1. Ôn tập cách lập dàn ý bài văn tự sự
Câu hỏi 1: Để chuẩn bị lập dàn ý cho bài văn tự sự, anh chị cần làm những công việc gì?
– Cần hình thành ý tưởng sáng tạo và dự kiến diễn biến :
+ Hình thành ý tưởng sáng tạo về đề tài, chủ đề, nhân vật chính, toàn cảnh khoảng trống, thời hạn
+ Dự kiến hướng tăng trưởng của câu truyện, những sự kiện quan trọng của cốt truyện
Câu hỏi 2 : Dàn ý của bài văn tự sự gồm mấy phần, trách nhiệm của từng phần :
– Dàn ý bài văn tự sự gồm 3 phần : mở bài, thân bài, kết bài : + Mở bài : ra mắt câu truyện ( thực trạng, khoảng trống, thời hạn, nhân vật )
+ Thân bài : những vấn đề và cụ thể chính trong câu truyện
+ Kết bài : kết thúc câu truyện ( hoàn toàn có thể nêu cảm nghĩ hoặc một chi tiết cụ thể thật rực rỡ, ý nghĩa )
Câu hỏi 3 : Theo anh chị, có những cách mở bài nào trong bài văn tự sự :
– Mở bài trong bài văn tự sự hoàn toàn có thể làm theo nhiều cách khác nhau :
+ Cách 1 : Giới thiệu thực trạng khoảng trống, thời hạn và nhân vật chính
VD : Ngày xưa, có hai vợ chồng một lão nông nghèo đi ở cho nhà một phú ông. Họ hiền lành, cần mẫn nhưng đã ngoài năm mươi tuổi mà chưa có lấy một mụn con. Một hôm, người vợ vào rừng lấy củi. Trời nắng to, khát nước quá, thấy cái sọ dừa bên gốc cây to đựng đầy nước mưa, bà bèn bưng lên uống. Thế rồi, về nhà, bà có mang ( Kể lại chuyện Sọ Dừa )
+ Cách 2 : Mở bài theo cách hồi cố : VD : Một buổi sáng, mọi người còn đang chìm trong giấc ngủ, bỗng có tiễng khóc thút thít vang lên. Hỏi ra mới biết đó là tiếng khóc buồn bã của một cô bé không biết quý tình bạn. Khi mọi người đến động viên, san sẻ, cô bé đã kể lại câu truyện của mình trong nuối tiếc và ân hận ( Kể lại câu truyện Cô bé không biêt quý tình bạn )
+ Cách 3 : Mở bài từ việc rút ra một bài học kinh nghiệm : VD : Đọc sách, tôi rất thích một câu nói của nhà văn người Úc : “ Không có gì là tuyệt vời, có chăng chỉ là sự tôn vinh mà thôi ”. Đúng, thử hỏi trong tất cả chúng ta có ai dám tự nói mình chưa mắc lỗi dù chỉ một lần không ? Tôi cũng vậy, có lẽ rằng tôi không hề quên lỗi lầm mình gây ra hôm đó, khiến người tôi yêu quý nhất – mẹ tôi, buồn lòng … ( Kể lại một kỉ niệm thâm thúy của em )
Câu 4 : Khi viết phần thân bài của bài văn tự sự, anh ( chị ) cần chú ý quan tâm những điều gì ?
– Cần quan tâm sắp xếp cách sắp xếp những sự kiện, chọn sự kiện và cụ thể tiêu biểu vượt trội và lựa chọn ngôi kể : + Sắp xếp những sự kiện trong bài văn tự sự hoàn toàn có thể theo trật tự thời hạn hoạc trộn lẫn trạt tự thời hạn, tuy nhiên cần chú ý quan tâm mối quan hệ nhân quả giữa những chi tiết cụ thể, sự kiện để bảo vệ tính lô gic của câu truyện .
+ Cần quan tâm lựa chọn sự kiện và chi tiết cụ thể tiêu biểu vượt trội. Đó là vấn đề, cụ thể có tính năng dẫn dắt câu truyện, tô đậm tính cách nhân vật, tập trung chuyên sâu bộc lộ chủ đề câu truyện .
