Hệ sinh thái vùng biển Việt Nam trước sức ép biến đổi khí hậu
Hệ sinh thái (HST) biển Việt Nam khá đa dạng và có vai trò rất quan trọng trong việc điều hòa khí hậu, đem lại nhiều giá trị kinh tế. Tuy nhiên, trước tác động của biến đổi khí hậu các HST biển đang bị suy thoái nghiêm trọng.
Vùng biển nước ta có khoảng chừng 20 HST nổi bật, phân bổ trên 1 triệu km2 diện tích quy hoạnh ở Biển Đông, với 155.000 ha rừng ngập mặn, khoảng chừng 1.300 km2 rạn sinh vật biển, gần 500 km2 đầm phá và khoảng chừng 16.000 ha cỏ biển, nhiều khu vực bãi triều và cửa sông, với chừng 11 Nghìn loài sinh vật cư trú, trong đó có xê dịch 6.000 loài động vật hoang dã đáy ; 2.038 loài cá ( có hơn 100 loài cá kinh tế tài chính ) ; 653 loài rong biển ; 657 loài động vật hoang dã phù du ; 537 loài thực vật phù du ; 94 loài thực vật ngập mặn ; 225 loài tôm biển ; 14 loài cỏ biển ; 15 loài rắn biển ; 12 loài thú biển ; 5 loài rùa biển và 43 loài chim nước …Năm 2009, PGS. TS. Nguyễn Chu Hồi cho biết “ Ước tính mỗi năm khoản doanh thu thu được từ những HST biển và ven biển của Việt Nam từ 60 – 80 triệu USD, tức là khoảng chừng 56 – 100 USD / năm / mái ấm gia đình dân cư sống ở những huyện ven biển ” .
Theo đánh giá của Trung tâm Bảo tồn Sinh vật biển và Phát triển cộng đồng, tổng giá trị các sản phẩm dịch vụ của HST rạn san hô của nước ta ước tính vào khoảng 100 triệu USD/năm, trong đó 1 km2 rạn san hô có thể cung cấp lượng hải sản đánh bắt lên tới 10.000 USD.
Vùng biển nước ta có khoảng 20 hệ sinh thái điển hình. (Ảnh: Internet)Tại đồng bằng sông Cửu Long, 1 km2 rừng ngập mặn hoàn toàn có thể phân phối lượng đánh bắt cá 450 kg món ăn hải sản. Mỗi năm, HST cỏ biển cung ứng lượng thủy hải sản và những dịch vụ có giá trị trên 20 triệu USD và giá trị mà đầm phá mang lại ước tính lên đến trên 2 nghìn USD / ha .Rừng ngập mặn với diện tích quy hoạnh 209.741 ha ( năm 2006 ) hoàn toàn có thể làm giảm xói mòn bờ biển và bảo vệ đường bờ khỏi bão và triều cường. Mỗi mét vuông cỏ biển hoàn toàn có thể tạo ra 10 lít O2 hòa tan, góp thêm phần cân đối O2 và CO2 trong nước, làm giảm hiệu ứng nhà kính khi hấp thụ CO2 vào nước .Nhìn chung, những HST biển ở nước ta có nhiều tiềm năng về kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống du lịch và thiên nhiên và môi trường. Tuy nhiên, lúc bấy giờ những HST này đang bị suy giảm nhanh gọn do sự khai thác quá mức của con người, ô nhiễm thiên nhiên và môi trường và đổi khác khí hậu ( BĐKH ) .
Sức ép từ biến đổi khí hậu
Việt Nam là một trong những nước bị ảnh hưởng tác động nặng nề nhất của BĐKH, đặc biệt quan trọng là những vùng đất ngập nước ven biển, nổi bật là khu vực rừng ngập mặn ở Cà Mau, TP. Hồ Chí Minh, Vũng Tàu và Tỉnh Nam Định .BĐKH làm cho đa dạng sinh học vùng bờ cùng với nguồn lợi thủy hải sản giảm sút. Các HST vùng bờ bị suy thoái và khủng hoảng và thu hẹp diện tích quy hoạnh. Các quần thể động thực vật có xu thế vận động và di chuyển ra xa bờ hơn do biến hóa cấu trúc hoàn lưu ven biển, đổi khác sự tương tác giữa sông – biển ở vùng cửa sông ven bờ và do mất tới 60 % những nơi cư trú tự nhiên .
Những năm gần đây, sự suy giảm nhanh chóng của HST san hô, thảm cỏ biển, ngoài nguyên nhân chủ yếu do tác động trực tiếp của con người, BĐKH cũng là yếu tố chính đang đe dọa các HST quan trọng này. Hiện tượng El-Nino có chiều hướng gia tăng cả về tần suất và cường độ đã làm nhiệt độ nước biển tăng cao, cùng bức xạ mặt trời vượt khả năng chịu đựng của san hô khiến chúng trở thành màu trắng, mà khoa học gọi là hiện tượng tẩy trắng san hô.
