Thực trạng quản lý chất thải rắn tại Việt Nam
TS. Đồng Anh – Thứ hai, 02/03/2020 16 : 08 ( GMT + 7 )
Theo kết quả điều tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2019, lượng chất thải rắn (CTR) sinh hoạt phát sinh từ khu vực đô thị khoảng hơn 37.000 tấn/ngày với tỷ lệ thu gom, xử lý khoảng 85%.
Lượng chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt phát sinh từ những hộ mái ấm gia đình nông thôn trong cả nước vào khoảng chừng hơn 24.000 tấn / ngày. Việc thu gom chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt tại thành phố, đô thị trong bước đầu đã có tác dụng tốt ; tuy nhiên tại nông thôn chưa được coi trọng, tỷ suất thu gom chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt khu vực nông thôn mới đạt khoảng chừng 40 % – 55 % .Nhiều khu vực nông thôn vùng sâu, vùng xa, miền núi, việc thu gom, giải quyết và xử lý chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt rất khó khăn vất vả, nhiều bãi rác tự phát hình thành chưa phân phối nhu yếu bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Phương pháp giải quyết và xử lý chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt thông dụng là chôn lấp ( 71 % lượng chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt chôn lấp ), trong đó có nhiều bãi không hợp vệ sinh, gây ô nhiễm thiên nhiên và môi trường .Về quy hoạch, so với Trung ương đã có kế hoạch Quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Bộ Xây dựng có quy hoạch vùng và quy hoạch vương quốc. Đối với địa phương, đã có 59/63 tỉnh thành đã có quy hoạch về chất thải rắn. Qua tìm hiểu trong thực tiễn, có địa phương triển khai tốt quy hoạch, nhưng có những địa phương dù đã có quy hoạch nhưng tiến hành không nghiêm, khiến quy hoạch vị phá vỡ. Ví dụ, quy hoạch một nhà máy sản xuất giải quyết và xử lý rác với khoảng cách đến khu dân cư là 500 m, nhưng sau đó, khi thực thi lại không bảo vệ. Đây chính là nguyên do dẫn đến thực trạng khiếu kiện xảy ra ở một số ít địa phương trong thời hạn gần đây .
 |
| Chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt ngày càng nhiều và gây ô nhiễm |
Về công nghệ tiên tiến giải quyết và xử lý, Nước Ta có vừa đủ những nhóm công nghệ tiên tiến, từ công nghệ tiên tiến truyền thống cuội nguồn chôn lấp đến công nghệ tiên tiến tân tiến đốt rác tạo nguồn năng lượng. Thống kê chung toàn nước, 71 % rác được giải quyết và xử lý theo công nghệ tiên tiến chôn lấp, gồm cả chôn lấp hợp vệ sinh và chôn lấp không hợp vệ sinh. Đơn cử TP.HN, có hơn 90 % rác vẫn được chôn lấp, chỉ có 10 % được đốt. Tại TP.Hồ Chí Minh, 70 % là chôn lấp, 30 % rác đốt và giải quyết và xử lý bằng công nghệ tiên tiến khác. Các tỉnh khác cũng tương tự như như vậy .Để giải quyết và xử lý rác, hữu dụng nhất là công nghệ tiên tiến đốt rác tịch thu nguồn năng lượng. Thế nhưng, công nghệ tiên tiến này cũng có điều kiện kèm theo, không phải bất kể tỉnh, thành phố nào cũng vận dụng được. Trước tiên, phải có nguồn rác đủ lớn. Hiện nay, những mô đun đốt rác phát điện chỉ vận dụng được với địa phương có nguồn rác tối thiểu từ 400 tấn / ngày đêm trở lên, doanh nghiệp mới có doanh thu. Tiếp đó, khoảng cách thu gom trên địa phận không quá xa. Nếu quá xa, ngân sách luân chuyển rất tốn kém .Theo Thứ trưởng Bộ TNMT Võ Tuấn Nhân, lượng CTR hoạt động và sinh hoạt phát sinh lúc bấy giờ tại những khu đô thị vào khoảng chừng 38.000 tấn / ngày