Gốm sứ là những loại sản phẩm đã có từ truyền kiếp. Ngày xưa người ta tạo ra chén, dĩa, bình hoa gốm sứ theo giải pháp bằng tay thủ công. Thời nay, vẫn còn hầu hết doanh nghiệp sản xuất gốm sứ vẫn còn vận dụng giải pháp sản xuất thủ công bằng tay mặc dầu có những nâng cấp cải tiến đáng kể. Bài viết sẽ trình làng một dây chuyền sản xuất quá trình sản xuất gốm sứ công nghiệp rất hay mà ở đó người ta hoàn toàn có thể tạo ra hàng ngàn mẫu sản phẩm mỗi ngày với chất lượng đồng đều .
Nguyên liệu và sản phẩm nào được dùng trong quy trình sản xuất gốm sứ?
Nguyên liệu sản xuất gốm sứ chính là cao lanh, đá trường thạch, đất sét trắng. Các chuyên viên chứng minh và khẳng định rằng Nước Ta có nhiều mỏ tài nguyên chất lượng cao, hoàn toàn có thể sản xuất men và màu cho sản xuất gốm sứ. Cả nước hiện có 123 mỏ cao lanh trữ lượng 640 triệu tấn ; 184 mỏ sét đỏ trữ lượng 1.130 triệu tấn ; 39 mỏ sét trắng trữ lượng 53 triệu tấn ; 13 mỏ thạch anh và 20 mỏ cát thạch anh có tổng trữ lượng 2.130 triệu tấn ; 25 mỏ dolomit trữ lượng 800 triệu tấn .
Sản xuất gốm sứ ở Việt Nam đã trải qua nhiều thế kỷ, các công thức sản xuất xương, men, màu vẫn là những bí quyết của các làng nghề. Nguồn nguyên liệu sản xuất gốm sứ chất lượng cao, cùng với những bí quyết sản xuất lâu đời kết hợp với công nghệ hiện đại ngày nay đang tạo ra những sản phẩm gốm tinh xảo hơn, đáp ứng được nhu cầu và kỳ vọng của người sử dụng trong nước và quốc tế.
Các mẫu sản phẩm gốm sứ lúc bấy giờ rất đa dạng chủng loại, gồm nhiều chủng loại khác nhau. Từ những mẫu sản phẩm truyền thống lịch sử như những loại bình, lọ, ấm chén, bát đĩa …, lúc bấy giờ đã tăng trưởng thêm nhiều mẫu sản phẩm có giá trị cao hơn như những mẫu sản phẩm gốm sứ trang trí nội thiết kế bên ngoài, tranh gốm thẩm mỹ và nghệ thuật, đồ trang sức đẹp, sứ kỹ thuật, sứ kiến thiết xây dựng … .
8 bước trong quy trình sản xuất gốm sứ phổ biến
Bước 1: Kiểm tra chất lượng đất và nguyên liệu
Trước khi khởi đầu làm một loại sản phẩm mới, người ta sẽ nghiên cứu và điều tra kỹ, kiểm tra kỹ những loại đất cũng như nguyên vật liệu làm mẫu sản phẩm. Mục đích của tiến trình này là giúp người ta hoàn toàn có thể biết được đâu là loại đất tương thích, đạt chuẩn để tạo loại sản phẩm .
Bước 2: Thiết kế mẫu mã
Vẽ tay
Đầu tiên, người ta sẽ phác thảo mẫu mã lên giấy
Thiết kế bản vẽ 3D trên máy
Sau khi phác thảo sơ trên giấy, bước tiếp theo, người ta sẽ tạo quy mô 3D trên máy .
Sau khi có được mẫu phong cách thiết kế, bộ phận kỹ thuật sẽ thực thi định mức nguyên vật liệu thiết yếu để tạo nên một mẫu sản phẩm đó. Trong mạng lưới hệ thống ERP, người ta thường gọi là phong cách thiết kế BOM. Đây là tiến trình quan trọng bậc nhất trong những công ty sản xuất. Nó giúp trấn áp ngân sách nguyên vật liệu tốt hơn. Khi tài liệu đủ lớn, nó giúp cho việc dự trù giá tiền của loại sản phẩm đúng mực hơn .
