Ảnh minh họa. Nguồn : Internet .
Bàn về các phương án thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở Việt Nam
Bài viết này sẽ chỉ rõ sự thiết yếu phải thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở Nước Ta, nghiên cứu và phân tích cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải và đề xuất kiến nghị giải pháp thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở Nước Ta .
Sự cần thiết phải thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở Việt Nam
Thu phí bảo vệ môi trường ( BVMT ) đối với khí thải là thiết yếu ở Nước Ta bởi những nguyên do sau đây :
Một là, xuất phát từ tầm quan trọng của không khí đối với đời sống con người và sự tăng trưởng kinh tế-xã hội .
Môi trường có tầm quan trọng đặc biệt quan trọng đối với sự tồn vong và tăng trưởng của xã hội loài người. Trong số những yếu tố của môi trường thì không khí hoàn toàn có thể coi là yếu tố quan trọng số 1. Ô nhiễm không khí gây ra nhiều bệnh nguy khốn cho con người. Theo báo cáo giải trình Tình trạng Không khí toàn thế giới năm 2020 công bố ngày 21/10/2020, ô nhiễm không khí gây ra 7 triệu ca tử trận sớm mỗi năm, trong đó khoảng chừng 4 triệu ca tử trận xảy ra ở khu vực châu Á-Thái Tỉnh Bình Dương .
Ô nhiễm không khí ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất con người và tăng trưởng kinh tế tài chính, gây thiệt hại cho nền kinh tế tài chính toàn thế giới khoảng chừng 5 nghìn tỷ USD mỗi năm ( Thanh Lâm, 2020 ). Điều này cho thấy, ở Nước Ta nói riêng và những nước nói chung, cần vận dụng đồng thời nhiều giải pháp để bảo vệ chất lượng không khí, gồm có cả những giải pháp hành chính, giáo dục và kinh tế tài chính. Thu phí BVMT đối với khí thải là một giải pháp kinh tế tài chính để giảm thiểu những hành vi gây ô nhiễm không khí, thôi thúc những nhà phân phối sử dụng công nghệ tiên tiến giải quyết và xử lý khí thải và tạo nguồn kinh phí đầu tư khắc phục ô nhiễm môi trường, do khí thải gây ra .
Hai là, xuất phát từ tình hình ô nhiễm không khí ở Nước Ta .
Ở nước ta, cùng với sự tăng trưởng kinh tế-xã hội, chất lượng môi trường không khí tại những thành phố lớn, 1 số ít khu công nghiệp, làng nghề đang ngày càng suy giảm. Mức độ ô nhiễm không khí nhìn chung là rất nghiêm trọng. Tình trạng ô nhiễm không khí do bụi tại những đô thị lớn rất đáng lo lắng. Kết quả quan trắc từ những trạm đo đại diện thay mặt cho thấy, hàm lượng bụi đều vượt quá QCVN 05 : 2009 / BTNMT từ 2 đến 5 lần và có xu thế ngày càng ngày càng tăng. Nhiều khu vực tại những thành phố lớn như TP.HN, TP. Hồ Chí Minh đều trong thực trạng bị nhiễm bụi, đặc biệt quan trọng là ở những khu vực có công trường thi công thiết kế xây dựng và những nút giao thông vận tải quan trọng, nơi có lưu lượng xe và phương tiện đi lại giao thông vận tải lớn .
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường ( 2020 ), chỉ số chất lượng không khí tại một số ít đô thị như Thành Phố Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh có nhiều thời gian ở mức xấu với chỉ số AQI từ 150 đến 200, có khi vượt 200 tương tự mức rất xấu ( Thanh Lâm, 2020 ). Thực trạng ô nhiễm không khí trên đặt ra một bài toán cấp bách phải vận dụng nhiều giải pháp để bảo vệ không khí, trong đó, thu phí BVMT là một giải pháp cần được xem xét .
Ba là, thu phí BVMT đối với khí thải để hiện thực hóa chủ trương tăng trưởng kinh tế tài chính song song với BVMT của Đảng và Nhà nước ta .