+ Cần sử dụng ngôi kể thống nhất trong toàn bài. Có hai ngôi kể chính trong bài văn tự sự : Kể theo ngôi thứ 3 : Người kể đứng ngoài, quan sát và kể lại câu truyện một cách khách quan ( VD : Cách kể chuyên của những truyện Tấm Cám, Truyện ADV và MCTT trong SGK )
Kể theo ngôi thứ nhất : Người kể là một trong số nhân vật của câu truyện, thường xưng tôi. Theo đó câu truyện được kể theo cách nhìn chủ quan của người kể. ( VD : Tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa, Chiếc lược ngà được kể theo cách nay ). Khi kể theo ngôi thứ nhất cần quan tâm hạn chế trường nhìn của nhân vật ( những gì nhân vật không biết thì không kể ), đồng thời khai thác tâm ý, cách nhìn nhận của nhân vật so với từng sự kiện .
Câu hỏi 5 : Có thể kết bài theo những cách nào ?
– Kết bài bằng cách nêu kết thúc truyện : VD : Quan cho thuyền vào xem, chẳng ngờ đó chính là vợ mình. Hai vợ chồng gặp nhau, mừng mừng tủi tủi. Đưa vợ về nhà, quan trạng mở tiệc mừng mời bà con đếnchia vui, nhưng lại giấu vợ trong nhà không cho ai biết. Hai cô chị thấy thế khấp khởi mừng thầm, tranh nhau kể chuyện cô em rủi ro đáng tiếc ra chiều thương tiếc lắm. Quan trạng không nói gì, tiệc xong mới cho gọi vợ ra. Hai cô chị nhìn thấy cô em thì xấu hổ quá, lén bỏ ra về rồi từ đó bỏ đi biệt xứ. ( Kể lại truyện Sọ Dừa )
– Kết bài bằng cách nêu một cụ thể thật rực rỡ, có ý nghĩa
VD : Trọng Thủy cứ ngồi đó hàng chục ngày đêm. Và rồi không biết tự khi nào. Chàng đã hóa thành người đá. Sau này hàng mấy trăm năm, có người lặn xuống Biển Đông mò ngọc quý vẫn còn nhìn thấy một tảng đá hình người âu sầu khổ nãođang dang hai cánh tay ra như cầu xin ai đó một điều gì. ( Kể lại cuộc hội ngộ của Mị Châu và Trọng Thủy dưới thủy cung )
– Kết bài bằng cách nêu bài học kinh nghiệm và cảm nghĩ của bản thân
VD : Đến giờ đây đã ba năm trôi qua, mảnh giấy đó vẫn nằm yên trong tủ đồ của mẹ. Tôi yêu mẹ vô cùng, và tự nhủ sẽ không khi nào để mẹ buồn nữa. Tôi cũng rút ra được bài học kinh nghiệm quý báu : Khi bạn biết xin lỗi cha mẹ, bạn sẽ có nhiều hơn một thứ bạn đang có, đó là tình thương ( Kể lại một kỉ niệm thâm thúy )
2. Hệ thống bài tập củng cố kĩ năng lập dàn ý bài văn tự sự :
* Đề bài 1 : Sau khi tự tử ở giếng Loa Thành, xuống thủy cung, Trọng Thuỷđã tìm gặp lại Mị Châu. Những vấn đề gì đã xảy ra ? Hãy kể lại câu chuyệnđó .
Gợi ý : Đây là loại đề nhu yếu kể chuyện tưởng tượng và phát minh sáng tạo. Để làm tốt loại bài này cầnn phát huy năng lực tưởng tượng liên tưởng ( những vấn đề, những cụ thể để tạo thành diễn biến ). Yêu cầu những chi tiết cụ thể, vấn đề phải bảo vệ lôgic, phải tương thích với tâm lí, tính cách của những nhân vật. Không những thế cách xử lý được đưa ra cũng phải làm hài lòng người đọc .
Có thể tìm hiểu thêm một dàn ý dưới dây : ( A ) Mở bài
– Sau khi an táng cho vợ, Trọng Thủy ngày đêm buồn rầu khổ não .
– Một hôm đang tắm, Trọng Thủy nhìn thấy bóng Mị Châu ở dưới nước bèn
Nhảy xuống giếng ôm nàng mà chết .
( B ) Thân bài
( 1 ) Trọng Thủy lạc xuống Thủy cung .
– Vì trong lòng luôn ôm nỗi nhớ Mị Châu nên sau khi chết, linh hồn Trọng
Thủy tự tìm đến thủy cung .
– Miêu tả cảnh cảnh ở dưới thủy cung ( hoàng cung nguy nga lộng lẫy, người
Hầu đi lại rất dông … ) .
( 2 ) Trọng Thủy gặp lại Mị Châu .
– Đang ngơ ngác thì Trọng Thủy bị quân lính bắt vào đại điện .
– Trọng Thủy được đưa đến quỳ trước mặt một người mà lính hầu gọi là
Công chúa .