Bước 3: Tạo khuôn
Sử dụng máy phay CNC để tạo khuôn sẽ có mẫu sản phẩm có độ đúng mực cao hơn so với việc tạo khuôn bằng tay .
Bước 4: Tạo hình bằng phương pháp dập bột
Bước 5: Nhúng men tự động bằng máy
Bước 6: Nung nhiệt độ cao
Công đoạn đốt lò, nung loại sản phẩm là một quy trình cực kỳ quan trọng. Vì nó quyết định hành động chất lượng một loại sản phẩm gốm sứ. Việc trấn áp đúng nhiệt độ kỹ thuật là yếu tố thiết yếu. Tuy nhiên, việc trấn áp nhiệt độ phụ thuộc vào rất lớn vào công nghệ lò đốt. Hiện nay, những doanh nghiệp gốm sứ Việt vẫn sử dụng lò đốt củi. Một số công ty thì đã vận dụng công nghệ lò đốt bằng gas .
Các quyền lợi khi chuyển từ lò đốt bằng củi sang gas :
– Khi áp dụng nung sản phẩm bằng gas thì thời gian nung đã giảm xuống đáng kể và có thể nung bất kỳ thời điểm trong ngày.
– Góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tiết kiệm chi phí trong quá trình sản xuất.
– Giảm đáng kể lượng sản phẩm bị hỏng trong quá trình nung.
– Chất lượng sản phẩm cao hơn
Bước 7: Kiểm tra sản phẩm
Kiểm tra độ cứng chắc của mẫu sản phẩm
Sau khi thành phẩm, người ta khởi đầu kiểm tra chất lượng của nó gồm có độ cứng chắc. Hàng loạt những thí nghiệm được diễn ra nhằm mục đích nhìn nhận khách quan nhất về chất lượng thực của loại sản phẩm .
Kiểm tra độ sốc nhiệt
Sản phẩm gốm sứ nhất là những mẫu sản phẩm như chén, dĩa liên tục tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc thấp thì khâu kiểm tra độ sốc nhiệt của mẫu sản phẩm cũng rất quan trọng .
Kiểm tra chất lượng men
Bước ở đầu cuối là kiểm tra chất lượng men bằng cách dùng vật nhọn để thử, nếu men không trày thì là men tốt .
Bước 8: In logo nhà sản xuất
Trong quá trình này còn thiếu một bước nữa đó là in logo nhà phân phối bên dưới loại sản phẩm. Nếu như in một logo lên vải hoặc giấy thì rất dễ, vì nó rất dễ bám dính. Nhưng để in được lên một mẫu sản phẩm bằng gốm sứ thì yên cầu phải có công nghệ in tốt, và mực in phải cung ứng khá nhiều tiêu chuẩn .
Các tiêu chuẩn như bảo đảm an toàn cho sức khỏe thể chất, bám tốt trên gốm sứ, màu mực chuẩn không bị biến màu dưới ảnh hưởng tác động của nhiệt, không bị biến dạng, vỡ khi gặp nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp. Trên thị trường không phải loại mực nào cũng hoàn toàn có thể phân phối được những tiêu chuẩn cao như vậy, cũng có nhưng không nhiều, và trong đó có mực TAT được nhập khẩu trực tiếp từ Nhật Bản .
Loại mực này hoàn toàn có thể cung ứng toàn bộ những nhu yếu trên, cho chất lượng cực cao, sử dụng tốt trong những môi trường tự nhiên khắc nghiệt nhất, đạt những chuẩn bảo đảm an toàn như RoHS, MSDS của quốc tế .
