Từ ngàn đời, ông cha ta đã tổng kết kinh nghiệm tay nghề sản xuất nông nghiệp : Thứ nhất canh trì ( nuôi cá ), thứ nhì canh viên ( làm vườn ), thứ ba canh điền ( làm ruộng lúa nước ). Điều đó chỉ mới xét về hiệu suất cao kinh tế tài chính một cách riêng không liên quan gì đến nhau của mỗi phân ngành nông nghiệp. Từ kinh nghiệm tay nghề thực tiễn của nông dân và xuất phát từ nhu yếu bảo vệ bảo mật an ninh dinh dưỡng cho người dân nói chung và cho bộ đội nói riêng trong thời kỳ cuộc chiến tranh gian khó với nền nông nghiệp nhỏ lẻ, tự cung tự túc tự cấp là chính và cả trong thời bình với chính sách quản trị kinh tế tài chính tập trung chuyên sâu quan liêu, bao cấp, giáo sư Từ Giấy ( 1921 – 2009 ) đã yêu cầu và tăng trưởng quy mô hệ sinh thái nông nghiệp VAC : VƯỜN, AO, CHUỒNG. Đồng thời, giáo sư Từ Giấy còn khái quát hóa cao hơn và la tinh hóa hệ sinh thái VAC : V ( Vegetation ) chỉ ngành trồng trọt nói chung gồm cả trồng cây lấy gỗ, A ( Aquaculture ) chỉ ngành nuôi trồng thủy hải sản nói chung, C ( Cage ) chỉ ngành chăn nuôi nói chung .
VAC – Một hệ sinh thái nông nghiệp bền vững và hiệu quả cao
VAC là một hệ sinh thái nông nghiệp bền vững và kiên cố vì nó thỏa mãn nhu cầu nhu yếu của hệ sinh thái kinh tế tài chính tuần hoàn. Chăn nuôi không chỉ phân phối thịt, sữa, trứng ( đạm động vật hoang dã ) mà còn cung ứng phân hữu cơ cho ngành trồng trọt và nguyên vật liệu sản xuất biogas. Ngành trồng trọt không chỉ phân phối lương thực, thực phẩm xanh cho con người, mà còn cung ứng thức ăn cho chăn nuôi. Nuôi trồng thủy, món ăn hải sản không riêng gì phân phối đạm dễ tiêu, bổ dưỡng cho con người mà còn sử dụng phụ phẩm của ngành trồng trọt để làm thức ăn cho ngành chăn nuôi … Chất thải và thức ăn dư thừa của những loài thủy lại là nguồn phân bón hữu cơ cho cây xanh …
VAC là một hệ nông nghiệp sinh thái tương thích với kinh tế tài chính nông hộ đã sống sót cả ngàn đời của nông dân Nước Ta, không riêng gì trong nền kinh tế tài chính nông nghiệp tự cung tự túc, tự cấp mà còn cả trong nền kinh tế tài chính nông nghiệp sản phẩm & hàng hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng như lúc bấy giờ. Muốn thực thi VAC, nông dân phải am hiểu kỹ thuật sản xuất, dữ gìn và bảo vệ và thị trường tiêu thụ của nhiều loại cây, con khác nhau .
Đổi tượng sản xuất nông nghiệp lại là sinh vật, nên để đạt hiệu quả cao nhà nông phải thực hiện “nhất thì, nhì thục “(đúng lúc, đúng cách khi con người tác động vào cây trồng, vật nuôi). Chỉ có kinh tế nông hộ, mà thực chất là trang trại gia đình (farm household), mới đáp ứng được yêu cầu đó. Bởi vì, thu nhập của cả gia đình họ phụ thuộc trực tiếp vào kết quả cuối cùng của quá trình sản xuất mang tính sinh học diễn ra trên từng thửa ruộng, vườn cây, chuồng trại, ao nuôi trồng thuỷ sản. Mặt khác, quy mô kinh tế nông hộ phù hợp với năng lực quản lý và kiểm soát (tầm hạn quản trị) của người nông dân đối với quá trình sinh trường của mỗi cây trồng, vật nuôi.