BVMT đã được Đảng và Nhà nước ta rất chăm sóc và là quan điểm xuyên suốt trong quy trình chỉ huy quốc gia. Chiến lược tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội quá trình 2001 – 2010 được trải qua tại Đại hội Đại biểu toàn nước lần thứ IX của Đảng liên tục chủ trương đồng nhất về BVMT với quan điểm “ Phát triển nhanh, hiệu suất cao và bền vững và kiên cố, tăng trưởng kinh tế tài chính song song với thực thi tân tiến, công minh xã hội và BVMT ”. Tiếp đó, Chiến lược tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội tiến trình 2011 – 2020 được trải qua tại Đại hội Đại biểu toàn nước lần thứ XI của Đảng xác lập quan điểm “ Phát triển kinh tế tài chính – xã hội phải luôn coi trọng bảo vệ và cải tổ môi trường, dữ thế chủ động ứng phó với đổi khác khí hậu ” .
Để cụ thể hóa chủ trương BVMT trong Chiến lược tăng trưởng kinh tế-xã hội tiến trình 2011 – 2020, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã phát hành Nghị quyết số 24 – NQ / TW ngày 6/6/2013 về “ Chủ động ứng phó với biến hóa khí hậu, tăng cường quản trị tài nguyên và BVMT ” ( Lê Xuân Trường, 2017 ). Như vậy, thu phí BVMT đối với khí thải là thiết yếu để triển khai chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước về tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .
Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải
Nguyên tắc chung đánh thuế/phí bảo vệ môi trường
Nguyên tắc chung của của đánh thuế hoặc phí BVMT là “ Người gây ô nhiễm trả tiền ”, bởi lẽ người gây ô nhiễm được hưởng quyền lợi ( doanh thu đối với nhà phân phối, kinh doanh thương mại và quyền lợi đối với người tiêu dùng ) thì phải chi trả ngân sách cho việc khắc phục hậu quả do hành vi gây ô nhiễm đó. Đây là lẽ công minh tất yếu. Để thực thi được nguyên tắc này, cần xác lập được tác nhân ô nhiễm, ước tính ngân sách của những hoạt động giải trí khắc phục hậu quả của hành vi gây ô nhiễm .
Xét theo nguồn gốc gây ô nhiễm thì tác nhân gây ô nhiễm không khí là những khí thải trong quy trình sản xuất công nghiệp hoặc sản xuất nông nghiệp, trong quy trình hoạt động và sinh hoạt của con người như : khí thải xe hơi, bụi từ những khu công trình kiến thiết xây dựng, khói bụi chất tạo nhiệt ship hàng hoạt động và sinh hoạt dân cư …
Xét theo sự hoạt động của đối tượng người dùng gây ô nhiễm thì có nguồn khí thải động và nguồn khí thải tĩnh. Nguồn khí thải động là nguồn khí thải từ những phương tiện đi lại giao thông vận tải vận tải đường bộ thải ra. Phát thải khí ô nhiễm từ hoạt động giải trí giao thông vận tải vận tải đường bộ là nguồn gây ô nhiễm không khí lớn nhất ở đô thị. Lượng phương tiện đi lại giao thông vận tải tăng nhanh gọn tại những đô thị là nguồn hầu hết gây ra ô nhiễm những khí ô nhiễm như : CO, NOx, hơi xăng dầu ( HmCn, VOCs ), bụi chì, benzen và bụi PM2, 5. Ước tính cho thấy, hoạt động giải trí giao thông vận tải góp phần tới gần 85 % lượng khí CO, 95 % lượng VOCs ( Thanh Lâm, 2020 ) .
