Cuộc cách mạng Pháp 1789

Phạm Văn Tuấn

Trong khoảng chừng thời hạn từ năm 1760 tới năm 1840, vai trò của nước Pháp trên quốc tế rất quan trọng. Nếu không có sự can thiệp quân sự chiến lược của người Pháp tại Bắc Mỹ, người Mỹ chưa chắc đã giành được Độc Lập và Tự Do từ người Anh để rồi thiết lập nên một vương quốc mới, các định chế mới. Ảnh hưởng của người Pháp đã tới các xứ Ái Nhĩ Lan ( Ireland ), Ba Lan, Hòa Lan, Ý và nhiều miền đất khác. Nước Pháp đã là TT của các trào lưu tri thức trong thế kỷ 18. Khoa Học của nước Pháp đã đứng vị trí số 1 Thế Giới. Các sách học, báo chí truyền thông, tạp chí … viết về Văn Hóa và Chính Trị bằng tiếng Pháp được các nhà trí thức thuộc nhiều vương quốc tìm đọc và các ý tưởng sáng tạo, sáng tạo độc đáo, ý tưởng của người Pháp được các dân tộc bản địa khác trên Thế Giới theo dõi và bắt chước. Tiếng Pháp đã là một ngôn từ quốc tế, dùng cho các nhà trí thức và giới quý tộc của nhiều vương quốc .
Nước Pháp với dân số 24 triệu người vào giữa thế kỷ 18, là một miền đất phong phú nhất và đông dân nhất dưới quyền một cơ quan chính phủ TW trong khi vào thời hạn này, nước Đức còn bị chia rẽ, nước Nga chưa không thay đổi và dân số của cả nước Anh và Tô Cách Lan cộng lại mới được 10 triệu người. Thành phố Paris tuy nhỏ hơn so với thành phố London về diện tích quy hoạnh nhưng lại rộng gấp hai lần các thành phố Vienna và Amsterdam. Tiền vàng của nước Pháp được lưu hành khắp châu Âu và chiếm 50% số lượng ngoại tệ thanh toán giao dịch, và số lượng sản phẩm & hàng hóa xuất cảng của nước Pháp qua các nước khác của châu Âu đã lớn hơn số lượng sản phẩm & hàng hóa của nước Anh. Nhưng trong thực trạng tăng trưởng với ảnh hưởng tác động to lớn như vậy, cuộc Cách Mạng Pháp đã bùng nổ, làm rung động cả châu Âu, đã lật đổ chính sách cũ bằng một thứ “ xã hội mới ” và là một khuôn mẫu mà các trào lưu cách mạng sau này hướng vào, coi cuộc Cách Mang Pháp năm 1789 là một cách mạng đi trước .

1- Nguyên nhân xa của cuộc Cách Mạng Pháp.

Bạn đang đọc: Cuộc cách mạng Pháp 1789

Louis XIV cỡi ngựa

Chế độ chuyên chế sáng suốt ( enlightened despotism ) hoàn toàn có thể được dẫn chứng bằng đường lối quản lý của Vua Louis 14 tại nước Pháp hay của Đại Đế Peter tại nước Nga. Vào thời đại chuyên chế này, các nhà quản lý đã khai quang các vùng đất sình lầy, mở mang đường lộ, thiết kế xây dựng cầu và cống, đặt ra luật lệ, dẹp bớt các quyền tự trị địa phương, số lượng giới hạn tính độc lập của nhà thời thánh và giới quý tộc đồng thời huấn luyện và đào tạo ra một những tầng lớp viên chức thuộc quyền cơ quan chính phủ TW. Nhà vua vào thời kỳ này đã mang đặc thù thế tục, không tự cho rằng quyền hành là do “ Thiên Mệnh ” và chịu trách niệm quản lý thần dân thay “ Trời ”. Nhà vua đã xác nhận quyền hành của mình do sự hữu dụng của ngai vàng so với xã hội và cũng cho nên vì thế, Đại Đế Frederic đã tự gọi mình là “ người công bộc bậc nhất của vương quốc ” ( the first servant of the state ). Tính cách của chính sách chuyên chế sáng suốt đã bộc lộ rõ tại các nước Pháp, Áo, Phổ, Nga, Tây Ban Nha, Đan Mạch và Anh …
Tại nước Pháp, sự chuyên chế sáng suốt của nhà vua đã gặp thất bại. Vua Louis 15 lên ngai vàng năm 1715 và trị vì tới năm 1774, đã sống trong hoàng cung Versailles trang trọng và không chăm sóc tới các yếu tố hệ trọng của quốc gia. Nền quân chủ của nước Pháp gặp nhiều khó khăn vất vả, nhất là trong chiêu thức thu thuế. Phần lớn nguồn lợi của vương quốc do việc thu thuế và có một phần thuế do việc bán đi một số ít độc quyền. Trong các thứ thuế, quan trọng nhất là thuế đất ( taille ), sau đó là thuế muối ( gabelle ). Thông thường chỉ có giới nông dân phải nộp thuế đất và theo nguyên tắc, thuế đất được miễn trừ cho giới quý tộc, các viên chức chính quyền sở tại và giới tư sản, trong khi đó nhà thời thánh có khoảng chừng 5 % tới 10 % đất đai, cũng được miễn thuế vì đã Tặng Ngay đều đặn cho nhà vua các món quà, mặc dầu những thứ quà này ít hơn loại thuế trực thu .
