Song hành với việc vinh danh các di sản thì câu chuyện bảo tồn di sản sau vinh danh cũng nhận được nhiều quan tâm, đặc biệt là câu chuyện đối xử với các di sản đó như thế nào.
Tính đến thời gian 30/12/2019, UNESCO đã ghi danh 13 di sản văn hóa phi vật thể của Nước Ta vào những Danh sách trong tổng số 508 di sản của 122 vương quốc .
Việc UNESCO ghi danh những di sản văn hóa phi vật thể vào những Danh sách của UNESCO chứng minh và khẳng định truyền thống văn hóa phong phú và đa dạng của dân tộc bản địa Nước Ta, sự kết nối hội đồng, tôn vinh tôn trọng phong phú văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa những cá thể, những hội đồng và những dân tộc bản địa khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và tiềm năng của Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể .
Tuy nhiên, song hành với việc vinh danh những di sản thì câu truyện bảo tồn di sản sau vinh danh cũng nhận được nhiều chăm sóc, đặc biệt quan trọng là câu truyện đối xử với những di sản đó như thế nào .
Cho đến nay, UNESCO có 3 loại list Di sản Văn hóa phi vật thể : Một là Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât. Hai là, Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Ba là, Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể được coi là thực hành thực tế bảo vệ tốt nhất .
Bên cạnh 5 tiêu chuẩn để di sản phi vật thể đó trở thành dại diện của trái đất, cũng có 5 tiêu chuẩn để xếp di sản phi vật thể vào khẩn cấp và thêm một tiêu chuẩn nữa là đang trong thực trạng cần phải được bảo vệ khẩn cấp. Các di sản của Nước Ta được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất và Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp gồm : Nhã nhạc – Nhạc cung đình triều Nguyễn ; Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên ; Dân ca quan họ ; Hát ca trù ; Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc ; Hát xoan Phú Thọ ; Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ ; Nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ ; Dân ca ví, dặm ở Nghệ Tĩnh ; Nghi lễ và game show kéo co ; tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ ; Nghệ thuật bài chòi ở Trung Bộ ; Thực hành then của người Tày, Nùng, Thái .
Thực trang những di sản hậu vinh danh đã và đang được hội đồng chăm sóc. Việc những di sản được vinh danh và câu truyện bảo tồn phát duy di sản hậu vinh danh đã được những cấp quản trị, chuyên viên văn hóa nói khá nhiều .
Ở góc nhìn bảo tồn di sản, tất cả chúng ta đã và đang đưa ra những kế hoạch để bảo tồn, phát huy, thực hành thực tế di sản cũng như đang nỗ lực đưa những chủ trương cho nghệ nhân, những người thực hành thực tế di sản. Tuy nhiên, điều này đã làm được thực sự tốt và có hiệu suất cao hay lại là một câu truyện dài chưa có hồi kết .
 |
| Ca trù – một trong những Di sản văn hóa phi vật thể. |
NSND Hồng Lựu, một người đã gắn bó với ví dặm gần như trong suốt cả cuộc sống san sẻ : Từ ngày dân ca ví dặm của Nghệ Tĩnh được UNESCO ghi danh là di sản phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât chị vui mừng khôn xiết vì môn nghệ thuật và thẩm mỹ cả đời dành tâm sức ở đầu cuối cũng được ghi danh từ đó, chị cùng những tình nhân dân ca ví dặm đã tìm nhiều cách để cùng duy trì, tăng trưởng .
Nhiều câu lạc bộ yêu ví dặm đã sinh ra không riêng gì trên địa phận tỉnh Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh mà còn rộng ra trên khắp quốc gia. Các cuộc liên hoan dân ca ví dặm cũng đã được tổ chức triển khai nhằm mục đích tôn vinh di sản và tiếp thị thoáng đãng di sản văn hóa phi vật thể dân ca – ví dặm .
