm mai :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. ”
Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi tả sự siêng năng, chịu khó, khó khăn vất vả, giàu đức hi sinh của người bà. “ Thương ” là tình cảm chân thành, xuất phát từ trái tim giàu tình yêu thương, sự sẻ chia và bao hàm cả sự kính trọng, niềm biết ơn thâm thúy, cùng nỗi nhớ khôn nguôi của người cháu dành cho bà của mình .
Như vậy, với ba câu thơ mở màn tác phẩm, Bằng Việt đã biểu lộ tình cảm nỗi nhớ da diết của mình về bếp lửa quê nhà và người bà thân yêu. Có thể coi đây là khúc dạo đầu viết về nỗi nhớ. Từ đó khuynh hướng cảm hứng cho toàn bài. Bài thơ sẽ là lời tâm tư nguyện vọng, nỗi nhớ của người cháu về bếp lửa, về người bà và cả những kỉ niệm buồn vui khi còn bên cạnh bà .
Nhắc đến tuổi thơ, có lẽ rằng trong mỗi tất cả chúng ta luôn thường trực nghĩ tới những năm tháng hồn nhiên, tinh khôi, trong trẻo khi được sống trong sự đủ đầy cả về vật chất và tình cảm yêu thương của cha mẹ, người thân trong gia đình. Nhưng với những thế hệ như lớp nhà thơ Bằng Việt thì điều đó làm thế nào có được khi họ phải sống trong những năm tháng bom rơi đạn lạc cuộc chiến tranh, sự sống và cái chết chỉ trong gang tấc. Vì thế, khi nhớ về thời ấu thơ, những kỉ niệm trong kí ức như một thước phim quay chậm lần lượt hiện về trong tâm lý của Bằng Việt với biết bao nhiêu là sự thiệt thòi, khó khăn, thiếu thốn, nhọc nhằn. Kỉ niệm tiên phong ấy là khi lên bốn tuổi :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Thành ngữ “ đói mòn đói mỏi ” gợi tả cái đói lê dài làm cho stress, rã rời và kiệt sức. Vì thế, cái đói đã khiến cho ngựa cũng trở nên gầy rạc, hình ảnh người bố đánh xe chắc như đinh cũng khô héo, tiều tụy, xanh tươi … tổng thể đã khiến cho người đọc dâng lên một nỗi niềm xót xa khi nhớ tới nạn đói kinh khủng đến rợn người năm Ất Dậu 1945 năm nào. Khi ấy, cháu ở cùng bà và đã cùng bà nhóm lửa, khói bếp tỏa ra đã làm cho nhèm mắt, “ nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”. Làn khói đã in đậm, in sâu trong tâm lý của người cháu hay đó chính là nỗi cơ cực, khó khăn vất vả của cái nghèo, cái đói, của cuộc chiến tranh loạn lạc trong tuổi ấu thơ của người cháu. Những câu thơ được viết lên bằng những tình cảm chân thực nên chan chứa nước mắt và rậm rạp làn khói. Giọng thơ trầm xuống thấm thía một nỗi buồn cơ cực đến xót xa khi dòng hoài niệm tuổi thơ dâng đầy trong lòng thi sĩ khiến “ sống mũi còn cay ” .
Tiếp đến là những dòng hoài niệm về tám năm ròng trong đời sống có cuộc chiến tranh sống bên bà :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi ! chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Âm thanh của tiếng chim tu hú quen thuộc ở chốn đồng quê mỗi độ hè về cứ vang vọng, réo rắc cuộn xoáy vào trong lòng của người con xa xứ. Âm thanh của tú hú kêu được tái hiện trong những cung bậc và cảnh huống khác nhau : khi thì từ cánh đồng xa vọng lại ( Tu hú kêu trên những cánh đồng xa ) gợi lên một khoảng trống to lớn, bát ngát và im re ; khi thì lại rộn lên khắc khoải, da diết khiến lòng người trỗi lại những hoài niệm xa xăm ( Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà / Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế ) ; khi thì lại gióng giả, kêu hoài đến khô khan, lạnh vắng trên những cánh đồng xa xôi, heo hút ( Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ) … Tiếng chim tu hú trở thành điệp khúc chủ âm của những dòng hoài niệm hồi tám tuổi, có công dụng khắc họa khoảng trống sống tĩnh mịch, heo hút, bát ngát ; lại vừa gieo vào lòng người đọc một nỗi buồn trống trải đến da diết, rợn ngợp. Tuy nhiên, tuổi thơ của người cháu vẫn thấm đẫm tình cảm yêu thương, đùm bọc nuôi nấng của người bà yêu quí. “ Mẹ và cha công tác làm việc bận không về ” và hai bà cháu lệ thuộc vào nhau. Bên bếp lửa, bà kể chuyện cho cháu nghe, bà bảo ban, dạy dỗ và chăm cháu học. Các động từ : “ bà bảo, bà dạy, bà chăm ” đã miêu tả một cách thâm thúy và thấm thía tình yêu thương bát ngát, chăm chút của người bà dành cho người cháu. Vì thế, bà trở thành ngọn nguồn ấm cúng, vỗ về, nuôi nấng, chở che, giữ gìn tổ ấm mái ấm gia đình và bà là sự tích hợp thiêng liêng cao quí của tình cha, nghĩa mẹ, công thầy trong những chuyến đi xa bận công tác làm việc của cha mẹ. Cho nên, người cháu luôn ghi lòng tạc dạ đức công ơn trời bể ấy của bà : “ Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ”. Chỉ một mình chữ “ thương ” thôi cũng đã đủ gói ghém tất thảy tình yêu thương, sự kính trọng và niềm biết ơn sâu nặng mà người cháu dành cho bà của mình .
Trong những năm quốc gia có cuộc chiến tranh, những khó khăn vất vả, ác liệt, biết bao nhiêu đau thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm lý của người cháu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng khi nào quên được dù đã lớn khôn :
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên quay trở lại lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh “ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Nỗi khổ sở, đau đớn khi giặc giã kéo về làng tàn phá, thiêu hủy nhà cửa, xóm làng, bà vẫn bí mật chịu đựng, tự gắng gượng đứng lên chống đỡ nhờ sự đùm bọc, giúp sức của dân làng. Bà không muốn người con ở chiến khu biết được việc ở nhà mà ảnh hưởng tác động đến việc làm trong quân ngũ. Đó phải chẳng là phẩm chất cao quí của những người mẹ Nước Ta anh hùng trong cuộc chiến tranh. Ta đọc ở đây sự hi sinh thầm lặng, cao quý và thiêng liêng của người bà, người mẹ ở hậu phương luôn muốn gánh vác cùng con cháu, cùng quốc gia để đánh đuổi giặc giã xâm lăng, đem lại khung trời tự do cho dân tộc bản địa. Lời dặn dò của người bà vẫn được cháu “ đinh ninh ” nhớ mãi trong lòng, được trích nguyên văn được nhắc lại trực tiếp khi người cháu viết thư cho bố càng cho thấy phẩm chất đáng quí biết bao của người bà. Vì thế, đến đây ta mới thấy được hết tổng thể công lao to lớn của người mẹ Nước Ta so với cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Có được thắng lợi ấy không chỉ là sự góp phần trực tiếp của những người lính trên mặt trận tiền tuyến mà còn có cả sự góp phần lớn lao của những người phụ nữ ở hậu phương .
Sau những đoạn thơ hồi tưởng về thời ấu thơ được sống cùng bên bà của mình, người cháu liên tục suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc sống của bà qua hình ảnh bếp lửa :
“ Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Từ “ bếp lửa ” bài thơ đã gợi đến “ ngọn lửa ” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát. Bếp lửa bà nhen lên trong mỗi buổi sớm mai và buổi chiều tà không đơn thuần chỉ bằng nguyên vật liệu của tự nhiên, mà cao hơn đã được tác giả nâng lên thành hình tượng cho tình yêu thương và niềm tin trong sáng, mãnh liệt. Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” vừa có ý nghĩa nhấn mạnh vấn đề đến sự sống dai dẳng bất diệt của ngọn lửa ; lại vừa có ý nghĩa bộc lộ tình yêu thương mà người bà dành cho cháu. Ngọn lửa chính là hình ảnh khúc xạ cho tâm hồn, cho ý chí, nghị lực sống khác thường của người bà. Vì thế, bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người tiếp lửa, truyền lửa cho người cháu thân yêu. Đó là ngọn lửa của sự sống, niềm tin cho thế hệ tiếp nối đuôi nhau .