5 bước để tạo ra những sản phẩm gốm chất lượng nhất
Quy trình sản xuất gốm gồm nhiều quy trình, tổng kết lại gồm 5 khâu chính. Bao gồm : Làm đất ; tạo hình loại sản phẩm ; trang trí hoa văn ; tráng men và nung đốt. Đó là tiến trình mẫu sản phẩm gốm chất lượng chung của mỗi làng nghề. Tuy nhiên ở từng cụng đoạn được triển khai khác nhau tuỳ theo trình độ kinh nghiệm tay nghề .
1. Khâu làm đất (thấu đất)
Trước hết, phải chọn đất sét và đất cao lanh loại tốt. Sau đó, đất được tinh luyện qua nhiều công đoạn để lấy được đất tốt nhất sử dụng vào làm gốm.
Đất sét khi khai thác, thường bị rắn nên phải tưới nước cho no rồi dùng mai thái mỏng mảnh. Loại bỏ tạp chất ; dùng chân nhào thật kỹ rồi đắp thành từng đống lớn ; thái đi thái lại nhiều lần tạo nên đất có độ mịn, dẻo. Công đoạn này gọi là luyện đất hay thấu đất .
2. Tạo hình sản phẩm gốm (chuốt gốm)
Có 3 chiêu thức tạo hình chính là : Tạo hình trên bàn xoay ; tạo hình bằng khuôn và nặn đắp bằng tay. Cũng có những loại sản phẩm được tạo bởi sự phối hợp của cả 3 giải pháp trên. Từng giải pháp đơn cử như sau :
– Tạo hình bằng giải pháp đắp nặn bằng tay :
Kỹ thuật nặn bằng tay được biểu lộ rõ ở những con kê ; đỉnh gốm, bao nung, lon, vại, những loại linh thú, tượng …
– Tạo hình trên bàn xoay :
Đất luyện kỹ vừa, có độ dẻo. Sau đó đất được nặn thành dây dài to bằng cổ tay, người thợ chuốt ngắt từng đoạn, khoanh trũng giữa bàn xoay, chân phải đạp bàn, hai tay chuốt. Mọi mẫu sản phẩm to, nhỏ, dày, mỏng dính đều do hai bàn tay điều khiển và tinh chỉnh, không có khuôn mẫu nhất định, kích cỡ từng cỡ do mực mắt, có xô lệch nhưng không đáng kể. Tạo hình bằng bàn xoay, thường dùng để sản xuất những mẫu sản phẩm gốm có size lớn như : Chum, lọ, bình, âu …
– Tạo hình bằng khuôn :
Phương pháp tạo hình bằng khuôn thường dùng để sản xuất những loại mẫu sản phẩm có khối lượng lớn như : Bát, đĩa, chén …
3. Trang trí hoa văn
Sản phẩm gốm chất lượng được trang trí hoa văn bằng nhiều giải pháp như :
– Vẽ trên gốm ( vẽ trên men và vẽ dưới men ) :
Người thợ dùng bút lông vẽ trực tiếp trên nền mộc những hoa văn hoạ tiết. Thợ vẽ gốm phải có kinh nghiệm tay nghề cao, hoa văn họa tiết phải hài hoà với dáng gốm, những trang trí hoạ tiết này đã nâng nghề gốm lên mức nghệ thuật và thẩm mỹ, mỗi cái là một tác phẩm. Thợ gốm Bát Tràng cũng đã dùng rất nhiều hình thức trang trí khác, có hiệu suất cao nghệ thuật và thẩm mỹ như đánh chỉ, bôi men chảy màu, vẽ men màu …
Sản phẩm gốm sau khi tráng men rồi trang trí hoa văn được gọi là vẽ trên men. Trang trí hoa văn trước rồi tráng men sau gọi là vẽ dưới men. Xem cụ thể .
Gần đây, Bát Tràng Open kĩ thuật vẽ trên nền xương gốm đã nung sơ lần 1 hoặc kĩ thuật hấp hoa, một lối trang trí hình in sẵn trên giấy decal, nhập từ quốc tế. Hai kiểu này tuy đẹp nhưng không phải là truyền thống cuội nguồn của Bát Tràng. Những loại này không được coi là nghệ thuật và thẩm mỹ và phát minh sáng tạo trong di sản gốm Bát Tràng, cũng như gốm Nước Ta nói chung .