Mặc dù nước Pháp là một vương quốc phong phú và đa dạng chủng loại tài nguyên, nhưng về lâu dài hơn, chính quyền sở tại Pháp trở nên nghèo khó đi vì những những tầng lớp xã hội được thụ hưởng sự thịnh vượng lại không phải trả thuế theo cống phẩm của họ. Do áp lực đè nén cuộc chiến tranh, Vua Louis 14 đã bắt người dân Pháp phải đóng thuế thân ( poll tax ) và thuế 10 % tính trên cống phẩm, nhưng nhiều người đã tìm cách trốn tránh các loại thuế này. Năm 1726, việc thu thuế cũng gặp thất bại vì việc trả thuế trực thu chứng tỏ người đóng thuế thuộc đẳng cấp và sang trọng thấp kém ( inferior status ) trong xã hội. Các nhà quý tộc, giới tu sĩ, giới tư sản cũng phản đối việc đóng thuế vì họ không có nghĩa vụ và trách nhiệm và không có quyền trấn áp chính trị hay hành chánh so với xã hội mà họ đang sinh sống. Họ yên cầu nhà vua phải tôn trọng nguyên tắc là không có thuế nếu không có đại diện thay mặt của các những tầng lớp dân chúng .
Tới thập niên 1740, do phí tổn cuộc chiến tranh của nước Pháp quá cao, một loại thuế mới lại được phát hành theo đó, mọi cống phẩm từ mọi gia tài phải chịu thuế 5 % : đất đai, góp vốn đầu tư thương mại và các quyền lợi và nghĩa vụ khác. Không ai được miễn thuế cả, dù thuộc những tầng lớp xã hội nào, dù trước kia đã được miễn thuế rồi … nhưng trên thực tiễn, loại thuế 5 % này chỉ được đánh vào đất đai .
Khi chính quyền sở tại Pháp thời đó tăng thuế, tiếng phản đối kinh hoàng đã nổi lên từ Nghị Viện Paris, từ các nghị viện 11 tỉnh, từ miền Brittany và từ giáo hội. Tất cả các tổ chức triển khai này đã mạnh hơn thời trước. Những người phản đối chính quyền sở tại TW Pháp đã viện dẫn các lời nói của Montesquieu ( 1689 – 1755 ). Trong tác phẩm “ Tinh Thần Luật Pháp ” ( the Spirit of the Laws ) xuất bản năm 1748, ông Montesquieu đã làm tăng trưởng hai sáng tạo độc đáo chính. Ý tưởng thứ nhất cho rằng các hình thức chính quyền sở tại đổi khác tùy theo khí hậu và thực trạng, ví dụ điển hình như thể chế chuyên chế ( despotism ) chỉ thích hợp với loại đế quốc to lớn tại miền khí hậu nóng và chính sách dân chủ chỉ hữu hiệu tại các vương quốc thành phố nhỏ bé ( small city-states ). Ý tưởng thứ hai nhắm vào sự độc đoán thuộc vương quyền ( royal absolutism ) của nước Pháp .
Montesquieu đã tin yêu rằng cần phải có sự phân loại và cân đối quyền lực tối cao ( the separation and balance of power ) giữa nhà Vua và các chính sách trung gian, ví dụ điển hình như các nghị viện, giới quý tộc, giới tu sĩ hay nhà thời thánh. Triết gia Montesquieu cũng đã khâm phục các thể chế chính trị của nước Anh theo đó có sự hòa hợp giữa vương quyền, giới quý tộc và nền dân chủ ( monarchy, aristocracy and democracy ) bộc lộ bằng nhà Vua, các nhà quý tộc và các viện dân cử. Lý thuyết về sự phân quyền giữa Lập Pháp, Hành Pháp và Tư Pháp của Montesquieu đã ảnh hưởng tác động rất mạnh tới các người Mỹ khiến cho các nhà lập quốc Bắc Mỹ viết ra Bản Hiến Pháp Hoa Kỳ năm 1787 .
Thời đó, các nghị viện của nước Pháp đã cương quyết cho rằng việc tăng thuế là vi hiến ( unconstitutional ) và vi phạm vào các tự do lịch sử vẻ vang của họ ( historic liberties ). Sau nhiều tranh chấp, Vua Louis 15 đành phải xếp việc tăng thuế sang một bên. Nhưng khi cuộc cuộc chiến tranh 7 năm ( 1756 – 1763 ) chấm hết, vương quyền của nước Pháp lại muốn tăng cường việc tập trung chuyên sâu quyền lực tối cao vào TW nên đã quyết định hành động hủy bỏ các nghị viện vì đây là các lực lượng chính trị chống đối. Vì mục tiêu này, vào năm 1768, Vua Louis 15 đã chỉ định ông Maupeou làm thủ tướng để giải tán các nghị viện cũ đồng thời thiết lập ra các nghị viện mới sửa chữa thay thế. Nhân viên của các hội đồng mới này là các viên chức được chỉ định, ăn lương, không được bỏ phiếu chống đối các luật đạo của chính quyền sở tại, có tính giống hệt trên cả nước Pháp và một dự trù của các hội đồng này là sẽ đánh thuế vào các những tầng lớp xã hội đã được tặng thêm hay miễn thuế trước kia .
Năm 1774, Vua Louis 15 qua đời, nối ngôi là người cháu tức Vua Louis 16 mới 20 tuổi, một người vụng về và nhút nhát, ưa thích cưỡi ngựa, săn bắn và làm các ổ khóa. Khuyết điểm của nhà vua trẻ này là tính chần chừ, sẵn sàng chuẩn bị nghe lời các cố vấn và khi có những lời khuyên sáng suốt, mọi việc đều tốt đẹp nhưng khi nhà vua gặp các lời khuyên thiển cận, tác dụng là những nguy cơ tiềm ẩn cho chính mạng sống của nhà vua .
Việc tăng thuế của ông Maupeou và các người cộng tác với ông cũng đã gặp chống đối, nhiều nơi tố cáo ông là kẻ thừa hành của một chính sách chuyên chế và họ yên cầu phải lập lại Nghị Viện Paris và các nghị viện cũ. Vua Louis 16 vì chần chừ, đã ra lệnh giải nhiệm ông Maupeou và làm phục sinh các nghị viện cũ. Thực ra, chính các nghị viện cũ này đã ngăn trở các cải cách, đã là cứ điểm của giới quý tộc và các người hưởng độc quyền trong nhiều thập niên .
Cũng vào năm 1774, Vua Louis 16 xây dựng một bộ cải cách, đứng đầu là ông Jacques Turgot. Đây là một nhà triết học và cũng là một nhà quản lý có kinh nghiệm tay nghề. Khi lên nắm quyền, ông Turgot đã tìm cách dẹp bỏ các phường thợ thủ công ( guilds ) vì các loại nghiệp đoàn này đã chiếm được sự độc quyền khuyến mại tại các thành thị. Ông Turgot cũng được cho phép ngành nội thương về ngũ cốc được tự do hơn và tìm cách hủy bỏ loại tạp dịch bắt buộc ( corvée ) theo đó mọi công dân phải sửa chữa thay thế đường lộ trong vài ngày mỗi năm và sửa chữa thay thế bằng tiền đánh thuế lên mỗi đầu người dân thuộc mọi giai cấp. Trước chương trình cải cách này, Nghị Viện Paris được sự ủng hộ của các thành phố khác và nhà thời thánh, đã phản đối ông Turgot kinh hoàng, khiến cho ông ta phải từ chức vào năm 1776. Việc canh tân như vậy đã bất thành .
Năm 1778, nước Pháp giao chiến với nước Anh. Các yên cầu lại tái diễn : các phí tổn vì cuộc chiến tranh, các món nợ, các dự án Bất Động Sản đánh thuế, các chống đối từ các nghị viện và từ các thành phần của dân chúng … và tác dụng là vào thập niên 1780, cuộc Cách Mạng đã bùng nổ .

2- Ba giai cấp trong chế độ cũ của nước Pháp.

Thể chế chính trị của nước Pháp trước cuộc Cách Mạng năm 1789 vừa mang tính quý tộc, vừa có tính phong kiến. Năm 1302, vì sự chống đối Giáo Hoàng và vì cần tới sự ủng hộ của nhiều những tầng lớp trong dân chúng, Vua Philip IV của nước Pháp đã lôi kéo các đại biểu của xã hội Pháp đứng vào trong 3 giai cấp ( estates ) và mỗi người dân thuộc về một trong ba giai cấp này. Giai cấp thứ nhất là giới tu sĩ, giới quý tộc thuộc giai cấp thứ hai còn giai cấp thứ ba gồm những người còn lại, từ các nhà buôn giàu sang, các nhà trí thức tới lớp nông dân nghèo hèn và giới công nhân thành thị. Quyền lợi pháp lý cùng uy tín cá thể của một công dân tùy thuộc vào loại giai cấp của người công dân đó trong khi trên thực tiễn, gia tài, các hoạt động và sinh hoạt sản xuất cùng tác động ảnh hưởng xã hội, chính trị, đã không tương ứng với sự phân loại giai cấp kể trên .
Giai cấp thứ nhất của nước Pháp thời đó là giới tu sĩ. Địa vị và các điều kiện kèm theo tặng thêm của Nhà Thờ đã là một trong các nguyên do chính gây ra cuộc cách mạng. Các vị giám mục thời đó thường đóng các vai trò quan trọng trong công quyền và Nhà Thờ Thiên Chúa Giáo cũng đã thu thuế trên các loại sản phẩm thu hoạch được từ những đất đai chiếm hữu. Vào các năm trước cuộc Cách Mạng 1789, có vào tầm 100,000 tu sĩ Catholic trên nước Pháp, và nhà thời thánh, trường học, các tu viện và các cơ sở tôn giáo khác đã chiếm hữu từ 5 % tới 10 % đất đai toàn nước với gia tài tập trung chuyên sâu không đều, phần nhiều dồn vào các giám mục hạng sang .
Giới quý tộc là giai cấp thứ hai, có vào khoảng chừng 400,000 người kể cả phụ nữ và trẻ nhỏ. Họ giữ độc quyền tại các cơ quan hạng sang của cơ quan chính phủ, các tổ chức triển khai quân đội và nghị viện. Cùng với giới tu sĩ, các nhà quý tộc đã ngăn trở việc thu thuế và lo tìm cách trấn áp các chủ trương vương quốc .
Trong các năm từ 1713 tới 1789, nền ngoại thương của nước Pháp đã tăng lên gấp 5 lần nên cũng làm ngày càng tăng giới thương nhân và viên chức của chính phủ nước nhà. Họ là thành phần của giai cấp tư sản, một lớp người từ từ trở nên giàu sang, đông đúc hơn và cũng tự tin hơn, nhưng họ cũng bất mãn so với các khuyễn mãi thêm, các độc quyền, các kiêu ngạo … của giới tu sĩ và giới quý tộc. Do ngày càng trở nên phong phú hơn, giới tư sản đã cảm thấy bị tẩy chay trong việc đồng ý vào các chức vụ của chính quyền sở tại, trong các vai trò và danh dự của xã hội là những thứ thường dành cho giới quý tộc. Cuộc cách mạng đã xẩy ra là do sự xung đột giữa hai những tầng lớp xã hội đang đi lên : giới quý tộc và giới tư sản .
Dưới tận cùng trong xã hội là lớp người tầm trung, sống bằng tiền lương lao động, họ là các nông dân, các thợ thủ công, các công nhân xí nghiệp sản xuất … Họ đã sống nhờ bán sức lao động và mẫu sản phẩm trên các loại thị trường và chính họ đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng .
Nước Pháp vào thế kỷ 18 có 4 phần 5 dân chúng là nông dân. Đây không phải là lớp người “ nông nô ” như tại nước Nga. Họ canh tác trên mảnh đất của họ, hoặc trên đất thuê rồi nộp cống phẩm thu hoạch cho chủ đất. Nhưng vào thời đó vẫn còn 1 số ít đặc tính của thời đại phong kiến với các thái ấp ( manor ) có các nhà quý tộc làm chủ. Những người này có độc quyền “ săn bắn ” ( banalité ) hay duy trì các con mồi săn trên đất đai của mình và của các nông dân khác. Các nhà quý tộc lại có các độc quyền về các xí nghiệp sản xuất xay lúa, các nhà máy sản xuất ép rượu, các lò bánh mì …, có uy quyền về tòa án nhân dân, về chính quyền sở tại địa phương và có quyền thu 1 số ít lệ phí và tiền phạt .
Vào thời kỳ trước cuộc cách mạng, giới nông dân chiếm vào khoảng chừng 2/5 đất đai, giới tư sản trên 1/5, nhà thời thánh có dưới 1/10, số còn lại là đất công gồm cả đất hoang hay các vùng sình lầy, các vùng đất chưa tìm hiểu và khám phá. Với mạng lưới hệ thống đất đai khá phức tạp như vậy, lại không có hàng rào ngăn cách, phân loại các mảnh đất, không có cách ấn định các quyền hạn và quyền lợi và nghĩa vụ về đất đai, cuộc cách mạng cho nên vì thế là một thời cơ để làm biến hóa các luật lệ về gia tài ( the law of property ) và pháp luật các định chế về quyền tư hữu trên các mảnh đất, đặc biệt quan trọng có lợi cho giới tư sản và giới nông dân có đất .
Giới tư sản thời trước Cách Mạng Pháp cũng là lớp người chiếm hữu các sản phẩm & hàng hóa, các cơ sở sản xuất, các việc làm thương mại, họ từ từ trở nên phong phú hơn trong khi giới quý tộc phải đương đầu với vật giá ngày càng tăng, với mức sống lên cao nên đã tìm cách tăng thuế, làm khó khăn vất vả các hợp đồng thuê đất, các dàn xếp về trả nợ hoa màu của giới nông dân. Người nông dân trực tiếp canh tác trên mảnh đất đã phẫn nộ vì các bất công kinh tế tài chính, xã hội cũng như chính trị, họ cảm thấy chính họ mới là người làm chủ miếng đất canh tác, chính họ đã bị áp bức và bóc lột. Chuột hoàn toàn có thể tàn phá hoa màu, chim bồ câu thường ăn lúa của họ nhưng nông dân không được quyền giết chuột, giết chim … vì các loại này được bảo vệ để các nhà quý tộc săn bắn. Các đoàn thợ săn cũng dẫm nát hoa màu của nông dân mà người dân lành không có quyền khiếu nại hay đòi bồi thường. Bổn phận của họ là phải đóng thuế cho nhà Vua, nhà thời thánh và các nhà quý tộc. Tất cả bổn phận của người nhà nông càng trở nên vô lý khi người dân đã mở màn hiểu được các định luật về lẽ phải, khi các nhà văn của thời đại đó đã đề cập tới các tư tưởng mới về công minh và như vậy đã giúp thêm vào việc khuấy động các bất mãn .
Nước Pháp vào thế kỷ 18 đã là một vương quốc có chính quyền sở tại tập trung chuyên sâu nên các điều kiện kèm theo xã hội nếu bị dịch chuyển tại kinh đô, đã ảnh hưởng tác động tới cả nước. Khủng khoảng chừng tiên phong của nước Pháp là do kinh tế tài chính, và cũng do sự sụp đổ kinh tế tài chính ( financial collapse ) của chính quyền sở tại mà cuộc cách mạng đã tới một cách nhanh gọn. Chính quyền Pháp thời kỳ đó đã chịu gánh nặng vì sự xa hoa, sự huy hoàng của Cung Điện Versailles. Cung điện rực rỡ tỏa nắng này đã được kiến thiết theo sáng tạo độc đáo của Vua Louis 14. Cùng với các kiến trúc sư, các nhà điêu khắc, các nhà thiết trí vườn cảnh … tài năng nhất thời bấy giờ, Vua Louis 14 đã ngân sách 65 triệu quan tiền ( livres ) ( so với phí tổn xây đắp một căn nhà thường thì là 20 quan ) trong hơn 40 năm để biến Hoàng Cung Versailles thành một thành tháp bùng cháy rực rỡ nhất của châu Âu. Các phòng kính và hiên chạy trang trọng, các khu vườn thoáng rộng và trồng tỉa công phu … toàn bộ đã biểu lộ sự sang trọng và quý phái của nước Pháp và uy quyền bát ngát của nhà Vua. Cũng chính tại hoàng cung Versailles, các hầu tước, bá tước … đã cùng nhau tham gia với nhà Vua vào các yến tiệc, các đoàn thượng khách xe ngựa lộng lẫy, đi đi dạo, đi săn bắn … với các loại quần áo sang trọng và quý phái, với cách tiêu xài phí phạn … toàn bộ những xa hoa này đã làm phá sản giai cấp quý tộc. Sự xa hoa đó vẫn liên tục tới thời Vua Louis 16 và Hoàng Hậu Marie Antoinette, vốn người nước Áo, cũng đã tiêu tốn các món tiền rất lớn lao vào quần áo, nữ trang và các vui chơi khác khiến cho bà Hoàng này được gọi bằng biệt danh : bà Thiếu Hụt ( Madame Deficit ) .
Ngoài việc tiêu xài phung phí của triều đình, việc bảo dưỡng các hoàng cung đã chiếm 5 Phần Trăm ngân quỹ vương quốc. Chính quyền Pháp thời đó còn phải ngân sách về các phí tổn cuộc chiến tranh, về việc duy trì quân đội và thủy quân … Năm 1774, nước Pháp mắc nợ 93 triệu quan tiền ( 93 million livres ) rồi tiền nợ vương quốc hàng năm tăng lên tới 300 triệu quan tiền vào năm 1789 và tổng số nợ đã lên tới 4 tỉ quan tiền ( 4 billion livres ). Món nợ lại càng trở nên to lớn do nước Pháp giúp công giúp của vào cuộc chiến tranh giành độc lập của Hoa Kỳ .
Nợ nần của nước Pháp càng tăng thêm do việc miễn thuế, do việc trốn thuế của những người được khuyễn mãi thêm, do sự phức tạp và thiếu tuyệt vời và hoàn hảo nhất của mạng lưới hệ thống thu thuế khiến cho các món tiền thu được đã không được nộp vừa đủ vào ngân quỹ của quốc gia. Cho nên mặc dầu nước Pháp là một miền đất phong phú, ngân quỹ của nước Pháp lại trống rỗng. Những người chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về ngân quỹ đó gồm cả Vua Louis 16, các ông John Law, Maupeou, Jacques Turgot … toàn bộ đã nhìn thấy rõ việc cần phải đánh thuế vào các giai cấp được tặng thêm .