và tại khu vực nông thôn vào tầm 32.000 tấn / ngày. Trong đó, tỷ suất thu gom, giải quyết và xử lý chất thải tại khu vực đô thị đạt khoảng chừng 85 % ; tại khu vực nông thôn còn thấp, trung bình đạt khoảng chừng 40-55 %. Công tác luân chuyển hiện còn gặp nhiều khó khăn vất vả, những bãi chôn lấp chất thải thường ở xa khu dân cư làm tăng ngân sách luân chuyển. Trong khi đó, mức phí vệ sinh thiên nhiên và môi trường thu từ những hộ mái ấm gia đình lúc bấy giờ mới chỉ chi trả được một phần cho hoạt động giải trí thu gom chất thải, không đủ để chi trả cũng như duy trì cho hoạt động giải trí luân chuyển. Phương pháp giải quyết và xử lý CTR hoạt động và sinh hoạt lúc bấy giờ hầu hết là chôn lấp, trong đó chỉ có khoảng chừng 30 % những bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Ngoài ra, trên cả nước hiện có khoảng chừng 30 cơ sở giải quyết và xử lý chất thải thành phân mùn hữu cơ ( compost ) và gần 300 lò đốt CTR hoạt động và sinh hoạt ( hầu hết là lò đốt rác cỡ nhỏ, quy mô cấp xã ). Việc góp vốn đầu tư và kiến thiết xây dựng những khu giải quyết và xử lý chất thải, những bãi chôn lấp hợp vệ sinh mới chỉ được triển khai ở một số ít tỉnh có nguồn thu ngân sách lớn .Quản lý tổng hợp chất thải rắn là cách tiếp cận kế hoạch để quản lý bền vững và kiên cố, gồm tổng thể những góc nhìn, từ phát sinh đến thu gom, trung chuyển, luân chuyển, phân loại, giải quyết và xử lý và tiêu hủy chất thải. Đây là khung tham chiếu để phong cách thiết kế và thực thi những mạng lưới hệ thống quản lý chất thải mới, cũng như để nghiên cứu và phân tích và tối ưu hóa những mạng lưới hệ thống quản lý chất thải hiện có .Theo TS. Nguyễn Trung Thắng, Viện Chiến lược chủ trương tài nguyên và thiên nhiên và môi trường, quản lý tổng hợp chất thải rắn là quản lý hàng loạt vòng đời chất thải từ khi phát sinh đến giải quyết và xử lý sau cuối. Bao gồm phòng ngừa, giảm thiểu, phân loại, thu gom, tái sử dụng, tái chế và giải quyết và xử lý ở đầu cuối, với mục tiêu bảo vệ sức khỏe thể chất con người, bảo vệ thiên nhiên và môi trường, tiết kiệm ngân sách và chi phí tài nguyên, thích ứng với đổi khác khí hậu và hướng tới sự tăng trưởng vững chắc của quốc gia .
Quản lý tổng hợp chất thải rắn phải được điều chỉnh theo các cơ chế quản lý hiệu quả, linh hoạt, thích ứng. Hệ thống quản lý cần đặt trong bối cảnh, có thể đáp ứng tốt nhất các điều kiện xã hội, kinh tế và môi trường. Đặc điểm của mô hình này là coi chất thải là tài nguyên: Tối đa hóa các cơ hội thu hồi tài nguyên ở tất cả các giai đoạn, từ giai đoạn phát sinh đến giai đoạn cuối cùng.
|
| Xử lý rác thải hoạt động và sinh hoạt đang là bài toán lớn với những đô thị tại Nước Ta |
Đây là cách tiếp cận tổng lực so với tổng thể những dòng chất thải, nên sẽ tối đa hóa quyền lợi tổng hợp trong thu gom, tái chế, giải quyết và xử lý và thải bỏ, thôi thúc việc xem xét vòng đời của loại sản phẩm và vật tư, giúp sử dụng hiệu suất cao tài nguyên hơn ; đồng thời tích hợp những giải pháp, công cụ khác nhau như chủ trương pháp lý ; kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, quản lý, kinh tế tài chính, nhận thức … ; nâng cao nghĩa vụ và trách nhiệm và vai trò của chính quyền sở tại địa phương ; khuyến khích sự tham gia của khối tư nhân ( trong thu gom, tái chế, tịch thu nguồn năng lượng, tiêu hủy ) và hội đồng ( giảm thiểu phát sinh, phân loại rác tại nguồn ) .
