Lựa chọn câu để xem giải thuật nhanh hơn- Ông đã biểu lộ nhiều loại thơ không vần, xuống thang rồi bắc thang, toàn bộ những hình thức đã có trong thơ Nước Ta và thơ quốc tế .- Bằng Việt làm thơ từ năm 13 tuổi nhưng bài thơ tiên phong được công bố là bài Qua Trường Sa viết năm 1961 .
– Sau khi tốt nghiệp khoa Pháp lý, Đại học Tổng hợp Kiev, Liên Xô (nay là Đại học Quốc gia Kiev, thuộc Ukraina) vào năm 1965, Bằng Việt về Việt Nam, công tác tại Viện Luật học thuộc Uỷ ban Khoa học Xã hội Việt Nam.
– Bằng Việt tên khai sinh là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê ở huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây ( nay thuộc Thành Phố Hà Nội ) .
II. Tác phẩm
1. Tìm hiểu chung
a. Hoàn cảnh sáng tác
– Bài thơ Bếp lửa được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên học ngành Luật ở quốc tế .
– Bài thơ được đưa vào tập Hương cây – Bếp lửa ( 1968 ), tập thơ đầu tay của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ .
b. Bố cục (4 phần)
– Phần 1 ( ba dòng đầu ) : Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng, cảm hứng về bà .
– Phần 2 ( bốn khổ thơ tiếp theo ) : Hồi tưởng những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa .
– Phần 3 ( hai khổ thơ tiếp theo ) : Suy ngẫm về bà và cuộc sống bà .
– Phần 4 ( khổ cuối ) : Nỗi nhớ về bà .
2. Tìm hiểu chi tiết
a. Những kỉ niệm tuổi thơ và tình bà cháu
– Dòng hồi tưởng về bà bắt nguồn từ hình ảnh bếp lửa
+ Bếp lửa “ chờn vờn sương sớm ” – bếp lửa thực .
+ Bếp lửa “ ấp iu nồng đượm ” miêu tả sự êm ả dịu dàng, ấm áo, kiên trì của người nhóm lửa .
+ Biện pháp điệp từ ( điệp từ “ bếp lửa ” ) gợi lên hình ảnh sôi động lộng lẫy nhưng rất là quen thuộc thân mật với người cháu .
=> Hình ảnh bếp lửa làm trỗi dậy dòng kí ức về bà và tuổi thơ .
– Kỉ niệm về tuổi thơ nhiều gian nan, thiếu thốn
+ “ Đói mòn đói mỏi ” người cháu thấy ám ảnh bởi nạn đối và quá khứ đau thương của dân tộc bản địa .
+ Ấn tượng về khói bếp hun nhèm mắt cháu để khi nghĩ lại “ sống mũi còn cay ” .
+ Dòng hồi tưởng, kỉ niệm gắn với âm thanh tiếng tu hú của chốn đồng nội : tiếng tu hú được nhắc tới 5 lần trong bài khi thảng thốt, lúc khắc khoải, mơ hồ toàn bộ để gợi lên khoảng trống bát ngát, bát ngát, buồn vắng đến hờ hững .
+ Tâm trạng của cháu vì vậy cũng tha thiết, mãnh liệt hơn bởi sự đùm bọc, che chở của bà .
– Tuổi thơ khó khăn gian khổ nhưng cháu được mà yêu thương, che chở
+ “ Bà dạy ”, ” bà chăm ” bộc lộ sâu đậm tấm lòng nhân hậu, tình yêu thương vô bờ và sự chăm chút của bà so với cháu .
+ Ngay cả trong gian khó, nguy hiểm của cuộc chiến tranh bà vẫn vững vàng – phẩm chất cao quý của những người mẹ Nước Ta anh hùng ( Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh ) .
=> Qua dòng hồi tưởng về bà, những dòng xúc cảm của nhân vật trữ tình chính là sự tích hợp, xen kẽ thuần thục giữa những yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự, nỗi nhớ của người cháu biểu lộ tình yêu thương vô hạn so với bà .
b. Những suy ngẫm chiêm nghiệm về cuộc đời của bà cũng như hình tượng bếp lửa
Suy ngẫm về cuộc sống bà :
– Từ những kỉ niệm, hình ảnh bếp lửa luôn gắn với hình ảnh người bà
+ Hình ảnh bếp lửa kết tinh trong hình ảnh ngọn lửa : ngọn lửa của tình yêu thương, sự hi sinh luôn ủ sẵn trong lòng bà để làm sáng lên kỳ vọng, ý chí .
Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
+ Điệp ngữ “ một ngọn lửa ” nhấn mạnh vấn đề tình yêu thương ấm cúng bà dành cho cháu, người bà nhen nhóm những điều thiện lương tốt đẹp so với cháu .
=> Hình ảnh người bà trong lòng cháu là người thắp lửa, giữ lửa và truyền lửa, truyền niềm tin, sức sống tới thế hệ tương lai .
– Sự tần tảo, hi sinh của bà biểu lộ : “ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa ” – sự chiêm nghiệm của cháu về cuộc sống bà
+ Cuộc đời bà đầy những khó khăn, khó khăn vất vả, lận đận trải qua nắng mưa tưởng như không khi nào dứt .
+ Điệp từ “ nhóm ” lặp lại bốn lần : người bà đã nhóm lên, khơi dậy những yêu thương, kí ức và giá trị sống tốt đẹp trong lòng người cháu .
– Hình ảnh bếp lửa kết tinh thành hình ảnh ngọn lửa chất chứa niềm tin, kỳ vọng của bà : Người cháu như phát hiện ra điều kì diệu giữa đời sống đời thường “ Ôi kì quặc và thiêng liêng – bếp lửa ” – người cháu thấm nhuần được tình yêu thương và đức hi sinh của bà .
c. Nỗi nhớ khắc khoải, khôn nguôi về người bà
– Lời tự bạch của đứa cháu khi trưởng thành, xa quê nhà : người cháu vẫn cảm thấy ấm cúng bởi tình yêu thương vô bờ của bà .
– Kết thúc bài thơ tác giả tự vấn “ Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? ” : niềm tin dai dẳng, nỗi nhớ luôn thường trực trong lòng người cháu .
d. Giá trị nội dung
– Qua hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ Bếp lửa gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình bà cháu đồng thời biểu lộ lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của người cháu so với bà và cũng là so với mái ấm gia đình, quê nhà, quốc gia .
e. Giá trị nghệ thuật
– Bài thơ đã phối hợp thuần thục giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và phản hồi .
– Thành công của bài thơ còn ở sự sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỉ niệm, cảm xúc và suy nghĩ về bà và tình bà cháu.
Sơ đồ tư duy về bài thơ “Bếp lửa”:
