Cách mạng tư sản là bước ngoặt trên tiến trình lịch sử vẻ vang, mở ra chương mới cho lịch sử vẻ vang loài người. Vậy cách mạng tư sản là gì ? Các cuộc cách mạng tư sản ở các nước được diễn ra với những hình thức nào ? Bài viết dưới đây sẽ vấn đáp những câu hỏi trên .
Theo học thuyết Marx, cách mạng tư sản là cuộc cách mạng do giai cấp tư sản ( hay còn gọi là những tầng lớp quý tộc mới ) chỉ huy nhằm mục đích lật đổ chính sách phong kiến, thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản, mở đường cho sự tăng trưởng của chủ nghĩa tư bản .
Cách mạng tư sản là một bước phát triển lớn có ý nghĩa lịch sử nhưng về bản chất thì cách mạng tư sản vẫn giữ nguyên bản chất bóc lột của chế độ phong kiến. Nó chỉ thay đổi giai cấp bóc lột từ giai cấp phong kiến sang giai cấp tư sản. Do đó cách mạng tư sản không giải quyết triệt để được các vấn đề của xã hội.
Ở các quốc gia, hình thức đấu tranh của cách mạng tư sản là gì? Tổng kết lại lịch sử thế giới thì các cuộc cách mạng tư sản thường được diễn ra với các hình thức tiêu biểu như sau:
2.1 Nội chiến
Cuộc cuộc chiến tranh xảy ra giữa các thành phần xã hội trong cùng một vương quốc. Tiêu biểu cho hình thức này là cuộc cách mạng tư sản Anh diễn ra vào thế kỷ XVII ( 1642 – 1689 )Thời kỳ này, giai cấp tư sản Anh ngày càng vững mạnh. Kéo theo đó là sự tăng trưởng của công nghiệp, thương mại, kinh tế tài chính. Sự đổi khác của kinh tế tài chính xã hội đã đẩy những xích míc giữa những tầng lớp tư sản, quý tộc mới với nền quân chủ chuyên chế ngày càng trở nên nóng bức .Mâu thuẫn bị đẩy lên đỉnh điểm, cuộc chiến tranh nổ ra khi Vua Anh tăng cường đàn áp các cuộc phản kháng của những tầng lớp quý tộc mới để bảo vệ quyền hạn của mình. Cuộc chiến kết thúc với thắng lợi thuộc về phe quý tộc mới .Cách mạng tư sản Anh thành công xuất sắc do đã nhận được sự ủng hộ triệt để của nhân dân lao động. Cuộc cách mạng này đã hình thành kiểu nhà nước mới tiên phong trên quốc tế, nhà nước cộng hòa, chế độ quân chủ lập hiến, vua không nắm thực quyền mà quyền lực tối cao nằm trong tay QH do giai cấp tư sản nắm giữ .Cách mạng tư sản Anh đem lại thắng lợi cho giai cấp tư sản, thôi thúc kinh tế tài chính tư bản tăng trưởng nhưng không bảo vệ được quyền lợi và nghĩa vụ cho nhân dân lao động .
