- Cải thiện kỹ năng truyền thông trong giáo dục sức khỏe Phạm Vũ Thiên Vũ Ngọc Dũng
- Các kỹ năng nào cần chăm sóc khi truyền thông – giáo dục sức khỏe ? • Lắng nghe tích cực • Kỹ năng nói / thuyết trình • Kỹ năng đặt câu hỏi • Phản hồi / nhận xét • Kỹ năng kể chuyện • Sử dụng phim ảnh để truyền thông • Kỹ năng thuyết phục
- Kỹ năng
lắng nghe tích cực Thế nào là lắng nghe tích cực ? • Nghe và chớp lấy được thông tin mà người tiếp xúc với mình trình diễn • Lắng nghe là kỹ năng rất quan trọng trong quy trình tiếp xúc, lắng nghe giúp : – Thể hiện sự thân thiện, tôn trọng người cùng trao đổi – Nắm bắt được quan điểm, quan điểm của đối tượng người dùng trước khi trao đổi
- Lắng nghe tích
cực (tiếp)
Thể hiện lắng nghe tích cực như thế nào?
• Giữ ánh mắt thân thiện, bao quát đến đối
tượng (keep eye contact) – nhìn vào mắt
người nói, và bao quát người nói, không nhìn
chằm chằm, không nhìn quá lâu vào cơ thể
người nói
- Lắng nghe tích cực ( tiếp ) • Tỏ thái độ lắng nghe : – Biểu cảm trên nét mặt tương thích với câu truyện, trường hợp mà người nói trình diễn ( mỉm cười, … ) – Gật đầu nhẹ, bộc lộ sự chăm sóc, tán đồng … • Quan sát thái độ của người nói, có những biểu cảm cho biết thái độ của người nói : – Thích thú – Quan tâm – Buồn chán – Khó chịu – Mệt mỏi • Sử dụng phản hồi nội dung, tóm tắt yếu tố theo cách khác
- Kỹ năng đặt câu hỏi • Sử dụng câu hỏi mở “ ra làm sao, tâm lý gì về … tại sao … ” • Tránh sử dụng câu hỏi đóng, câu hỏi dẫn dắt “ có / không ” ; “ có phải không ? ” / đúng không ? ”
- Kỹ năng thuyết trình • Chuẩn bị trình diễn : có dàn ý đơn cử cho phần trình diễn, sẵn sàng chuẩn bị những ví dụ, câu truyện, trường hợp để minh họa • Trình bày lần lượt từng yếu tố : yếu tố tôi trình diễn có 3 ý, ý thứ nhất là … ý thứ hai là … ý thứ ba là … cách này giúp người nghe dễ nhớ yếu tố • Tránh trình diễn lặp đi, lặp lại … trình diễn không trật tự, sẽ là rối và người nghe bị hạn chế năng lực ghi nhớ thông tin • Sử dụng ví dụ, câu truyện, trường hợp để minh họa, làm rõ và tạo sự mê hoặc của yếu tố được trình diễn
- Kỹ năng thuyết trình ( tiếp ) • Sử dụng âm lượng vừa phải, tương thích với khoảng trống và số lượng người nghe • Âm điệu : chú ý quan tâm âm điệu, tiết tấu để lôi cuốn người nghe, tránh nói túc tắc, nên sử dụng giọng nói thật, tránh sử dụng kỹ xảo để biến hóa âm điệu • Tốc độ nói : vừa phải, đặc biệt quan trọng với những vùng miền, có giọng nói khác nhau
- Kỹ năng thuyết trình • Kiểm tra mức độ lắng nghe : – quan sát thái độ người nghe, nếu người nghe biểu lộ sự stress, buồn chán, mất tập trung chuyên sâu cần phải đổi khác cách trình diễn, tăng cường ví dụ, dẫn chứng, liên hệ trong thực tiễn của người nghe – Đặt câu hỏi để xem người nghe có hưởng ứng và chăm sóc không – Ngừng nói để xem thái độ và sự tập trung chuyên sâu của người nghe
- Kỹ năng phản hồi Tâm lý người nhận phản hồi • Sợ bị chê, bị nhìn nhận Người phản hồi cần : • Khen trước • Nhận xét – góp ý sau
- … phản hồi
(tiếp)
Khả năng tiếp nhận
• Không thể tiếp nhận quá
nhiều thông tin cùng một lúc
Người phản hồi cần: • Nhận xét lần lượt từng vấn
• Chỉ phản hồi 2-3 vấn đề trong đề, không nhảy cóc từ ý này
một lần, không nên cố gắng sang ý khác
đưa quá nhiều vấn đề • Ví dụ: nhân xét nội dung, rồi
nhân xét cách thực hiện, sau
đó là thái độ
