Chương III: Hệ Sinh Thái, Sinh Quyển Và Bảo Vệ Môi Trường – Sinh Học Lớp 12
Bài 42: Hệ Sinh Thái
Nội dung Bài 42 : Hệ Sinh Thái thuộc Chương III : Hệ Sinh Thái, Sinh Quyển Và Bảo Vệ Môi Trường môn Sinh Học Lớp 12. Trong bài học kinh nghiệm này, những bạn sẽ được học những kỹ năng và kiến thức như : khái niệm hệ sinh thái, thành cấu trúc của hệ sinh thái ( thành phần vô sinh, thành phần hữu sinh ), những kiểu sinh thái đa phần trên Trái Đất ( những hệ sinh thái tự nhiên, những hệ sinh thái tự tạo ) .
– Hệ sinh thái gồm có quần xã sinh vật và sinh cảnh của quần xã. Trong hệ sinh thái, những sinh vật luôn luôn ảnh hưởng tác động lẫn nhau và tác động ảnh hưởng qua lại với những tác nhân vô sinh của môi trường tự nhiên tạo nên một mạng lưới hệ thống hoàn hảo và tương đối không thay đổi .– Hệ sinh thái là một đơn vị chức năng cấu trúc hoàn hảo của tự nhiên, biểu lộ công dụng của một tổ chức triển khai sống trải qua sự trao đổi vật chất và nguồn năng lượng giữa sinh vật và môi trường tự nhiên của chúng .
– Thành phần cấu trúc của hệ sinh thái gồm các thành phần vô sinh (sinh cảnh) và thành phần hữu sinh (quần xã sinh vật).
– Các hệ sinh thái trên Trái Đất rất phong phú, được chia thành nhóm những hệ sinh thái trên cạn và những hệ sinh thái dưới nước ( gồm hệ sinh thái nước mặn và hệ sinh thái nước ngọt ). Con người đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ những hệ sinh thái tự nhiên và thiết kế xây dựng những hệ sinh thái tự tạo. HocTapHay. Com
I. Khái Niệm Hệ Sinh Thái
Hệ sinh thái gồm có quần xã sinh vật và sinh cảnh ( thiên nhiên và môi trường vô sinh của quần xã ) ( hình 42.1 ). Sinh vật trong quần xã luôn tác động ảnh hưởng lẫn nhau và đồng thời tác động ảnh hưởng qua lại với những thành phần vô sinh của sinh cảnh. Nhờ đó, hệ sinh thái là một mạng lưới hệ thống sinh học hoàn hảo và tương đối không thay đổi .
Trong hệ sinh thái, trao đổi vật chất và nguồn năng lượng giữa những sinh vật trong nội bộ quần xã và giữa quần xã với sinh cảnh của chúng bộc lộ công dụng của một tổ chức triển khai sống. Trong đó, quy trình “ đồng hoá ” ( sử dụng nguồn năng lượng mặt trời tổng hợp những chất hữu cơ ) do những sinh vật tự dưỡng, còn quy trình “ dị hoá ” do những sinh vật phân giải thực thi .
Kích thước của một hệ sinh thái rất phong phú. Một hệ sinh thái hoàn toàn có thể nhỏ như một giọt nước ao, một bể cá cảnh. Hệ sinh thái lớn nhất là Trái Đất. Bất kì một sự kết nối nào giữa những sinh vật với những tác nhân sinh thái của thiên nhiên và môi trường để tạo thành một quy trình sinh học hoàn hảo, dù ở mức đơn thuần nhất, đều được coi là một hệ sinh thái .
II. Các Thành Phần Cấu Trúc Của Hệ Sinh Thái
Một hệ sinh thái gồm có 2 thành phần cấu trúc : thành phần vô sinh và thành phần hữu sinh .
Câu hỏi 1 bài 42 trang 187 SGK sinh học lớp 12: Quan sát hình 42.1, hãy cho biết các thành phần vô sinh và hữu sinh của một hệ sinh thái.
Giải:
Thành phần vô sinh là môi trường tự nhiên vật lí ( sinh cảnh )
Thành phần hữu sinh là quần xã sinh vật .
– Thành phần vô sinh : Ánh sáng, khí hậu, nhiệt độ, nhiệt độ, đất, …
– Thành phần hữu sinh : Sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải :
- Sinh vật sản xuất là sinh vật có khả năng sử dụng năng lượng mặt trời để tổng hợp nên các chất hữu cơ. Gồm thực vật là chủ yếu và một số vi sinh vật tự dưỡng.
