Ấn tượng đầu tiên của nhiều người về những quả măng cụt là loại quả vỏ cứng, chát nhưng ruột lại thơm, ngọt mát. Măng cụt là loại trái cây được dùng phổ biến tại khu vực Châu Á, các nước láng giềng Việt Nam như Thái Lan, Mã Lai, Indonesia… cũng là những nước trồng nhiều loại quả này. Ở Việt Nam thì măng cụt được trồng chủ yếu ở miền Nam tại các tỉnh thuộc khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long. Măng cụt là loại quả cho năng suất cao và doanh thu tốt nên rất nhiều người trồng măng cụt, tuy nhiên cần phải biết kỹ thuật trồng và chăm sóc măng cụt nhằm đạt chất lượng mùa vụ tốt.
Kiến thức sơ lược về măng cụt
Măng cụt là một trong những loại trái cây được nhiều người ưa thích. Măng cụt có bắt nguồn từ các nước Myanma, Malaysia, Thái Lan, Indonesia… chủ yếu tập trung phát triển mạnh nhất ở các vùng quốc gia nhiệt đới gió mùa như vùng châu Á. Cây măng cụt sinh sống và phát triển ưa nhiệt đới, ẩm.
- Măng cụt có thân cây giống thân gỗ như nhãn hay vú sữa, khá to và cao khi nhiều năm tuổi.
- Chiều cao trung bình mỗi cây măng cụt trưởng thành khoảng 10m.
- Cây măng cụt thuộc dạng tán rộng, tròn, nhiều cành và nhiều lớp lá dày, lá màu xanh thẫm, cỡ trung.
- Rễ măng cụt thuộc rễ nông (chủ yếu ở trên mặt đất) và phát triển rễ khá chậm.
- Trái măng cụt vừa lòng bàn tay, không quá to hay nhỏ.
- Vỏ rất cứng và chát.
- Phía cuống vỏ có 5-6 cánh trông rất đẹp mắt.
- Ruột măng cụt chia thành các múi, có hạt bé hoặc không có hạt. Vị ngọt thanh, hơi chua rất nhẹ của măng cụt luôn để lại ấn tượng rất sâu.
- Măng cụt ra hoa vào đợt tháng 3 hàng năm và thu hoạch từ tháng 5 tới tháng 8 hàng năm.
Măng cụt được sử dụng và yêu thích không đơn thuần chỉ vì có mùi vị ngon ngọt mà còn có nhiều hiệu quả cho người sử dụng. Măng cụt có những thành phần vitamin rất tốt giúp chống căng thẳng mệt mỏi, giảm huyết áp, cân đối dịch dạ dày, giúp cải tổ làn da và cân đối nhịp tim, nhịp thở … Ngoài ra, măng cụt cũng có tác dụng trong làm thuốc chống viêm, chữa tiêu chảy, hen suyễn …
Măng cụt ở Việt Nam được trồng nhiều tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long và Đông Nam Bộ – nơi có đất phù sa màu mỡ và nhiệt độ nóng ẩm quanh năm rất tương thích với điều kiện phát triển của cây.
Điều kiện sinh thái để măng cụt phát triển
Cây măng cụt ưa nhiệt cao. Nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng là khoảng 25 – 35 độ C. Vượt ngưỡng nhiệt độ trên cây vẫn có thể sinh trưởng nhưng sự phát triển sẽ bị ảnh hưởng lớn, thêm vào đó, khả năng sinh hoa đậu quả là điều khá khó khăn. Nếu dưới 50 độ C, cây sẽ chết hoàn toàn.
Cây măng cụt hoàn toàn có thể sinh trưởng ở nhiều loại đất khác nhau nhưng tăng trưởng tốt nhất nếu trồng bằng loại đất sét giàu hữu cơ, tầng canh tác dày, thoát nước tốt và gần nguồn nước tưới. Mặc dù sinh trưởng tốt vùng Đồng bằng Sông Cửu Long tuy nhiên măng cụt không thích hợp trên vùng đất mặn hoặc đất bị nhiễm mặn. Cây măng cụt tương thích với khí hậu nhiệt đới gió mùa có nhiệt độ và nhiệt độ cao, phối hợp với lượng mưa lớn .
