” Ai về Bình Định mà coi / Con gái Bình Định múa roi, đi quyền “. Câu ca dao truyền thống ấy vẫn là niềm tự hào của người Bình Định bao đời nay .Được ca tụng là “ Miền đất võ ” – Bình Định được coi là cái nôi của nền võ học chân truyền Nước Ta. Năm năm trước, võ Bình Định đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp vương quốc. Vừa qua, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Bình Định đã chính thức ý kiến đề nghị Bộ VH-TT-DL chăm sóc xem xét, có văn bản trình nhà nước đưa di sản võ truyền thống Bình Định vào hạng mục đề cử lên UNESCO ghi danh, tôn vinh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất .
Tượng đài Anh hùng dân tộc Quang Trung – Nguyễn Huệ tại Bảo tàng Tây Sơn-Bình Định
Lần giở những trang lịch sử vẻ vang : Theo “ Đại Nam nhất thống chí ”, vùng đất Bình Định xưa thuộc đất Việt Thường Thị. Từ năm 1471, sau cuộc hành binh của vua Lê Thánh Tông, vùng đất kinh đô Đồ Bàn đã được sáp nhập vào Đại Việt, và cả trăm năm đất này là miền biên viễn. Người địa phương, người Việt có tài năng đi trấn nhậm, những dân cư phạm pháp bị lưu đày …, sau này còn có người Hoa, hoặc kinh doanh, hoặc “ phản Thanh ” không thành, cùng về đây định cư. Họ đã chung tay góp phần, biến miền “ đất dữ ” biên viễn thành một vùng đất định hình tăng trưởng vững chãi trên map Đại Việt. Không phải ngẫu nhiên khi năm 1602, khi ” hành phương Nam “, chúa Tiên Nguyễn Hoàng cho đổi tên phủ Hoài Nhơn thành phủ Quy Nhơn ( tức tỉnh Bình Định giờ đây ). Nhiều nhà nghiên cứu và điều tra cho rằng tên gọi ấy hàm ý đây là nơi quy tụ về những nhân vật, những tộc người để không thay đổi, dựng xây, tăng trưởng vùng đất này .Đến với vùng phiên trấn xa xăm này, những người đi mở đất đã mang theo ý thức thượng võ, rèn đúc bản lĩnh võ nghệ cao ráo. Cho nên, đến tên núi tên sông cũng mang hình ảnh võ thuật từ thuở thời xưa : sông Côn, núi Kiếm …Đặc biệt, vào thế kỷ 17, một sự kiện lịch sử dân tộc lớn không chỉ có ảnh hưởng tác động to lớn so với lịch sử dân tộc dân tộc bản địa mà còn đưa truyền thống cuội nguồn thượng võ của người Bình Định tăng trưởng lên một tầm cao mới. Năm 1771, Tây Sơn tam kiệt đã đứng lên dựng cờ khởi nghĩa với trào lưu cứu nước của những người nông dân áo vải. Trong lịch sử vẻ vang Nước Ta, triều đại Tây Sơn sống sót trong một thời hạn tương đối ngắn, nếu tính từ khi nhà Tây Sơn khởi nghĩa chống chính quyền sở tại chúa Nguyễn ở Đàng Trong năm 1771, đến thời gian kết thúc vào năm 1801, nhà Tây Sơn chỉ hiện hữu trong 30 năm nhưng triều đại này đã để lại một sự nghiệp sáng ngời trong lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa. Và tên tuổi nhân vật kiệt xuất nhất của trào lưu, người anh hùng dân tộc bản địa Quang Trung-Nguyễn Huệ, mãi mãi trở thành niềm tự hào của người Bình Định .Hiếm có một triều đại nào trong lịch sử vẻ vang Nước Ta lập được nhiều chiến tích, võ thuật vang dội như nhà Tây Sơn. Với những cuộc hành binh thần tốc vào Nam ra Bắc, với những thắng lợi vang dội Rạch Gầm – Xoài Mút, Ngọc Hồi Đống Đa … hình ảnh những người nông dânáo vải cờ đào bách chiến bách thắng với ý thức thượng võ còn lưu dấu mãi cho đến tận thời điểm ngày hôm nay …Hình ảnh “ con gái Bình Định múa roi, đi quyền ” đã đi vào ca dao, vào sử sách trở thành niềm tự hào của vùng đất Bình Định này, nơi già trẻ, gái trai có chung niềm mê hồn luyện võ. Cũng chính niềm đam mê ấy khiến cho nền võ thuật này có sức sống mãnh liệt. Qua hàng trăm năm tinh lọc, lưu truyền và tăng trưởng, được truyền dạy từ thế hệ này qua thế hệ khác, lan tỏa từ dòng họ này sang dòng họ khác, võ Bình Định trở thành di sản văn hóa phi vật thể độc lạ gắn liền với lịch sử vẻ vang dựng nước, giữ nước của dân tộc bản địa. Hàng chục ngàn người trong cả nước, trên khắp quốc tế đã học võ Việt, võ Bình Định và tìm thấy ở đó nhiều triết lý sống, nhiều giá trị võ thuật, văn hóa độc lạ .
