Hệ sinh thái là gì?
Hệ sinh thái là một hệ thống mở hoàn chỉnh gồm các thành phần sống (quần xã) và các thành phần không sống sót như không khí, nước và đất khoáng (gọi chung là sinh cảnh). Hệ sinh thái có thể được nghiên cứu theo hai cách khác nhau. Người ta có thể coi hệ sinh thái là các tập hợp các nhóm thực vật và động vật phụ thuộc lẫn nhau, hoặc có thể nhìn hệ sinh thái là hệ thống và tập hợp các loài với cấu trúc rõ ràng được điều chỉnh bởi các quy tắc chung. Các thành phần sống (sinh học) và không sống (phi sinh học) tương tác thông qua các chu trình dinh dưỡng và dòng năng lượng.
Hệ sinh thái bao gồm tương tác giữa các sinh vật, và giữa các sinh vật và môi trường của chúng. Hệ sinh thái có thể có kích thước bất kỳ nhưng mỗi hệ sinh thái có một không gian đặc biệt, và có giới hạn.
Một số nhà khoa học xem toàn bộ hành tinh là một hệ sinh thái. Năng lượng, nước, nitơ và khoáng trong đất là thành phần phi sinh học thiết yếu của một hệ sinh thái. Năng lượng được sử dụng bởi các hệ sinh thái đến chủ yếu từ mặt trời, thông qua quá trình quang hợp. Quang hợp sử dụng năng lượng từ mặt trời và cũng cố định CO2 từ khí quyển. Động vật cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự di chuyển của vật chất và năng lượng trong các hệ sinh thái. Chúng ảnh hưởng đến lượng sinh khối của thực vật và vi sinh vật có trong hệ thống. Khi chất hữu cơ bị phân giải sau khi sinh vật chết đi, carbon lại được thải vào khí quyển. Quá trình này cũng tạo điều kiện cho việc quay vòng dinh dưỡng bằng cách chuyển đổi các chất dinh dưỡng được dự trữ trong sinh khối ở các sinh vật đã chết trở lại thành một dạng có thể được sử dụng lại bởi thực vật và các vi khuẩn khác.
Cách phân loại hệ sinh thái
Hệ sinh thái gồm có tương tác giữa những sinh vật, và giữa những sinh vật và môi trường tự nhiên của chúng. Hệ sinh thái hoàn toàn có thể có kích cỡ bất kể nhưng mỗi hệ sinh thái có một khoảng trống đặc biệt quan trọng, và có số lượng giới hạn. Một số nhà khoa học xem toàn bộ hành tinh là một hệ sinh thái. Năng lượng, nước, nitơ và khoáng trong đất là thành phần phi sinh học thiết yếu của một hệ sinh thái. Năng lượng được sử dụng bởi những hệ sinh thái đến đa phần từ mặt trời, trải qua quy trình quang hợp. Quang hợp sử dụng nguồn năng lượng từ mặt trời và cũng cố định và thắt chặt COtừ khí quyển. Động vật cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự chuyển dời của vật chất và nguồn năng lượng trong những hệ sinh thái. Chúng tác động ảnh hưởng đến lượng sinh khối của thực vật và vi sinh vật có trong mạng lưới hệ thống. Khi chất hữu cơ bị phân giải sau khi sinh vật chết đi, carbon lại được thải vào khí quyển. Quá trình này cũng tạo điều kiện kèm theo cho việc quay vòng dinh dưỡng bằng cách quy đổi những chất dinh dưỡng được dự trữ trong sinh khối ở những sinh vật đã chết trở lại thành một dạng hoàn toàn có thể được sử dụng lại bởi thực vật và những vi trùng khác .Hệ sinh thái sẽ được phân loại theo độ lớn của nó, gồm có 3 loại là :
- Hệ sinh thái nhỏ (chẳng hạn như các hồ nuôi cá )
- Hệ sinh thái vừa (một hồ chứa nước, một thảm rừng)
- Hệ sinh thái lớn (rừng, đại dương…).
Tất cả những hệ sinh thái trên mặt phẳng toàn cầu được tổng hợp lại thành 1 hệ sinh thái quyển khổng lồ
Hệ sinh thái sẽ gồm có hai thành phần chính luôn có sự trao đổi chất, thông tin, năng lượng….với nhau.