- Sinh vật tiêu thụ gồm các động vật ăn thực vật và động vật ăn động vật.
- Sinh vật phân giải gồm chủ yếu là các vi khuẩn, nấm, một số loài động vật không xương sống (như giun đất, sâu bọ,…); chúng phân giải xác chết và chất thải của sinh vật thành các chất vô cơ.
Thành phần vô sinh là thiên nhiên và môi trường vật lí ( sinh cảnh ) và thành phần hữu sinh là quần xã sinh vật .
Thành phần hữu sinh gồm có nhiều loài sinh vật của quần xã, tuỳ theo hình thức dinh dưỡng của từng loài trong hệ sinh thái mà chúng được xếp thành 3 nhóm :
– Sinh vật sản xuất là sinh vật có năng lực sử dụng nguồn năng lượng mặt trời để tổng hợp nên những chất hữu cơ. Sinh vật sản xuất gồm thực vật là hầu hết và một số ít vi sinh vật tự dưỡng .
– Sinh vật tiêu thụ gồm những động vật hoang dã ăn thực vật và động vật hoang dã ăn động vật hoang dã .
– Sinh vật phân giải gồm đa phần là những vi trùng, nấm, 1 số ít loài động vật hoang dã không xương sống ( như giun đất, sâu bọ, … ) ; chúng phân giải xác chết và chất thải của sinh vật thành những chất vô cơ .
III. Các Kiểu Hệ Sinh Thái Chủ Yếu Trên Trái Đất
Các hệ sinh thái tự nhiên trên Trái Đất rất phong phú, được chia thành nhóm những hệ sinh thái trên cạn và nhóm những hệ sinh thái dưới nước. Hệ sinh thái dưới nước gồm có hệ sinh thái nước mặn và hệ sinh thái nước ngọt .
Ngoài ra, với sức mạnh và trí tuệ của mình, con người tái tạo vạn vật thiên nhiên và thiết kế xây dựng nên nhiều hệ sinh thái mới gọi chung là những hệ sinh thái tự tạo .
1. Các hệ sinh thái tự nhiên
a. Các hệ sinh thái trên cạn
Các hệ sinh thái trên cạn hầu hết gồm hệ sinh thái rừng nhiệt đới gió mùa, sa mạc, hoang mạc, sa van đồng cỏ, thảo nguyên, rừng lá rộng ôn đới, rừng thông phương Bắc và đồng rểu hàn đới ( hình 42.2 a, b, c ) .
b. Các hệ sinh thái dưới nước
Theo vị trí phân bổ trên đất liền, đại dương và đặc thù sinh thái chịu mặn của những loài sinh vật, người ta chia hệ sinh thái dưới nước thành hai nhóm : những hệ sinh thái nước mặn và những hệ sinh thái nước ngọt .
– Các hệ sinh thái nước mặn ( gồm có cả vùng nước lợ ) nổi bật ở vùng ven biến là những rừng ngập mặn, cỏ biển, rạn sinh vật biển ( hình 42.2 d ), … và hệ sinh thái vùng biển khơi .
– Các hệ sinh thái nước ngọt được chia ra thành những hệ sinh thái nước đứng ( ao, hồ, … ) và hệ sinh thái nước chảy ( sông, suối ) .
2. Các hệ sinh thái nhân tạo
Các hệ sinh thái tự tạo như đồng ruộng, hồ nước, rừng trồng, thành phố, … đóng vai trò rất là quan trọng trong đời sống của con người ( hình 42.3 ) .
Trong nhiều hệ sinh thái tự tạo, ngoài nguồn nguồn năng lượng sử dụng giống như những hệ sinh thái tự nhiên, để nâng cao hiệu suất cao sử dụng, người ta bổ trợ cho hệ sinh thái nguồn vật chất và nguồn năng lượng khác, đồng thời triển khai những giải pháp tái tạo hệ sinh thái .
Hệ sinh thái nông nghiệp cần bón thêm phân, tưới nước và diệt cỏ dại. Hệ sinh thái rừng trồng cần những giải pháp tỉa thưa. Hệ sinh thái ao hồ nuôi tôm cá cần vô hiệu những loài tảo độc và cá dữ, …
Câu hỏi 2 bài 42 trang 189 SGK sinh học lớp 12: Hãy nêu ví dụ về một hệ sinh thái nhân tạo. Nếu các thành phần của hệ sinh thái và các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng hệ sinh thái.