Từ suy ngẫm về vai trò của người bà trong đời sống, tác giả liên tục khẳng định chắc chắn phẩm chất cao quí của người bà : tần tảo, giàu đức hi sinh và giàu lòng nhân ái :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ Ôi kì khôi và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Cụm từ “ biết mấy nắng mưa ” gợi lên cuộc sống của người bà khó khăn vất vả, khó khăn, lận đận nhưng vẫn sáng lên những phẩm chất thiêng liêng, cao quí của người phụ nữ Nước Ta. Điệp từ “ nhóm ” ( 4 lần ) gồm có rất nhiều nghĩa, nói lên ý nghĩa cao quý của việc làm mà bà vẫn làm mỗi sớm sớm, chiều chiều : Bà là người nhóm lửa và cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng, tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Từ “ ấp iu nồng đượm ” gợi tả việc làm nhóm bếp và ngọn lửa luôn đượm than hồng bởi bàn tay khôn khéo, cần mẫn, chi chút của bà. Bà nhóm bếp lửa mỗi sớm mai còn nhóm lên cả niềm yêu thương, sự sẻ chia chung vui và tâm tình tuổi nhỏ của người cháu. Đến đây, hành vi nhóm lửa của bà đâu đơn thuần chỉ là hành vi nhóm bếp thường thì nữa mà cao hơn nó đã thành hình ảnh ẩn dụ biểu trưng cho ý nghĩa của việc làm nhóm lửa của bà. Qua hành vi nhóm lửa, bà muốn truyền lại cho người cháu hơi ấm của tình yêu, sự sẻ chia với mọi người làng xóm xung quanh. Và cũng chính từ hình ảnh bếp lửa, bà đã gợi dậy cả những kí ức tuổi thơ trong lòng của người cháu để cháu luôn nhớ về nó và đó cũng chính là luôn khắc ghi nhớ tới cội nguồn quê nhà, quốc gia của dân tộc bản địa mình. Từ đó bếp lửa trở nên kì quặc, thiêng liêng “ Ôi lạ mắt và thiêng liêng – bếp lửa ! ”. Từ cảm thán “ Ôi ” tích hợp với nghệ thuật và thẩm mỹ hòn đảo ngữ bộc lộ sự kinh ngạc, ngỡ ngàng như phát hiện ra chân lí, điều kì diệu giữ cuộc sống bình dị. Bếp lửa và bà như hóa thân vào làm một, luôn rực cháy, bất tử thiêng liêng .
Khổ cuối bài thơ là lời bộc bạch chân thành của người cháu khi đã lớn khôn, trưởng thành. Dù cho khoảng cách về khoảng trống, thời hạn có xa xôi “ khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả ” nhưng người cháu vẫn luôn khắc khoải trong lòng nỗi nhớ khôn nguôi về bà, về bếp lửa : “ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở / – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”. Sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại, giữa “ khói lửa ” của đời sống văn minh với bếp lửa bình dị, đơn sơ của bà đã cho thấy sức sống bất diệt của ngọn lửa mà bà nhóm lên trong mỗi sớm chiều luôn thường trực và sống mãi trong lòng của người cháu. Ngọn lửa ấy đã trở thành kỉ niệm của tuổi thơ về bà – một người truyền lửa, truyền sự sống, tình yêu thương và niềm tin “ dai dẳng ” bất diệt cho thế hệ tiếp nối. Chính cho nên vì thế nhớ về bà là nhớ về bếp lửa, nhớ về cội nguồn dân tộc bản địa. Bài thơ khép lại bằng câu hỏi tu từ biểu lộ nỗi nhớ khôn nguôi và niềm hoài vọng xa xăm của người cháu luôn đau đau, thiết tha nhớ tới tuổi thơ, nhớ tới mái ấm gia đình, nhớ tới quê nhà, quốc gia .
Bài thơ “ Bếp lửa ” của Bằng Việt là một bài thơ dạt dào xúc cảm. Hình tượng bếp lửa được bộc lộ độc lạ qua giọng điệu tâm tình, thiết tha ; nhịp điệu thơ linh động ; phối hợp với lối trùng điệp được sử dụng biến hóa, khiến cho lời thơ với hình ảnh bếp lửa cứ tràn ra, dâng lên, mỗi lúc thêm nồng nàn, ấm nóng. Từ đó, khiến cho người đọc cảm thấy thật thấm thía, xúc động trước nỗi nhớ nhung da diết về những kỉ niệm ấu thơ của người cháu và cả tấm chân tình của nhà thơ so với người bà kính yêu. Qua đó, tất cả chúng ta càng cảm thấy yêu, càng cảm thấy trần trọng hơn tình cảm so với mái ấm gia đình, với quê nhà, quốc gia. Từ đó, ta mới thấm thía hết được lời bài hát của nhạc sĩ Trung Quân, thật ý nghĩa biết chừng nào :
“ Quê hương mỗi người chỉ một Như là chỉ một mẹ thôi Quê hương nếu ai không nhớ Sẽ không lớn nổi thành người … ”
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 18
Một bếp lửa chập chờn sương sớm ,
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ,
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa …
Chắc hẳn ai đọc lại những câu thơ trên cũng không ít bị khơi gợi lại những kỉ niệm thời thơ ấu, về thuở học trò không thể nào quên. Đó chính là những câu thơ khởi đầu trong bài thơ Bếp lửa của nhà thơ Bằng Việt .
Bài thơ Bếp lửa được viết năm 1963, lúc nhà thơ Bằng Việt đang học năm thứ hai tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev ( Ukraina, hồi đó còn thuộc Liên Xô ). Nhà thơ Bằng Việt kể lại : “ Những năm đầu theo học Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh điển. Tháng 9 ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói thường bay mờ mờ mặt đất, ngoài hành lang cửa số, trên những vòm cây, gợi nhớ cảnh mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi dậy sớm đi học, tôi hay nhớ đến khung cảnh một bếp lứa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà ”. Trong thực trạng đó nhà thơ Bằng Việt đùng một cái nhớ lại thói quen bao nhiêu năm ấy của bà, những kỉ niệm ấu thơ như một cuốn phim cứ lần lần hiện lại, từ những năm nhà còn nhỏ tí, đi tản cư kháng chiến, rồi xa hơn nữa, là thời cả mái ấm gia đình ông từ Huế đi ra Bắc, chuyến tàu gần như ở đầu cuối còn chạy trước thời tiêu thổ kháng chiến, đi dọc miền Trung dài dằng dặc. Nhà thơ Bằng Việt thú nhận : “ Tôi chẳng nhớ được gì ngoài tiếng hú còi tàu và tiếng chim tu hú kêu khắc khoải. Rồi lại cũng tiếng chim tu hú ấy vẫn kêu suốt những mùa vải chín dọc những triền sông dọc những bờ đê của cả vùng quê tôi, những năm tôi ở cùng bà ”. Tất cả những tâm lý, nỗi ám ảnh đặc trưng của quê nhà trên xứ người đó đã tạo nên cảm hứng cho nhà thơ Bằng Việt viết nên bài thơ Bếp lửa. Ông nói : “ Bếp lửa của tôi được đưa vào giảng dạy trong nhà trường có lẽ rằng cũng bởi nó mang tính khái quát và tiêu biểu vượt trội cho một lớp người trong cuộc kháng chiến ngày ấy. Bài thơ như một câu truyện thật về những nhân vật có thật, ngôn từ không cách điệu, mánh khóe mà chỉ nôm na, tầm trung, thường thì, không tự nhiên chủ nghĩa và khác trọn vẹn với ngôn từ thơ mới lúc bấy giờ, hay nói cho đúng hơn là bài thơ mang hơi thở công nông binh ” .
Sau khi ra Bắc, cụ thân sinh nhà thơ Bằng Việt thoát li đi lên Việt Bắc tham gia kháng chiến, mẹ tham gia hội phụ nữ, nhà chỉ còn hai bạn bè, sau một thời kì về quê phụ giúp ông bác, nhà thơ Bằng Việt chở xe ngựa kiếm sống nuôi mái ấm gia đình. Chi tiết này về sau nhà thơ cũng đưa vào bài thơ Bếp lửa, mà nhiều bạn cứ tưởng là hư cấu ( Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ). Nói đến câu thơ này tự nhiên thấy ông buồn buồn. Ông lý giải : Nhiều người sau khi đọc đến câu thơ này gọi điện cho tôi hỏi “ ông có bịa không đấy vì nhà ông là mái ấm gia đình theo cách mạng làm gì đến nỗi ông cụ đi “ đánh xe khô rạc ngựa gầy ”, hay ông vờ vịt nghèo, kể khổ để mọi người phải thông cảm cho mái ấm gia đình ông ? Tôi khẳng định chắc chắn với họ rằng chẳng việc gì phải bịa hay cách điệu thực trạng để xin mọi người thông cảm cả. Gia đình tôi có gì tôi đã đưa hết vào thơ rồi. Nhà thơ kể tiếp : Bố mẹ tôi ở trong Huế 18 năm và sinh tôi trong ẩy. Sau khi cách mạng nổ ra cả nhà chuyển ra Bắc, tản cư về một vùng quê ở chân núi Ba Vì Hà Tây. Sau khi cách mạng thành công xuất sắc, bố tôi chưa có việc gì làm mặc dầu ông là một tri thức ngành luật. May sao trong lúc khó khăn vất vả đó bác tôi có cỗ xe ngựa chuyên chạy tuyến Phùng ( Đan Phượng, Hà Tây đi TP.HN nên bố tôi nhận lời mời của những bác đi phụ xe kiếm tiền nuôi mái ấm gia đình. Những năm đói 1945 – 1946 ấy người còn đói nữa huống hồ ngựa nên chuyện tôi nói trong thơ “ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ” không có gì là sai hay cường điệu thực trạng cả .