Trong nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế tài chính quốc tế, nông phẩm không riêng gì phải bảo vệ tiêu chuẩn vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm và hoàn toàn có thể truy xuất nguồn gốc, mà còn phải bảo vệ những nhu yếu chất lượng, thị hiếu của người tiêu dùng theo những tiêu chuẩn của mỗi vùng miền và quốc gia khác nhau. Điều này yên cầu nghĩa vụ và trách nhiệm rất cao của nhà nông trong quy trình trồng trọt và chăn nuôi. Khi đó, nhà nông buộc phải link ngặt nghèo với doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản trên thị trường trong và ngoài nước, trải qua những hợp tác xã của mình, theo chuỗi giá trị và sản xuất theo hợp đồng ( contract farming ) của mỗi loại nông sản. Bởi vì, chỉ có doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ nông sản mới xử lý được ba yếu tố mà từng hộ nông dân không hề xử lý được : i ) Thị Trường và tên thương hiệu ; ii ) Cung ứng nguồn lực nguồn vào, đặc biệt quan trọng là giống cây con và công nghệ tiên tiến sản xuất tân tiến ; iii ) Vốn kinh doanh thương mại, trải qua link theo chuỗi giá trị loại sản phẩm và sản xuất theo hợp đồng .
Mặt khác, Nước Ta là một nước có trung bình ruộng đất tính theo đầu người vào loại thấp nhất quốc tế, do đó chỉ tiêu hiệu suất cao kinh tế tài chính quan trọng nhất và trước hết, phải là giá trị thu nhập và số lượng loại sản phẩm dinh dưỡng thu được trên một đơn vị chức năng diện tích quy hoạnh ( hecta ), rồi mới đến những chỉ tiêu hiệu suất lao động và hiệu suất sử dụng vốn. VAC là giải thuật tốt nhất cho nhu yếu này. Mặt khác, VAC còn là một mạng lưới hệ thống nông nghiệp sinh thái bền vững và kiên cố và hiệu suất cao cao, xét trên những góc nhìn kinh tế tài chính, xã hội và môi trường tự nhiên, mang đậm sắc thái văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa Việt với 54 sắc tộc khác nhau trên mỗi vùng miền quốc gia .
Do điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, tự nhiên và xã hội khác nhau, nhiều loại quy mô VAC được hình thành và tăng trưởng. Ví dụ, ở đồng bằng bắc bộ, do trung bình ruộng đất quá thấp, VAC hoàn toàn có thể tăng trưởng rất đầy đủ, phổ cập ; còn ở đồng bằng sông Cửu Long hệ sinh thái lúa – tôm đang được tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ và đạt hiệu suất cao cao …
Một câu hỏi khác được đặt ra là doanh nghiệp nông nghiệp có quy mô sản xuất lớn hoàn toàn có thể thực thi được VAC không ? Câu vấn đáp là có. Nông trường Sông Hậu trước kia với tên thương hiệu SOHAFARM đã triển khai VAC có hiệu suất cao rất cao trên 6000 hecta đất nông nghiệp. Nông trường Sông Hậu đã quy hoạch, kiến thiết xây dựng hoàn hảo mạng lưới hệ thống kiến trúc giao thông vận tải và thủy lợi. VAC được thực thi trung bình trên 2,5 hecta đất giao khoán cho 1 hộ mái ấm gia đình. 2,5 hecta đất được quy hoạch sản xuất như sau : trồng lúa và nuôi cá, tôm trên ruộng lúa, xung quanh 2,5 hecta ruộng có mương nước để cá, tôm sinh sống khi tháo cạn nước trên ruộng lúa. Trên bờ ruộng, có chuồng chăn nuôi gà hoặc heo, trồng cây ăn trái và nấm rơm. Dọc kênh mương thủy lợi và đường giao thông vận tải được