Giải:
Ví dụ: Hệ sinh thái đồng lúa
– Thành phần vô sinh : đất, nước, không khí, nhiệt độ
– Thành phần hữu sinh : vi sinh vật, lúa nước, cỏ dại, châu chấu, ếch nhái …
– Các giải pháp nâng cao hiệu suất cao sử dụng : bón phân hài hòa và hợp lý, diệt trừ cỏ dại, sâu bệnh, tăng cường hoạt động giải trí của thiên địch, …
Cách giải khác
– Ví dụ hệ sinh thái tự tạo : Hệ sinh thái đồng lúa .
– Thành phần của hệ sinh thái :
- Thành phần vô sinh: ánh sáng, khí hậu, đất, nước, xác sinh vật.
- Thành phần hữu sinh: lúa nước, côn trùng, ếch nhái, vi sinh vật, ốc, cá, giun,….
– Các giải pháp nâng cao hiệu suất cao sử dụng hệ sinh thái :
- Bón phân hợp lí.
- Tưới tiêu nước đầy đủ.
- Diệt cỏ hại, sâu bệnh.
- Xới đất, khử chua đồng ruộng.
Câu Hỏi Và Bài Tập
Hướng dẫn giải bài tập SGK Bài 42 : Hệ Sinh Thái thuộc Chương III : Hệ Sinh Thái, Sinh Quyển Và Bảo Vệ Môi Trường môn Sinh Học Lớp 12. Các bài giải có kèm theo giải pháp giải và cách giải khác nhau .
Thế nào là một hệ sinh thái ? Tại sao nói hệ sinh thái biểu lộ công dụng của một tổ chức triển khai sống ?
Hãy lấy ví dụ về một hệ sinh thái trên cạn và một hệ sinh thái dưới nước ( hệ sinh thái tự nhiên hoặc tự tạo ), nghiên cứu và phân tích thành phần cấu trúc của những hệ sinh thái đó .
Hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái tự tạo có những điểm gì giống và khác nhau ?
Hãy chọn giải pháp vấn đáp đúng .
Kiểu hệ sinh thái nào sau đây có đặc thù : nguồn năng lượng mặt trời là nguồn năng lượng nguồn vào hầu hết, được phân phối thêm một phần vật chất và có số lượng loài hạn chế ?
A. Hệ sinh thái biển.
B. Hệ sinh thái thành phố.
C. Hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới.
D. Hệ sinh thái nông nghiệp.
Tóm Tắt Lý Thuyết
Lý thuyết Bài 42 : Hệ sinh thái Sách giáo khoa Sinh học 12 ngắn gọn, rất đầy đủ, dễ hiểu có sơ đồ tư duy .
I. Khái Niệm Hệ Sinh Thái
– Hệ sinh thái gồm có quần xã sinh vật và sinh cảnh của quần xã, trong đó những sinh vật ảnh hưởng tác động qua lại với nhau và với những thành phần của sinh cảnh tạo nên những quy trình sinh địa hoá. Nhờ đó, hệ sinh thái là một mạng lưới hệ thống sinh học hoàn hảo và tương đối không thay đổi .
Ví dụ: Hệ sinh thái ao hồ, đồng ruộng, rừng…
– Trong hệ sinh thái, trao đổi chất và nguồn năng lượng giữa những sinh vật trong nội bộ quần xã và giữa quần xã với sinh cảnh của chúng bộc lộ qua tính năng của một tổ chức triển khai sống. Trong đó quy trình “ đồng điệu ” do những sinh vật tự dưỡng, còn quy trình “ dị hóa ” do những sinh vật phân giải thực thi .
– Kích thước của một hệ sinh thái rất phong phú :
+ Hệ sinh thái hoàn toàn có thể nhỏ như một giọt nước ao ; một bể cá cảnh
+ Hệ sinh thái lớn nhất là Trái Đất
– Bất kì một sự kết nối nào giữa sinh vật với những tác nhân sinh thái của thiên nhiên và môi trường để tạo thành một quy trình sinh học hoàn hảo, dù đơn thuần nhất, đều được coi là một hệ sinh thái .
II. Các Thành Phần Cấu Trúc Của Hệ Sinh Thái
Một hệ sinh thái gồm có 2 thành phần cấu trúc :
Thành phần vô sinh là môi trường tự nhiên vật lí ( sinh cảnh ) :
- Các chất vô cơ: Nước, ôxi, cacbonđiôxit,..