Bộ rễ của măng cụt nông, ngắn và tăng trưởng yếu, chậm nên cần được quang hợp đủ để nhanh tăng trưởng. Tuy nhiên, nếu là cây con thì măng cụt lại không ưa sáng nên cần có lưới che trong râm để tiện tăng trưởng. Khi cây đang trong quy trình tiến độ đầu tăng trưởng ( chưa thu hoạch ), cây cần được bón khá đầy đủ phân lân, đạm, kali. Khi cây có quả, cần bón thêm phân bón NPK. Để hoàn toàn có thể thu hoạch, cây măng cụt thường được chăm nom từ 6 – 8 năm .
Cách nhân giống cây măng cụt phổ biến
Hai cách nhân giống măng cụt phổ biến nhất hiện nay là gieo hạt và ghép cành.
Gieo hạt
Đối với phương pháp gieo hạt nên chọn những hạt to, mẩy từ những quả chín không bị sâu bệnh. Kế đó tiến hành tách bỏ phần thịt bao quanh hạt sau đó rửa sạch và đem gieo vào bầu hoặc liếp ướm cây.
Đối với bầu ươm
- Sử dụng giá thể chất xốp như tro trấu và xơ dừa.
- Sau khi gieo hạt, cần tưới nước giữ ẩm và che nắng cẩn thận.
- Khoảng 25 – 30 ngày sau hạt sẽ nảy mầm.
Đối với dùng liếp ươm
- Làm bằng đất nhỏ, tơi xốp và trộn thêm ít trấu lên mặt liếp.
- Liếp có độ rộng 1 – 1,2m, cao 20 – 30cm.
- Gieo hạt cách nhau 20cm và hàng cách nhau 20 – 25cm.
- Phủ lên một lớp đất mỏng hoặc xơ dừa, rơm… tưới nước giữ ẩm và che nắng cẩn thận.
- Sau khi cây nảy mần khoảng 2,5 – 3 tháng thì chuyển cây sang bầu mới.
Khi cây lớn, triển khai chuyển cây con sang bầu lớn hơn để cây tăng trưởng rễ. Lúc này bà con cần cẩn trọng để không làm tổn thương rễ của cây. Bộ rễ của cây măng cụt khá yếu nếu gây tổn thương bộ rễ ảnh hưởng tác động không tốt đến quy trình tăng trưởng .
Ghép cành
Đối với phương pháp ghép cành, có thể ghép giống cây quanh năm khi tiện tuy nhiên để tốt nhất nên thực hiện vào mùa mưa nhằm tăng tỷ lệ thành công.
Dụng cụ ghép cành bao gồm: dao ghép cành, dây nilon tự hủy, gốc ghép, cành ghép.
Lưu ý: Cần chọn những cây khoảng 2 năm tuối có trụ gốc thẳng, phát triển khỏe mạnh, không có bệnh, không bị sâu bệnh hại tấn công, ngoài ra chiều cao của cây giống cần đạt tối thiếu 60cm (tính từ mặt bầu ươm). Cành ghép nên chọn những cành có 3 – 4 cặp lá, cành khỏe, không sâu bệnh và tốt nhất là cành nên có kích thước tương đối với gốc ghép.
Cách thực hiện:
- Cắt bỏ phần ngọn tại gốc ghép cây, để lại khoảng 10 – 13cm.
- Sử dụng dao sắc chẻ dọc thân gốc ghép khoảng 2 – 2,5cm.
- Ở cành ghép cắt bỏ 1/3 phiến lá
- Ở phần gốc cành ghép, vát theo hình nêm dài bằng vết chẻ ở trên gốc ghép.
- Dùng dây nilon tự hủy quấn chặt vết ghép, dùng túi nilon đủ lớn để chụp ngọn ghép lại và sau đó bộc kín ở phía dưới.
- Khoảng 20 ngày sau, tháo túi nilon và trong khoảng 25 – 30 ngày, tháo phần dây cuốn còn lại.
- Sau khi ghép bà con cần che nắng và tưới nước đầy đủ, khoảng 2,5 – 3 tháng thì có thể đưa ra trồng cây mới.