– Sau một hồi lục vấn, Trọng Thủy kể rõ mọi sự tình. Lúc ấy Mị Châu cũng
Rưng rưng nước mắt .
( 3 ) Mị Châu kể lại chuyện mình và trách Trọng Thủy .
– Mị Châu chết, được vua Thủy Tề nhận làm con nuôi .
– Mị châu cứng rắn nặng lời phê phán oán trách Trọng Thủy .
+ Trách chàng là người phản bội .
+ Trách chàng gieo bao đớn đau cho hai cha con nàng và quốc gia .
– Mị Châu nhất quyết cự tuyệt Trọng Thủy rồi cả hoàng cung tự nhiên biến mất .
( 4 ) TrọngThuỷ còn lại một mình : Buồn rầu, khổ não, Trọng Thủy mong ước nước biển ngàn năm sẽ xóa sạch lầm lỗi của mình .
( C ) Kết bài
Trọng Thủy hóa thành một bức tượng đá vĩnh viễn nằm lại dưới đáy đại dương .
* Lưu ý : Người viết hoàn toàn có thể vẫn dựa vào dàn ý nêu trên nhưng hoàn toàn có thể chọn nội dung câu truyện khác, ví dụ :
– Trọng Thủy và Mị Châu gặp gỡ nhau. Hai người tỏ ra ân hận. Nhưng rồi họ quyết định hành động từ bỏ mọi chuyện ở dương gian để sống đời sống vợ chồng niềm hạnh phúc nơi đáy nước .
– Mị Châu gặp Trọng Thủy. Nàng phân rõ lí tình về những chuyện lúc hai người còn sống. Hiểu lời vợ, Trọng Thủy tỏ ra ân hận, nhận tổng thể lầm lỗi về mình. Hai người hứa hẹn sẽ làm những điều tốt đẹp để bù đắp những lầm lỗi trước kia .
* Đề 2 : Kể lại một kỉ niệm thâm thúy của anh ( chị ) về tình cảm mái ấm gia đình ,
Tình bạn, tình thầy trò theo ngôi kể thứ nhất .
Gợi ý : Kể niệm được chọn cần có tinh lọc ( phải quan trọng, phải giàu ấntượng và giàu cảm hứng ). Khi kể cần chú ý quan tâm bảo vệ đúng ngôi người kể ( ngôi thứ nhất ) .
Có thể tìm hiểu thêm dàn ý như sau :
( A ) Mở bài
– Giới thiệu mối quan hệ của bản thân với người mà mình đã có được kỉ
Niệm giàu ấn tượng và sâu sắc (ông bà, cha mẹ, bạn bè, thầy cô…).
– Kể lại thực trạng phát sinh kỉ niệm ấy ( trong một lần về thăm quê, trong
Một lần cùng cả lớp đi chơi, đi học nhóm hoặc trong một lần được điểm tốt ,
Hay một lần mắc lỗi được thầy cô rộng lượng nghiên cứu và phân tích và tha thứ … ) .
( B ) Thân bài
( 1 ) Giới thiệu chung về tình cảm của bản thân với người mà ta sắp xếp
( tình cảm gắn bó lâu bền hay mới gặp, mới quen, mới được thầy ( cô ) dạy bộ
Môn hay chủ nhiệm … ) .
( 2 ) Kể về kỉ niệm .
– Câu chuyện diễn ra vào khi nào ?
– Kể lại nội dung vấn đề .
+ Sự việc xảy ra thế nào ?
+ Cách ứng xử của mọi người ra sao ?
Ví dụ : Vào giờ kiểm tra, tôi không học thuộc bài nhưng không nói thật .
Tôi tìm đủ lí do để chối quanh co ( do mẹ tôi bị ốm … ). Nhưng không ngờ hôm
Trước cô có gọi điện cho mẹ trao đổi về tình hình học tập của tôi. Nhưng ngay
Lúc ấy cô không trách phạt. Để giữ thể diện cho tôi, cô mời tôi cuối giờ ở lại để
“ hỏi thăm ” sức khỏe thể chất của mẹ tôi …
– Kỉ niệm ấy đã để lại trong bản thân điều gì ? ( Một bài học kinh nghiệm, thêm yêu quý
ông bà, bạn hữu, thầy cô hơn … ) .
( C ) Kết bài
– Nhấn mạnh lại ý nghĩa của kỉ niệm ấy .
– Tự hào và niềm hạnh phúc vì có được người ông ( bà, cha mẹ, bạn, thầy cô … )
Như thế .