Nguồn khí thải động của việc đốt cháy nguyên vật liệu động cơ vận tải tích hợp với nguồn khí thải của bụi do những phương tiện đi lại vận tải đường bộ chở vật tư kiến thiết xây dựng. Nguồn khí thải tĩnh là nguồn khí thải từ những xí nghiệp sản xuất sản xuất công nghiệp. Các hoạt động giải trí này đã thải ra một lượng lớn bụi, khí SO2, CO và NO2 gây tác động ảnh hưởng xấu đến chất lượng không khí đô thị. Trong số những ngành sản xuất, luyện kim lại tạo ra lượng khí CO rất lớn. Còn những nhà máy sản xuất nhiệt điện lại góp phần chính những khí thải NO2 và SO2. Hoạt động của những hộ mái ấm gia đình như đun nấu bằng than, dầu, củi cũng góp thêm phần gây ô nhiễm không khí đô thị, mặc dầu không lớn so với những nguồn khác ( Nguyễn Đăng Anh Thi, 2020 ) .
Xác định trường hợp thu thuế hay phí bảo vệ môi trường
Khi đã xác lập được đúng mực chất gây ô nhiễm không khí và tác nhân tạo ra chất gây ô nhiễm không khí thì yếu tố tiếp theo là phải xác lập được khối lượng khí thải gây ô nhiễm và nồng độ chất ô nhiễm gây ô nhiễm trong khí thải làm cơ sở xác lập nghĩa vụ và trách nhiệm kinh tế tài chính của chủ thể gây ô nhiễm. Đối với những trường hợp không hề giám sát khối lượng và nồng độ chất gây ô nhiễm trong khí thải thì không hề thu phí BVMT mà phải thu thuế BVMT. Thuế BVMT đánh vào loại sản phẩm mà quy trình sản xuất và tiêu dùng gây ô nhiễm môi trường, ví dụ điển hình như : xăng, dầu, than đá …
Đối với những trường hợp hoàn toàn có thể thống kê giám sát được khối lượng và nồng độ chất gây ô nhiễm môi trường thì hoàn toàn có thể và nên thu phí BVMT. Việc thu phí BVMT trực tiếp vào khí thải có ảnh hưởng tác động trực tiếp đến hành vi xả thải, bởi lẽ phí BVMT đối với khí thải đánh trực tiếp vào khối lượng và nồng độ chất gây ô nhiễm môi trường trong khí thải nên có tác động ảnh hưởng buộc đơn vị sản xuất phải lựa chọn công nghệ sạch hơn để giảm phí phải nộp hoặc phải nộp phí cho Nhà nước .
Trong trường hợp khoản phí BVMT cao hơn ngân sách giải quyết và xử lý khí thải trước khi phát thải thì người sản xuất đương nhiên lựa chọn giải pháp giải quyết và xử lý khí thải. Nếu người sản xuất không giải quyết và xử lý khí thải thì phải nộp phí BVMT. Khi đó, Nhà nước có nguồn kinh tế tài chính để khắc phục ô nhiễm môi trường do khí thải gây ra .
Thực tiễn chính sách thuế/phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở một số nước
Nhằm giảm thiểu khí thải ô nhiễm ra không khí, hầu hết những vương quốc trên quốc tế đều đánh thuế hoặc phí BVMT đối với nguồn xả thải làm ô nhiễm không khí. Một số vương quốc đánh thuế vào chất mà quy trình sử dụng sẽ tạo ra khí gây ô nhiễm môi trường. Phổ biến trong nhóm này là những nước đánh thuế nguồn năng lượng đánh vào xăng, dầu, than đá hoặc thuế carbon. Rất nhiều nước trên quốc tế đánh khoản thuế này như : Pháp, Anh, Tây Ban Nha, Đức, Hà Lan, Canada … ( ESCAP, 2017 ) .