trồng cây lấy gỗ. Tất cả những khâu canh tác, nuôi trồng mang tính sinh học được giao khoán cho từng hộ mái ấm gia đình và thu nhập của họ trực tiếp phụ thuộc vào vào tác dụng sản xuất trên 2,5 hecta VAC. Nông trường Sông Hậu cung ứng dịch vụ nguồn vào, trước hết là giống cây, con, tưới tiêu nước, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, hướng dẫn kỹ thuật cách tác, nuôi trồng cho mỗi hộ nhận khoán. Nông trường Sông Hậu chế biến toàn bộ những loại nông sản do những hộ nhận khoán làm ra bằng 17 nhà máy sản xuất chế biến. Nông phẩm mang thương hiệu SOHAFARM được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Thực chất những hộ nhận khoán là trang trại mái ấm gia đình dự phần ( affiliated farm household ) trong lòng nông trường Sông Hậu ( công ty dự phần hay trang trại dự phần được hiểu là một tổ chức triển khai gồm nhiều chủ thể cùng góp vốn đầu tư vốn và lao động trên cùng một quy trình kinh doanh thương mại, nhưng không làm phát sinh một chủ thể pháp lý mới và quan hệ giữa những chủ thề này gần giống như những thành viên của một công ty, cùng nhau san sẻ quyền lợi và rủi ro đáng tiếc ) Như vậy, SOHAFARM đã xử lý được ba yếu tố mà từng hộ nhận khoán không làm được, đó là : i ) thị trường tiêu thụ và tên thương hiệu ii ) đáp ứng dịch vụ nguồn vào và công nghệ tiên tiến sản xuất mới. iii ) Vốn sản xuất. SOHAFARM đã triển khai vai trò chỉ huy, tổ chức triển khai chuỗi giá trị nông phẩm và link sản xuất theo hợp đồng ( contract farming ), khép kín trên quy mô 6000 hecta đất nông nghiệp .
Trang trại Bình An ở Bình Thuận có quy mô 100 hecta canh tác, trong đó 80 hecta trồng thanh long, 20 hecta trồng nho và dưa lưới theo công nghệ Israel, sử dụng khoảng 200 công nhân. Trang trại Bình An có 8 kỹ thuật viên được phân công phụ trách theo khu vực sản xuất, quản lý trực tiếp một số công nhân tương ứng với quy mô diện tích canh tác và tính phức tạp về kỹ thuật của mỗi loại sản phẩm. Thu nhập của các kỹ thuật viên này, ngoài phần “lương cứng”, phần lớn thu nhập của họ phụ thuộc trực tiếp vào kết quả sản xuất cuối cùng trên diện tích canh tác do họ phụ trách. Như vậy, mỗi kỹ thuật viên của trang trại Bình An vừa có tinh thần trách nhiệm cao, vừa có đủ khả năng quản lý (tầm hạn quản trị) đối với số lượng công nhân và diện tích canh tác mà họ được giao. Thực tiễn đã chứng tỏ là trong doanh nghiệp nông nghiệp quy mô lớn, nếu thuê người quản lý thì rất khó thành, công nếu không muốn nói là thất bại. Trang trại Bình An đảm bảo cung ứng đầu vào và tiêu thụ nông sản (chủ yếu xuất khẩu). Như vậy, mỗi kỹ thuật viên với khu vực sản xuất mang tính sinh học do họ phụ trách là một trang trại dự phần (affiliated farm). Trang trại Bình An là một doanh nghiệp trực tiếp tổ chức chuỗi giá trị nông sản trên 100 hecta canh ta canh tác và giải quyết cả ba vấn đề i) Thị trường và thương hiệu ii) Cung ứng dịch vụ đầu vào và công nghệ hiện đại iii) Cung ứng vốn sản xuất. Quan hệ giữa chủ trang trại Bình An và các kỹ thuật viên này có thể nói gần giống như quan hệ giữa các thành viên của một công ty, cùng nhau chia sẻ lợi ích và rui ro trên một phạm vi nhất định.