Hiện nay, nhiều loại hình giải trí khác đầy hấp dẫn đã khiến tình yêu dân ca, ví dặm có giảm đi trong lòng khán giả, NSND Hồng Lựu đã bắt tay vào sáng tác kịch bản dân ca cho nhà trường, dàn dựng vở cho các doanh nghiệp, góp phần tạo dựng tên tuổi cho đơn vị dù đó là một đơn vị không liên quan đến văn hóa. Chị cho rằng, làm vậy có nghĩa là mình đã “truyền bá” dân ca, ví dặm đến tường tận mọi ngóc ngách của đời sống, mọi ngành nghề.
Từ nhiều bài hát sưu tầm được, chị mạnh dạn phát minh sáng tạo và tăng trưởng, vẫn giữ được nét truyền thống cuội nguồn mà lại mang hơi thở của thời đại. Dân ca xứ Nghệ hầu hết là đối đáp giao duyên dành cho người lớn nên rất ít lời dành cho con trẻ, cho nên vì thế, khi đi dạy ở những trường học, chị viết lời những bài dân ca dựa vào những lời dạy trẻ rất thiết thực, để mỗi câu dân ca xứ Nghệ đều mang tính giáo dục con người về nhân tình thế thái. Cũng là một dịp có ích để đưa di sản văn hóa phi vật thể truyền bá tới hội đồng, những thế hệ tiếp nối đuôi nhau sẽ biết thực hành thực tế di sản, đưa di sản thành một phần trong đời sống nhân dân .
|
| Các cô gái quan họ. |
Chị khẳng định chắc chắn rằng, ngoài những chủ trương hoạch định của những cấp quản trị, cần ráo riết trong việc giữ gìn di sản từ nơi đã sinh ra nó. Hậu vinh danh, di sản trở thành một phần tự hào của hội đồng và sẽ được khuyến khích khi có một kế hoạch đơn cử tới những người hoạt động và sinh hoạt trong hội đồng di sản ấy .
PSG.TS Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục Di sản cho biết : Cục Di sản văn hóa hiện vẫn đang liên tục cùng những cơ quan ban ngành tương quan, chính quyền sở tại địa phương những cấp và hội đồng chủ thể của di sản tích cực tiến hành những hoạt động giải trí nhằm mục đích bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Các hoạt động giải trí này đều được triển khai trải qua những chương trình hành vi, dự án Bất Động Sản, đề án đơn cử với sự tham gia ngặt nghèo của chính quyền sở tại, hội đồng chủ thể của di sản và những cá thể, tổ chức triển khai tương quan .
Đối với những di sản văn hóa phi vật thể đề xuất ghi danh vào những list của UNESCO, Cục Di sản văn hóa đã và đang thực thi những bước rất là ngặt nghèo với sự tham gia của những nhà khoa học đầu ngành trong nghành, chính quyền sở tại những cấp có di sản dự kiến kiến thiết xây dựng hồ sơ và đặc biệt quan trọng là hội đồng chủ thể của di sản trên cơ sở list dự kiến thiết kế xây dựng hồ sơ đệ trình UNESCO đã được Thủ tướng nhà nước đồng ý chấp thuận. Các di sản dự kiến thiết kế xây dựng hồ sơ đều phải được kiểm kê khoa học, đã được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc và có sự thẩm định và đánh giá của Hội đồng Di sản văn hóa vương quốc .
 |
| Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Lý. |
Bà Nguyễn Thị Minh Lý, người từng nhiều năm là đại diện thay mặt Nước Ta trong Ủy ban Liên chính phủ Công ước UNESCO bảo vệ Di sản Văn hóa phi vật thể và hiện đang là Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị di sản văn hóa Nước Ta, khi nói về câu truyện hậu vinh danh đã san sẻ : Di sản văn hóa phi vật thể khác di sản vật thể ở chỗ, người nhận diện và bảo vệ nó chính là người phát minh sáng tạo ra di sản. Khác với nó, di sản văn hóa vật thể đôi khi do Nhà nước chỉ ra giá trị, đưa ra những giải pháp bảo vệ một cách độc lập mà thiếu sự tham gia của hội đồng, người trong giới .