- Vô sinh (bao gồm không khí, nước…)
- Sinh vật
Hệ sinh thái gồm có 3 loại sinh vật:
- Sinh vật phân hủy: là các sinh vật (như nấm, vi khuẩn…) có chức năng phân hủy các xác chết của những sinh vật khác, sau đó chuyển hóa chúng thành các thành phần dinh dưỡng cho thực vật.
- Sinh vật sản xuất : là các sinh vật có chức năng tổng hợp các chất hữu cơ từ vật chất vô sinh (như tảo, thực vật) dưới tác động của ánh sáng mặt trời.
- Sinh vật tiêu thụ : đây là hệ thống động vật với các bậc khác nhau như bậc 1 là động vật chuyên ăn thực vật, còn động vật bậc 2 sẽ ăn thịt…
Các quy trình tổng hợp và phân hủy vật chất hữu cơ và nguồn năng lượng luôn diễn ra liên tục trong hệ sinh thái. Vòng tuần hoàn vật chất trong hệ sinh thái là một vòng tuần hoàn trọn vẹn khép kín, còn vòng tuần hoàn nguồn năng lượng lại là 1 vòng mở .
Năng lượng của mặt trời sẽ được đảm nhiệm bởi những sinh vật sản xuất ( Trong suốt quy trình đó diễn ra, nguồn năng lượng sẽ bị phát tán và thu nhỏ lại về kích cỡ ), sau đó sẽ chuyển dời đến những sinh vật tiêu thụ tại những cấp bậc cao hơn .
Thành phần, cấu trúc và các quá trình trong hệ sinh thái
Thành phần hệ sinh thái
Hệ sinh thái có 3 thành phần sinh đó chính là yếu tố vật lý, yếu tố hữu cơ và yếu tố vô cơ, trong đó :
– Yếu tố vật lý : Là những yếu tố tạo nên nguồn nguồn năng lượng như ánh sáng, nhiệt độ, dòng chảy, nhiệt độ, … .
– Yếu tố vô cơ : Bao gồm những nguyên tố và hợp chất hóa học có công dụng tổng hợp chất sống. Yếu tố vô cơ hoàn toàn có thể ở dạng khí, lỏng, … tham gia vào quy trình tuần hoàn vật chất .
– Yếu tố hữu cơ : Là những chất giữ vai trò liên kết giữa yếu tố vô sinh và hữu sinh ; chất đó hoàn toàn có thể là chất mùn, protein, …
Cấu trúc hệ sinh thái
Hệ sinh thái có 3 nhóm chính đó là :
– Sinh vật sản xuất : Còn được biết đến với tên gọi là sinh vật tự dưỡng, hầu hết là những thực vật màu xanh, có năng lực quang hợp. Các công dụng của nhóm sinh vật này là những hợp chất hữu cơ glucid, protein, … được tổng hợp từ những chất vô cơ có trong môi trường tự nhiên .
– Sinh vật tiêu thụ : Gồm 3 bậc đó là 1,2,3. Nhóm này đa phần là động vật hoang dã, sinh vật tiêu thụ bậc 1 tiêu thụ trực tiếp những sinh vật sản xuất ; sinh vật tiêu thụ bậc 2 sẽ ăn sinh vật tiêu thụ bậc 1 ; sinh vật bậc 3 sẽ ăn sinh vật bậc 2 .
– Sinh vật phân hủy : Là những loại sinh vật, động vật hoang dã nhỏ hoặc sinh vật hoại sinh, … có năng lực phân hủy chất hữu cơ. Nhóm này sẽ gồm có những nhóm sinh vật chuyển hóa chất vô cơ từ dạng này sang dạng khác .
Quá trình của hệ sinh thái
Trong hệ sinh thái luôn diễn ra quy trình trao đổi nguồn năng lượng, quy trình tuần hoàn, sự tương tác giữa những loài. Nguồn nguồn năng lượng trong hệ sinh thái sẽ từ ánh sáng mặt trời, nguồn năng lượng hóa học – quang học và chuỗi thức ăn. Sinh vật trong hệ sinh thái sẽ là nguồn thực phẩm quan trọng cho những loài sinh vật khác, tạo ra sự sống sống sót trong quần thể .