Tập đoàn Lộc Trời ở An Giang là một kiểu quy mô khác. Tập đoàn Lộc Trời link với những hộ nông dân, trải qua những hợp tác xã của họ, để tạo ra vùng sản xuất lúa tập trung chuyên sâu quy mô lớn, tương thích với hiệu suất chế biến của những xí nghiệp sản xuất chế biến lúa gạo theo công thức : “ liền đồng, cùng trà giống, khác chủ ( là những hộ nông dân ) ” Tập đoàn Lộc Trời tạo thị trường và tên thương hiệu, đáp ứng dịch vụ nguồn vào, trước hết là giống và khuyến nông, đáp ứng dịch vụ đầu ra là chế biến và tiêu thụ gạo trong và ngoài nước. Vì vậy, mỗi hộ nông dân sản xuất lúa nguyên vật liệu cho tập đoàn lớn Lộc Trời vẫn trọn vẹn dữ thế chủ động triển khai VAC trên diện tích quy hoạnh đất nông nghiệp của mình. Mô hình sản xuất lúa – tôm hay lúa – cá không riêng gì mang lại hiệu suất cao kinh tế tài chính cao mà còn buộc nông dân sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo “ bốn đúng ”, để không tác động ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của tôm và cá. Phân bón cho lúa cũng tạo nguồn thức ăn cho tôm cá là những loài tảo, ngược lại chất thải của tôm, cá lại là nguồn phân hữu cơ cho cây lúa. Như vậy, Lộc Trời đã chỉ huy được chuỗi giá tri mẫu sản phẩm lúa gạo bằng việc lập những xí nghiệp sản xuất xay xát và tiêu thụ lúa gạo .
Mô hình link chuỗi giá trị mẫu sản phẩm của doanh nghiệp Gạo Ông Thọ lại là một quy mô coi doanh nghiệp thương mại là tổ chức triển khai chỉ huy chuỗi giá trị. Doanh nghiệp Gạo Ông Thọ trải qua những hợp tác xã, ký kết hợp đồng đáp ứng giống, vật tư nông nghiệp và quản trị sản xuất lúa theo tiêu chuẩn vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm cho những nông hộ, tạo ra vùng sản xuất lúa nguyên vật liệu tập trung chuyên sâu cũng theo nguyên tắc “ Liền đồng, Cùng trà giống, Khác chủ ”. Doanh nghiệp Gạo Ông Thọ thỏa thuận hợp tác giá mua lúa với nông dân canh tác theo quy mô lúa – tôm và trích hoa hồng cho hợp tác xã theo đầu tấn lúa. Doanh nghiệp Gạo Ông Thọ mua lúa của nông dân, rồi thuê nhà máy sản xuất xấy, xay sát, đóng bao gạo theo thương hiệu ” Gạo Ông Thọ ”. Như vậy, doanh nghiệp Gạo Ông Thọ chỉ triển khai khâu tiêu thụ gạo trải qua những đại lý và đội ngũ luân chuyển ( shipper ) đến từng người mua mua gạo. Nông hộ vẫn hoàn toàn có thể thực thi quy mô VAC, đơn cử là hệ canh tác lúa tôm. Điều đó bảo vệ nông hộ không hề lạm dụng hóa chất bảo vệ thực vật vì điều đó có hại cho việc nuôi tôm. Mặt khác, chất thải và thức ăn dư thừa của tôm lại là nguồn phân hữu cơ cho cây lúa. Như vậy, doanh nghiệp Gạo Ông Thọ đã sử dụng quy mô thuê ngoài ( outsourcing ), không cần góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng xí nghiệp sản xuất chế biến lúa gạo và tinh giản tối đa cỗ máy của mình .
VAC lúc bấy giờ được coi là một trong những thực hành thực tế Nông nghiệp sinh thái tân tiến mà Việt nam cần hướng đến để đạt tiềm năng tăng trưởng bền vững và kiên cố. Các nước tăng trưởng lúc bấy giờ cũng có xu thế tăng trưởng những quy mô canh tác Rau – Cá trong nhà kính, được trấn áp những điều kiện kèm theo canh tác và tuần hoàn nước ( aquadroponic ). Đây cũng hoàn toàn có thể coi là VAC trong điều kiện kèm theo ít đất của Nông nghiệp đô thị .
Một yếu tố khác nẩy sinh khi những hộ nông dân thực thi VAC với nhiều loại nông sản khác nhau thì họ phải link với nhiều loại doanh nghiệp để tiêu thụ .
