Thuật ngữ “ Di sản ” được dùng trong rất nhiều nghành nghề dịch vụ như nghành nghề dịch vụ văn hoá, kinh tế tài chính, pháp lý, khảo cổ học, nghệ thuật và thẩm mỹ … Tuy nhiên, trong pháp lý về thừa kế thì nhiều người không hiểu di sản trong pháp lý được hiểu như thế nào ?
Vậy di sản là gì? Khách hàng quan tâm các thông tin liên quan đến di sản vui lòng theo dõi nội dung bài viết dưới đây.
Khái niệm di sản
Di sản là hàng loạt gia tài thuộc chiếm hữu của cá thể mà họ để lại sau khi chết .
Thực tế cho đến nay vẫn đang còn nhiều cách hiểu khác nhau về di sản thừa kế bởi quy định của pháp luật ở Việt Nam về di sản ở mỗi thời kỳ cũng rất khác nhau.Tuy nhiên, ở bất kỳ quốc gia nào và trong bất kỳ giai đoạn nào của một quốc gia thì khi nói đến di sản thừa kế đều phải nói đến các tài sản thuộc quyền sở hữu mà cá nhân đã để lại sau khi họ chết.
Pháp luật về thừa kế vốn được coi là một hệ luận của pháp lý về chiếm hữu và do việc thừa kế ( sự di dời gia tài từ người đã chết sang người còn sống ) là hệ luận của việc chiếm hữu nên muốn thực thi việc thừa kế dù theo di chúc hay theo pháp lý thì việc tiên phong và cơ bản nhất là phải xác lập được gia tài nào thuộc quyền sở hữu của người chết để lại ( nghĩa là phải xác lập được di sản thừa kế ). Nếu người chết không để lại di sản hoặc không xác lập được di sản mà họ để lại thì không hề nói đến việc chia thừa kế .
Có thể hiểu khái niệm “ di sản ” nói chung được hiểu theo hai nghĩa, theo nghĩa rộng thì di sản là cái của thời trước để lại, theo nghĩa hẹp thì di sản là gia tài của người chết để lại .
Di sản được pháp luật trong BLDS được hiểu theo nghĩa thứ hai, thế cho nên di sản là hàng loạt gia tài thuộc quyền sở hữu của một người mà họ để lại sau khi chết, gồm có vật, tiền, sách vở trị giá được bằng tiền, quyền gia tài. Các gia tài là vật ” gồm có tư liệu tiêu dùng và tư liệu sản xuất .
Quyền gia tài bao hàm cả quyền so với tác phẩm, quyền so với những đối tượng người dùng chiếm hữu công nghiệp. Tải sản của người chết gồm có ba thành phần sau :
– Tài sản riêng của người chết : Đây là phần gia tài mà mỗi một cá thể đều có được trải qua lao động sản xuất hoặc những thanh toán giao dịch dân sự hợp pháp .
Tài sản riêng của người chết được hiểu là hàng loạt gia tài mà thuộc chiếm hữu của cá thể người đó, vì vậy khi thực thi những quyền lực về chiếm hữu, sử dụng, định đoạt so với gia tài, cá thể không bị chi phối bởi bất kể một chủ thể nào, trừ sự chi phối của pháp lý .
Thuật ngữ “ gia tài riêng được sử dụng trong Điều 634 BLDS 2005 nhằm mục đích để phân biệt gia tài nào là của riêng người vợ, gia tài nào là của riêng người chồng, gia tài nào thuộc chiếm hữu chung hợp nhất giữa vợ và chồng. Bà Trước thời kỳ thay đổi, quyền sở hữu tư nhân ( trong đó có quyền chiếm hữu cá thể ) được pháp lý lao lý trong một phạm vị rất hạn hẹp, chỉ gồm có tư liệu tiêu dùng là chính .
Đối với tư liệu sản xuất thì cá thể chỉ được chiếm hữu những công cụ sản xuất dùng trong những trường hợp được phép lao động riêng không liên quan gì đến nhau .