Những ưu tiên trong quản lý tổng hợp chất thải rắn trước hết là phòng ngừa, giảm thiểu phát sinh, sau đó là tái sử dụng, tái ch ế- thu hồi vật liệu, thu hồi năng lượng và ưu tiên cuối cùng là tiêu hủy. Qua đó, chính sách quản lý tổng hợp chất thải rắn phải tích hợp các khía cạnh gồm tiêu chuẩn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, tài chính bền vững, khuyến khích công nghệ và cải tiến công nghệ. Vai trò của các bên liên quan cũng cần được xác định một cách cụ thể.
Quản lý tổng hợp chất thải rắn là nghĩa vụ và trách nhiệm của chính quyền sở tại địa phương, Nhà nước tương hỗ kinh tế tài chính và tạo lập hành lang pháp lý, vai trò tham gia của khu vực tư nhân và hội đồng. Trong đó, công nghệ tiên tiến quản lý tổng hợp chất thải rắn phải được lựa chọn, phong cách thiết kế tương thích với đặc tính và số lượng của rác thải rắn, thích hợp với những điều kiện kèm theo kinh tế-xã hội để quản lý và vận hành .Năm năm nay, tổng lượng chất thải rắn đô thị trên quốc tế phát sinh vào tầm 2 tỷ tấn, dự báo đến năm 2030 sẽ tăng lên 2,5 tỷ tấn. Ở những nước đang tăng trưởng, tỷ suất chất thải rắn đô thị được tái chế ước tính vào tầm dưới 10 %. Về tái chế sắt kẽm kim loại, giấy, nhựa ở Trung Quốc, Ấn Độ được tái chế nhiều nhất ; riêng chất thải điện tử được tái chế khoảng chừng 84 %. Tại những nước tăng trưởng như Nhật Bản và New Zealand, chất thải trong nông nghiệp, chăn nuôi thường được tái chế thành nguồn năng lượng ở những dạng bioga, còn chất thải kiến thiết xây dựng được tái chế lên tới 99 % .TS. Nguyễn Trung Thắng cho biết, ở hầu hết những vương quốc, quản lý chất thải rắn là nghĩa vụ và trách nhiệm của chính quyền sở tại địa phương, rất ít chính quyền sở tại TW trực tiếp tương quan đến quản lý, ngoài việc phát hành chủ trương, giám sát hoặc trợ cấp. Khoảng 70 % dịch vụ chất thải được giám sát trực tiếp bởi chính quyền sở tại địa phương, phần còn lại được quản lý trải qua những cấp chính quyền sở tại khác, cơ quan liên tỉnh, những tổ chức triển khai công – tư hay những công ty tư nhân. Có tới 50 % những dịch vụ được quản lý là cơ quan công lập ; khoảng chừng 1/3 những dịch vụ thu gom về giải quyết và xử lý và chôn lấp chất thải quản lý và vận hành qua đối tác chiến lược công – tư .Hiện có tới 2/3 vương quốc đã thiết kế xây dựng lao lý pháp lý riêng về quản lý chất thải rắn, dù mức độ thực thi khác nhau. Gần 70 % vương quốc xây dựng những cơ quan có nghĩa vụ và trách nhiệm kiến thiết xây dựng chủ trương và lao lý giám sát trong nghành chất thải .Về kinh tế tài chính cho quản lý chất thải rắn, ngân sách thu gom, luân chuyển và chôn lấp hợp vệ sinh ở những nước thu nhập thấp tối thiểu khoảng chừng 35 USD / tấn và thường cao hơn mức này. Quản lý chất thải rắn chiếm khoảng chừng 20 % tổng ngân sách hoạt động giải trí của chính quyền sở tại đô thị ở những vương quốc có thu nhập thấp ; hơn 10 % so với vương quốc có thu nhập trung bình và 4 % so với vương quốc thu nhập cao. Đặc biệt, hợp tác đối tác chiến lược công tư ( PPP ) có tiềm năng giảm gánh nặng so với ngân sách nhà nước, nhưng nếu PPP không được cấu trúc và quản lý đúng cách hoàn toàn có thể dẫn đến sự thỏa hiệp về chất lượng dịch vụ .Theo TS. Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường, sống sót lớn nhất của công tác làm việc quản lý, giải quyết và xử lý chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt ở nước ta là chưa vận dụng được phương pháp tổng hợp, chưa chú trọng đến những giải pháp phân loại chất thải rắn tại nguồn, tái sử dụng và tái chế chất thải nhằm mục đích hướng tới giảm khối lượng chất thải rắn phải chôn lấp .