Năm 1777, ông Jacques Necker được Vua Louis 16 chỉ định làm Giám Đốc Tài Chính, đã đi theo con đường của những vị đi trước và cũng bị bãi nhiệm. Kế tiếp ông Necker, ông Calonne còn đưa ra các giải pháp mạnh hơn. Năm 1786, ông Calonne đã đề xuất một thứ thuế tổng quát đánh lên mọi chủ đất mà không một ai được miễn trừ, ý kiến đề nghị việc giảm nhẹ thuế gián thu và hủy bỏ thuế nội thương để khuyến khích kinh tế tài chính sản xuất trong nước, ý kiến đề nghị việc tịch thu một số ít gia tài của nhà thời thánh, việc thiết lập các hội đồng địa phương trong đó các giới tu sĩ, quý tộc, tư sản và nông dân đều có đại diện thay mặt. Nếu chương trình cải cách của ông Calonne này được triển khai, các trở ngại kinh tế tài chính đã hoàn toàn có thể được xử lý và cuộc cách mạng đã không xẩy ra, nhưng Nghị Viện Paris đã không gật đầu các cải cách và các nhà quý tộc lại muốn tham gia vào việc trấn áp chính quyền sở tại. Bế tắc đã tới .
Vua Louis 16 đành phải bãi nhiệm ông Calonne và chỉ định vị Tổng Giám Mục miền Toulouse là ông Lomenie de Brienne. Ông De Brienne cũng muốn triển khai một chương trình cải cách tựa như trải qua Nghị Viện Paris ( the Parlement of Paris ) và đã bị chính nghị viện này bác bỏ và cho rằng chỉ có Đại Hội Các Giai Cấp ( an Estates General ) mới có quyền chấp thuận đồng ý về các thứ thuế mới. Vua Louis 16 và ông De Brienne lúc đầu phủ nhận ý kiến đề nghị đó vì cho rằng Đại Hội đó sẽ bị chi phối bởi giới quý tộc. Cũng giống như Vua Louis 15 và thủ tướng Maupeou, Vua Louis 16 và ông De Brienne không ưa các nghị viện mà muốn có một mạng lưới hệ thống tư pháp mới không gây ảnh hưởng tác động đến các chủ trương của quốc gia. Điều này đã dẫn tới sự phẫn nộ của giới quý tộc. Các nghị viên thành phố, các giai cấp trong thị xã đã phản kháng lại, các sĩ quan quân đội khước từ Giao hàng, các nhà quý tộc tổ chức triển khai các nhóm chính trị … Chính quyền bị đưa tới cảnh ngưng trệ với tiền không mượn được, thuế không thu được .
Ngày 5 tháng 7 năm 1788, Vua Louis 16 hứa hẹn sẽ triệu tập một Đại Hội các giai cấp vào tháng 5 năm 1789. Các giai cấp trong xã hội Pháp khi đó sẽ được mời tới để bầu ra các đại biểu và đưa list các khiếu nại .

3- Từ Đại Hội Giai Cấp đến Cuộc Cách Mạng

Một thế kỷ rưỡi trôi qua mà chưa có Đại Hội các Giai Cấp ( Estates General ) nên Vua Louis 16 đã lôi kéo mọi người cùng nghiên cứu và điều tra yếu tố về Đại Hội và viết ra các đề xuất để Đại Hội sẽ được tổ chức triển khai trong các điều kiện kèm theo và thực trạng mới. Sự việc này gây nên các cuộc bàn luận công cộng. Hàng trăm tờ truyền đơn Open, nhiều người yên cầu ba giai cấp phải họp tại ba nơi riêng không liên quan gì đến nhau vì giai cấp tầm trung khi nào cũng áp đảo. Tháng 9-1788, Nghị Viện Paris họp lại, đã quyết định hành động rằng Đại Hội các giai cấp sẽ họp và sẽ bỏ phiếu như đã xẩy ra vào năm 1614 .
Cũng qua Nghị Viện Paris, giới quý tộc muốn ép chế sự chuyên chế của nhà Vua. Họ yên cầu một chính quyền sở tại theo hiến pháp, yên cầu sự bảo vệ các tự do cá thể, sự tự do về ngôn luận và báo chí truyền thông, sự ngăn ngừa không bị bắt bớ và nhốt tùy tiện. Một số nhà quý tộc cũng đã tự nguyện từ bỏ các độc quyền về miễn thuế trong khi đa phần khác trông đợi chính quyền sở tại tổ chức triển khai một chính sách tối cao gồm 3 thành phần, một phần thuộc giới quý tộc, phần thứ hai là giới tu sĩ nhưng cũng là quý tộc và phần thứ ba là giới tầm trung. Tới lúc này, giai cấp thứ ba ( the Third Estate ) gồm các luật sư, thương nhân, chủ ngân hàng nhà nước, chủ tiệm, thợ thủ công, công nhân và nông dân … lại không muốn bị giới quý tộc quản lý về niềm tin lẫn vật chất. Nền triết lý của thời kỳ Khai Sáng ( the Enlightment ) rồi cuộc Cách Mạng tại Bắc Mỹ đã khiến cho họ không ưa và không tin cậy giới quý tộc .