Tại khoản 1 Điều 32 Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình 2000 đã pháp luật : “ … Tài sản riêng của vợ, chồng gồm gia tài mà mỗi người có trước khi kết hôn ; gia tài được thừa kế riêng, được khuyến mãi ngay cho riêng trong thời kỳ hôn nhân gia đình ; gia tài được chia riêng cho vợ, chồng theo pháp luật tại khoản 1 Điều 29 và Điều 30 của Luật này ; vật dụng, tư trang cá thể ”. Theo lao lý này, thì gia tài riêng của vợ, hoặc của chồng có được dựa trên những địa thế căn cứ sau đây :
+ Tài sản riêng của vợ, hoặc của chồng có được trước khi kết hôn
+ Tài sản riêng của vợ, hoặc của chồng trong thời kỳ hôn nhân gia đình
– Tài sản của người chết trong khối gia tài chung hợp nhất của vợ chồng
Theo pháp luật trên của Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình 2000, tất cả chúng ta thấy, khi xác lập gia tài chung của vợ chồng phải dựa vào thời kỳ hôn nhân gia đình ” và nguồn gốc của những loại gia tài, gồm có :
+ Tài sản chung của vợ chồng được xác lập trong thời kỳ hôn nhân gia đình
Thời kỳ hôn nhân gia đình được khoản 7 Điều 8 Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình 2000 pháp luật : “ Thời kỳ hôn nhân gia đình là khoảng chừng thời hạn sống sót quan hệ vợ chồng, tính từ ngày đăng ký kết hôn đến ngày chấm hết hôn nhân gia đình ”. Việc kết hôn của nam nữ phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận theo đúng những điều kiện kèm theo và thủ tục mà pháp lý pháp luật .
Quan hệ hôn nhân gia đình được coi là chấm hết trong ba trường hợp : Khi một bên chết, quan hệ hôn nhân gia đình chấm hết kể từ thời gian một bên chết ; khi ly hôn, quan hệ hôn nhân gia đình chấm hết kể từ thời gian bản án hoặc quyết định hành động cho ly hôn của Toà án có hiệu lực thực thi hiện hành pháp lý ; khi một bên bị Toà án công bố là đã chết, quan hệ hôn nhân gia đình được coi là chấm hết kể từ ngày mà người bị công bố chết được coi là đã chết ( được xác lập trong quyết định hành động của Toà án về việc tuyên bộ là đã chết so với cá thể có hiệu lực thực thi hiện hành pháp lý ). Những gia tài ( gồm có cả động sản và bất động sản, sống sót dưới dạng tư liệu sản xuất hay tư liệu tiêu dùng ) mà do vợ chồng tạo ra được trong thời kỳ hôn nhân gia đình đều thuộc chiếm hữu chung hợp nhất của vợ chồng. Bởi pháp lý đã xác lập gia tài chung của vợ chồng là “ chung hợp nhất ” nên khối gia tài đó có đặc thù sau đây :
Thứ nhất, phần quyền sở hữu của mỗi chủ sở hữu không được xác lập so với gia tài chung “ Sở hữu chung hợp nhất là chiếm hữu chung mà trong đó phân quyền chiếm hữu của mỗi chủ sở hữu chung không được xác lập so với gia tài chung ” ( khoản 1 Điều 217 BLDS 2005 ) .
Thứ hai, gia tài chung của vợ chồng được tạo dựng trong thời kỳ hôn nhân gia đình không phụ thuộc vào vào điều kiện kèm theo vợ chồng ở chung hay riêng, miễn là gia tài đó được tạo ra trong thời kỳ hôn nhân gia đình .
Thứ ba, trong thời kỳ hôn nhân gia đình, những gia tài chỉ do chồng hoặc vợ làm ra hoặc do cả hai vợ chồng cùng trực tiếp tạo ra đều thuộc gia tài chung hợp nhất giữa vợ và chồng .
Thứ tư, khi thực thi quyền sở hữu ( chiếm hữu, sử dụng và định đoạt ) so với gia tài thì vợ chồng trọn vẹn có quyền bình đẳng, không phụ thuộc vào vào gia tài đó do ai tạo ra, nhiều hay ít. Vợ chồng “ … có quyền ngang nhau trong việc chiếm hữu, sử dụng. định đoạt gia tài chung ” ( khoản 2 Điều 219 BLDS 2005 ) ; “ Vợ chồng có quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm ngang nhau trong việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt gia tài chung ” ( khoản 1 Điều 28 Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình 2000 ) .
Theo Điều 27 Luật Hôn nhân và gia đình 2000 thì thu nhập của các cặp vợ chồng chủ yếu và có tính ổn định là từ lao động, sản xuất hoặc kinh doanh dưới hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp biểu hiện dưới dạng tiền lương, tiền công lao động hoặc là lợi nhuận thu được từ sản xuất, kinh doanh hợp pháp.
+ Tài sản chung của vợ chồng được xác lập theo ý chí của những bên
Luật Hôn nhân và mái ấm gia đình 2000 đã pháp luật : “ Trong trường hợp không có chứng cứ chứng tỏ gia tài mà vợ, chồng đang có tranh chấp là gia tài riêng của mỗi bên thì gia tài đó là gia tài chung ” ( khoản 3 Điều 27 ) .