Phương pháp trồng cây măng cụt
Tùy vào thiên nhiên và môi trường, địa hình và những điều kiện kèm theo tự nhiên của vùng trồng mà lên kế hoạch giám sát tỷ lệ trồng và cách sẵn sàng chuẩn bị đất trồng khác nhau. Mật độ trung bình cây cách nhau 7 – 10 m tương ứng với 100 – 200 cây / ha .
Thông thường, ở khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long nếu trồng theo cách đắp ụ thì cần chú ý quan tâm bồi ụ thật kỹ để tránh thực trạng đất bị sạt lỡ ảnh hưởng tác động đến bộ rễ của cây. Những khu vực có địa hình thấp nên thực thi xẻ liếp, đào mương để tối ưu năng lực thoát nước, nâng cao tầng canh tác đất để tránh ngập úng .
Quy cách hố trồng: Đào với khoảng cách từ 60 x 60 x 60cm đến 80 x 80 x 80cm. Khi làm bồn xong, bón lót 2 – 3kg phân bón hữu cơ mỗi gốc. Đảo đều với đất, tưới nước để giữ ẩm cho đất và chờ sau 20 – 30 ngày mới xuống giống sẽ giúp cây có điều kiện tốt nhất để phát triển và tăng khả năng đề kháng với sâu bệnh hại.
Cách bón phân cho cây măng cụt
Giai đoạn cây con: mỗi năm bón từ 5 – 10kg phân chuồng + NPK 15-15-15 mỗi gốc. Liều lượng phân bón:
- Năm 1: 0,3-0,5 kg/cây/năm
- Năm 2: 0,5 – 0,7 kg/cây/năm
- Năm 3: 0,7 – 1 kg/cây/năm
- Năm 4: 1 – 1,5 kg/cây/năm
Giai đoạn cây ra trái:
- Lần 1 (sau khi thu hoạch trái xong): NPK 20-5-6 kết hợp 20 – 30kg phân chuồng/cây
- Lần 2 (trước khi cây ra hoa 30 – 40 ngày): NPK 20-20-15 lượng bón 1 – 2 kg/cây
- Lần 3 (khi cây vừa đậu trái): NPK 17-7-21 lượng bón 2 – 3kg/cây
Sâu bệnh hại trên cây măng cụt
1. Xì mủ, sượng trái
Bệnh này thường thấy dấu hiệu trên vỏ trái măng cụt. Khi nhiễm bệnh, vỏ trái sẽ bị xì mủ, bị sượng phần ruột bên trong và không còn vị ngọt ban đầu. Thời điểm 2-3 tuần trước khi thu hoạch nếu có mưa liên tục và mưa lớn rất dễ làm bệnh này phát tán. Bệnh xì mủ làm hỏng chất lượng quả, giảm giá trị của thu hoạch và gây hại dinh dưỡng của cây.
2. Thán thư
Bệnh thán thư ở măng cụt thường thấy ở lá, quả và cành cây. Bệnh này bùng phát nhanh và mạnh vào mỗi mùa mưa khi có độ ẩm cao. Dấu hiệu nhận biết rất rõ rệt trên lá khi có xuất hiện những đốm đen trắng nhỏ li ti được bao bọc bởi các vòng xung quanh chính là những tế bào lá bị hỏng. Bệnh gây hại dinh dưỡng của cây.
3. Sâu vẽ bùa
Sâu vẽ bùa thường diễn ra từ những đợt lá còn non, giảm sinh trưởng và sức sống của cây. Loại sâu này thường gây hại khi buổi tối, vẽ và đục các đường ở lớp biểu bì lá để hút diệp lục. Lâu dần, lá bị khô hoàn toàn và mất khả năng quang hợp, bị rụng lá. Ngoài ra, cây măng cụt thường xuyên có nhiều bệnh khác như đốm rong, nhện đỏ…
Lời kết
Hi vọng những chia sẻ trên về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây măng cụt sẽ mang lại cho các bạn, đặc biệt là bà con nông dân có thêm những kiến thức quan trọng để trồng măng cụt đúng cách, hiệu quả và có một mùa bội thu.