Ở một số nước chế độ phong kiến không bị lật đổ hoàn toàn (Ảnh minh họa)
2.2 Cách mạng quần chúng
Là cuộc cách mạng của quần chúng nhân dân, coi trọng sức mạnh của quần chúng. Tiêu biểu cho hình thức đấu tranh này là cách mạng tư sản Pháp năm 1789 .Trước cách mạng tư sản, về kinh tế tài chính nước Pháp có nền nông nghiệp thô sơ, lỗi thời, hiệu suất thấp, đói kém nhưng lại có công thương nghiệp tăng trưởng. Về chính trị, Pháp là nước có chế độ quân chủ chuyên chế. Chế độ này đã ngưng trệ sự tăng trưởng của công thương nghiệp bằng những chủ trương về thuế má, tiền tệ. Liên tục có các cuộc khởi nghĩa nổ ra chống lại chế độ quân chủ chuyên chế Pháp trong năm 1788 – 1789 .Cách mạng tư sản Pháp chính thức nổ ra năm 1789 bằng sự kiện quần chúng nhân dân Paris đánh chiếm ngục Bastille sau đó lan rộng khởi nghĩa ra cả nước .Khởi nghĩa thành công xuất sắc, giới tư sản và quý tộc tự do lên nắm chính quyền sở tại và ra bản “ Tuyên ngôn nhân quyền ”. Bản tuyên ngôn này chính là cương lĩnh cách mạng của giai cấp tư sản. Cách mạng tư sản Pháp chấm hết và giành thắng lợi vào năm 1794 xóa bỏ trọn vẹn chính sách phong kiến, thiết lập nên nhà nước cộng hòa .Trong cách mạng tư sản Pháp, lực lượng cách mạng chính là quần chúng nhân dân. Sau khi cách mạng thành công xuất sắc, 1 số ít quyền hạn của quần chúng nhân dân được cung ứng. Thêm vào đó chế độ quân chủ chuyên chế trọn vẹn bị xóa bỏ. Do đó hoàn toàn có thể nói cách mạng tư sản Pháp là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất .
Cách mạng tư sản có lực lượng chính là nhân dân lao động (Ảnh minh họa)
2.3 Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc
Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa của các nước thuộc địa đồng thời mở đường cho giai cấp tư sản lên nắm chính quyền sở tại. Tiêu biểu cho hình thức này là cuộc đấu tranh giành độc lập của các nước thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ diễn ra vào cuối thế kỷ XVIII .Bắc Mỹ là khu vực có tài nguyên vạn vật thiên nhiên nhiều mẫu mã, đất đai phì nhiêu. Đến đầu thế kỷ XVIII, thực dân Anh đã xây dựng được ở đây 13 bang thuộc địa theo con đường tư bản chủ nghĩa. Để bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ và thuận tiện trấn áp thuộc địa, thực dân Anh ngưng trệ sự tăng trưởng của công thương nghiệp thuộc địa. Điều này đã làm xích míc giữa thuộc địa và chính quốc ngày càng trở nên nóng bức, và cuộc chiến tranh nổ ra là điều tất yếu .Chiến tranh khởi đầu vào tháng 12/1773 và kết thúc năm 1783 bằng sự kiện Anh ký hiệp ước Vecxai công nhận nền độc lập của 13 bang thuộc địa, nhà nước cộng hòa mới sinh ra .Cuộc chiến giành độc lập của nước Mỹ có ý nghĩa quan trọng, giải phóng vùng thuộc địa to lớn ở Bắc Mỹ, mở đường cho chủ nghĩa tư bản tăng trưởng ở khu vực châu Mỹ. Đồng thời thắng lợi này cũng tác động ảnh hưởng đến trào lưu giải phóng của nhiều vương quốc trên quốc tế .
2.4 Thống nhất quốc gia
Hình thức đấu tranh của các nước đang bị chia cắt nhằm mục đích mục tiêu thống nhất chủ quyền lãnh thổ. Đây là hình thức cách mạng của các nước như Đức, Italia .
2.5 Cải cách duy tân
Là chuỗi các cuộc cải cách, cách tân ở các nước phong kiến dẫn đến những thay đổi to lớn trong cấu trúc xã hội và chính trị ở các nước đó. Tiêu biểu cho hình thức này là cải cách duy tân ở Nhật năm 1868.