Ở những nơi có nhiều nông hộ, hay doanh nghiệp làm VAC hiệu quả, có thể phát triển du lịch nông thôn. Chủ hộ và doanh nghiệp VAC liên kết với công ty du lịch, tạo ra các tour du lịch VAC. Du khách được trải nghiệm hoạt động VAC, như bắt tôm ,cá,thu hoạch trái cây,rau,củ và thưởng thức ẩm thực được chế biến mang đâm văn hóa bàn địa, đồng thời có thể kết hợp nghỉ dưỡng “homestay”. Để phát triển VAC một cách phổ biến, cần đào tạo một đội ngũ nông dân chuyên nghiệp thay thế cho “nông dân cha truyền con nối”, một đội ngũ “thanh nông tri điền” thay cho “lão nông tri điền”. Đội ngũ nông dân chuyên nghiệp không những hiểu kỹ thuật canh tác và chăn nuôi các loại nông sản trong hệ VAC mà còn phải hiểu thị trường tiêu thụ những sản phẩm này, phải biết tổ chức quản lý các hợp tác xã của mình, chủ động liên kết với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản theo chuỗi giá trị và sản xuất theo hợp đồng.
Mặt khác, Bộ Nông nghiệp và PTNT cần có chương trình nghiên cứu và điều tra khoa học phục tráng những giống cây, con địa phương có giá trị dinh dưỡng và kinh tế tài chính cao để cấu thành nên những quy mô VAC mang truyền thống văn hóa truyền thống vùng miền, lôi cuốn người mua tiêu thụ và hành khách, như nếp Tú Lệ, gà Đông Tảo, lợn ỷ Móng Cái, vịt bầu Chợ Bờ, khoai sọ Lệ Phố, cá chắm cỏ Châu Giang ( Hà Nam ) …
Mặt khác, luật đất đai hiện hành cũng phải được sửa đổi theo hướng thừa nhận quyền sở hữu của nông dân. Luật đất đai hiện hành không được cho phép nông dân tự do quy đổi đất trồng lúa sang làm ao, nuôi cá hay làm vườn. Doanh nghiệp muốn góp vốn đầu tư lớn như trang trại Bình An với 100 hecta canh tác phải nhờ người thân trong gia đình thay mặt đứng tên trên “ sổ đỏ chính chủ ” quyền sử dụng đất nông nghiệp, do chủ trương hạn điền. Nếu doanh nghiệp làm dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư nông nghiệp thì phải trải qua rất nhiều thủ tục hành chính phiền hà : doanh nghiệp lập dự án Bất Động Sản trình cấp chính quyền sở tại phê duyệt, sau khi đã thỏa thuận hợp tác mua quyền sử dụng đất của nông dân, rồi sau đó nhà nước ra quyết định hành động tịch thu đất của nông dân và cho doanh nghiệp thuê lại. Rồi bỗng dưng, hoàn toàn có thể nhà nước ra quyết định hành động tịch thu đất để làm khu công nghiệp hay đô thị, khu nghỉ ngơi, thì doanh nghiệp nông nghiệp trắng tay, mất hàng loạt số tiền góp vốn đầu tư mua quyền sử dụng đất của nông dân và góp vốn đầu tư kiến trúc VAC, nhà xưởng dữ gìn và bảo vệ, chế biến nông sản và chỉ nhận được một khoản tiiền đền bù rất ít theo khung giá nhà nước. Điều đó làm nản lòng những nhà đầu tư lớn vào doanh nghiệp nông nghiệp, họ đành đồng ý rủi ro đáng tiếc pháp lý bằng cách nhờ người thân trong gia đình thay mặt đứng tên trên giấy chủ quyền lãnh thổ sử dụng đất nông nghiệp. Do không thừa nhận quyền sở hữu đất đai của người dân, nên thi trường mua – bán đất đai không hình thành và rất không minh bạch. Những nhà đầu tư lớn vào nông nghiệp phải gật đầu rủi ro đáng tiếc lớn về mặt pháp lý .
Vì vậy mấu chốt tiên phong của sự tăng trưởng nông nghiệp của Nước Ta nói chung và hệ sinh thái VAC nói riêng lại vẫn là yếu tố thể chế quản trị và năng lượng quản trị vương quốc của cỗ máy công quyền .