Nữ võ sĩ Bình Định biểu diễn bài “Song Phượng Kiếm”
Để giúp những người yêu tinh hoa Võ Bình Định quy tụ và tỏa sáng, từ năm 2006 đến nay, cứ hai năm một lần, tỉnh Bình Định lại tổ chức triển khai Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Nước Ta. Đến nay, Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Nước Ta đã được tổ chức triển khai 7 lần, mỗi lần quy tụ hàng chục đoàn võ thuật với hàng trăm võ sư, võ sĩ đến từ nhiều vương quốc, vùng chủ quyền lãnh thổ trên quốc tế cùng hàng chục đoàn võ thuật trong nước. Với chủ đề “ Bảo tồn và phát huy võ truyền thống Nước Ta ”, Liên hoan là nơi quy tụ những giá trị văn hóa ý thức đậm đà truyền thống dân tộc bản địa bộc lộ qua tinh hoa võ Việt ; tạo thời cơ để những dòng, môn phái võ thuật truyền thống trong nước và quốc tế gặp gỡ, giao lưu, học hỏi trên niềm tin thượng võ ; thắt chặt hơn tình đoàn kết giữa những võ sinh cũng như võ phái, góp thêm phần vào công tác làm việc bảo tồn truyền thống văn hóa dân tộc bản địa, tiếp thị võ truyền thống Nước Ta .Từ bốn phương quy tụ về miền đất võ, những môn sinh quốc tế đã đến với võ truyền thống Bình Định bằng cả tấm lòng trân trọng của những người yêu quý Võ thuật Nước Ta, như đứa con hành hương về với đất Tổ cội nguồn. Liên hoan cũng là dịp mà người dân Bình Định san sẻ tình yêu võ thuật, truyền thống cuội nguồn thượng võ của mình cùng với hàng ngàn tình nhân võ thuật đến từ khắp nơi .Và thật ý nghĩa, khi tại Liên hoan quốc tế võ truyền thống Bình Định lần thứ 5, chỉ huy Bộ VH-TT-DL đã trân trọng trao cho đại diện thay mặt tỉnh Bình Định bằng công nhận Võ Bình Định là Di sản văn hóa phi vật thể vương quốc trước sự tận mắt chứng kiến của giới võ thuật trong và ngoài nước. Đó là sự tôn vinh xứng danh so với một Di sản Võ thuật độc lạ, đã góp thêm phần bảo tồn và phát huy ý thức thượng võ của dân tộc bản địa Nước Ta .Tháng 3.2021, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Bình Định đề nghị Bộ VH-TT-DL chăm sóc xem xét, có văn bản trình nhà nước đưa di sản võ truyền thống Bình Định vào hạng mục đề cử lên UNESCO ghi danh, tôn vinh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât. Đồng thời, Bộ VH-TT-DL có quan điểm chỉ huy những đơn vị chức năng có tương quan thiết kế xây dựng kế hoạch phối hợp và tương hỗ Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Bình Định thực thi lập hồ sơ khoa học di sản võ truyền thống Bình Định trong quá trình 2021 – 2025. Đó là một tin vui so với những tình nhân Võ truyền thống Bình Định nói riêng, võ học Nước Ta nói chung. Như dòng sông Côn vươn mình ra biển lớn, tinh hoa Võ Bình Định vẫn chảy trong đời sống võ thuật văn minh, quy tụ và tỏa sáng .
DUY TÙNG