Đầu thế kỷ XIX, Nhật bản là một nước phong kiến, trong đó đứng đầu là Thiên hoàng. Nhưng thực tiễn quyền lực tối cao chính trị lại thuộc về tay Sho-gun ( tướng quân ), người đứng đầu chính quyền sở tại Mạc phủ Tokugaoa .Về kinh tế tài chính, nền nông nghiệp lỗi thời dẫn đến mất mùa đói kém liên tục xảy ra. Nhưng ngược lại, công thương nghiệp tăng trưởng mạnh. Kéo theo đó những tầng lớp tư sản công thương nghiệp ngày càng giàu sang. Đây chính là mầm mống để quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa tăng trưởng .Chính trị khủng hoảng cục bộ, kinh tế tài chính tư bản tăng trưởng mạnh đẩy những xích míc xã hội lên cao, giặc ngoại xâm nhăm nhe xâm lược. Những yếu tố này đã làm nổ ra các cuộc đấu tranh lật đổ Sho-gun, quyền lực tối cao trở về tay Thiên hoàng. Hàng loạt những cải cách văn minh được triển khai nhằm mục đích đưa Nhật Bản thoát khỏi thực trạng phong kiến lỗi thời :
- Về chính trị, xây dựng cơ quan chính phủ mới, phát hành Hiến pháp mới, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến .
- Về kinh tế tài chính, thống nhất tiền tệ, thống nhất thị trường, được cho phép mua và bán ruộng đất, thôi thúc kinh tế tài chính tư bản tăng trưởng ở nông thôn .
Những cải cách trên cùng hàng loạt những cải cách trên nhiều lĩnh vực đời sống đã giúp nước Nhật thoát khỏi nguy cơ bị xâm lược,trở nên giàu mạnh.
Giai cấp tư sản lên nắm chính quyền thúc đẩy kinh tế phát triển (Ảnh minh họa)
3. Tính chất của các cuộc cách mạng tư sản
Do tình hình chính trị, kinh tế tài chính, xã hội của mỗi nước khác nhau nên mỗi cuộc cách mạng tư sản ở mỗi vương quốc có đặc thù khác nhau .
- Cách mạng tư sản Anh : Là cuộc cách mạng tư sản chưa triệt để vì vẫn còn tàn dư của chính sách phong kiến, yếu tố ruộng đất của nông dân chưa được xử lý
- Cách mạng tư sản Pháp : Đây được coi là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất vì :
- Cách mạng tư sản Pháp bảo vệ được vương quốc trước sự can thiệp của liên minh phong kiến châu Âu, xóa bỏ thực trạng cát cứ, hình thành được thị trường dân tộc bản địa thống nhất .
- Lật đổ được chế dộ phong kiến, giải phóng người nông dân .
- Giải quyết được yếu tố ruộng đất cho nông dân
- Kinh tế tư bản tăng trưởng mạnh sau cách mạng
- Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ : Là cuộc cách mạng tư sản chưa triệt để vì chỉ có giai cấp tư sản và những tầng lớp chủ nô được hưởng lợi, không xử lý được yếu tố ruộng đất cho nông dân, không xóa bỏ được chính sách nô lệ .
- Cải cách duy tân ở Nhật: Đây là cuộc cách mạng tư sản chưa triệt để vì chế độ phong kiến vẫn được duy trì, quyền lực tối cao vẫn thuộc về Thiên hoàng, kinh tế tư bản chưa được mở đường để phát triển.
Cách mạng tư sản mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển (Ảnh minh họa)
4. Mục tiêu của cách mạng tư sản
Mục tiêu của cách mạng tư sản là gì? Hầu hết các cuộc cách mạng tư sản diễn ra đều có những mục tiêu như sau:
5. Ý nghĩa của cách mạng tư sản với lịch sử nhân loại
Cách mạng tư sản là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó chấm hết sự thống trị của chính sách phong kiến ở hầu hết các nước trên quốc tế, thiết lập nền dân chủ tư sản mở ra thời đại mới vững mạnh vượt bậc của lực lượng sản xuất cũng như phương pháp sản xuất. Cách mạng tư sản cũng mở đường cho những mầm mống của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa vốn bị chính sách phong kiến ngưng trệ được tăng trưởng mạnh .
Cách mạng tư sản là cuộc đấu tranh giành chính quyền về tay giai cấp tư sản (Ảnh minh họa)
