Lâu nay, dư luận thường nói nhiều đến kỹ thuật di truyền, đặc biệt là di truyền con người, nhân bản vô tính, tế bào gốc và cả các sản phẩm chuyển gen… Bên cạnh nhưng ưu điểm, dư luận đang lo ngại mặt trái của các kỹ thuật này, đặc biệt là khi nó bị lợi dụng, vượt quá tầm kiểm soát của con người.
Kỹ thuật di truyền con người là gì?
Kỹ thuật di truyền con người ( Genetic Engineering of Humans ) hay kỹ thuật nhân bản mở màn trở nên sôi động từ khi những nhà khoa học giải thuật xong hệ gen người và sinh ra những tế bào gốc. Với vận tốc tăng trưởng của ngành công nghiệp di truyền, người ta sợ rằng trong tương lai nó sẽ bị tận dụng, làm đổi khác những vật tư di truyền hay ADN trong khung hình người, tạo ra những mẫu sản phẩm không đúng quy luật tự nhiên. Ví dụ như siêu nhân hay những đứa trẻ được “ phong cách thiết kế trước ”. Nghĩa là mục tiêu nghiên cứu và điều tra này bị tận dụng, ngược lại với tiềm năng chữa bệnh hay làm việc thiện, tạo ra những công cụ chống lại loài người .
Hiểm họa từ kỹ thuật GEH do sử dụng sai mục đích (ảnh minh họa).
Kỹ thuật di truyền con người hay kỹ thuật nhân bản đã từng được đề cập trong những tác phẩm khoa học viễn tưởng, gọi tắt là kỹ thuật GEH. Sử dụng một cơ cấu tổ chức sinh vật dạng virut đưa vào trong một gen mới và sau đó đưa vào khung hình người. Gen mới này xâm nhập những tế bào người và tự nó sao chép tạo ra một gen mới trọn vẹn ngay bên trong hệ gen con người. Các tác phẩm khoa học viễn tưởng thường miêu tả kỹ thuật nói trên đã tạo ra những đột biến ác mộng. Có 2 sự lựa chọn về ứng dụng kỹ thuật nhân bản di truyền : Ứng dụng mang tính thể xác ( Somatic application ), nhắm vào những bộ phận hay những gen, không làm biến hóa trứng hoặc tinh trùng. Ứng dụng này mang tính tích cực, được dùng để điều trị những căn bệnh rối loạn mang tính di truyền, những gen khuyết tật được thay thế sửa chữa khuyết tật mà không tác động ảnh hưởng đến hệ gen chung của người bệnh. Điều này hoàn toàn có thể hiểu, nó không làm biến hóa hoặc truyền lại cho những thế hệ tương lai, đổi khác di truyền chỉ dừng lại ở mức chữa bệnh cho từng thành viên .
trái lại với ứng dụng mang tính thể xác, ứng dụng nhắm vào trứng và tinh trùng, gọi là ứng dụng dòng tinh trùng ( Germline application ), gọi tắt GA. Trong ứng dụng này, dòng tinh trùng cũng hoàn toàn có thể được sử dụng để tạo ra những phôi quá trình đầu, hậu quả làm đổi khác gen ở mức tế bào và gây đổi khác hệ gen của khung hình. Quá trình biến hóa này sẽ truyền lại mang tính thừa kế cho thế hệ tương lai. Nhiều người cho rằng nhân bản di truyền hệ gen người hoàn toàn có thể dẫn đến sự chia rẽ loài, mất hoặc giảm năng lực giao phối với người không qua kỹ thuật HGE, hay người truyền thống lịch sử và nguy khốn hơn, giống người mới này sẽ tiến công lại người sinh học, không tự xếp mình ngang hàng với giống người lúc bấy giờ .