- … phản hồi ( tiếp ) Tâm lý người nhận phản hồi • Không đồng ý ngay những điểm hạn chế của mình Người phản hồi cần : • Chuẩn bị vật chứng đơn cử để thuyết phục • Phản hồi dựa vào dẫn chứng
- … phản hồi ( tiếp ) Tâm lý người nhận phản hồi • Thích được khen nhưng … khen vống cũng không phải là cách khuyến khích tốt Người phản hồi cần : • Nhận xét mang tính xây • Khen đúng, tương thích với dựng, tương hỗ để người trong thực tiễn … được phản hồi cải tổ • Không khen lấy được và kỹ năng, kỹ năng và kiến thức chê lấy được
- Kỹ năng thuyết phục • Cách duy nhất để buộc một người làm bất kể điều gì là khiến cho họ thích làm điều đó ( Dale Carnegie )
- Kỹ năng thuyết phục ( tiếp ) • Đặc tính và quyền lợi : – Đặc tính : là đặc thù của loại sản phẩm – Ví dụ : khám sàng lọc tiểu đường, hiệu suất cao xét nghiệm, tính tiện ích của xét nghiệm – Lợi ích : việc khám sàng lọc có quyền lợi gì – Mọi sự kiện hành vi đều có tính hai mặt nên ngược lại với quyền lợi có được từ hành vi hoặc loại sản phẩm người ta sẽ có những điểm bất lợi gì khi triển khai hành vi hoặc mua mẫu sản phẩm đó – Khi thuyết phục cần tập trung chuyên sâu vào lý giải rõ đặc tính của mẫu sản phẩm / hành vi và quyền lợi có được của việc triển khai hành vi / hoặc chọn mẫu sản phẩm đó
- Kỹ năng thuyết phục ( tiếp ) • Lợi ích / trở ngại : Tại sao tôi lại cần bỏ ra 20 nghìn đồng để khám sàng lọc đái tháo đường và tăng huyết áp, tôi vẫn khỏe mà ? Lợi ích Trở ngại / bất lợi Phát hiện sớm được bệnh tật Mất tiền khám sàng lọc Dễ dự trữ được những biến Mất thời hạn, Mất công mất chứng nặng của bệnh việc giá thành khám thấp, điều trị dự Vẫn thấy mình khỏe mạnh phòng thấp ngân sách điều trị khi phát hiện muộn và biến chứng sẽ rất lớn
- Kỹ năng kể
chuyện
• Kể chuyện giúp làm phần trình bày trở nên
sinh động, có dẫn chứng cụ thể
• Tăng tính hấp dẫn và khả năng thuyết phục
người nghe
• Ví dụ: kể chuyện một người bệnh đã gặp
những khó khăn gì trong điều trị bệnh
- Kỹ năng kể chuyện ( tiếp ) • Chuẩn bị câu truyện / ví dụ : đủ thông tin cần đưa đến cho người nghe, lược bỏ cụ thể, thông tin thừa. Bỏ thông tin cá thể nếu câu truyện đó nhạy cảm hoặc có năng lực gây ra tẩy chay, phân biệt đối xử • Sử dụng câu truyện trong quy trình giáo dục sức khỏe : – Cách 1 : trong quy trình trình diễn, câu truyện / ví dụ được sử dụng để minh họa, như : “ tất cả chúng ta vừa trao đổi về tai hại của đái tháo đường, tôi xin kể một trường hợp để tất cả chúng ta thấy rõ hơn về những mối đe dọa của bệnh, ở … có một bác năm đó 45 tuổi, rất khỏe mạnh … “ – Cách 2 : kể chuyện để gợi mở yếu tố, với cách này, người kể chuyện sẽ kể trước câu truyện, sau đó đặt câu hỏi để mọi người cùng tâm lý và sắp xếp những cụ thể có trong câu truyện để nêu ra được những yếu tố .
- Sử dụng phim ảnh trong truyền thông • Cách dùng 1 : Dùng để minh họa – Sau khi trình diễn yếu tố chiếu một đoạn phim, hoặc đưa hình ảnh để minh họa – Ưu điểm : dễ làm, thói quen chung của nhiều người làm truyền thông – Nhược điểm : làm người nghe thụ động, không cần tâm lý nhiều
- Sử dụng phim ảnh trong truyền thông ( tiếp ) • Cách 2 : sử dụng phim, ảnh để khởi đầu luận bàn / trao đổi – Chiếu đoạn phim / hình ảnh – Đặt câu hỏi cho người xem cùng trao đổi – Ưu điểm : làm tăng tính dữ thế chủ động của người nghe tăng tâm lý về yếu tố được truyền thông