* Đề bài 3 : Hãy kể lại câu truyện Tấm Cám theo ngôi kể của nhân vật Cám
Gợi ý : – Cần bảo vệ những sự kiện chính của câu truyện
– Cần chú ý quan tâm kể theo điểm nhìn nhân vật : lược bỏ những sự kiện mà Cám không tận mắt chứng kiến, lồng cách nhìn, tâm trạng của Cám vào từng sự kiện
A, Mở bài : – Tôi ( Cám ) sống với mẹ và chị Tấm – người chị gái cùng cha khác mẹ – trong một ngôi nhà nhỏ
– Tôi được mẹ nuông chiều, còn Tấm phải làm lụng khó khăn vất vả
B, Thân bài : – Tôi và chị Tấm được mẹ sai đi bắt tép, ai bắt nhiều hơn sẽ được thưởng một chiếc yếm đỏ …
– Tôi và mẹ bày mưu ăn thịt bống …
– Tôi và mẹ đi xem hội, để mặc Tấm ở nhà làm lụng …
– Tôi vô cùng quá bất ngờ khi Tấm đi xem hội trong bộ phục trang lộng lẫy và ghen tức khi Tấm thử hài, trở thành hoàng hậu …
– Tôi và mẹ bày mưu hãm hại Tấm nhiều lần nhưng Tấm vẫn liên tục hồi sinh khiến tôi vô cùng sợ hãi …
C, Kết bài : – Tấm trở về xinh đẹp hơn xưa và tôi đã bị trừng phạt
II – Ôn tập và củng cố kĩ năng sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự :
1. Ôn tập kĩ năng sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài văn tự sự :
Câu hỏi 1 : Khi sử dụng yếu tố miêu tả va biểu cảm trong bài văn tự sự cần quan tâm những yếu tố nào ?
– Mục đích của miêu tả và biểu cảm là làm cho câu truyện thêm sinh động, mê hoặc, không chỉ có vậy hoàn toàn có thể nhấn mạnh vấn đề sự kiện được kể
– Vì vậy, cần sử dụng hai yếu tố này với dung tích vừa phải, hài hòa và hợp lý
Câu hỏi 2 : Nêu cách vận dụng yếu tố miêu tả trong bài văn tự sự ?
– Có thể tả ngoại hình hoặc tả cảnh vạn vật thiên nhiên .
VD1 : Đó là một buổi tan trường. Những tia nắng óng ánh vàng rực xuyên qua những kẽ lá của mùa hè như vương lại trên đôi chân và theo bước tôi trên con đường phẳng một màu phượng. Thấp thoáng sau những tán cây, ngôi trường cũ thân thương hiện ra uy nghiêm trước mắt người học trò cũ, nhưng ngôi trường đã không còn vẻ trang nghiêm như lúc xưa nữa. Tôi rảo bước quanh sân trường, giờ đây, xung quanh sân trường, dù là một chiếc lá, hay một cánh hoa phượng cũng đều gợi lên trong tôi những cảm nhận thân thương nhất, quen thuộc nhất .
VD2 : Đang ngồi, tôi bỗng gặp lại gặp lại thầy Minh – thÇy dạy Toán năm lớp bảy ấy. Thầy lúc này đã già đi nhiều quá, tóc đã bạc cả đầu, nhưng khuôn mặt thầy vẫn phúc hậu như năm nào. Tôi bỗng thấy thầy thân thương quá đỗi, thầy vẫn có cái nhìn trìu mến dành cho học trò như ngày nào
( Kể về một buổi thăm trường cũ )
– Có thể miêu tả bằng cách quan sát, liên tưởng, tưởng tượng
+ Quan sát : xem xét để nhìn rõ, biết rõ sự vật hay hiện tượng kỳ lạ
VD : xem VD trên
+ Liên tưởng : từ sự vật, hiện tượng kỳ lạ nào đó mà nghĩ tới sự vật, hiện tượng kỳ lạ có tương quan
VD : Trên sông bỗng có những cái hút nước giống như cái giếng bê tông thả xuống sông làm móng cầu. Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc .
+ Tưởng tượng : tạo ra trong tâm lý hình ảnh của cái không hề có ở trước mắt, hoặc còn chưa hề gặp
Câu hỏi 3 : Nêu cách vận dụng yếu tố biểu cảm trong bài văn tự sự ?