– Cắt gọt và khắc vạch mẫu sản phẩm gốm
Sản phẩm gốm sau khi chuốt xong được phơi nắng, khi nào đất se cứng thì thực thi sửa, gọt, cạo nhẵn … theo đúng ý muốn. Các cụ thể khác như : quai, tai hoặc trang trí những hình động vật hoang dã nổi, hoa lá … Tất cả đều được triển khai ở quá trình này. Khắc vạch là giải pháp trang trí hoa văn hầu hết. Người thợ gốm vẽ hoặc khắc vạch trực tiếp lên xương gốm sau đó đem nung .
– In hoa văn bằng khuôn :
Một số loại sản phẩm gốm có hoa văn khắc chìm vào xương gốm được triển khai bằng giải pháp in khuôn. Điển hình là những loại sản phẩm gốm men ngọc và gốm men hoa nâu .
4. Tráng men
Khi mẫu sản phẩm mộc đã hoàn hảo, người thợ gốm hoàn toàn có thể nung sơ bộ mẫu sản phẩm ở nhiệt độ thấp rồi sau đó mới đem tráng men hoặc dùng ngay mẫu sản phẩm mộc hoàn hảo đó trực tiếp tráng men lên trên rồi mới nung .
Người thợ gốm Bát Tràng thường chọn giải pháp tráng men trực tiếp lên trên loại sản phẩm mộc hoàn hảo. Sản phẩm mộc trước khi đem tráng men phải được làm sạch bụi bằng chổi lông. Những mẫu sản phẩm mà xương gốm có màu trước khi tráng men phải có một lớp men lót để che bớt màu của xương gốm, đồng thời cũng phải đo lường và thống kê tính năng của mỗi loại men định tráng lên từng loại xương gốm, nồng độ men, thời tiết và mức độ khó của xương gốm …
Kĩ thuật tráng men có nhiều hình thức như phun men, dội men lên mặt phẳng cốt gốm cỡ lớn, nhúng men so với loại gốm nhỏ nhưng thông dụng nhất là hình thức láng men ngoài mẫu sản phẩm, gọi là “ kìm men ”, và khó hơn cả là hình thức “ quay men ” và “ đúc men ” .
Quay men là hình thức tráng men bên trong và bên ngoài mẫu sản phẩm cùng một lúc, còn đúc men thì chỉ tráng men trong lòng mẫu sản phẩm. Đây là những thủ pháp tráng men của thợ gốm Bát Tràng, vừa là kĩ thuật vừa là nghệ thuật và thẩm mỹ, được bảo tồn qua nhiều thế hệ, thậm chí còn đã từng là tuyệt kỹ trong nghề nghiệp ở đây .
5. Nung đốt sản phẩm gốm
Đây là quy trình quan trọng quyết định hành động sự thành công xuất sắc hay thất bại của một mẻ gốm. Có nhiều loại lò được sử dụng. Nhưng phổ cập là lò cóc và lò bầu, gần đây là lò hộp .
Nhiên liệu đun là củi, than cám hoặc gas. Tuỳ theo mỗi loại lò và mỗi dạng gốm cụ thể mà thời gian nung và nhiệt độ nung cũng khác nhau. Gốm đất nung ở nhiệt độ từ 600 – 900 độ C, gốm sành nâu từ 1100 – 1200 độ C, gốm sành xốp từ 1200 – 1250 độ C, gốm sành trắng từ 1250-1280 độ C và đồ sứ từ 1280 – 1350 độ C.
Từ khóa :
- Quy trình sản xuất gốm sứ công nghiệp
- Giáo trình công nghệ sản xuất gốm sứ pdf
- Công nghệ sản xuất gốm sứ
- Nguyên liệu sản xuất gốm sứ
- Sách Công nghệ sản xuất gốm sứ
- Dây chuyền sản xuất gốm sứ
Nội dung tương quan :
