Tình nguyện tự phát, tổ chức hoạt động tình nguyện tại các địa bàn có địa hình hiểm trở, nguy cơ cao về thiên tai, thiếu sự hỗ trợ của chính quyền địa phương… là những “lỗ hổng” vẫn còn đang tồn tại trong nhiều hoạt động tình nguyện trên cả nước. Vụ việc 3 nữ sinh Trường Đại học (ĐH) Ngoại Thương Hà Nội tử nạn trong chuyến tình nguyện tại huyện Bình Liêu, Quảng Ninh là bài học quá đắt giá cho việc rút kinh nghiệm trong tổ chức các hoạt động tình nguyện của sinh viên về sau này.
Thiếu kỹ năng ứng phó với bất thường của thiên tai
Điều dễ nhận thấy là các hoạt động sinh viên tình nguyện thường hướng tới các địa bàn xã, huyện vùng sâu, vùng xa, biên giới, nơi có địa hình hiểm trở. Đây đều là các địa bàn luôn tiềm ẩn những tai nạn bất ngờ của thiên tai như lũ quét, sạt lở đất, lũ ống… trong khi các tình nguyện viên chưa được trang bị kỹ năng ứng phó với bất thường của thiên tai. Chuyến đi tình nguyện “định mệnh” của nhóm sinh viên Trường ĐH Ngoại Thương Hà Nội cũng không nằm ngoài “quy luật” ấy.
Khi được hỏi nguyên do vì sao chọn xã Tình Húc, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh trong chương trình tình nguyện “ Mùa hè xanh ”, Bí thư Đoàn Trường ĐH Ngoại Thương – anh Nguyễn Văn Triệu cho biết : “ Chọn Tình Húc là bởi bạn đội trưởng quê ở đó, có người thân sinh sống nên thuận tiện khi tìm khu vực bảo đảm an toàn, tiện đường đi lại cho cả đội. Trước khi đi chúng tôi đã phải khảo sát địa hình, tập huấn cho những tình nguyện viên theo tiến trình khá ngặt nghèo ” .
Theo Thành Đoàn Thành Phố Hà Nội thì thời hạn gần đây, nhiều câu lạc bộ tình nguyện tự phát không do bất kỳ đoàn, hội nào quản trị cũng đang hoạt động giải trí khá rầm rộ .
Thông thường, một vài cá thể sẽ tự sáng lập và quản lý câu lạc bộ tình nguyện với những hoạt động giải trí như quyên góp áo ấm, sách vở cho trẻ nhỏ vùng cao, tổ chức triển khai những hoạt động giải trí thiện nguyện tại những TT bảo trợ xã hội … Tự tìm khu vực, tự thuê xe, tự tìm nơi ăn chốn ở …, những câu lạc bộ tình nguyện tự phát này lại lôi cuốn rất đông những sinh viên tham gia do không bị “ gò bó ” vào những lao lý, kỷ luật như trong Đoàn, Hội. Tuy nhiên, sự tự phát này cũng luôn tiềm ẩn những rủi ro đáng tiếc, tai nạn đáng tiếc thương tích giật mình so với những thành viên chỉ với những sơ sẩy, không cẩn thận nhỏ .
 |
| Một chuyến tình nguyện tại vùng cao của sinh viên. Ảnh: Nguyễn Hương |
Cần đổi mới về nội dung để tình nguyện đi vào thực chất
Hoạt động tình nguyện là một phong trào lớn của tuổi trẻ cả nước, thu hút hàng chục ngàn lượt sinh viên tham gia vào mỗi dịp hè. Bên những hiệu quả tích cực và ý nghĩa nhân văn của nó đem lại, thì sau sự việc 3 sinh viên bị tử nạn cần phải rút ra bài học sâu sắc. Theo người dân ở xã Bình Húc thì nơi xảy ra tử nạn của 3 sinh viên Trường ĐH Ngoại Thương rất nguy hiểm. Cách đây vài tháng, một học sinh đang rửa xe đạp tại đập tràn thì lũ về bất ngờ. Học sinh này không kịp chạy và bị lũ cuốn trôi.