– Chuỗi thức ăn : Sinh vật sau ăn sinh vật trước
– Lưới thức ăn : Gồm nhiều những chuỗi thức ăn .
Vai trò của hệ sinh thái đối với đời sống con người
Hệ sinh thái giữ một vai trò vô cùng quan trọng so với con người. Cụ thể :
Ngăn ngừa và giảm nhẹ các thảm họa thiên tai
Hệ sinh thái rừng giúp giữ gìn tài nguyên đất, giảm thiểu những hiện tượng kỳ lạ thiên tai như lũ lụt, sụt lún đất đá, mưa và bão, …
Khắc phục hậu quả của biến đổi khí hậu
Hệ sinh thái rừng giữ vai trò chủ chốt trong việc hấp thu khí thải, đem tới bầu không khí trong lành. Tuy nhiên, việc khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên quá mức đã và đang làm cho công dụng của hệ sinh thái suy giảm .
Cung cấp cho con người nguồn lương thực dồi dào
Hệ sinh thái nông nghiệp chính là nguồn cung cấp lương thực, nguyên liệu công nghiệp cho con người. Hệ sinh thái nông nghiệp càng phong phú thì sự phát triển và ổn định của nền kinh tế quốc dân càng được đảm bảo.
Nguyên nhân của sự mất cân bằng hệ sinh thái
Sự mất cân đối của hệ sinh thái chịu ảnh hưởng tác động trực tiếp từ quy trình tự nhiên và tự tạo. Mỗi sự ảnh hưởng tác động ảnh hưởng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến hệ sinh thái. Cụ thể :
– Quá trình tự nhiên : Hoạt động của động đất, núi lửa, … .
Quá trình tự tạo : Các hoạt động giải trí của con người như sự hủy hại động vật hoang dã, phá vỡ nơi cư trú của những loại động – thực vật, ô nhiễm thiên nhiên và môi trường, … .
Sự mất cân đối hệ sinh thái gây ra những ảnh hưởng tác động nghiêm trọng so với quần xã, tác động ảnh hưởng trực tiếp đến những quần thể, tác động ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế tài chính – xã hội .
So sánh hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo?
Cả 2 hệ sinh thái tự nhiên và tự tạo đều có tác nhân hữu sinh và vô sinh. Tuy nhiên, hệ sinh thái tự tạo những tác nhân vô sinh có sự độc lạ thường là những khu công trình nhà cửa, bệnh viện, … còn hệ sinh thái tự tạo thường là ao hồ, rừng cây, …
Rừng có vai trò trong đời sống và sản xuất của xã hội
– Cung cấp củi, gỗ, điều hòa không khí, tạo oxy
– Là nơi cư trú của nhiều loài động thực vật, tàng trữ nhiều nguồn gen quý và hiếm
– Ngăn chặn gió bão, chống xói mòn sụt lún đất đá
– Bảo vệ sức khỏe thể chất con người
– Cung cấp nguồn dược liệu quý, nguồn thực phẩm phong phú
– Tạo ra cảnh sắc vạn vật thiên nhiên mê hoặc giúp tăng trưởng du lịch .
– Tăng độ phì nhiêu cho đất, chống cát di động ven biển .
Cách để bảo vệ hệ sinh thái
– Xây dựng kế hoạch khai thác, bảo vệ nguồn tài nguyên rừng hài hòa và hợp lý .
– Xây dựng những khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên, vườn vương quốc để nuôi dưỡng và bảo vệ động vật hoang dã quý và hiếm .
– Trồng rừng, phủ xanh đất trống đồi núi trọc
Phân bố dân cư hài hòa và hợp lý, tăng cường công tác làm việc tuyên truyền, bảo vệ rừng .
– Bảo vệ rừng ngập mặn, trồng rừng ngập mặn
– Xử lý tốt nước thải trước khi đổ ra ao, hồ, sông, biển.
– Nâng cao ý thức giải quyết và xử lý rác thải của dân cư .
– Hạn chế sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu, làm ô nhiễm môi trường tự nhiên nước .
– Quy hoạch, tăng trưởng hiệu suất cao tài nguyên nông nghiệp .
Người đăng: chiu
Time: 2021-08-30 09:09:54
