Đặc trưng của hệ sinh thái tự nhiên
Đặc trưng cơ bản của hệ sinh thái tự nhiên là năng lực tự lập lại cân đối, nghĩa là mỗi khi bị ảnh hưởng tác động bởi một nguyên do nào đó thì lại hoàn toàn có thể hồi sinh để trở về trạng thái khởi đầu. Đặc trưng này được coi là năng lực thích nghi của hệ sinh thái. Khả năng tự thích nghi này phụ thuộc vào vào chính sách cấu trúc-chức năng của hệ, thể chế này bộc lộ công dụng của hệ trong mỗi tiến trình tăng trưởng. Những hệ sinh thái trẻ nói chung là ít không thay đổi hơn một hệ sinh thái đã trưởng thành. Cấu trúc của hệ sinh thái trẻ khi nào cũng giản đơn, số lượng những loại ít và số lượng thành viên trong mỗi loài cũng không nhiều lắm. Do vậy quan hệ tương tác giữa những yếu tố trong thành phần không phức tạp. Ở hệ sinh thái tăng trưởng và trưởng thành, số lượng thể loại và thành viên tăng lên, quan hệ tương tác cũng phức tạp hơn. Do số lượng lớn và tính phong phú của những mối liên hệ, những đối sánh tương quan ảnh hưởng tác động và tác động ảnh hưởng lẫn nhau nên dù xảy ra một sự ùn tắc nào hay sự mất cân đối ở một khu vực nào đó cũng không dẫn đến sự rối loạn chung của hàng loạt hệ sinh thái .
Như vậy, trong một hệ sinh thái luôn sống sót mối quan hệ nhân quả giữa tính không thay đổi và tính đa dạng chủng loại về thực trạng, về chủng loại trong thành phần của hệ sinh thái với tính cân đối của hệ sinh thái. Hệ sinh thái càng trưởng thành thì cân đối môi trường tự nhiên càng lớn .
Hệ sinh thái nào đó nếu còn tồn tại thì có nghĩa là đều đặc trưng bởi một sự cân bằng sinh thái nhất định. Thế ổn định biểu hiện sự tương quan về số lượng các loài, về chất lượng, về quá trình chuyển hóa năng lượng, về thức ăn của toàn hệ … Nhưng nếu cân bằng bị phá vỡ thì toàn hệ sẽ phải thay đổi. Cân bằng mới sẽ phải lập lại, có thể tốt cũng có thể không tốt cho xu thế tiến hóa.
Hệ sinh thái thực thi công dụng tự lập lại cân đối trải qua hai quy trình chính, đó là sự tăng số lượng thành viên và sự tự lập cân đối trải qua những quy trình sinh địa hóa học, giúp hồi sinh hàm lượng những chất dinh dưỡng có ở hệ sinh thái trở lại mức độ bắt đầu sau mỗi lần bị tác động ảnh hưởng .
Hai cơ chế trên chỉ có thể thực hiện được trong một thời gian nhất định. Nếu cường độ tác động vượt quá khả năng tự lập cân bằng thì sẽ dẫn đến hậu quả cuối cùng là hệ sinh thái bị hủy diệt.
Một số nguyên nhân của sự phá vỡ sự cân bằng sinh thái trong tự nhiên
Sự cân đối của hệ sinh thái bị phá vỡ do quy trình tự nhiên và tự tạo. Các quy trình tự nhiên như núi lửa, động đất …. Các quy trình tự tạo chính là những hoạt động giải trí sống của con người như tàn phá một loại thực vật hay động vật hoang dã, hoặc đưa vào hệ sinh thái một hay nhiều loại sinh vật mới lạ ; hoặc phá vỡ nơi cư trú vốn đã không thay đổi từ trước tới nay của những loài ; hoặc quy trình gây ô nhiễm, ô nhiễm ; hoặc sự tăng nhanh số lượng và chất lượng một cách bất ngờ đột ngột của một loài nào đó trong hệ sinh thái làm phá vỡ sự cân đối. Ví dụ :
Ở Châu phi, có thời kỳ chuột quá nhiều, người ta đã tìm cách hủy hoại không còn một con. Tưởng rằng có lợi, nhưng sau đó mèo cũng bị hủy hoại và chết vì đói và bệnh tật. Từ đó lại sinh ra một điều rất tai hại như mèo điên và bệnh dịch .