Khi một bên chết trước thì hàng loạt gia tài chung của vợ chồng sẽ được chia đôi, theo đó, một nửa thuộc chiếm hữu của người đang sống, một nửa thuộc về di sản của người đã chết. Trong thực tiễn, việc xác lập gia tài nào là của riêng của vợ hoặc chồng, gia tài nào là của chung của vợ chồng rất là phức tạp và hiện còn rất nhiều quan điểm khác nhau. Bởi lẽ sự tích tụ gia tài của vợ chồng thường diễn ra trong một quy trình dài và với nhiều địa thế căn cứ, thực trạng, điều kiện kèm theo khác nhau. Nếu vào thời gian người để lại di sản chết mà quan hệ hôn nhân gia đình đang sống sót của họ chỉ là một vợ, một chồng thì xác lập “ riêng ”, “ chung ” so với gia tài của họ sẽ đơn thuần khi dựa vào những địa thế căn cứ như : Tài sản đó có vào thời hạn nào địa thế căn cứ xác lập quyền sở hữu so với gia tài đó. Tuy nhiên, nếu người chết là người đàn ông đang có nhiều vợ hoặc đã từng sống chung như vợ chồng với nhiều người đàn bà khác thì việc xác lập di sản của người đó sẽ rất là phức tạp. Vì vậy, cần được phân biệt theo những trường hợp sau đây :
Thứ nhất : Nếu người đó có nhiều vợ mà những cuộc hôn nhân gia đình đó đều được pháp lý thừa nhận và những người vợ đó đều cùng nhau làm ăn chung sống với chồng thì hàng loạt gia tài mà họ có được sẽ là gia tài chung hợp nhất của họ. Khi người chồng chết trước, một phần trong tổng khối gia tài chung đó ( khi được chia đều cho số họ ) sẽ thuộc về di sản của ông ta. Nếu một trong số những bà vợ chết trước thì di sản của họ cũng được xác lập theo cách này .
Thứ hai : Nếu người chết có nhiều vợ hợp pháp nhưng những bà vợ đó lại sống độc lập với nhau và khi còn sống, người đó đã cùng tạo dựng gia tài chung với từng người vợ khác nhau thì di sản thừa kế của ông ta sẽ gồm có một phần hai gia tài trong khối gia tài chung giữa ông ta với từng người vợ cộng lại .
Thứ ba : Nếu lúc còn sống, ngoài vợ hợp pháp, người để lại di sản còn sống chung và cùng tạo dựng kinh tế tài chính chung với người khác như vợ chồng nhưng không được pháp lý thừa nhận là vợ chồng thì di sản của ông ta sẽ được xác lập như sau :
– Tách phần gia tài của ông ta từ khối gia tài chung giữa ông ta với người mà ông ta đã sống như vợ chồng ( nếu có cơ sở để xác lập ông ta có bao nhiêu phần gia tài trong khối gia tài đó ) hoặc chia đôi khối gia tài này để xác lập phần gia tài của ông ta ( nếu không có cơ sở để xác lập mỗi người trong số họ có bao nhiêu phần gia tài ). Sau đó, nhập phần gia tài này vào khối gia tài chung của vợ chồng ( với người vợ hợp pháp ) và chia đôi. Một nửa khối gia tài này sẽ là di sản thừa kế mà ông ta để lại. Quan điểm xác lập di sản trong trường hợp thứ ba này dựa trên cơ sở lý luận là phân gia tài mà ông ta có trong khối gia tài với người mà ông ta sống như vợ chồng cũng được coi là gia tài mà ông ta có được trong thời kỳ hôn nhân gia đình với bà vợ hợp pháp .
– Tài sản của người chết trong khối tài sản chung theo phần với người khác
– Tài sản do người chết để lại : Là hàng loạt gia tài mà một người để lại sau khi họ chết. Nghĩa là gồm có gia tài thuộc quyền sở hữu của người chết và cả những gia tài không thuộc quyền sở hữu của người chết ( gia tài của người khác mà người đó đang mượn, thuê, quản trị ) .
Như vậy, gia tài do người chết để lại gồm hai thành phần : Những gia tài thuộc chiếm hữu của người chết là di sản thừa kế và sẽ được phân loại cho người thừa kế của người đó theo lao lý của pháp lý về thừa kế, những gia tài không thuộc quyền sở hữu của người chết không phải là di sản thừa kế và sẽ được trả lại cho chủ sở hữu, người chiếm hữu hợp pháp hoặc được triển khai theo pháp luật của pháp lý về hợp đồng .
Có những loại di sản nào liên quan đến pháp luật thừa kế?
Phần nội dung trên tất cả chúng ta đã hiểu rõ Di sản là gì ? Di sản Là hàng loạt gia tài thuộc quyền sở hữu của người chết để lại. Tài sản này sẽ được dùng để giao dịch thanh toán những khoản nợ về gia tài của người chết để lại, sau đó được phân loại cho những người thừa kế theo pháp luật của pháp lý hoặc được định đoạt theo ý chí của người để lại di sản đã được bộc lộ trong di chúc hợp pháp của họ .