- Các chất hữu cơ: protein, lipit, cacbohiđrat, vitamin, hoocmôn,…
- Các yếu tố khí hậu: nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm,…
Thành phần hữu sinh gồm có nhiều loại sinh vật của quần xã, tùy theo hình thức dinh dưỡng của từng loại trong hệ sinh thái mà chúng được xếp thành 3 nhóm .
+ Sinh vật sản xuất: là sinh vật có khả năng sử dụng năng lượng mặt trời để tổng hợp nên các chất hữu cơ. Sinh vật sản xuất gồm thực vật là chủ yếu và một số vi sinh vật tự dưỡng.
+ Sinh vật tiêu thụ: gồm các động vật ăn thực vật và động vật ăn động vật
+ Sinh vật phân giải: bao gồm chủ yếu là các vi khuẩn, nấm, một số loài động vật không xương sống (như giun đất, sâu bọ,….) chúng phân giải xác chết và chất thải của sinh vật thành các chất vô cơ.
III. Các Kiểu Hệ Sinh Thái Chủ Yếu Trên Trái Đất
1. Các hệ sinh thái tự nhiên
a. Các hệ sinh thái trên cạn
– Các hệ sinh thái trên cạn đa phần gồm hệ sinh thái rừng nhiệt đới gió mùa, sa mạc, hoang mạc, sa van đồng cỏ, thảo nguyên, rừng lá rộng ôn đới, rừng thông phương bắc và đồng rêu hàn đới .
b. Các hệ sinh thái dưới nước
– Gồm 2 nhóm những hệ sinh thái nước mặn và những hệ sinh thái nước ngọt
Các hệ sinh thái nước mặn ( gồm có cả vùng nước lợ ) nổi bật ở vùng ven biển là những rừng ngập mặn, cỏ biển, rạn sinh vật biển … và hệ sinh thái vùng biển khơi .
– Các hệ sinh thái nước ngọt được chia ra thành những hệ sinh thái nước đứng ( ao, hồ …. ) và hệ sinh thái nước chảy ( sông, suối … )
2. Các hệ sinh thái nhân tạo
– Các hệ sinh thái tự tạo gồm có ruộng, hồ nước, rừng trồng, thành phố … .. đóng vai trò rất là quan trọng trong đời sống của con người .
– Trong nhiều hệ sinh thái tự tạo, ngoài nguồn nguồn năng lượng sử dụng giống như những hệ sinh thái tự nhiên, để nâng cao hiệu suất cao sử dụng hoặc muốn duy trì trạng thái không thay đổi của chúng, người ta bổ trợ cho hệ sinh thái nguồn vật chất và nguồn năng lượng khác ( tùy thuộc vào thực chất và size của hệ ), đồng thời thực thi những giải pháp tái tạo hệ sinh thái .
– Chẳng hạn, đồng ruộng, nương rẫy cấy lúa, trồng ngô nếu không đủ phân, nước và sự chăm nom khác thì chúng sẽ biến hóa thành những mạng lưới hệ thống khác, không theo mong ước của con người .
Câu Hỏi Trắc Nghiệm
Câu 1: Để cải tạo đất nghèo đạm, nâng cao năng suất cây trồng người ta sử dụng biện pháp sinh học nào?
A. Trồng các cây họ đậu.
B. Trồng các cây lâu năm.
C. Trồng các cây một năm.
D. Bổ sung phân đạm hóa học.
Câu 2: Mặt trăng có phải là một hệ sinh thái hay không?
A. Không vì không có sinh vật sống ở đó.
B. Không vì không có đầy đủ các chất vô cơ và hữu cơ.
C. Không vì mặt trăng nhiệt độ thấp, quanh năm lạnh.
D. Không và ở đó không có nước.
Câu 3: Tại sao có thể coi một giọt nước lấy từ ao hồ là 1 hệ sinh thái?
A. Vì nó có hầu hết các yếu tố của một hệ sinh thái.
B. Vì thành phần chính là nước.
C. Vì nó chứa nhiều động vật thủy sinh.
D. Vì nó chứa nhiều động vật, thực vật và vi sinh vật.
Câu 4: Trong cấu trúc hệ sinh thái, thực vật thuộc nhóm:
A. sinh vật sản xuất.
B. sinh vật tiêu thụ.
C. sinh vật phân giải.
D. sinh vật bậc cao.
Câu 5: Kiểu hệ sinh thái nào sau đây có đặc điểm: năng lượng mặt trời là năng lượng đầu vào chủ yếu, được cung cấp thêm một phần vật chất và có số lượng loài hạn chế:
A. hệ sinh thái nông nghiệp.
B. hệ sinh thái thành phố.
C. hệ sinh thái biển.
D. hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới.
Câu 6: Hệ sinh thái nào dưới đây là hệ sinh thái tự nhiên?