Một nhà văn người Pháp là ông Hector St. John de Crèvecoeur, trong bài viết có tên là “ Các bức thư của một nông dân Mỹ ” ( Letters of an American Farmer ) đã cho mọi người thấy rằng vào lúc này, các người Mỹ đã tự cảm thấy là những “ con người ” vì họ đã được đối xử xứng danh. Người đại diện thay mặt cho cuộc chiến tranh giành độc lập của Bắc Mỹ tại nước Pháp chính là ông Benjamin Franklin, người đã được Quốc Hội Lục Địa ( the Continental Congress ) cử qua Paris để lo mọi việc thiết yếu cho vương quốc non trẻ Hoa Kỳ. Các nhà triết học, các nhà trí thức tại các nơi họp mặt ( salon làm tóc ) của thành phố Paris đã phải kính nể ông Franklin vì sự tri thức và đức tính đơn giản và giản dị của ông. Ông Franklin đã gây được các ấn tượng rất tốt đẹp vào các nhân vật khét tiếng quen biết của nước Pháp như Voltaire, Condorcet, Helvetius, Turgot cùng các nhân vật khác, và hình ảnh giành lấy Tự Do của xứ Bắc Mỹ so với chính sách áp bức đã khiến cho ông Turgot phải viết trong một bài văn câu ca tụng Benjamin Franklin : “ Ông ta đã ăn trộm sấm chớp của Trời cao và cây vương trượng của các bạo chúa ” ( He stole thunder from the heavens and the scepter from tyrants ) .
Giấc mơ Tự Do của xứ Hoa Kỳ đã nằm trong đầu óc của các giai tầng xã hội của nước Pháp, trong tư tưởng của ông Crèvecoeur vốn là một trong các nhân vật sáng lập ra một nơi họp mặt ( salon làm tóc ) của thành phố Paris, trong các lời khen ngợi Hầu Tước De Lafayette sau khi đã từng Giao hàng cuộc Cách Mạng Hoa Kỳ và trở về đất Pháp .
Vào tháng 1 năm 1789, linh mục Sieyès cũng tung ra một số ít tập sách mỏng mảnh có tên là “ Giai cấp thứ ba là gì ? ” trong đó có công bố rằng giới quý tộc là giai cấp vô dụng, không thiết yếu và hoàn toàn có thể bị vô hiệu, chỉ có giai cấp thứ ba là thành phần có ích cho xã hội và là bản thể của vương quốc. Chính vào lúc này, tư tưởng của Jean Jacques Rousseau trong tác phẩm “ Khế Ước Xã Hội ” ( the Social Contract ) đã trở thành tư tưởng cách mạng .
Năm 1762, J. J. Rousseau đã viết trong tác phẩm kể trên rằng “ con người được sinh ra tự do nhưng đã bị xiềng xích ở khắp mọi nơi ” ( Man is born không lấy phí and everywhere he is in chains ). Theo Rousseau, con người có các quyền tự nhiên nhưng đã bị tước đoạt do xã hội có tổ chức triển khai. Các cá thể có các nguyện vọng riêng ( individual will ) nhưng khi sống chung trong một hội đồng lại có nguyện vọng chung ( general will ). Mục đích của chính quyền sở tại là thực thi nguyện vọng chung này và nhờ đó nền dân chủ thực sự được thi hành. Cách xử lý của ông Rousseau thực ra chưa thỏa đáng nhưng các yếu tố do ông nêu ra, như tính Tự Do, như nền Dân Chủ, hành vi và ép chế của các nhóm hầu hết và thiểu số, vai trò của các đại biểu … đã lôi kéo cuộc cách mạng và các cách kiểm soát và điều chỉnh xã hội .
Giai cấp thứ ba lúc đầu đã ủng hộ giới quý tộc để chống lại sự độc đoán của vương triều nhưng rồi hai giới quý tộc và tầm trung đã ghét nhau và hoài nghi nhau. Sự xung đột này đã làm cho các cải cách không hề triển khai được và càng hâm sôi sức mạnh cách mạng .
Đại Hội các giai cấp đã hội họp vào ngày 5 tháng 5 năm 1789 tại Cung Điện Versailles. Giai cấp thứ ba gồm các đại biểu phần nhiều là các luật sư, đã không đồng ý lối bỏ phiếu mỗi giai cấp một lá, phản đối việc họp riêng rẽ từng giai cấp tại ba khu vực khác nhau và yên cầu toàn bộ các đại biểu phải được tập trung chuyên sâu vào một nơi và bỏ phiếu theo cá thể, cách bỏ phiếu này có lợi cho giai cấp thứ ba hơn vì nếu tính theo đầu người, số đại biểu của giai cấp này bằng với số của hai giai cấp kia nhập lại. Bế tắc đã lê dài tới 6 tuần lễ .