Việt Nam cũng đã đạt được một số kết quả, song cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý chất thải rắn. Vì vậy, Việt Nam cần tiếp cận theo nguyên tắc coi chất thải là tài nguyên; phát triển nền kinh tế tuần hoàn; tăng cường giảm thiểu phát sinh, thúc đẩy tái chế, thu hồi năng lượng; giảm chôn lấp rác.
Tuy nhiên, Nước Ta liên tục hoàn thành xong thể chế, chủ trương ; tổ chức triển khai tìm hiểu, khảo sát nhìn nhận, dự báo về tình hình phát sinh, quản lý chất thải rắn cho những vùng, miền, địa phương, từ đó lựa chọn những quy mô, công nghệ tiên tiến giải quyết và xử lý một cách tương thích. Mặt khác, phải hoàn thành xong chính sách kinh tế tài chính trong nghành này để kêu gọi sự tham gia của kinh tế tài chính tư nhân. Ở những thành phố lớn có đủ điều kiện kèm theo tăng dần mức phí, vận dụng chính sách khuyến mại trong giải quyết và xử lý chất thải rắn phát điện. Bên cạnh đó, cần chú trọng tăng trưởng ngành công nghiệp tái chế, song song với kiến thiết xây dựng cơ sở tài liệu làm cơ sở hoạch định chủ trương và kế hoạch, quy hoạch về quản lý chất thải rắn .Từ tình hình nêu trên, Thủ tướng nhà nước đã phát hành Nghị quyết số 09 ngày 3/2/2019 giao Bộ TNMT là cơ quan đầu mối, thống nhất quản lý nhà nước về CTR trên cả nước ; giao quản trị Ủy Ban Nhân Dân cấp tỉnh chịu nghĩa vụ và trách nhiệm tổng lực về yếu tố rác thải và giải quyết và xử lý rác thải trên địa phận .Thực hiện Nghị quyết số 09 của Thủ tướng nhà nước hiện, Bộ TNMT đã phát hành kế hoạch và đang tích cực tiến hành những trách nhiệm nhằm mục đích tăng cường công tác làm việc quản lý nhà nước về CTR, trong đó tập trung chuyên sâu nhìn nhận tình hình thực thi những kế hoạch, kế hoạch về CTR ; tổ chức triển khai kiểm tra, nhìn nhận tình hình công tác làm việc quản lý CTR trên khoanh vùng phạm vi cả nước ; sẵn sàng chuẩn bị nội dung để tổ chức triển khai Hội nghị toàn nước về CTR ; hoàn thành xong Đề án tiếp thị quảng cáo, nâng cao nhận thức hội đồng về CTR. Bên cạnh đó Bộ cũng đang khẩn trương kiến thiết xây dựng những Đề án : Tăng cường năng lượng quản lý CTR tại Nước Ta, tăng cường quản lý rác thải nhựa ở Nước Ta. / .