Một số vương quốc thu phí vào khí thải gây ô nhiễm không khí như : Mỹ thu phí BVMT đối với bụi tổng, SO2, NO2 ; Nhật Bản thu phí BVMT đối với SO2 ( mức phí xác lập theo khối lượng xả thải và nhờ vào vào từng vùng tiếp đón ) ; nước Australia, Thụy Điển, Pháp, Bungari, Estonia, Hungary, Latvia, Ba Lan, Rumania đều thu phí khí thải đối với SO2, NO2 ( ESCAP, 2017 ) …
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy, thực tiễn những nước trên quốc tế đều sử dụng thuế hoặc phí để tạo nguồn ngân sách Giao hàng hoạt động giải trí khắc phục để tái tạo, hồi sinh môi trường bởi ô nhiễm không khí, do khí thải gây ra. Việc thu thuế hoặc phí BVMT cũng góp thêm phần thôi thúc những nhà phân phối hạn chế sử dụng những loại nguyên vật liệu, nguyên vật liệu gây ô nhiễm môi trường ; lựa chọn công nghệ tiên tiến sản xuất sạch hơn và nâng cao ý thức BVMT của những tổ chức triển khai và cá thể trong xã hội .
Cơ sở pháp lý thu phí bảo vệ môi trường ở Việt Nam
Hệ thống pháp lý hiện hành của Nước Ta đã có không thiếu địa thế căn cứ pháp lý cho việc phát hành pháp luật đơn cử về phí BVMT đối với khí thải. Cụ thể như : Điều 43 Hiến pháp năm 2013 lao lý : “ Mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ và trách nhiệm BVMT ” ; Khoản 8, Điều 4, Luật BVMT năm năm trước pháp luật về nguyên tắc BVMT : ” Tổ chức, hộ mái ấm gia đình, cá thể gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái và khủng hoảng môi trường phải khắc phục, bồi thường thiệt hại và nghĩa vụ và trách nhiệm khác theo lao lý của pháp lý ” ; Khoản 1, Điều 148, Luật BVMT năm năm trước pháp luật : “ Tổ chức, cá thể xả thải ra môi trường hoặc làm phát sinh tác động ảnh hưởng xấu đến môi trường phải nộp phí BVMT ” ; Phí BVMT đối với khí thải được lao lý tại Mục IX Phụ lục số 1 Danh mục phí, lệ phí cụ thể hóa Điều 4 Luật Phí số 97/2015 / QH13 và thẩm quyền pháp luật đơn cử là nhà nước .
Như vậy, Hiến pháp năm 2013, Luật BVMT, Luật Phí và lệ phí đã có không thiếu cơ sở phát hành đơn cử pháp luật để thực thi thu phí BVMT đối với khí thải ở Nước Ta. Để thực thi thu phí BVMT đối với khí thải ở Nước Ta, cần điều tra và nghiên cứu phát hành Nghị định của nhà nước về phí BVMT đối với khí thải .
Trao đổi các phương án thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải ở Việt Nam
Từ cơ sở triết lý và thực tiễn về phí BVMT đối với khí thải nêu trên, hoàn toàn có thể xác lập những nguyên tắc chung xác lập giải pháp thu phí BVMT đối với khí thải ở Nước Ta là : ( 1 ) Người gây ô nhiễm trả tiền ; ( 2 ) Chỉ thu phí BVMT nếu có công cụ kỹ thuật đo lường và thống kê được khối lượng và nồng độ chất gây ô nhiễm trong khí thải trong mối đối sánh tương quan với ảnh hưởng tác động gây ô nhiễm môi trường mà khí thải gây ra ; ( 3 ) Mức phí tương ứng với ngân sách khắc phục ô nhiễm môi trường do khí thải gây ra ; ( 4 ) Xác định nghĩa vụ và trách nhiệm phí BVMT đối với khí thải phải tính đến toàn diện và tổng thể nghĩa vụ và trách nhiệm thuế, phí có tương quan đến BVMT của một đối tượng người tiêu dùng đơn cử .
Trên cơ sở những nguyên tắc thu phí BVMT đối với khí thải nêu trên và xét trong thực tiễn những nguồn khí thải gây ô nhiễm môi trường ở Nước Ta, hoàn toàn có thể thấy có 2 giải pháp cơ bản thu phí BVMT đối với khí thải ở Nước Ta .