Như vậy, di sản gồm có : phần gia tài dùng để giao dịch thanh toán nghĩa vụ và trách nhiệm, phân gia tài được chia cho những người thừa kế, phần gia tài được dùng vào việc thờ cúng, phần gia tài dùng để di tặng .
– Di sản thừa kế : Là phần gia tài thuộc quyền sở hữu của người chết để lại sau khi đã thanh toán giao dịch nghĩa vụ và trách nhiệm về gia tài của người đó và những khoản ngân sách tương quan đến thừa kế. Nếu người để lại di sản có để lại di chúc và có dành di sản để di tặng, thờ cúng thì di sản thừa kế gồm có cả phần di sản dùng vào việc thờ cúng, di tặng .
– Di sản dùng để chia thừa kế : Là phần di sản được dùng để chia cho những người thừa kế của người để lại di sản sau khi đã thực thi những nghĩa vụ và trách nhiệm về gia tài mà người chết để lại, giao dịch thanh toán những ngân sách tương quan đến thừa kế, dành phần di sản để thờ cúng, để di tặng ( nếu có ) .
– Di sản dùng vào việc thờ cúng : Là phần di sản trong khối di sản của người chết để lại đã được người đó xác lập trong di chúc là giao cho một người nhất định quản trị để triển khai việc thờ cúng .
– Tài sản dùng để di tặng : Là phần gia tài trong khối di sản của người chết để lại đã được người để lại di sản xác lập trong di chúc là sau khi họ chết phần gia tài đó được dành ra để Tặng Ngay cho một người nhất định .
Ngoài việc tìm hiểu và khám phá di sản và cách xác lập những thành phần di sản nói trên, khi xác lập di sản thừa kế cần phải xác lập theo chủng loại gia tài sau đây :
– Di sản thừa kế là những vật : Bao gồm những vật hiện hữu là tư liệu sản xuất hoặc tư liệu tiêu dùng. Nếu di sản là vật hiện hữu thì phải là những vật còn sống sót vào thời gian mở thừa kế dù chúng đang thuộc sự chiếm hữu, quản trị của người để lại di sản trước lúc chết hoặc đang do người khác chiếm hữu, quản trị trên cơ sở một hợp đồng được thiết lập giữa người đó với người để lại di sản. Di sản còn hoàn toàn có thể gồm có vật được hình thành trong tương lai ( những vật chắc như đinh sẽ có từ một hợp đồng hoặc từ một địa thế căn cứ pháp lý khác và sẽ thuộc chiếm hữu của người để lại di sản nhưng chưa có vào thời gian mở thừa kế ) .
– Di sản thừa kế là khoản tiền hoặc giấy tờ có giá: Bao gồm khoản tiền, giấy tờ có giá hiện hữu vào thời điểm người để lại di sản chết và các khoản tiền mà người để lại di sản đang gửi tại ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng, các khoản tiền công lao động, tiền cấp dưỡng, tiền bồi thường thiệt hại mà người để lại di sản có quyền hưởng nhưng chưa kịp nhận mà đã chết vì bên kia chậm thực hiện nghĩa vụ. Ngoài ra, di sản thừa kế còn bao gồm các khoản tiền được hình thành trong tương lai. Chẳng hạn, di sản thừa kế mà người chết để lại là một ngôi nhà đang cho người khác thuê thì số tiền mà bên thuê nhà phải trả sau khi hết hạn thuê nhà cũng là di sản thừa kế.
– Di sản thừa kế là quyền sử dụng đất :
Theo lao lý tại Điều 733 của BLDS 2005 thì “ thừa kế quyền sử dụng đất là việc chuyển quyền sử dụng đất của người chết sang cho người thừa kế theo pháp luật của Bộ luật này và pháp lý về đất đai ”. Như vậy, thừa kế quyền sử dụng đất hoàn toàn có thể được di dời theo di chúc ( theo ý chí của người chết ) hoặc theo pháp lý .
– Di sản thừa kế là quyền sở hữu trí tuệ : gồm có quyền sử dụng đất, quyền tác giả so với tác phẩm văn học nghệ thuật và thẩm mỹ, quyền sở hữu so với tác phẩm đó, quyền tác giả so với những đối tượng người dùng chiếm hữu công nghiệp như sáng tạo, mẫu mã công nghiệp, phong cách thiết kế sắp xếp mạch tích hợp bán dẫn, quyền sở hữu so với những đối tượng người tiêu dùng chiếm hữu công nghiệp nói trên và so với bí hiểm kinh doanh thương mại, thương hiệu, tên thương mại, hướng dẫn địa lý .