Rất nhiều chi tiết cụ thể, cứ tưởng như ngẫu nhiên, đến khi tập hợp lại, tự nhiên lại như những nét chấm phá để hình thành nên cả một khung cảnh, cả một khoảng trống sống, thậm chí còn làm ra cái nền chân thực, sinh động cho cả một thời. Từ đó nhà thơ chỉ còn có việc dựng nên trên cái nền ấy một hình ảnh xuyên suốt, hình ảnh đã được điển hình hóa và phổ quát hóa, từ bà nội thực của mình trở thành bà nội của bao người khác, thành hình tượng một người Mẹ hậu phương tận tụy, hi sinh, làm chỗ dựa cho con cháu, làm điểm trụ vững chãi ở phía sau để làm yên lòng những người ra tiền tuyến .
Bếp lửa sau khi bay từ Nga về ngay lập tức được nhà thơ Khương Hữu Dụng chọn đăng trên báo Văn nghệ, số tháng 9 năm 1963. Bếp lửa cũng chính là bài thơ tiên phong ông đổi bút danh từ Việt Bằng thành Bằng Việt ( tên thật của ông là Nguyễn Việt Bằng ) và là bài thơ thứ hai được đăng báo sau bài Qua Trường Sa, Báo Văn nghệ năm 1961 ..
Nhà thơ tâm lý về Bếp lửa và hình ảnh người bà : “ Đó là những suy ngẫm về cuộc sống nhiều gian nan nhưng giàu hi sinh, tần tảo của người bà. Bà là người nhóm lửa, cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng và tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Qua bài thơ này tôi bày tỏ tình cảm yêu quý, biết ơn của tôi, so với bà. Tình cảm trong bài thơ chính là bộc lộ đơn cử của tình yêu thương, sự gắn bó với mái ấm gia đình, quê nhà, điểm khởi đầu của tình yêu quốc gia ” :
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu hồng đượm …
Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lừa mà còn là người truyền lửa – ngọn lửa của sự sống, của niềm tin cho những thế hệ sau :
Rồi sớm rồi chiểu lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng …
Nhà thơ Bằng Việt tâm sự : Trong cả hai cuộc kháng chiến, chống Pháp và chống Mĩ, có lẽ rằng vai trò của những người bà người mẹ, người chị … như thế là không có gì sửa chữa thay thế nổi. Và hoàn toàn có thể nói không ngoa rằng chính những con người hiền hòa, nhân hậu, khiêm nhường ấy đã cùng nhau gánh cả cuộc kháng chiến lên trên đôi vai gầy guộc, nhỏ bé của mình. Tôi tự hào dù chỉ làm được một chút ít gì an ủi những năm đằng đẵng khó khăn vất vả, dài dặc ấy của bà, như tiếng chim tu hú cộng hưởng với nỗi lo toan của bà, gắng làm cho bà được nhẹ nhõm hơn, bớt cảm xúc đơn độc, lận đận hơn .
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa !
Và làm được điều đó, xem như nhà thơ Bằng Việt đã nghĩ, cũng là biểu lộ được một chút ít gì của lòng biết ơn, của sự cảm thông, kết nối, tri ân và biết ghi nhận những góp phần lớn lao, những hi sinh cao quý của lớp người đi trước, những thế hệ ông, bà, cha, anh đã quên mình làm ra những kì tích vĩ đại từ ngay trong cuộc sống rất thông thường của mình để tất cả chúng ta có được ngày thời điểm ngày hôm nay. Ông bồi hồi :
Giờ cháu đã đi xa
Có ngọn khói trăm tàu
Có niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?
Một bếp lửa chập chờn sương sớm ,
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm ,
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa …
Chắc hẳn ai đọc lại những câu thơ trên cũng không ít bị khơi gợi lại những kỉ niệm thời thơ ấu, về thuở học trò không thể nào quên. Đó chính là những câu thơ khởi đầu trong bài thơ Bếp lửa của nhà thơ Bằng Việt .
Bài thơ Bếp lửa được viết năm 1963, lúc nhà thơ Bằng Việt đang học năm thứ hai tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev ( Ukraina, hồi đó còn thuộc Liên Xô ). Nhà thơ Bằng Việt kể lại : “ Những năm đầu theo học Luật tại đây tôi nhớ nhà kinh điển. Tháng 9 ở bên đó trời se se lạnh, buổi sáng sương khói thường bay mờ mờ mặt đất, ngoài hành lang cửa số, trên những vòm cây, gợi nhớ cảnh mùa đông ở quê nhà. Mỗi buổi dậy sớm đi học, tôi hay nhớ đến khung cảnh một bếp lứa thân quen, nhớ lại hình ảnh bà nội lụi cụi dậy sớm nấu nồi xôi, luộc củ khoai củ sắn cho cả nhà ”. Trong thực trạng đó nhà thơ Bằng Việt đùng một cái nhớ lại thói quen bao nhiêu năm ấy của bà, những kỉ niệm ấu thơ như một cuốn phim cứ lần lần hiện lại, từ những năm nhà còn nhỏ tí, đi tản cư kháng chiến, rồi xa hơn nữa, là thời cả mái ấm gia đình ông từ Huế đi ra Bắc, chuyến tàu gần như ở đầu cuối còn chạy trước thời tiêu thổ kháng chiến, đi dọc miền Trung dài dằng dặc. Nhà thơ Bằng Việt thú nhận : “ Tôi chẳng nhớ được gì ngoài tiếng hú còi tàu và tiếng chim tu hú kêu khắc khoải. Rồi lại cũng tiếng chim tu hú ấy vẫn kêu suốt những mùa vải chín dọc những triền sông dọc những bờ đê của cả vùng quê tôi, những năm tôi ở cùng bà ”. Tất cả những tâm lý, nỗi ám ảnh đặc trưng của quê nhà trên xứ người đó đã tạo nên cảm hứng cho nhà thơ Bằng Việt viết nên bài thơ Bếp lửa. Ông nói : “ Bếp lửa của tôi được đưa vào giảng dạy trong nhà trường có lẽ rằng cũng bởi nó mang tính khái quát và tiêu biểu vượt trội cho một lớp người trong cuộc kháng chiến ngày ấy. Bài thơ như một câu truyện thật về những nhân vật có thật, ngôn từ không cách điệu, mánh khóe mà chỉ nôm na, tầm trung, thường thì, không tự nhiên chủ nghĩa và khác trọn vẹn với ngôn từ thơ mới lúc bấy giờ, hay nói cho đúng hơn là bài thơ mang hơi thở công nông binh “ .
Sau khi ra Bắc, cụ thân sinh nhà thơ Bằng Việt thoát li đi lên Việt Bắc tham gia kháng chiến, mẹ tham gia hội phụ nữ, nhà chỉ còn hai bạn bè, sau một thời kì về quê phụ giúp ông bác, nhà thơ Bằng Việt chở xe ngựa kiếm sống nuôi mái ấm gia đình. Chi tiết này về sau nhà thơ cũng đưa vào bài thơ Bếp lửa, mà nhiều bạn cứ tưởng là hư cấu ( Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ). Nói đến câu thơ này tự nhiên thấy ông buồn buồn. Ông lý giải : Nhiều người sau khi đọc đến câu thơ này gọi điện cho tôi hỏi “ ông có bịa không đấy vì nhà ông là mái ấm gia đình theo cách mạng làm gì đến nỗi ông cụ đi “ đánh xe khô rạc ngựa gầy ”, hay ông vờ vịt nghèo, kể khổ để mọi người phải thông cảm cho mái ấm gia đình ông ? Tôi chứng minh và khẳng định với họ rằng chẳng việc gì phải bịa hay cách điệu thực trạng để xin mọi người thông cảm cả. Gia đình tôi có gì tôi đã đưa hết vào thơ rồi. Nhà thơ kể tiếp : Bố mẹ tôi ở trong Huế 18 năm và sinh tôi trong ẩy. Sau khi cách mạng nổ ra cả nhà chuyển ra Bắc, tản cư về một vùng quê ở chân núi Ba Vì Hà Tây. Sau khi cách mạng thành công xuất sắc, bố tôi chưa có việc gì làm mặc dầu ông là một tri thức ngành luật. May sao trong lúc khó khăn vất vả đó bác tôi có cỗ xe ngựa chuyên chạy tuyến Phùng ( Đan Phượng, Hà Tây đi Thành Phố Hà Nội nên bố tôi nhận lời mời của những bác đi phụ xe kiếm tiền nuôi mái ấm gia đình. Những năm đói 1945 – 1946 ấy người còn đói nữa huống hồ ngựa nên chuyện tôi nói trong thơ “ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ” không có gì là sai hay cường điệu thực trạng cả .
Rất nhiều chi tiết cụ thể, cứ tưởng như ngẫu nhiên, đến khi tập hợp lại, tự nhiên lại như những nét chấm phá để hình thành nên cả một khung cảnh, cả một khoảng trống sống, thậm chí còn tạo ra sự cái nền chân thực, sinh động cho cả một thời. Từ đó nhà thơ chỉ còn có việc dựng nên trên cái nền ấy một hình ảnh xuyên suốt, hình ảnh đã được điển hình hóa và phổ quát hóa, từ bà nội thực của mình trở thành bà nội của bao người khác, thành hình tượng một người Mẹ hậu phương tận tụy, hi sinh, làm chỗ dựa cho con cháu, làm điểm trụ vững chãi ở phía sau để làm yên lòng những người ra tiền tuyến .