Sinh vật ngoại lai chính là mối lo toàn cầu. Đánh dấu ngày đa dạng sinh học thế giới 22/5, Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên thế giới (WCU) đã công bố danh sách 100 loài sinh vật du nhập nguy hiểm nhất. Chúng tàn phá thế giới sau khi “xổng” khỏi nơi cư trú bản địa, mà lại thường có sự trợ giúp của con người. Trong số 100 loài, có những loài rất quyến rũ như lan dạ hương nước và sên sói đỏ, loài rắn cây màu nâu và lợn rừng. Nguyên nhân chính là con người đã mở đường cho nhiều loài sinh vật nguy hại bành trướng. Chẳng hạn loài cầy mangut nhỏ được đưa từ châu Á tới Tây Ấn Độ để kiểm soát nạn chuột. Nhưng rất mau chóng, nó đã triệt hại một số loài chim, bò sát và lưỡng cư ở vùng này. Loài kiến “mất trí” đã tiêu diệt 3 triệu con cua trong 18 tháng trên đảo Giáng sinh, ngoài khơi Ấn Độ Dương.
Sinh vật ngoại lai cũng đã xâm nhập Việt Nam như ở vùng Đồng Tháp Mười và rừng Tràm U Minh hiện đang phát triển tràn lan một loài cây có tên là cây mai dương (cây xấu hổ).
Cây mai dương có nguồn gốc từ Trung Mỹ, chúng sinh sản rất nhanh nhờ gió lẫn sinh sản vô tính từ thân cây. Bằng nhiều cách, chúng đã du nhập vào châu Phi, châu Á, Úc và đặc biệt thích hợp phát triển ở vùng đất ngập nước thuộc vùng nhiệt đới. Tại rừng Tràm U Minh, cây mai dương đã bành trướng trên một diện tích rộng lớn. Nếu tình trạng này tiếp diễn vài năm nữa, rừng tràm U Minh sẽ hóa thành rừng trinh nữ. Do tốc độ sinh trưởng nhanh của loài cây này, đã lấn áp cỏ – nguồn thức ăn chính cho sếu, cá, vì vậy ảnh hưởng đến sếu, cá ở Tràm Chim.
Ốc bươu vàng ( pilasisnensis ) được nhập khẩu vào nước ta khoảng chừng hơn 10 năm nay. Ban đầu chúng được coi như một loại thực phẩm giàu đạm, dễ nuôi trồng, mang lại quyền lợi kinh tế tài chính cao. Nhưng do sinh sản quá nhanh mà thức ăn hầu hết là lá lúa, ốc bươi vàng đã phá hoại nghiêm trọng mùa màng ở nhiều tỉnh phía Nam. Hiện nay, đại dịch này đang tăng trưởng dần ra những tỉnh miền Trung và miền Bắc .
Cá hổ pirama ( còn gọi là cá kim cương, cá răng, tên khoa học là Serralmus nattereri ) Open trên thị trường cá cảnh nước ta vào khoảng chừng thời hạn 1996 – 1998. Đây là loài cá có nguồn gốc từ lưu vực sông Amazon, Nam Mỹ, thuộc loại ăn thịt, hung tàn. Nhiều nước đã có lao lý khắt khe khi nhập loài này, vì khi chúng xuất hiện trong sông, động vật hoang dã thủy sinh sẽ bị tàn phá hàng loạt, tai hại khó mà lường hết được. Trước rủi ro tiềm ẩn này, Bộ Thủy sản sau đó đã có thông tư nghiêm cấm nhập khẩu và tăng trưởng loại cá này .
Như vậy, khi một mắt xích quan trọng trong toàn hệ sinh thái bị phá vỡ nghiêm trọng thì hệ sinh thái đó thuận tiện bị phá vỡ .
Sinh thái học
Năm 1869, nhà sinh học Đức Ernst Haeckel đã đặt ra thuật ngữ Ecology từ hai chữ Hy lạp là “ Okois ” có nghĩa là nhà hoặc nơi ở và “ logos ” có nghĩa là nghiên cứu và điều tra về. Do đó, hoàn toàn có thể hiểu “ sinh thái học là môn học điều tra và nghiên cứu những tác động ảnh hưởng qua lại giữa những thành viên, giữa những thành viên và những yếu tố vật lý, hóa học tạo nên môi trường tự nhiên sống của chúng ” .
Sinh thái học là khoa học điều tra và nghiên cứu về nơi ở, nơi sinh sống của sinh vật, nghiên cứu và điều tra về mối quan hệ giữa sinh vật và điều kiện kèm theo thiết yếu cho sự sống sót của sinh vật .
Đối tượng nghiên cứu và điều tra của sinh thái học chính là những hệ sinh thái. Nghiên cứu hệ sinh thái gồm có những hệ sinh thái tự nhiên như ao, đại dương, rừng, sa mạc, hệ thực vật, hệ động vật hoang dã … ngoài những còn có những hệ sinh thái tự tạo như ruộng rẫy, vườn cây ăn trái và 1 số ít những hệ khác .
