TP – Những trống đồng cổ có cách đây hàng nghìn năm lưu giữ giá trị lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, niềm tin của dân cư Việt cổ đang được lưu giữ tại Bảo tàng cổ vật Đông Sơn ( tại số 1, đường Cù Chính Lan, phường Đông Thọ, TP Thanh Hóa ) .Cặm cụi, ghi chép những số liệu, bà Nguyễn Thị Thanh Hiền, Giám đốc Bảo tàng cổ vật Đông Sơn như chạm đúng mạch nguồn cảm hứng khi chúng tôi xin được khám phá về những trống đồng cổ đang được tọa lạc ở đây.
Bà Hiền cho biết : Bảo tàng cổ vật Đông Sơn được phép hoạt động giải trí từ tháng 5/2021. Nổi bật nhất trong tọa lạc cổ vật nơi đây chính là bộ sưu tập trống đồng với hơn 100 chiếc, trong đó có 12 trống Đông Sơn – Loại I Heger ( HI ), 16 trống Mường – Loại II Heger ( HII ) ; 2 trống loại III – trống Shan ( HIII ) ; 74 trống minh khí văn hóa truyền thống Đông Sơn ; 2 trống đồng mẫu sản phẩm nghề truyền thống cuội nguồn.
Để có được bộ sưu tập trên, số lượng trống đồng đã được sưu tầm qua các hình thức như khai quật, người dân phát hiện, mua lại của các nhà sưu tập tư nhân và hiến tặng của cá nhân, tổ chức, bà Hiền cho biết.
Theo các nhà nghiên cứu khoa học, trống HI có cách đây khoảng chừng hơn 2 nghìn năm ; trống loại HII có cách đây khoảng chừng từ 500 – 700 năm ; còn trống loại III thì sinh ra khoảng chừng thế kỷ 14-15. Theo tư liệu, năm 1924, với cuộc khai thác khảo cổ học ở di tích lịch sử Đông Sơn, Thanh Hóa, lần đầu tiên trống HI được biết đến qua một cuộc khai thác với mục tiêu nghiên cứu và điều tra khoa học. Cũng từ những cuộc khai thác di tích lịch sử Đông Sơn ở những thập niên đầu của thế kỷ XX, nền văn hóa truyền thống Đông Sơn đã được xác lập. HI luôn được gắn với nền văn hóa truyền thống Đông Sơn, do đó các nhà khoa học gọi HI là trống Đông Sơn. Sau đó, trống Đông Sơn, HII, HIII được tìm thấy ở nhiều địa phương ở Thanh Hóa từ các huyện miền núi, trung du đồng bằng đến các huyện ven biển như : Thạch Thành, Cẩm Thủy, Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Đông Sơn … Bà Hiền san sẻ, lúc bấy giờ, đơn vị chức năng đang dữ gìn và bảo vệ trống đồng cổ và hiện vật ở đây bằng giải pháp thủ công bằng tay truyền thống lịch sử. Đối với cá thể, tổ chức triển khai sưu tầm thì mỗi chiếc trống tìm được đều mang theo một câu truyện buồn, vui lẫn lộn. Và sau mỗi câu truyện ấy, hơn toàn bộ là những giá trị về lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, niềm tin đời sống của người Việt ở mỗi tiến trình được điều tra và nghiên cứu. Từ phương pháp tìm thấy trống đồng, các điều tra và nghiên cứu cho rằng người Việt cổ ở Thanh Hóa chôn trống là để chia của cho người đã khuất như một đồ tùy táng hoặc hoàn toàn có thể dùng trống là quan tài để chôn xương cốt người chết. Ngoài ra, cũng hoàn toàn có thể trống đồng được chôn xuống do tín ngưỡng, phong tục của người Mường thường đánh trống trong những dịp có sự kiện của bản, của đời người như liên hoan, tang ma …
Trên mỗi chiếc trống Đông Sơn được tìm thấy, những hoa văn, tạo hình như chim, nhà sàn, cóc…thể hiện đời sống của người dân trước đây là những cư dân nông nghiệp trồng lúa nước.
Cụ thể như, hình tượng chim cũng được dân cư nông nghiệp coi là thiêng vật quan trọng, vì vậy mà có vẻ như trống nào cũng được trang trí ở những vị trí quan trọng. Cùng với chim là hình tượng mặt trời biểu lộ tục thờ mặt trời của người dân vùng nông nghiệp. Trong khi đó, trống Mường ( HII ) được tìm thấy nhiều khu vực người Mường sinh sống ở Thanh Hóa. Nhiều nghiên cứu và điều tra cho thấy, trống Mường gắn bó với đời sống của người Mường xưa và nay … Nghệ nhân đúc đồng Lê Văn Bảy, làng Trà Đông, xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa cho biết : Ngày nay, tiếp nối truyền thống lịch sử cha ông, những chiếc trống đồng mới được sinh ra. Không chỉ đúc trống đồng tại làng nghề, các nghệ nhân Thanh Hóa đã đến nhiều nơi, tham gia nhiều sự kiện để đúc trống bằng giải pháp bằng tay thủ công. Những chiếc trống đồng nhỏ, lớn làm đồ trang trí, lưu niệm không chỉ nhiều người trong nước biết đến mà đã thành mẫu sản phẩm xuất khẩu cho nhiều nước khác trên quốc tế. Ngoài tọa lạc hơn 100 trống đồng, Bảo tàng cổ vật Đông Sơn còn tọa lạc hơn 1.000 hiện vật khác, phần đông là đồ đồng Đông Sơn, còn lại là đồ đồng thời phong kiến và mẫu sản phẩm nghề truyền thống lịch sử đúc đồng …
Cụ thể như các nhóm hiện vật: Công cụ lao động (lưỡi cày, lưỡi rìu, lưỡi câu, chì lưới); vũ khí (giáo, mũi tên, dao găm…); đồ dùng sinh hoạt (thạp, bình, nồi, âu…); nhạc khí (thanh la, chuông); đồ trang sức và nghệ thuật (vòng tay, vòng chân, hạt chuỗi…)…
Các hiện vật biểu lộ giá trị lịch sử dân tộc, đời sống, văn hóa truyền thống của người Việt xưa. Những điều tra và nghiên cứu về giá trị của trống đồng cổ, hiện vật cổ chưa dừng lại. Lưu giữ, dữ gìn và bảo vệ những trống đồng cổ, hiện vật cổ tại Bảo tàng cổ vật Đông Sơn không chỉ còn là đam mê, mà như thể nghĩa vụ và trách nhiệm với tiền nhân, lịch sử dân tộc.
Hoàng Lam