Bếp lửa sau khi bay từ Nga về ngay lập tức được nhà thơ Khương Hữu Dụng chọn đăng trên báo Văn nghệ, số tháng 9 năm 1963. Bếp lửa cũng chính là bài thơ tiên phong ông đổi bút danh từ Việt Bằng thành Bằng Việt ( tên thật của ông là Nguyễn Việt Bằng ) và là bài thơ thứ hai được đăng báo sau bài Qua Trường Sa, Báo Văn nghệ năm 1961 ..
Nhà thơ tâm lý về Bếp lửa và hình ảnh người bà : “ Đó là những suy ngẫm về cuộc sống nhiều gian nan nhưng giàu hi sinh, tần tảo của người bà. Bà là người nhóm lửa, cũng là người giữ cho ngọn lửa luôn ấm nóng và tỏa sáng trong mỗi mái ấm gia đình. Qua bài thơ này tôi bày tỏ tình cảm yêu quý, biết ơn của tôi, so với bà. Tình cảm trong bài thơ chính là bộc lộ đơn cử của tình yêu thương, sự gắn bó với mái ấm gia đình, quê nhà, điểm khởi đầu của tình yêu quốc gia ” :
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu hồng đượm …
Bà không chỉ là người nhóm lửa, giữ lừa mà còn là người truyền lửa – ngọn lửa của sự sống, của niềm tin cho những thế hệ sau :
Rồi sớm rồi chiểu lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng …
Nhà thơ Bằng Việt tâm sự : Trong cả hai cuộc kháng chiến, chống Pháp và chống Mĩ, có lẽ rằng vai trò của những người bà người mẹ, người chị … như thế là không có gì thay thế sửa chữa nổi. Và hoàn toàn có thể nói không ngoa rằng chính những con người hiền hòa, nhân hậu, khiêm nhường ấy đã cùng nhau gánh cả cuộc kháng chiến lên trên đôi vai gầy guộc, nhỏ bé của mình. Tôi tự hào dù chỉ làm được một chút ít gì an ủi những năm đằng đẵng khó khăn vất vả, dài dặc ấy của bà, như tiếng chim tu hú cộng hưởng với nỗi lo toan của bà, gắng làm cho bà được nhẹ nhõm hơn, bớt cảm xúc đơn độc, lận đận hơn .
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa !
Và làm được điều đó, xem như nhà thơ Bằng Việt đã nghĩ, cũng là bộc lộ được một chút ít gì của lòng biết ơn, của sự cảm thông, kết nối, tri ân và biết ghi nhận những góp phần lớn lao, những hi sinh cao quý của lớp người đi trước, những thế hệ ông, bà, cha, anh đã quên mình tạo ra sự những kì tích vĩ đại từ ngay trong cuộc sống rất thông thường của mình để tất cả chúng ta có được ngày ngày hôm nay. Ông bồi hồi :
Giờ cháu đã di xa
Có ngọn khói trăm tàu
Có niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ?
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 19
Hẳn ai cũng có một quá khứ bên người thân trong gia đình, mái ấm gia đình, một tuổi thơ trong sáng, niềm hạnh phúc, hoặc một tuổi thơ kinh hoàng, đau thương, … nhưng sâu trong trái tim mỗi người, những kỉ niệm, những hồi ức về tuổi thơ luôn là thứ có sức ám ánh thâm thúy và lớn lao nhất cuộc sống mà ta mãi không hề quên. Nó sẽ đi theo ta suốt những chặng đường đầy thăng trầm của đời ta, ăn sâu vào tâm khảm và ngự trị vĩnh hằng trong tim ta … Dù tuổi thơ ta có ngọt ngào hay cay đắng, thì vẫn còn có một hoặc nhiều con người đã nâng đỡ ta, chăm nom ta, … và để lại dấu ấn làm kỉ niệm sống mãi theo thời hạn, năm tháng …. Nhà thơ Bằng Việt cũng có một tuổi thơ như vậy … Một tuổi thơ đói khổ, đơn độc nhưng lại không thiếu, ấm cúng và niềm hạnh phúc vô cùng ! Đầy đủ, tràn trề tình yêu thương của bà, ấm cúng bởi sự chăm sóc, chăm nom, chở che của bà những ngày xa cha mẹ và niềm hạnh phúc bởi … có bà ! Ông đã sáng tác bài thơ “ Bếp lửa ” khi đang là một du học sinh ở Liên Xô, theo dòng hồi tưởng trong một ngày mùa đông giá rét không có bà ở bên, ông tìm về tuổi thơ được ở cùng bà với dòng chảy thời hạn bên bếp lửa bập bùng tình yêu thương ấm cúng, theo nhịp đập của một con tim nhớ nhung da diết … ” Bếp lửa ” không chỉ làm ấm tình cảm bà cháu mà còn sưởi ấm một đời người … ” Bếp lửa ” hay cùng chính là bà đang bên cháu, hình ảnh bà đang hiện về lộng lẫy qua ánh lửa “ chờn vờn ”, “ chờn vờn ”, đúng không bà ơi … ?
Bà đang nhóm bếp trong những dòng thơ đầu của cháu …
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Ngay ba câu thơ đầu, điệp ngữ “ một bếp lửa ” đã đi liền với những từ láy … gợi cho ta cái cảm xúc ấm cúng với tình cảm chứa chan. Ta cảm nhận được trong câu thơ đầu, bếp lửa với những ngọn lửa ấm nóng cứ “ chờn vờn ” sưởi ấm cả gian nhà vào lúc sớm tinh mơ mà sương sớm xuống buốt giá một mùa đông khi hai bà cháu sống bên nhau. Bếp lửa là hình ảnh tiên phong mà cháu nhớ lại khi hồi tưởng về quá khứ. Vì có hình bóng bà luôn gắn liền với bếp lửa “ rồi sớm rồi chiều ” bà nhen hay bếp lửa ấy cũng ấm như lòng bà thương cháu, ấm như tình cảm mái ấm gia đình, hơi ấm của bếp lửa cũng chính là của bà đang sưởi tim cháu, lan tỏa cả gian nhà chỉ có hai người vốn lạnh lẽo, trống vắng, xoa dịu nỗi đơn độc, buồn tẻ của hai bà cháu hay là ấm cả mùa đông đầy “ sương sớm ” ngoài kia … ? ” Ấp iu ” – gợi một bàn tay nhem nhóm lên ngọn lửa vừa đủ ấm một cách khéo, ân cần. Chính vì thế, mặc dầu trong hai câu thơ đầu, bà không Open trực tiếp, nhưng ta thấy hình ảnh bà đã hiện lên rất rõ. Bà đang ngồi bên bếp lửa để nhóm lên ngọn lửa “ chờn vờn ”, “ ấp iu nồng đượm ” tình yêu thương vô bờ mà bà dành cho cháu. Để rồi đến câu thơ thứ hai, cháu thốt lên theo dòng xúc cảm xót xa “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” trong trái tim của cháu nhớ về người bà nguy hiểm, khó khăn vất vả và từng trải ! Chí một từ “ thương ” thôi cũng đủ đọng lại ý thơ cho cả đoạn. Cháu biết lắm và cháu thương lắm bà ơi những nhọc nhằn, “ nắng mưa ”, khó khăn vất vả, gian nan đời bà ! Cháu hiểu lắm và cảm lắm bà ơi những hi sinh thầm lặng của cuộc sống bà ! Tình thương là vị muối mặn của tình người, là chất keo của mối gắn bó. Chứ “ thương ” vốn Open nhièu trong thơ ca trữ tình và đặc biệt quan trọng Open nhiều trong những tác phẩm nói về tình yêu thương con người. Đối tượng của tình thương là lòng trắc ẩn và như vậy, một từ “ thương ” đã hoàn toàn có thể thấy được biết bao xúc cảm đang sống dậy trong lòng cháu, một nỗi nhớ thương cồn cào, da diết, mãnh liệt và ước ao được trở lại tuổi thơ bến bà, ngồi cạnh bà dưới ấm cúng bếp lửa và “ nồng đượm ” tình yêu thương … Hình ảnh bà “ biết mấy nắng mưa ” cứ rõ dần, tỏ dần với sự hi sinh bí mật, lặng lẽ. Từ hồi ức từ từ quay trở lại dưới những dòng thơ của tác giả, hiện ra theo bập bùng ánh lửa kỉ niệm, chảy về quá khứ … :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ”
Kỉ niệm năm cháu bốn tuổi ám ảnh nhất là mùi khói và cái nghèo khó. Những năm tháng đói khổ, người cháu cảm nhận, biết được mùi khói từ hồi lên bốn, đó chính là nạn đói năm 1945, cái đói kinh khủng, ghê rợn và dai dẳng, “ đói mòn đói mỏi ”. Từ “ mòn mỏi ” được tách ra làm hai tiếng đau đến xé lòng, nó như ăn sâu vào tâm lý đứa cháu sự ám ảnh không thể nào quên – cái đói lê dài làm con người stress, kiệt sức dần, như thể từ từ giết chết người ta vậy ! Bao trùm lên toàn xã hội lúc bấy gời là cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử dân tộc của dân tộc bản địa ta đã làm chết hơn hai triệu người ! Trong kí ức của cháu, đến giờ nó vẫn còn ám ảnh dai dẳng lắm, kinh khủng lắm ! Hơn hai mươi năm sau, khói vẫn làm cay mắt tác giả, như thể vừa mới “ hun nhèm ” thôi ! Kỉ niệm ùa về ngập tràn trong tim, trong tâm óc, và đọng lại nơi khóe mắt cay cay mùi khói của quá khứ. Cay vì khói, vì cái đói làm những giọt nước mắt của đứa trẻ thơ dại cay xè đi trong cảm xúc “ đói mòn đói mỏi ” đang ăn sâu vào từng tế bào, dấy lên trong cổ họng và có vẻ như là cả khung hình nỗi thèm khát cái ăn, củ khoai, củ sắn, hay là giọt nước mắt mừng thầm, sung sướng, niềm hạnh phúc đến tột cùng khi sắp được ăn cho thỏa nỗi thèm, bù lấp phần nào cái đói dai dẳng, lúc bà đang lặng lẽ nhóm bếp lửa, tức là cháu sắp được ăn rồi đấy ! Trong tâm lý non nớt của đứa trẻ lên bốn, dù đồ ăn cũng chẳng có gì ngon, nhưng hồi ấy là cả một thứ “ sơn hào hải vị ” không gì sánh bằng, cả một điều lớn lao, vĩ đại !