Theo những nhà khoa học, sinh vật biển rất khó hồi sinh sau khi bị tẩy trắng bởi rất nhiều nguyên do, trong đó áp lực đè nén từ nhiệt độ nước biển tăng cao cộng với sự ngày càng tăng độ đục của những dòng sông mang phù sa ra biển do xói lở đường bờ làm suy giảm ánh sáng trong nước tới rạn sinh vật biển, dẫn đến việc sinh vật biển sẽ bị suy thoái và khủng hoảng mạnh hơn và tính năng bảo vệ chống xói mòn của sinh vật biển cũng bị tác động ảnh hưởng đáng kể. Điều đáng lo lắng là hiện tượng kỳ lạ El-Nino vẫn sẽ liên tục xảy ra ở nước ta .
Biến đổi khí hậu và khai thác quá mức khiến hệ sinh thái biển bị suy giảm nghiêm trọng.
Cần chiến lược bền vững
Những năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chủ trương và giải pháp kinh khủng, nhằm mục đích bảo tồn, tăng trưởng đa dạng sinh học biển. Đến năm 2018, cả nước đã có 10 khu bảo tồn biển được xây dựng và đi vào hoạt động giải trí, góp thêm phần thiết thực bảo vệ những hệ sinh thái biển đặc trưng, những loài sinh vật biển quý, hiếm, tăng trưởng kinh tế tài chính biển gắn với đấu tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, bảo mật an ninh trong vùng biển độc quyền kinh tế tài chính, phối hợp xử lý tốt những yếu tố môi trường tự nhiên xuyên biên giới trong khu vực Biển Đông …Tuy nhiên, hệ sinh thái biển vẫn chưa được nhìn nhận và chăm sóc đúng mức. Không chỉ vậy, những chủ trương tăng trưởng gồm có cơ cấu tổ chức ngành nghề, phương pháp khai thác và tổ chức triển khai quy hoạch quản trị vùng ven biển, vùng biển … cũng thiếu khoa học và chưa hài hòa và hợp lý – điều này tác động ảnh hưởng không nhỏ tới hệ sinh thái biển nói chung và tài nguyên sinh vật biển nói riêng, hệ quả làm hết sạch những hệ sinh thái, những nguồn lợi ven bờ do mất nơi cư trú, khai thác quá mức, thiên nhiên và môi trường bị ô nhiễm trầm trọng .Đơn cử như ở ven biển miền Trung trong những năm 1960 có khoảng chừng 20.000 ha rừng ngập mặn nhưng do chủ trương phá rừng để nuôi tôm nên nhiều nơi rừng ngập mặn suy giảm nghiêm trọng, có nơi gần như biến mất trên map như bán đảo Cam Ranh ( Khánh Hòa ) ; đầm Thị Nại ( Tỉnh Bình Định ) …
Đáng chú ý là ngay các văn bản luật pháp và các cơ chế chính sách cũng chưa phát huy đầy đủ hiệu quả trong vấn đề quản lý, giám sát và thực thi các văn bản pháp quy liên quan đến khai thác, sử dụng và bảo vệ, bảo tồn các hệ sinh thái, các nguồn lợi sinh vật biển.
Theo những nhà khoa học, muốn bảo tồn hệ sinh thái biển, thứ nhất cần chú ý quan tâm tới chính sách, chủ trương bảo vệ nguồn lợi biển cũng như công dụng hệ sinh thái biển. Bên cạnh đó, cần chăm sóc đặc biệt quan trọng tới yếu tố quy hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính vùng biển với những nội dung quan trọng như : Suy thoái môi trường tự nhiên do khai thác rừng không hài hòa và hợp lý ; suy thoái và khủng hoảng thiên nhiên và môi trường do khai thác tài nguyên ven bờ ; ô nhiễm, suy thoái và khủng hoảng thiên nhiên và môi trường do công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ; ô nhiễm thiên nhiên và môi trường do chất thải hoạt động và sinh hoạt ; ô nhiễm môi trường tự nhiên do hoạt động giải trí giao thông vận tải vận tải đường bộ, du lịch ; ô nhiễm, suy thoái và khủng hoảng thiên nhiên và môi trường do sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật và phân bón ; ô nhiễm, suy thoái và khủng hoảng thiên nhiên và môi trường do khai thác, chế biến tài nguyên .Ngoài ra, trong quy trình quy hoạch, khai thác vùng biển, cần đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm đến những sự cố / xung đột môi trường tự nhiên, những ảnh hưởng tác động có năng lực xảy ra và gây hậu quả nghiêm trọng so với đời sống xã hội, kinh tế tài chính và môi trường tự nhiên như : sự cố tràn dầu do tai nạn thương tâm trên biển, do hỏng thiết bị, thời tiết … ; những hoạt động giải trí lấn biển, khai hoang đất dẫn đến xung đột, mất những hệ sinh thái tự nhiên bảo vệ bờ biển và bãi sinh sản, nguồn giống những loài thủy hải sản gây ra những xích míc quyền lợi giữa hoạt động giải trí của những ngành nghề … ; hoạt động giải trí tăng trưởng những khu kinh tế tài chính, TT nhiệt điện … làm tàn phá diện tích quy hoạnh rừng ngập mặn và ô nhiễm môi trường tự nhiên .
Bảo My