Còn di sản phi vật thể ở trong tay con người – những chủ thể văn hóa – nếu con người không thực hành thực tế thì di sản sẽ không hiển hiện. Mỗi diễn đạt văn hóa của mỗi hội đồng có giá trị với chính họ. Do vậy mà không có xếp hạng để bảo vệ sự tôn trọng giữa những hội đồng có di sản .
Có thể hiểu sự tôn vinh ở đây là ghi nhận sự cố gắng nỗ lực của hội đồng, người dân trong việc gìn giữ bảo vệ di sản chứ không phải nhằm mục đích tôn vinh cái di sản đó mà người ta thường dùng những từ như “ độc nhất vô nhị ”, “ duy nhất ”, “ xuất sắc nhất ”, “ ngoại hạng ”, “ vĩ đại nhất ” … Đây là những từ không được sử dụng trong những văn bản tương quan đến Công ước 2003 của UNESCO .
Thực tế cho thấy, muốn bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể thì không hề thiếu chủ trương dành cho nghệ nhân, những người đã và đang sống và bảo tồn chính di sản của mình. Nếu không có chủ trương cho nghệ nhân thì rất khó để di sản được truyền dạy và phát huy .
Giáo sư Trần Lâm Biền đã từng san sẻ : Từ xưa đến nay, người Nước Ta tất cả chúng ta thường coi trọng cái danh. Cái danh ngoài danh vọng còn là danh dự, bởi khi được phong họ sẽ có cái danh dự và hoàn toàn có thể chết vì cái danh dự ấy .
 |
| Giáo sư Trần Lâm Biền. |
Nói gì thì nói, từ xưa đến nay văn hóa phi vật thể đã tồn tại xuyên thời gian vì thế họ có cách sống được với nghề thì vẫn thế thôi chứ không ngồi đó chờ đợi cơ chế chính sách. Khổ cũng đã khổ quen rồi, nghèo hay vất vả cũng đã quen rồi. Nay Nhà nước sẽ tạo điều kiện cho cần câu để câu cá chứ không phải móc con cá vào lưỡi câu của anh. Người nghệ nhân nào không vận động, lười biếng, chỉ bằng lòng với danh nghĩa thì sẽ bị đào thải, sự phát triển và đào thải là tất yếu. Cho nên theo giáo sư, cần chỉ cho họ con đường đi và trên con đường đó, họ phải biết vận động để phù hợp với xu thế của thời đại…
Nghề nào nghiệp ấy, khi đã có một chủ trương, một pháp luật thì theo giáo sư Trần Lâm Biền, ông tin là họ có cách đi của họ. Còn Nhà nước chỉ hoàn toàn có thể động viên niềm tin và hoàn toàn có thể có một phần hỗ trợ vốn. Có thể nó là khởi đầu cũng hoàn toàn có thể tiếp tục, nhiều khi cũng phải được xem xét theo từng thực trạng chứ không nhất thiết là hàng loạt .
Được phong Nghệ nhân xuất sắc ưu tú là được thêm một công cụ để hành nghề và ông tin sắp tới họ sẽ có đường đi riêng của mình. Bởi vì đời sống không có di sản phi vật thể, không có ca múa nhạc, không có những thứ cho tâm hồn sảng khoái thì không xinh xắn lắm. Tất cả những phi vật thể ở một nghành nào đó thì nó là gia vị đấy mà không có gia vị thì cơm và thức ăn chẳng có nghĩa lý gì cả. Xưa nay, họ đã làm tròn vai trò ấy thì nay phong tặng thương hiệu và chính sách sẽ giúp họ năng động, tích cực và đắm chìm với nghề nghiệp của mình hơn .
Bảo vệ văn hóa phi vật thể thì không hề tách khỏi việc bảo vệ con người, tức là bảo vệ những nghệ nhân và di sản của họ. Tôn vinh nghệ nhân là cách để tạo cho họ sự tôn vinh trước hội đồng, đó không phải là yếu tố quyết định hành động nhưng là cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ những di sản văn hóa phi vật thể của tất cả chúng ta …