Phương án 1 : Thu phí BVMT đối với toàn bộ những loại khí thải gây ô nhiễm môi trường ở Nước Ta, gồm có : Khí thải từ phương tiện đi lại giao thông vận tải, bụi từ những khu công trình thiết kế xây dựng, khí thải từ xí nghiệp sản xuất sản xuất công nghiệp, khí thải hoạt động và sinh hoạt dân cư. Phương án này có ưu điểm là diện điều tiết rộng, bao quát hết những nguồn gây ô nhiễm không khí nên công minh trong điều tiết và kêu gọi tốt nhất nguồn kinh tế tài chính để khắc phục ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, từ những nguyên tắc thu phí BVMT đã nêu trên cho thấy phát sinh 1 số ít hạn chế và 1 số ít vướng mắc cần xem xét, đó là :
Thứ nhất, không hề giám sát trực tiếp khối lượng khí thải ra môi trường đối với khí thải của phương tiện đi lại giao thông vận tải do phương tiên giao thông vận tải luôn hoạt động khi phát thải .
Thứ hai, nếu thống kê giám sát gián tiếp khối lượng khí thải ra môi trường đối với khí thải của phương tiện đi lại giao thông vận tải thì có những giải pháp sau mà mỗi giải pháp đều phát sinh những vướng mắc khó khắc phục như : ( 1 ) Nếu thu vào giá cả của xăng dầu, thì xử lý được sự tương ứng về khối lượng xăng, dầu sử dụng khi phương tiện đi lại hoạt động nhưng sẽ bất hài hòa và hợp lý ở phương diện công nghệ tiên tiến xe khác nhau thì mức độ gây ô nhiễm khác nhau ; đồng thời, xăng dầu hiện đã chịu thuế BVMT – tức là đã có khoản thu với mục tiêu tương tự như phí BVMT ; ( 2 ) Nếu thu theo chu kỳ luân hồi kiểm định xe cơ giới thì không trọn vẹn thương thích giữa lượng xăng dầu sử dụng của phương tiện đi lại, do thời hạn kiểm định phương tiện đi lại cơ giới lao lý theo quãng thời hạn sử dụng phương tiện đi lại mà không lao lý theo quãng đường vận động và di chuyển của phương tiện đi lại ; đồng thời, rất khó lao lý mức thu cho tương thích với công nghệ tiên tiến của xe để bảo vệ phản ánh đúng mức độ gây ô nhiễm môi trường, do khí thải phương tiện đi lại giao thông vận tải gây ra do sự phong phú và tăng trưởng nhanh gọn của những loại công nghệ tiên tiến động cơ .
Thứ ba, chưa có công cụ kỹ thuật thống kê giám sát bụi từ những khu công trình kiến thiết xây dựng, do vậy, chưa có cơ sở xác lập địa thế căn cứ tính phí BVMT đối với nguồn gây ô nhiễm này .
Thứ tư, khí thải từ đốt nguyên vật liệu trong hoạt động và sinh hoạt dân cư không nhiều và ngày càng có khuynh hướng giảm do đời sống của dân cư ngày càng nâng lên, việc sử dụng than đá, dầu, củi cũng ngày một giảm. Trong khi đó, việc đo lường và thống kê trực tiếp khí thải từ hoạt động giải trí này là không khả thi. Nếu muốn thu phí đối tượng người tiêu dùng này thì cần đánh gián tiếp tính trên than đá, dầu, củi .
Thứ năm, việc xác lập thu phí BVMT đối với khí thải cần tính đến tổng thể và toàn diện nghĩa vụ và trách nhiệm thuế / phí có tương quan đến đối tượng người tiêu dùng gây ô nhiễm để tránh tạo ra sự bất bình đẳng trong điều tiết thu nhập. Chẳng hạn như : Phương án thu phí BVMT đối với khí thải từ phương tiện đi lại giao thông vận tải cần tính đến yếu tố là : trong số những phương tiện đi lại giao thông vận tải thì xe hơi chở người dưới 24 chỗ đã chịu thuế tiêu thụ đặc biệt quan trọng – một khoản thuế có một phần đặc thù hướng đến BVMT. Đồng thời, xăng dầu cũng là một trong những loại sản phẩm chịu thuế BVMT. Đạo lý của việc đánh thuế BVMT đối với xăng dầu là do quy trình gây ô nhiễm môi trường do sử dụng xăng dầu thải ra không khí .