Chị Phạm Thị Phương, ở huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh, người đã sống ở vùng lũ mấy chục năm cho biết : “ Nếu đang ở suối mà thấy nước sủi bọt đỏ lên là phải chạy thật nhanh, nếu không sẽ bị lũ ào đến cuốn đi ngay ”. Kinh nghiệm này không phải người nào ở vùng lũ cũng biết, chứ chưa nói đến những người đồng bằng, thành phố. Chính cho nên vì thế mà sinh viên tình nguyện đều thiếu kiến thức và kỹ năng nhận tín hiệu lũ về để phòng tránh .
Anh Trần Đức Thắng, một cựu sinh viên Trường ĐHKHXH&NV, người từng nhiều năm tham gia công tác làm việc tình nguyện tại vùng sâu, vùng xa cho biết : “ Đáng ngại nhất của sinh viên tình nguyện là khi đến vùng đất mới không hiểu rõ về địa hình, đường đi, lối lại, những khu vực nguy khốn như sông, suối, đặc biệt quan trọng là không có kiến thức và kỹ năng ứng phó với những trường hợp giật mình của thiên tai. Bất cập lớn nhất là đội trưởng cũng lần đầu đến vùng đất đó, chưa có nhiều kinh nghiệm tay nghề, nếu không có sự hướng dẫn, hợp tác tích cực của chính quyền sở tại địa phương thì rất dễ xảy ra tai nạn thương tâm ” .
Năm năm nay, chiến dịch Thanh niên tình nguyện Hè của tuổi trẻ Thủ đô TP.HN có sự tham gia của hàng vạn lượt người trẻ tuổi tình nguyện hoạt động giải trí tại địa phận trọng điểm là Thành Phố Hà Nội và những tỉnh, thành khu vực Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, những hòn đảo tiền tiêu của Tổ quốc và Nước CHDCND Lào .
Theo TS Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm dư luận xã hội, Viện Xã hội học thì hoạt động tình nguyện của sinh viên cần phải đi vào thực chất và đổi mới về nội dung. Các tình nguyện viên mặc áo xanh lên vùng sâu, vùng xa khám chữa bệnh về nguyên tắc là sai vì hành nghề chữa bệnh không chỉ cần bằng cấp mà còn phải có chứng chỉ. Còn xoá mù chữ thì ngành Giáo dục với bao nhiêu tiền của làm hàng mấy thập niên còn chưa làm được thì làm sao thanh niên trong vài ba tuần có thể làm được?
“ Phản biện như vậy không phải là tôi không ủng hộ những hoạt động giải trí tình nguyện. Nhưng ở đây cần chú ý quan tâm rằng, hoạt động giải trí phải đi vào thực ra và thay đổi về nội dung ” – tiến sỹ Trịnh Hòa Bình nhấn mạnh vấn đề .
Hiện nay, những hoạt động giải trí xã hội do những tổ chức triển khai Đoàn, Hội phát động dường đang dần mất đi tính mê hoặc, giới trẻ cũng bớt hồ hởi tham gia. Tổ chức Đoàn Thanh niên đang đứng trước những thử thách phải đổi khác tư duy, quản trị và nội dung hoạt động giải trí cho tương thích với điều kiện kèm theo trong thực tiễn lúc bấy giờ hơn. Chúng ta chưa mở thời cơ cho giới trẻ khiến cho những hoạt động giải trí của giới trẻ ồn ào nhưng lại xơ cứng như những ngữ cảnh được vẽ sẵn. Khi đó, những hoạt động giải trí tự phát là tất yếu xảy ra .
Bài học đau xót đã được rút ra, tuy muộn nhưng Ban thường vụ Thành đoàn TP. Hà Nội đã nhu yếu những cơ sở đoàn thường trực đang triển khai tổ chức triển khai những hoạt động giải trí tình nguyện tại tỉnh xa không tổ chức triển khai những hoạt động giải trí tình nguyện trong điều kiện kèm theo thời tiết xấu, tạm dừng hoặc đổi địa phận hoạt động giải trí với những địa phận nguy khốn, có rủi ro tiềm ẩn cao về thiên tai để bảo vệ bảo đảm an toàn cho sinh viên .