“ … Cái năm đói củ rong giềng luộc sượng Cứ nghe thơm mùi huệ trắng, hương trầm ”
( Đò Lèn-Nguyễn Duy )
Vâng ! Chỉ như thế thôi, cũng làm ấm lòng cháu và trở thành một kỉ niệm không hề quên của đời cháu ! Cái “ cay ” ấy còn là cái đắng của những đói khổ không riêng gì của có hai bà cháu tác giả mà còn của nhiều người khác nữa ! Đến người còn không có ăn, nói chi “ ngừa gầy ” ” khô rạc ” là điều đương nhiên ! Theo lời tâm sự của tác giả, lúc đó, để kiếm thêm tiền nuôi mái ấm gia đình, bố tác giả có đi đánh xe chạy chuyến Phùng ( Đan Phượng, Hà Tây ) đi Thành Phố Hà Nội. Đó cũng là một kỉ niệm còn neo lại nơi tâm lý cháu, trở thành một trong những điều ám ảnh suốt cuộc sống cháu mãi không quên ! Khổ thơ không nhắc tới bà, nhưng sao bà đẹp và lặng thầm thế ! Bà chở che cho cháu và cho cả mái ấm gia đình, là cây cao bóng cả suốt những ngày đói khổ, những giông tố ập đến phũ phàng và dai dẳng … Bà nhỏ bé mà vĩ đại, lớn lao như vậy đấy … Trong lòng cháu … !
Tới đây, dòng cảm hứng hòa vào dòng chảy của những câu thơ tự sự, tưới đẫm chất trữ tình cho giọng thơ, góp thêm phần làm cho hình ảnh bà trong bài thơ hiện ra rõ hơn và đẹp hơn cả :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ”
“ Tám năm ròng ” mà chỉ nghe thôi đã thấy được cái đằng đẵng, ròng rã, với bao nhọc nhằn khó khăn vất vả, khó khăn vất vả và cả nỗi sợ hãi, niềm thương nhớ da diết nữa, … cứ đeo đẳng lấy hai bà cháu ! Nhưng trong tám năm ấy, ” cháu cùng bà nhóm lửa ”, vẫn nhóm lên ngọn lửa của sự sống, của tình yêu cháy bỏng nơi trái tim một cậu bé hồn nhiên, trong trắng tuổi lên tám. Chính hình ảnh bếp lửa quê nhà, bếp lửa của tình bà cháu đó đã gợi nên một liên tưởng khác, một hồi ức khác trong tâm lý thi sĩ thuở nhỏ .
Đó là tiếng chim tu hú kêu. Âm thanh ấy sao mà da diết, khắc khoải, mà buồn thương thế ! Nó ngân dài lê thê suốt cả khổ thơ, là âm thanh của quá khứ dội về hiện tại, làm kỉ niệm như đang sống dậy trong tâm hồn cháu. Ôi những kỉ niệm ấy, có cả đắng và ngọt, đơn độc và niềm hạnh phúc ! Từ “ tu hú ” được điệp lại ba lấn làm cho âm điệu cấu thơ thêm bồi hồi tha thiết, làm cho người đọc cảm thấy như tiếng tu hú đang từ xa vọng về trong tiềm thức của tác giả. Tiếng “ tu hú ” lúc mơ hồ, lúc văng vẳng từ những cánh đồng xa, lâng lâng trong lòng người cháu xa xứ. Trong văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, tiếng chim tu hú là hình tượng của một sự khắc khoải nhớ nhung da diết khôn nguôi. Trong thực tiễn, tu hú lại là một loài chim xấu số, không biết ấp trứng và làm tổ .
Hạnh phúc tưởng chừng như nhỏ bé mà lại là thiêng liêng và lớn lao nhất của cuộc sống mỗi con người, là niềm hạnh phúc mái ấm gia đình, là phút giây sung sướng đến tột cùng khi được trông thấy đứa con-hình hài yêu dấu-món quà vô giá mà cuộc sống ban tặng cho mình – cất tiếng khóc chào đời, là sự mãn nguyện nhất khi có được một căn nhà, một tổ ấm-nơi lệ thuộc vững chãi nhất trong những phút giây bi quan, yếu lòng, sau mỗi vấp ngã của cuộc đời-con người ta tìm về để được an ủi, sẻ chia một cách chân thành ! Ấy vậy mà loài chim tu hú đâu có được niềm niềm hạnh phúc lớn lao, thiêng liêng, đẹp tươi nhất cuộc sống ấy ! Tiếng kêu của chúng trở thế cho nên trở nên khắc khoải, mòn mỏi, mong đợi, khát khao một điều gì đó tha thiết lắm … Ta đã từng nghe thấy tiếng kêu ấy trong “ Khi con tu hú ” của Tố Hữu, làm sục sôi khao khát tự do mãnh liệt, phát cháy can đảm và mạnh mẽ nơi người tù cách mạng, khiến anh phải thốt lên :
“ Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi ! Ngột làm thế nào, chết uất thôi ! Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu ”
Tiếng kêu đầy khao khát và khắc khoải ấy cũng Open ở nỗi nhớ da diết về quê nhà và bóng người cha già quạnh hiu, đơn độc trong lòng cô con gái tuổi thanh xuân-bài thơ “ Tiếng chim tu hú ” của nữ thi sĩ Anh Thơ :
“ Rồi tiếng chim tu hú Vang suốt những mùa hè Con đi dài thương nhớ Mười năm chưa về quê ! ”
Ta thuận tiện cảm nhận được trong “ Bếp lửa ”, tiếng chim tu hú khắc khoải làm cho dòng kỉ niệm của cháu trải dài hơn, rộng hơn và sâu hơn trong cái khoảng trống xa vẳng của nỗi nhớ thương … Và bà ơi khi tu hú kêu, thì đó cũng là lúc “ Bà hay kể chuyện hồi còn ở Huế ”. Những câu truyện ấy, rất dài mà rất hay, thấm thía, hơn thế nữa, nó còn được kể qua chất giọng ấm cúng, chậm rãi, chan chưa cảm hứng và tình yêu thương của bà. Có thể đó là những chuỗi ngày niềm hạnh phúc khi mái ấm gia đình ở Huế, bà cũng là người hoài niệm, thâm thúy và đầy suy ngẫm … Cũng hoàn toàn có thể đó là rất nhiều những câu truyện, … giống như những câu truyện mà bà hay kể “ hồi còn ở Huế ” ! Vậy ư ? Thế thì nhiều lắm lắm ! Trong kho tàng chuyện ấy, hoàn toàn có thể, tuổi thơ cháu đã ướp đậm vị ngọt ngào của hương cổ tích ! Cháu hào mình vào quốc tế nơi có cô Tấm thảo hiền, có chằng Thạch Sanh quả cảm, có mẹ con nhà Cám gian ác, tàn ác, có mẹ con Lí Thông gian xảo, mưu mô, … có cái thiện cũng như cái ác. Và hơn hết, cái thiện khi nào cũng thắng cái ác ! Nhắc tới tuổi thơ, người ta khi nào cũng nghĩ ngay đến những câu truyện cổ tích mà bà và mẹ hay kể cho con trẻ nghe, rồi bảo chúng rút ra bài học kinh nghiệm, hoặc dăn dạy những điều hay, lẽ phải từ câu truyện ấy ! Chuyện cổ tích mà bà kể cho cháu nghe cũng thế ! Vừa đơn thuần, dễ hiểu, và lại vừa thâm thúy, thấm đẫm tình … Bà đã ươm lên và nuôi dưỡng trong những tâm lý, tình cảm của cháu ngay từ khi còn thơ dại một mầm cây xanh tươi, xinh xắn, sáng ngời, nó là cái gốc để tăng trưởng thành những thân, những cành, những hoa, lá, những quả … sau này !