– Có thể miêu tả tâm trạng của nhân vật hoặc cảm hứng, tâm lý, phản hồi của người viết
VD1 : Khi Thượng đế tạo ra con người, Ngài đã gắn cho họ hai cái túi vô hình dung, một túi chứa lỗi lầm của mọi người đeo trước ngực, còn cái túi kia đeo ở sau sống lưng chứa lỗi lầm của mình, nên con người thường không nhìn thấy lỗi của mình ”. Tôi suy ngẫm : “ Mình không thấy lỗi lầm của mình sao ? ”. Tôi nghĩ rất lâu, bất chợt mẹ tôi mở mắt, đi xuống giường. Nhìn mẹ, tự nhiên tôi đi đến một quyết định hành động : Đợi mẹ vào phòng tắm, rồi lấy một mảnh giấy nắn nót đề vài chữ .
VD2
Vậy là đã rõ, Hùng đã hoài nghi cả bản thân tôi. Tôi buồn lắm, rệu rã đạp xe tớicổng trường, cắp cặp vào lớp ngồi bên người bạn thân cả buổi mà không dám bắtlời. Mỗi khi tôi trộm nhìn sang, vẻ mặt Hùng lại ánh lên sự bất cần và thử thách. Buổi học hôm ấy trôi qua stress, chậm trễ và mệt nhọc. Tan học, lần tiên phong từ khi bước vào ngôi trường mới, tôi một mình đạp xe vội vã về nhà. Mệt mỏi và chán nản, tôi nằm vật ra giường. Chẳng lẽ tình bạn đẹp tươi của chúng tôi lại đổ vỡ một cách đơn giản thế ư ? Không thể được ! Tôi phải nghĩ và phải làm rõ “ vụ án ” này để chứng tỏ cho sự trong sáng của mình và quan trọng hơn là để cứu vãn tình bạn của chúng tôi .
– Có nhiều cách biểu cảm :
+ Trực tiếp thể hiện xúc cảm trước sự vật, vấn đề khách quan làm lay động trái tim người kể
+ Từ những quan sát chú ý, tinh xảo mà phát sinh cảm hứng
VD : Đang ngồi, tôi bỗng gặp lại gặp lại thầy Minh-đã dạy Toán bọn mình năm lớp bảy ấy, nhân ngày thầy về thăm trường. Thầy lúc này đã già đi nhiều quá, tóc đã bạc cả đầu, nhưng khuôn mặt thầy vẫn phúc hậu như năm nào. Tôi bỗng thấy thầy thân thương quá đỗi, thầy vẫn có cái nhìn trìu mến dành cho học trò như ngày nào bạn ạ …
+ Từ sự vận dụng những liên tưởng, tưởng tượng, hồi ức
VD : Nhớ rất rõ những hôm có chợ đêm, hai bà cháu đi bộ ra đó chơi. Khung cảnh hiện lên tỏa nắng rực rỡ sắc tố ánh đèn, chợ thật đông vui với rất đầy đủ những thứ hàng hóa … Và thêm cả game show đu quay “ sở trường ”. ” Pằng ! Pằng ! Pằng ! ” Bà vẫy tay đưa mắt dõi theo ” Bay lên nào ! Hạ xuống thôi ! … Bùm bùm chéo ! .. ” Tôi thú vị vô cùng. Đêm về ngã vào vòng tay bà nghe bà ru và kể chuyện cổ tích. Giọng kể êm ái và đầy ngọt ngào đưa tôi chìm sâu vào giấc ngủ .
2. Hệ thống bài tập củng cố:
Bài tập : Viết đoạn văn sử dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm : Viết đoạn kể Trọng Thủy xuống thủy cung gặp Mị Châu
Đoạn mẫu : Trọng Thủy tỉnh dậy thì bàng hoàng nhận ra mình đang ở giữa bát ngát biển nước. Những tầng sinh vật biển cứ liên tục nối nhau làm che khuất tầm nhìn. Xung quanh chàng lúc ấy chỉ có nước và những đàn cá tung tăng bơi lội. Trọng Thủy vẫn còn ngơ ngác. Chàng dấn bước tiến miễn cưỡng và không phương hướng. Thế nhưng vừa ra khỏi đám sinh vật biển, Trọng Thủy đã bị bốn năm hình nhân quái lạ mình người đầu tôm cá từ đâu kéo đến trói chặt đưa đi. Trọng Thủy được đưa đến một hoàng cung nguy nga lộng lẫy, cái mà chàng chưa khi nào gặp ở trên trần. Những ngôi nhà trang trọng sáng trưng màu ngọc, có khá đầy đủ lính canh và người hầu ra vào sinh động. Qua bốn năm lần cửa canh như vậy, Trọng Thủy bị bắt vào quỳ ở trong đại điện