Phương án 2 : Thu phí BVMT đối với khí thải công nghiệp. Không thu phí BVMT đối với khí thải phương tiện đi lại giao thông vận tải, khí thải khu công trình kiến thiết xây dựng và khí thải hoạt động và sinh hoạt. Phương án này là khả thi do có giải pháp kỹ thuật, có công nghệ tiên tiến và công cụ kỹ thuật để thống kê giám sát khối lượng và nồng độ khí thải gây ô nhiễm môi trường từ những nhà máy sản xuất sản xuất công nghiệp .
Theo giải pháp này, khí thải công nghiệp chịu phí BVMT là khí thải có chứa những thành phần sau : Bụi tổng ; Nitơ điôxit ( NO2 ) ; Lưu huỳnh dioxit ( SO2 ) ; Carbon monoxit ( CO ) .
Số phí BVMT phải nộp bằng tổng số phí tính cho từng chất gây ô nhiễm có trong khí thải, theo công thức sau :
T = Mbụi tổng x Pbụi tổng + MNO2x PNO2 + MSO2x PSO2 + MCOx PCO
Trong đó :
– T : Tổng số phí phải nộp ( đồng ) .
– Mbụi tổng, MNO2, MSO2, MCO : Khối lượng tương ứng của bụi tổng, NO2, SO2 và CO ( m3 ) .
– Pbụi tổng, PNO2, PSO2, PCO : Mức phí tương ứng đối với bụi tổng, NO2, SO2 và CO ( đồng / m3 ) .
Khối lượng tính phí là khối lượng khí thải thống kê giám sát bởi công cụ giám sát theo tiêu chuẩn pháp luật bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền lắp ráp và giám sát tại những xí nghiệp sản xuất sản xuất công nghiệp .
Để thực thi giải pháp này, cần có lao lý và tiến trình giám sát ngặt nghèo việc lắp ráp và quản lý và vận hành thiết bị giám sát khối lượng và nồng độ chất ô nhiễm chịu phí trong khí thải, để bảo vệ xác lập đúng khối lượng khí thải và chất gây ô nhiễm trong khí thải làm cơ sở tính phí BVMT .
Như vậy, xem xét tổng thể và toàn diện từ cơ sở lý luận đến thực tiễn và những điều kiện kèm theo kỹ thuật thì nên lựa chọn giải pháp 2 khi thực thi thu phí BVMT đối với khí thải ở Nước Ta. Đồng thời, cần chú ý quan tâm rằng, việc thu phí BVMT đối với khí thải chỉ là một trong những công cụ nhằm mục đích BVMT. Để bảo vệ môi trường không khí trong lành cho đời sống con người cần thực thi đồng nhất nhiều công cụ : hành chính, giáo dục và kinh tế tài chính .
Tài liệu tham khảo:
1. Lê Xuân Trường (2017), “Phát huy vai trò của chính sách tài chính trong bảo vệ môi trường”, Tạp chí Tài chính, số, tháng 7/2017;
2. Nguyễn Đăng Anh Thi ( 2020 ), “ Phí khí thải và thuế bảo vệ môi trường : Những điều không ổn ”, Tuổi trẻ trực tuyến, https://tuoitre.vn/phi-khi-thai-va-thue-baove-moi-truong-nhung-dieu-khong-on-1489621.htm ;
3. Thanh Lâm ( 2020 ), “ Thế giới đang đương đầu với thực trạng ô nhiễm không khí trầm trọng ”, Trang tin điện tử Hội đồng lý luận Trung ương, http://hdll.vn/vi/tin-tuc/the-gioi-dang-doi-mat-voi-tinh-trang-o-nhiem-khong-khi-nghiemtrong.html ;
4. Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, United Nations ( 2017 ), Evironment Tax Reform in Asia and the Pacific