Tuy xếp chung với kỹ thuật nhân bản nhưng kỹ thuật nhân bản vô tính ADN người ( Human DNA Cloning ) lại có tới 3 dạng khác nhau, nhân bản ADN, nhân bản liệu pháp và nhân bản vô tính sinh sản. Sản phẩm cừu Dolly được những nhà khoa học Anh tạo ra là nhân bản vô tính. Có hai dòng bổ trợ cho nhân bản vô tính : một là nhân bản ADN tức là nhân bản ADN để chuyển ADN thành loại sản phẩm tự sao chép bên trong những tế bào chủ ngoại lai và dạng kia là nhân bản phôi thai hay nhân bản liệu pháp. Nhân bản phôi thai cũng đang bị tranh cãi vì nó tạo ra duy nhất phôi thai người mặc dầu chỉ để điều tra và nghiên cứu khoa học .
Những sản phẩm người đã bị thay đổi về mặt di truyền
Theo BBC, tháng 5/2001 các chuyên gia ở Viện Y học sinh sản St. Barnabas ở New Jersey Mỹ cho biết đã tạo được 30 bào thai bằng kỹ thuật GEH (15 ca sinh được thực hiện tại Mỹ) cho những phụ nữ vô sinh bằng cách sử dụng gen hiến tặng của nhóm phụ nữ khỏe mạnh. Hai đứa trẻ đã được thử nghiệm dương tính với một lượng nhỏ gen bổ sung mà không được kế thừa từ cha mẹ. Khi được 1 tuổi, qua thử nghiệm vật liệu di truyền cho thấy, chúng mang 2 ADN ty thể (Mitochondria DNA), các ty thể ADN được kế thừa từ người mẹ. Ngoài ra, qua thử nghiệm ADN của hai đứa trẻ này còn cho thấy chúng có hai mẹ, điều này xảy ra giống như chuyển giao ty thể có trong tự nhiên. Mặc dù thành công nhưng nghiên cứu nói trên đã bị cộng đồng khoa học phản đối, đặc biệt là việc bổ sung gen có thể làm thay đổi dòng tinh trùng của đứa trẻ trong tương lai. Điều này có nghĩa, thế hệ tương lai sẽ bị ảnh hưởng do pha trộn ADN ty thể, làm tăng gấp đôi vật liệu ADN và dẫn đến làm tăng bệnh tật. Hiện tượng trên được chuyên môn gọi là mitochondrial heteroplasmy, hay hiện tượng đồng giới ty thể, căn bệnh có thể phát sinh bất cứ lúc nào trong cuộc đời con người.
Sản phẩm kỹ thuật di truyền GEH .
Ngoài mẫu sản phẩm trên, năm 2000, những nhà khoa học Nhật Bản còn gieo trồng thành công xuất sắc tinh trùng trong phòng thí nghiệm dùng cho mục tiêu nhân bản liệu pháp, chữa bệnh vô sinh cho con người. Tháng 9/2001, nhóm chuyên viên ở ĐH Y khoa Sun Yat-Sen, Quảng Châu Trung Quốc, Trung Quốc đã đưa ADN của một đứa trẻ vào trong một trứng thỏ rỗng sau đó cho tăng trưởng thành phôi người. Mục đích là tạo ra những mô cấy ghép dùng cho liệu pháp chữa bệnh, những tế bào nhân bản sau đó được dùng để tạo những tế bào gốc .
Mối nguy hiểm của kỹ thuật GEH
Sở dĩ kỹ thuật này bị dư luận lên án là do mục đích ứng dụng không mang tính nhân đạo. Trong thực tế, kỹ thuật di truyền con người được xem là mang tính kỳ thị, nó đã từng được Đức quốc xã trước đây thí nghiệm trên những người Do Thái tại các trại tập trung hồi Chiến tranh thế giới thứ II. Đến đầu năm 90 thế kỷ trước, nhiều quốc gia đã lên tiếng phản đối dự án này, kể cả Đức – nơi tiên phong cho ra đời đạo luật có tên Đạo luật bảo vệ phôi thai (EPA). Nhiều quốc gia châu Âu cũng đã ban hành các đạo luật cấm nhân bản tương tự, đặc biệt là dùng kỹ thuật di truyền bằng mầm và nhân bản vô tính.
( Theo TSW, 1/2014 )
Khắc Nam