Phân tích bài Bếp lửa lớp 9 – Mẫu 20
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà văn trẻ được rèn luyện và trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ Bằng Việt trong trẻo, thướt tha, tràn trề cảm hứng, đề tài thơ thường đi vào khai thác những kỉ niệm, những kí ức thời thơ ấu và gợi những tham vọng tuổi trẻ .
Thành công điển hình nổi bật tiên phong của Bằng Việt là Bài thơ Bếp lửa ( 1963 ). Đó là một bài thơ viết về tình bà cháu, tình mái ấm gia đình gắn liền với tình quê nhà quốc gia. Sau khi xuất bản, tác phẩm này đã được bạn đọc đảm nhiệm, làm ra tên tuổi Bằng Việt như một trong những nhà thơ hồn hậu, chân thành và da diết .
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Khổ thơ đầu chỉ vỏn vẹn ba câu nhưng đã khắc sâu hình ảnh “ bếp lửa ” trong kí ức của tác giả. Từ bao đời nay, bếp lửa đã trở thành một đồ vật quá đỗi quen thuộc trong đời sống hằng ngày của người dân làng quê Nước Ta. Đó là nơi đun nấu những bửa cơm ngon lành và ấm cúng cho cả mái ấm gia đình sau một ngày thao tác. Là nơi sum vầy, ghi dấu những niềm vui, nỗi buồn, là không khí hoạt động và sinh hoạt mái ấm gia đình đầm ấm, yên vui. Trong mỗi mái ấm gia đình, không hề không có một bếp lửa .
Có lẽ vì những điều ấy nên đang sống ở xứ người lạnh lẽo, tác giả chạnh lòng nhớ về bếp lửa của quê nhà :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Ba tiếng “ một bếp lửa ” được nhắc lại hai lần, trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, chứng minh và khẳng định hình ảnh “ bếp lửa ” như một dấu ấn không khi nào phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ .
Từ láy “ chờn vờn ” có sức gợi tả rất lớn. Nó vẽ nên một ngọn lửa không định hình, lúc to, lúc nhỏ nhưng vẫn cháy cao, tỏa sáng một cách mãnh liệt. Hình ảnh ấy vừa giúp ta tưởng tượng làn sương sớm lành lạnh đang nhẹ vờn quanh bếp lửa bập bùng, lại vừa rất thích hợp để gợi lên cái mờ nhòa của kí ức theo thời hạn, của những gì đã qua, đã rời xa nhưng vẫn còn có sức ám ảnh day dứt …
Từ láy “ ấp iu ” cũng là một phát minh sáng tạo mới lạ của nhà thơ. Đó không phải là một từ láy đơn thuần là sự phối hợp và biển thể của hai từ “ ấp ủ ” và “ nâng niu ”. Một bếp lửa ủ than hồng nồng đượm nhờ có bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng chăm chút của người nhóm bếp .
Từ hình ảnh “ bếp lửa ”, ta liên tưởng đến hình ảnh người nhóm bếp : người mẹ, người chị và đặc biệt quan trọng trong bài thơ này là người bà – người phụ nữ cả một đời khó khăn vất vả lo toan cho cháu, chăm sóc, vun vén cho đời sống của cháu trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả và khó khăn .
Xuyên suốt bài thơ là hai hình ảnh điển hình nổi bật và gắn bó mật thiết với nhau, nhòe lẫn trong nhau đó là “ bà ” và “ bếp lửa ”. Trong hồi tưởng của người cháu, hình ảnh bà luôn hiện hữu cùng bếp lửa. Qua bao năm tháng, nắng mưa, bà vẫn nhóm bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và suốt cả cuộc sống, trong mọi cảnh ngộ. Bếp lửa là bộc lộ đơn cử, đầy quyến rũ về sự tần tảo, sự chăm nom, yêu thương của bà dành cho cháu và những người thân trong gia đình. Bếp lửa là tình bà ấm nóng. Bếp lửa ban ngày bà chăm chút .
Bếp lửa còn gắn với những khó khăn vất vả khó khăn của đời bà. Bếp lửa ấy cứ ám ảnh day dứt trong tâm lý, trong nỗi nhớ mà nhà thơ luôn trân trọng, gìn giữ. Chính vì điều đó, khi nghĩ đến bếp lửa, hình ảnh người bà nhân hậu lại hiện lên rất rõ trong tâm lý của nhà thơ .
Vào đề chỉ với ba câu thơ nhưng lại có đến hai lần điệp ngữ “ một bếp lửa ”. Phải ! Chỉ một bếp lửa nhỏ bé ấy cũng đủ soi sáng cả quãng đường cháu đi, đủ để gợi về cả một quá khứ, một tình yêu thương mãnh liệt. Hình ảnh ấy được lặp đi như tô, như khắc đậm thêm tình yêu thương của cháu so với bà. Người cháu, dù đã cố kìm nén, cũng không thể nào giấu được nỗi lòng của mình :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Chữ “ thương ” diễn đạt rất chân thực, giản dị và đơn giản, không một chút ít hoa mĩ như chính tấm lòng của đứa cháu so với bà. Chính cách nói gây xúc động so với người nghe. Ta nghe như tiếng thơ đang thổn thức …
Rất tự nhiên, hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Tình thương tràn trề của cháu đã được thể hiện một cách trực tiếp và đơn giản và giản dị. Đằng sau sự giản dị và đơn giản ấy là cả một tấm lòng, một sự đồng cảm đến tận cùng những khó khăn vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời bà. Ba câu thơ khởi đầu đã miêu tả cảm hứng đang dâng lên cùng với những kí ức, hồi tưởng của tác giả về bếp lửa, về bà, là sự khái quát tình cảm của người cháu với cuộc sống lam lũ của người bà .
Và chính tình thương nhớ da diết đã thức tỉnh tác giả sống lại với bao kỉ niệm thời thơ bên cạnh bà :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đó mỏi Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi vẫn còn cay ! ”
Hình như tuổi thơ đầy gian nan đã ăn sâu và trở thành một nỗi ám ảnh trong tâm lý của tác giả. Nhớ về những tháng ngày thơ ấu bên bà, tác giả như cảm nhận được mùi khói vẫn còn đang hăng nồng bên sống mũi. Cái mùi khói bếp ấy, mùi khói quen thuộc mà cháu đã được chịu đựng từ khi cháu lên bốn, mùi khói đã từng hun nhèm đôi mắt của cháu thời xưa, mùi khói cay, khét vì củi ướt, ví sương nhiều và lạnh buốt .
Mùi khói ấy đâu chỉ do ngọn lửa bập bùng từ bếp của bà, mà đó còn là mùi khói của bom đạn, của cuộc chiến tranh, là niềm đau, nỗi cơ cực, là những khó khăn vất vả, thiếu thốn của cuộc sống của hai bà cháu nói riêng và những người dân Nước Ta nói chung trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả, gian lao .
Tuổi thơ ấy thật gian nan, nhọc nhằn và khó khăn vất vả. Tuổi thơ ấy có cái bòng đen ghê rợn của nạn đói năm 1945. Cụm từ “ đói mòn đói mỏi ” đã miêu tả xúc động vè cái khổ của con ngưới, của đời sống trong thời kì đó. Ta chợt nhớ đến lời thơ của Tố Hữu miêu tả tình cảnh nhân dân ta ngày ấy :
“ Con đói lã ôm sống lưng mẹ khóc Mẹ đợ con đấu khóc cầm hơi Kiếp người cơm vãi cơm vãi rơi Biết đâu nẽo đất phương trời mà đi ” .
Nỗi khổ ấy đã được cụ thể hóa, hình tượng hóa bằng những chi tiết cụ thể gợi tả :
“ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ”
Bút pháp kể, tả đan lồng vào nhau gây xúc động lòng người. câu thơ vừa miêu tả cái biểu lộ đáng sợ của “ giặc đói ”, vừa là nguyên do khiến đứa cháu phải sống với bà. Cái đói, cái nghèo lan tràn khắp thôn xóm khiến người bố phải lên thành thị đánh xe cùng với con người gầy rạc đi vì không đủ ăn, bỏ lại đứa con thơ cho người đàn bà yêu thương, chăm nom .
Cảm nhận về nỗi khó khăn vất vả, đói khổ của tuổi thơ ấu, kỉ niệm như vẫn còn nguyên, tác giả không thể nào quên :
“ Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Cái cay, cái xót của đời sống đói khổ, cơ cực thầm đến lồng xương, ống máu để đến giờ đây, hơn mười năm sau nghĩ lại, cái cảm xúc “ cay ” ấy vẫn còn nguyên vẹn nơi cánh mũi. Cái cay nơi sống mũi cứ lan tỏa, triền miên trong tâm hồn người cháu. Dường như đó là một nỗi niềm mang vị chua xót, nghẹn ngào lẫn yêu thương .