A. Cánh đồng.
B. Rừng nhiệt đới.
C. Bế cá cảnh.
D. Trạm vũ trụ.
Câu 7: Đặc điểm nào sau đây không phải là đặc điểm của hệ sinh thái rừng nhiệt đới?
A. Khí hậu nóng ẩm, rừng rậm rạp, xanh tốt quanh năm, có nhiều tầng.
B. Ánh sáng mặt trời ít soi xuống mặt đất nên có nhiều loài cây ưa bóng.
C. Động vật và thực vật đa dạng và phong phú, có nhiều động vật cỡ lớn.
D. Khí hậu ít ổn định, vai trò của các nhân tố hữu sinh và các nhân tố vô sinh là như nhau.
Câu 8: Thành phần cơ bản của một hệ sinh thái bao gồm:
I. Các chất vô cơ, những chất hữu cơ
II. Sinh vật sản xuất
III. Điều kiện khí hậu
IV. Sinh vật phân giải
V. Sinh vật tiêu thụ
A. I, III, IV, V
B. I, II, III, IV, V
C. I, II, III, IV
D. II, III, IV, V.
Câu 9: Trong hệ sinh thái, thành phần hữu sinh bao gồm:
A. sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, các chất hữu cơ.
B. sinh vật sản xuất, sinh vật phân giải, các chất hữu cơ.
C. sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải, các chất hữu cơ.
D. sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải.
Câu 10: Trong một khu rừng có nhiều loài cây lớn nhỏ khác nhau, các cây lớn có vai trò quan trọng là bảo vệ các cây nhỏ và động vật sống trong rừng, động vật rừng ăn thực vật hoặc ăn thịt các loài động vật khác. Các sinh vật trong rừng phụ thuộc vào lẫn nhau và tác động đến môi trường sống của chúng, tạo thành:
A. lưới thức ăn
B. hệ sinh thái.
C. quần xã.
D. chuỗi thức ăn.
Câu 11: Câu nào không đúng?
A. Các hệ sinh thái nhân tạo có nguồn gốc tự nhiên.
B. Các hệ sinh thái nhân tạo do con người tạo ra, phục vụ cho mục đích của con người.
C. Hệ sinh thái là sự thống nhất của quần xã sinh vật với môi trường mà nó tồn tại
D. Hệ sinh thái là một cấu trúc hoàn chỉnh của tự nhiên, là hệ thống mở tự điều chỉnh.
Câu 12: Nơi thực vật là rêu chiếm ưu thế thuộc:
A. rêu hàn đới.
B. rừng rụng lá ôn đới.
C. rừng lá kim phương Bắc.
D. rừng mưa nhiệt đới.
Câu 13: Hệ sinh thái nào sau đây là hệ sinh thái cần bổ sung thêm một nguồn vật chất để nâng cao hiệu quả sử dụng?
A. Hệ sinh thái sông suối.
B. Hệ sinh thái nông nghiệp.
C. Hệ sinh thái biển.
D. Hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới.
Câu 14: Hệ sinh thái là:
A. Hệ kín.
B. Hệ kín, tự điều chỉnh.
C. Hệ mở.
D. Hệ mở, tự điều chỉnh.
Câu 15: Trong một môi trường sống xác định bao gồm tảo lục, vi sinh vật phân hủy đó là:
A. quần thể sinh vật.
B. quần xã sinh vật.
C. hệ sinh thái.
D. nhóm sinh vật khác loài.
Ở trên là nội dung Bài 42 : Hệ Sinh Thái thuộc Chương III : Hệ Sinh Thái, Sinh Quyển Và Bảo Vệ Môi Trường môn Sinh Học Lớp 12. Trình bày được thế nào là một hệ sinh thái, lấy được những ví dụ minh hoạ, đồng thời chỉ ra được những thành phần cấu trúc của những hệ sinh thái đó. Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên vạn vật thiên nhiên. Chúc những bạn học tốt Sinh Học Lớp 12 .
5/5 ( 1 bầu chọn )
