Một buổi sinh hoạt của CLB Đờn ca tài tử xã Hiệp Thành, TP. Bạc Liêu trong vườn nhãn trăm tuổi ở Bạc Liêu. Ảnh tư liệu: Minh Đức/TTXVN
Tạo sức sống mới cho di sản
Tại khu vực Nam Bộ, quy trình tìm hiểu và khám phá và định cư ở vùng đất phương Nam, những bậc tiền nhân đã để lại kho tàng di sản văn hóa, trong đó có nhiều di sản văn hóa phi vật thể, in đậm dấu ấn tự nhiên và lịch sử vẻ vang của vùng đất .
Di sản văn hóa phi vật thể ở những địa phương khu vực phía Nam gồm nhiều mô hình từ lời nói, chữ viết, ngữ văn dân gian, liên hoan truyền thống cuội nguồn, nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn dân gian, nghề thủ công truyền thống đến phong tục, tập quán xã hội và tín ngưỡng, tri thức dân gian. Tiêu biểu là những di sản : Đờn ca tài tử Nam Bộ – Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât, Lễ hội vía Bà Chúa Xứ ở tỉnh An Giang, Lễ hội truyền thống cuội nguồn Anh hùng dân tộc bản địa Nguyễn Trung Trực ở Kiên Giang, nghề làm sơn mài Tương Bình Hiệp, Tỉnh Bình Dương, nghề đóng xuồng ghe ở huyện Lai Vung, Đồng Tháp hay văn hóa Chợ nổi Cái Răng, thành phố Cần Thơ, nghề gác kèo ong, muối ba khía ở Cà Mau .
Tại các địa phương, nhiều di sản văn hóa phi vật thể gắn với di tích lịch sử, văn hóa đã trở thành sản phẩm du lịch thu hút khách trong và ngoài nước, tạo nên thương hiệu, dấu ấn riêng của địa phương có di sản như: Lễ hội Đua ghe ngo Sóc Trăng, Lễ hội Bà Chúa Xứ An Giang, Lễ hội Ook om bok Trà Vinh, Lễ hội Kate hay Gốm Chăm ở Bàu Trúc ở Ninh Thuận.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chính quyền các địa phương đã quan tâm công tác kiểm kê, lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể, góp phần nhận diện giá trị của kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú, đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó, nhờ nhận diện được hiện trạng, sức sống của di sản để triển khai kịp thời đề án, dự án bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đã ngăn chặn nguy cơ mai một, thất truyền, góp phần tích cực trong bảo vệ bản sắc văn hóa tộc người. Các di sản văn hóa phi vật thể được sưu tầm nghiên cứu, phục dựng, trao truyền, tổ chức trình diễn thời gian qua đã góp phần nâng cao đời sống văn hóa ở cơ sở và phát triển kinh tế-xã hội địa phương.
Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Ngọc Thương cho biết, địa phương hiện có trên 20 di sản văn hóa phi vật thể thuộc loại hình nghề thủ công truyền thống, lễ hội, trình diễn dân gian và ngữ văn dân gian, trong đó có một số di sản được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia là Nghề dệt chiếu ở các xã Định An, Định Yên (huyện Lấp Vò), nghề đóng xuồng, ghe ở xã Long Hậu, huyện Lai Vung và nghệ thuật trình diễn dân gian hò Đồng Tháp. Cùng với các tỉnh, thành phía Nam, Đồng Tháp còn có nghệ thuật đờn ca tài tử – Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Bảo tồn gắn với tạo sức sống mới cho di sản, lan tỏa việc thực hành di sản trong cộng đồng, Đồng Tháp đã triển khai nhiều hoạt động nhằm phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử và hò Đồng Tháp. Tỉnh nhân rộng mô hình các câu lạc bộ đờn ca tài tử, hò Đồng Tháp, thường xuyên tổ chức liên hoan, trình diễn, từng bước đưa hai loại hình nghệ thuật này vào chương trình giáo dục trong hệ thống trường Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông, Cao đẳng và Đại học trên địa bàn tỉnh. Đồng Tháp phát động sáng tác lời mới cho 20 bản tổ của Nhạc tài tử Nam Bộ và hò Đồng Tháp, đồng thời xây dựng hai loại hình nghệ thuật này trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng. Tỉnh phấn đấu giai đoạn 2024-2025, có 50-70% xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành lập Câu lạc bộ đờn ca tài tử và hò Đồng Tháp cấp xã.
Đại diện Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang cho biết, tỉnh có mạng lưới hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể khá phong phú và đa dạng. Tỉnh chăm sóc thiết kế xây dựng nhiều đề án bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể ship hàng những hoạt động giải trí mang lại quyền lợi kinh tế tài chính – xã hội, cung ứng nhu yếu tận hưởng văn hóa niềm tin của nhân dân và đối ngoại văn hóa. Tỉnh đã kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể những dân tộc bản địa Kinh, Khmer và Hoa tại 139 xã, phường, thị xã thuộc 15 huyện, thành phố trong tỉnh. Hiện nay, Kiên Giang có di sản phi vật thể thuộc những mô hình là tiệc tùng truyền thống lịch sử, thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội, lời nói, chữ viết những dân tộc bản địa, ngữ văn dân gian, tri thức dân gian và nghề thủ công bằng tay truyền thống lịch sử. Trong đó, ngoài di sản nghệ thuật và thẩm mỹ đờn ca tài tử cùng chiếm hữu với những tỉnh, thành khu vực Nam Bộ, Kiên Giang có di sản nghề làm nước mắm Phú Quốc được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc, Lễ hội đình thần Nguyễn Trung Trực – thành phố Rạch Giá đang được lập hồ sơ ý kiến đề nghị công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc .
Kiên Giang triển khai Đề án bảo tồn và phát huy giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ tỉnh, tiến trình 2018 – 2020, liên tục triển khai Đề án quá trình 2021 – 2025 với trên 150 câu lạc bộ đờn ca tài tử, nhiều tổ, nhóm nhỏ, tiếp tục hoạt động và sinh hoạt. Mới đây nhất, tại Liên hoan thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử vương quốc năm 2022 diễn ra vào cuối tháng 4/2022, tại thành phố Cần Thơ, hoạt động giải trí tọa lạc và trình diễn khoảng trống đờn ca tài tử của đoàn nghệ nhân tỉnh Kiên Giang đã giành được Huy chương Vàng .
Cần tháo gỡ khó khăn