Lời thơ giản dị và đơn giản, đậm chất văn xuôi. Người đọc như đang lạc vào một câu truyện cổ tích về tuổi thơ của người cháu. Ở đây, bà là một bà tiên, luôn gắn bó, chăm nom, che chở về cả niềm tin lẫn vật chất cho cháu. Tình yêu thương của bà, tấm lòng nhân hậu của bà như xua tan đi bao đau thưong, bao khổ cực cuộc chiến tranh. Khổ thơ đã trở thành một trong những khổ thơ gây xúc động lòng người trong cả bài thơ .
Tác giả liên tục để mình đắm chìm trong những dòng hổi tưởng về quá khứ, về cả một tuổi thơ sống bên cạnh bà :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
Giọng thơ thủ thỉ như kể một câu truyện cổ tích. Đó là những năm tháng của đời sống khó khăn, cơ cực mà đứa cháu lớn lên trong sự che chở, đùm bọc, nuôi nấng của người bà. Tám năm. Tám năm kháng chiến. Tám năm khó khăn vất vả. Tám năm trời dài đằng đẳng với bao kỉ niệm buồn vui bên bà, bên bếp lửa .
Nếu trong hồi ức lúc tác giả lên bốn tuổi, ấn tượng đậm nét nhất là mùi khói thì ở đây, ấn tượng ấy là tiếng chim tu hú. Tiếng chim tu hú vang lên vừa gợi lại trong tâm hồn tác giả bao kỉ niệm khó quên, vừa dấy lên nỗi nhớ quê nhà, nhớ nhà, nhớ bà, nhớ bếp lửa .
Tiếng chim tu hú gợi về những buổi mai, hai bà cháu cùng nhau nhóm lửa giữa khoảng trống bát ngát, cô quạnh. Tiếng chim lúc mơ hồ, vang vọng từ “ những cánh đồng xa ”, lúc lại thân thiện, xót xa, nghe “ sao mà tha thiết thế ”. Tiếng chim tu hú như giục giã, khắc khoải điều gì da diết lắm khiến cho lòng ngời trỗi dậy những hoài niệm, nhớ mong. Tiếng chim tu hú chính là hình ảnh của quê nhà, nơi đó có người bà dù khó nhọc nhưng giàu tình yêu thương con cháu .
Nhà thơ đang kể chợt quay sang trò chuyện với bà, tưởng như bà đang ngồi đối lập “ bà còn nhớ không bà ”. Bà có nhớ những câu truyện bà vẫn thường kể, những câu truyện cổ tích hằng đêm, dưới ánh trăng sáng, cháu ngồi trong lòng bà, đu đưa trên chiếc võng, vừa nghe bà kể vừa mân mê những sợi tóc bạc của bà hay những câu truyện về những anh bộ đội cụ Hồ dũng mãnh, lao vào vì nước, vì dân ? Bà có nhớ những việc làm tận tụy đầy yêu thương của bà dành cho cháu, nhất là trong những buổi chiều hai bà cháu ngồi nhóm bếp ?
Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên được hồi ấy :
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ” .
Tình thương của bà là sự bảo ban, chăm nom không khác gì công ơn sinh thành và nuôi dưỡng. Đối với tác giả, bà chính là mẹ, là cha, là người thầy dạy dỗ cháu nên người. Bà là người chăm chút cho cháu từ cái ăn, cái mặc đến việc học tập. Bà dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về đạo làm người, dạy cho cháu niềm tự hào về dân tộc bản địa ta, một dân tộc bản địa quật cường, kiên cường, không khi nào chịu khuất phục để bảo vệ quê nhà Nước Ta .
Đối với cháu, bà và tình yêu thương sâu lắng của bà dành cho cháu sẽ luôn là một chỗ dựa niềm tin vững chãi, là điểm tựa của tâm hồn cháu mỗi khi cháu gặp thất bại, khó khăn vất vả .
Đến tận giờ đây, dù đang du học nơi xứ người, đang đứng dưới trời tiết giá lạnh, cháu vẫn cảm nhận được cái ấm cúng của tình yêu thương, của sự vỗ về, chăm nom của bà. Càng nghĩ về bà, cháu lại càng thương bà hơn. Thương bà ở một mình dưới túp lều tranh xiêu quẹo, thương bà mỗi ngày một mình nhóm lửa, lòng luôn cầu mong đứa cháu được bình an. Từ tình yêu thương thâm thúy của mình dành cho bà, tác giả quay sang khẽ trách con chim tu hú :
“ Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Tác giả đang trách chim tu hú mãi bay xa ngoài những cánh đồng, không đến ở cùng với bà đỡ cô quạnh, đỡ buồn tủi hay tác giả đang trách sự vô tâm, bất lực của chính bản thân mình ? Câu thơ như một lời than thờ thật tự nhiên, cảm động vô cùng chân thực, biểu lộ nỗi nhớ thương da diết người bà của đứa cháu. Thời gian cứ trôi qua, bà vẫn xa đằng đẵng …
Tiếng chim tu hú khép lại khổ thơ mà cứ như xoáy sâu vào tâm lý kẻ xa quê đang dáo dác kiếm tìm những kỉ niệm yêu thương … Âm điệu trong khổ thơ thật da diết, trầm buồn, tương thích với tâm trạng của thi sĩ : nỗi nhơ quê, nhớ bà da diết, sâu đậm, day dứt …
Kỷ niệm cũ như những thước phim thời thơ ấu tràn về trong tâm tưởng của người cháu :
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn rụi Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh ” .
Chiến tranh. Chỉ cần nhắc đến hai chữ ấy thôi, ai trong tất cả chúng ta cũng đều liên tưởng đến tính quyết liệt, gian ác mà nó đem đến cho dân tộc bản địa. Nó đã gây ra bao đau thương, mất mát cho bao người, bao mái ấm gia đình. Hai bà cháu trong bài thơ cũng không ngoại lệ : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà cửa bị đốt “ cháy tàn cháy rụi ”. Những lúc như vậy, duy chỉ có tình làng xóm, tình cảm giữa những con người cùng khổ, những con người cùng thấm thía được cái đau thương của cuộc chiến tranh, là không bị diệt trừ. Họ đỡ đần nhau, đùm bọc nhau, cùng nhau vượt qua những ngày tháng gian lao, khó khăn vất vả .
Và trong thực trạng này, hình ảnh người bà hiện lên thật đẹp với tấm lòng hi sinh cao quý. Nỗi khổ vì nhà của bị giặc tàn phá, bà bí mật chịu đựng. Từ “ lầm lụi ” diễn đạt rất xúc động hình ảnh bà lặng lẽ sớm hôm, muốn san sẻ, gánh vác cùng con cháu những lo toan khó khăn vất vả, nhọc nhằn .
Bà vẫn chịu thương chịu khó, cặm cụi thao tác chỉ vì không muốn con mình ở chiến khu phải lo ngại cho mái ấm gia đình :
“ Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh : “ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Lời người bà dặn cháu thật nôm na nhưng chân thực và cảm động. Nỗi khổ giặc phá làng xóm, nỗi khó khăn vất vả, thiếu thốn, bà bí mật chịu đựng. Chỉ mong sao con mình ở nơi tiền tuyến xa xôi luôn yên lòng để bảo vệ mảnh đất quê nhà. Lời dặn dò đơn giản và giản dị ấy không chỉ giúp hiểu thêm về tấm lòng, về tình cảm thương con, thương cháu của người bà, mà còn gián tiếp tôn vinh những phẩm chất cao quý của bà : bình tĩnh, vững lòng, làm tròn trách nhiệm hậu phương để yên lòng người đi công tác làm việc .
Đức quyết tử, tần tảo ; sự nhẫn nại, kiên trì trụ thật vững trong lòng bà đến cảm động ! Cháu nhớ đến bà, nghĩ về bà và cảm nhận được rằng : bà đang hiện hữu bên mình. Lời bà yêu thương, ấm lòng cứ như văng vẳng bên tai … Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên ?
Trong những ngày tháng khó khăn vất vả ấy, bà vẫn giữ vững kỳ vọng, một niềm tin mãnh liệt vào kháng chiến :
“ Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Giữa tro tàn, mất mát, đau thương, bà lại nhóm lửa. Bếp lửa ân cần ấm cúng, nhẫn nại của bà tương phản trọn vẹn với ngọn lửa hung tàn, thiêu hủy dã man của bọn giặc. Bếp lửa bà nhen ấm nồng tình yêu thương, niềm tin trong sáng mà “ lòng bà luôn ủ sẵn ”, “ chứa niềm tin dai dẳng ” .
Bếp lửa bà nhen không chỉ là bếp lửa thường thì nữa mà nó chứa ngọn lửa của nghĩa tình, ngọn lửa nhóm lên trong tâm hồn đứa cháu thơ một tình cảm to lớn. Đó là tình bà hằng ấp ủ, tình thương bát ngát dạt dào suốt cả cuộc sống bà luôn dành cho cháu và những người thân yêu. Từ “ bếp lửa ” của lòng yêu mái ấm gia đình và quê nhà đất giờ đã trở thành hình ảnh “ ngọn lửa ” mang đậm giá trị hình tượng .
Ngọn lửa. Đó là sực sống, là niềm kỳ vọng và niềm tin mãnh liệt của bà vào cuộc kháng chiến, vào một tương lai tươi đẹp, một tương lai không có cuộc chiến tranh. Đất nước được độc lập, tự do, mái ấm gia đình được sum vầy, sum vầy. Ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, soi sáng cả quãng đường cháu đi. Đây cũng là hình ảnh bao trùm, khái quát, là nét tình cảm tinh túy của cả bài thơ .
Hình ảnh người bà hiện lên thật mộc mạc mà rực rỡ tỏa nắng, một người bà chịu khó, bền chắc, chắt chiu, giàu nghị lực và có tấm lòng hi sinh cao quý. Đó là hiện thân của người phụ nữ Nước Ta, người mẹ Nước Ta trong những cuộc cuộc chiến tranh quyết liệt, vừa anh hùng, trung hậu, quả cảm, vừa rất mực đảm đang. Ba câu thơ như một nốt nhấn, một điệp khúc khó quên trong bản tình ca : tình bà thiêng liêng cao quý .
Hồi ức vẫn còn đó, hiện tại trong tâm lý nhà thơ chợt Open những dòng suy ngẫm với triết lí sâu xa :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm ” .
Cảm xúc “ biết mấy nắng mưa ” được lặp lại giống ở khổ một, đầu bài thơ :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Có phải đó là lời nhấn mạnh vấn đề, sự tô đậm những nỗi cơ cực của cuộc sống bà ? Cuộc đời người bà gói gọn trong hai chữ “ lận đận ”. Bao nhiêu khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, nguy hiểm, “ biết mấy nắng mưa ”, bà bí mật chịu đựng để được lo ngại. chăm nom cho con cháu .
Đã mấy chục năm rồi, cuộc chiến tranh vẫn đi qua, khó khăn nhọc nhằn vẫn chưa vơi bớt, bà vẫn “ giữ thói quen dậy sớm ”. Cuộc đời bà cứ gian truân, khó khăn vất vả như vậy tưởng chừng như không khi nào dứt. Bà là người thức khuya dậy sớm, chịu nhiều khó khăn vất vả nhất trong nhà nhưng bà cũng chính là người nhóm lên trong mái ấm gia đình ngọn lửa của tình yêu thương :
“ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ ” .
Từ “ nhóm ” được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khổ thơ như lời khẳng định chắc chắn : bà chính là người nhóm lên trong lòng cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của đức quyết tử cao quý. Khi nhóm lên “ lửa ấp iu nồng đượm ”, bà đã dạy cho cháu tình yêu thương những người ruột thịt. Nhóm tình quê “ khoai sắn ngọt bùi ”, bà dạy cháu tình yêu thương xóm làng, yêu mảnh đất quê nghèo. “ Nhóm nồi xôi gạo mới lạ chung vui ”, bà dạy cháu phải luôn mở lòng ra với mọi người xung quanh .
Bên cạnh đó, bà cũng nhắc nhở cháu rằng không khi nào được quên đi những năm tháng nghĩa tình, những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã cùng trải qua. Không chỉ nhóm lên ngọn lửa đó ấm nồng và cháy sáng mãi trong lòng mọi người. Người bà kì diệu ấy đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục, bồi đắp cho người cháu về cả thể xác lẫn tâm hồn, về tham vọng, lẽ sống của “ tâm tình tuổi nhỏ ” .
Bếp lửa của bà khó khăn vất vả, nhọc nhằn, khó khăn vất vả. Bà nuôi cháu khôn lớn bằng bếp lửa ấy. Vậy mà giờ đây, cháu đã du học tận trời Nga xa xôi, xa bà, xa quê nhà, xa Tổ quốc. Cuộc đời của cháu như một câu truyện cổ tích. Và ở đấy, bà là bà tiên hiền hậu, luôn nâng đỡ từng bước tiến của cháu. Cháu đã trưởng thành từ bếp lửa của bà. Từ đời sống bần hàn, bà ươm mầm tham vọng cho cháu đi du học phương xa. Tất cả những gì cháu có được ngày thời điểm ngày hôm nay chính là nhờ ngọn lửa trong bà, ngọn lửa ấy chắp cánh cho người cháu tự tin bay vào cuộc sống cao rộng .
Đứa cháu không hề trưởng thành, hay dù trưởng thành về thể xác nhưng tâm hồn cũng chẳng thể lớn khôn nếu không được nuôi dưỡng bằng ngọn lửa, bằng chính tấm lòng của người bà rất đỗi yêu thương. Người bà có một sức mạnh kì diệu từ trái tim, đã nhóm dậy trong tâm hồn đứa cháu biết bao tình cảm cao đẹp, chấp cánh cho tham vọng bay cao, bay xa để mai này cháu khôn lớn thành người .
Âm điệu câu thơ dạt dào, lan tỏa như lửa ẩm hay đó chính là cảm hứng đang dâng trào trong trái tim để rồi nhà thơ phải thốt lên :
“ Ôi lạ mắt và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Câu thơ chỉ có tám chữ mà có sức khái quát cả tâm lý lẫn tình cảm của tác giả dành cho hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà – người giữ lửa, nhóm lửa, truyền lửa, người xây đắp nên tuổi thơ cho cháu. Bà và bếp lửa đã trở thành một mảnh tâm hồn, một phần không hề thiếu trong đời sống niềm tin của tác giả dù cho lúc nay, hai bà cháu đang chia xa .
Dù giờ đây, tuy không được ở gần bên bà, ở gần quê nhà nhưng tâm hồn của người cháu vẫn luôn hướng về mảnh đất chôn nhau cắt rốn, nơi có người bà lặng lẽ, đơn độc :
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhớ : – Sớm mai này bà nhóm lửa lên chưa ? … ”
Bao năm dài đằng đẵng trôi qua. Đứa cháu năm lâu nay đã khôn lớn, được bà và tình yêu thương của bà chắp cánh bay tới những phương trời xa, to lớn ; bay tới những đời sống không thiếu, với nhiều niềm vui, niềm niềm hạnh phúc khắp nơi, khắp chốn. Vậy mà cháu vẫn không nguôi nhớ bà, không quên ngọn lửa của bà. Câu hỏi tu từ như một lời tự vấn, lời độc thoại :
“ – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Khép lại bài thơ thật khéo, thật hay, có sức ám ảnh day dứt trong tâm lý người đọc. Người cháu đang tự nhắc nhở bản thân mình luôn phải nhớ về “ Bếp lửa ” của quê nhà, nhớ về bà, chỗ dựa niềm tin vững chãi cho chúng cháu phương xa. “ Bếp lửa ” vừa thực tiễn, vừa có ý nghĩa biều tượng cho sự yêu thương, niềm tin, nguồn cội mái ấm gia đình và quê nhà, sức sống bền chắc của con người .
Bài thơ khép lại bằng một dấu câu đặc biệt quan trọng, dấu chấm lửng. Dấu câu như gợi mở về một bài học kinh nghiệm đạo lý tha thiết : sống chung thủy, nhân nghĩa ; phải có lòng biết ơn, có cách đối xử ân tình với mái ấm gia đình, với láng giềng, với quê nhà, với nguồn cội .
Từ tình cảm bà cháu, bài thơ nâng dần thành tình cảm yêu làng quê, yêu Tổ quốc. Và hình tượng “ bếp lửa ” tượng trưng cho những kỷ niệm ấm lòng đã trở thành niềm tin thiêng liêng, kỳ diệu, in sâu vào tâm hồn tác giả ; là hành trang để người cháu bước vào đời, nâng cánh tham vọng cho cháu ở những phương trời xa …
Qua việc vận dụng âm điệu thơ trữ tình, sâu lắng ; ngôn từ thơ bình dị, hình tượng bếp lửa phát minh sáng tạo cùng với những điệp ngữ, ẩn dụ rực rỡ, bài thơ đã khắc họa chân thực, xúc động hình ảnh người bà giàu tình yêu thương, đức hi sinh ; tình bà cháu ấm nồng, sâu nặng thiết tha …
Qua đó, tác giả đã thể hiện thật xúc động tâm trạng nhớ nhung cùng với tình yêu thương xen lẫn cảm phục so với người bà đáng kính. Đọc xong bài thơ, người đọc như được sưởi chung với Bằng Việt hơi ấm của tình yêu thương của mái ấm gia đình, của cội nguồn, của Tổ quốc .
Bếp lửa tu dưỡng cho mỗi tất cả chúng ta cách sống nghĩa tình, nhân hậu, thủy chung. Bài thơ cũng là bài học kinh nghiệm đạo lý thâm thúy, thấm thía mà đến với nó, ta như tìm được những yêu thương, ấp ủ mặn nồng của đời sống đến suốt cuộc sống không thể nào quên .
* * * * * * * * * * * *
Trên đây là 20 bài văn mẫu Phân tích bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt ngắn gọn, hay nhất do THPT Lê Hồng Phong tổng hợp. Hy vọng đây sẽ là tài liệu hữu ích giúp các em hoàn thiện tốt bài tập làm văn của mình với điểm số cao nhất. Phân tích bếp lửa là một bài học quan trọng trong chương trình Ngữ Văn lớp 9 mà các em cần phải đặc biệt lưu tâm.
Đăng bởi: THPT Lê Hồng Phong
Chuyên mục: Giáo Dục