Ngày 13-6-1789, 1 số ít tu sĩ và quý tộc đã bỏ phòng họp của hai giai cấp kia, nhập bọn với giai cấp thứ ba, họ được hoan hô nồng nhiệt. Ngày 17 – 6, nghị hội của giai cấp thứ ba tự gọi mình là Quốc Hội ( National Assembly ). Do áp lực đè nén của giới quý tộc, Vua Louis 16 đã đóng cửa phòng họp của giai cấp tầm trung. Các đại biểu này liền kéo qua một sân banh có mái che, cùng thề và ký vào “ Lời Thề tại Sân Đánh Banh ” ( the Oath of the Tennis Court ) vào ngày 20-6, xác nhận rằng nơi nào họ hội họp thì nơi đó hiện hữu Quốc Hội và họ sẽ không giải tán cho đến khi thảo xong một bản Hiến Pháp ( a constitution ). Khi Vua Louis 16 gửi tới một đại diện thay mặt thông tin cho các đại biểu phải giải tán, thì Hầu Tước Mirabeau đã tức giận và la lên : “ Hãy về bảo với Chủ của ngươi rằng bọn ta ở đây là do ý muốn của toàn dân và bọn ta chỉ giải tán do đầu lưỡi lê ” ( Go tell your master that we are here by the will of the people, and that we shall be removed only at the point of the bayonet ). Hành động táo bạo này đã là một bước “ cách mạng ”, yên cầu chủ quyền lãnh thổ phải về tay một nhóm người không có thẩm quyền pháp lý .
Vua Louis 16 như vậy đã không còn trấn áp được Đại Hội các giai cấp, nhà Vua cũng đã không đưa ra được một chương trình cải cách nào, không biểu lộ được uy quyền chỉ huy sẵn có, không thuyết phục được giới tư sản và giới tầm trung về lòng trung thành với chủ sẵn có của họ so với nhà Vua, và đã không đứng về phe của giai cấp thứ ba để giảm bớt các độc quyền của giới quý tộc và giới tu sĩ. Trước sự thách đố của những người tầm trung, Vua Louis 16 đã bồn chồn, trông cậy vào sự trợ lực của Hoàng Hậu Marie Antoinette, các đồng đội hoàng thân cùng một số ít các nhà quý tộc khác. Cuối cùng, Vua Louis 16 đã quyết định hành động giải tán Đại Hội các giai cấp. Vào cuối tháng 6, 18 ngàn binh lính được gọi tới Cung Điện Versailles. Biến cố chính trị này đã chứng tỏ nhà Vua đứng về phe các nhà quý tộc .

4- Cuộc Cách Mạng bùng nổ.

Năm 1788, nước Pháp bị mất mùa. Năm 1789 cũng là một năm lạm phát kinh tế. Nền ngoại thương đã không tăng thêm vì cuộc chiến tranh giành Độc Lập tại Bắc Mỹ đã được xử lý xong. Lương bổng của công nhân hạ xuống, nạn thất nghiệp tăng cao càng đẩy cao lên giá thực phẩm. Các trộn lẫn lao động đã xẩy ra tại nhiều nơi. Vào tháng 4 năm đó, các công nhân làm mưa làm gió đã đốt phá một nhà máy sản xuất làm giấy còn tại nông thôn, các nông dân công bố sẽ không đóng thuế và không nộp tô cho địa chủ. Nạn lạm phá cũng làm giảm cống phẩm của các nông dân và công nhân lương thiện. Sự nghèo nàn càng làm tăng thêm các kẻ trộm cướp, các kẻ khuấy động. Các khủng hoảng cục bộ chính trị đã trở thành các khủng hoảng kinh tế và xã hội .
Vào tháng 7 năm 1789, giá bánh mì tăng cao hơn khi nào hết. Các thành phố tràn ngập các kẻ ăn xin và các kẻ liều mạng. Tại thành phố Paris, người dân xao động vì tin binh lính của nhà Vua đang tập trung chuyên sâu về Cung Điện Versailles để dự mưu dẹp bỏ Quốc Hội. Do tình hình stress, mọi người dân Paris đều muốn võ trang để tự vệ. Ông chủ ngân hàng nhà nước Laborde với con trai có chân trong Quốc Hội tại Versailles, đã là một trong số những người phân phối ngân khoản để mua võ khí cho dân chúng Paris. Các đám đông đã đi lục tìm võ khí tại các nhà kho và các tòa nhà chính phủ nước nhà. Ngày 12 tháng 7 trên các đường phố Paris, các đám đông đã đi diễn hành và hô to khẩu hiệu “ Bánh mì rẻ ”, “ hãy Open nhà tù ”, “ Hãy võ trang cho nhân dân ” …

Phá ngục Bastille ngày 14/7/1789

Vào ngày 14 tháng 7, một đám rất đông dân chúng kéo tới Ngục Bastille. Đây là một thành tháp mà nhà Vua và các bộ trưởng liên nghành đã tùy ý giam giữ nhiều người dân trong nhiều thập niên. Do tình hình căng thẳng mệt mỏi, viên quản đốc nhà ngục đã cho đặt các khẩu đại bác tại các lỗ châu mai. Khi đám đông dân chúng Pháp kéo tới nhà Ngục, họ yên cầu viên quản đốc phải dẹp bỏ các khẩu đại bác và phân phối cho họ một số ít võ khí. Lời yên cầu đã bị phủ nhận, rồi do các hiểu nhầm, đám đông dân chúng Pháp đã tiến công Ngục Bastille. 98 người bị chết do súng ở bên trong nhà Ngục bắn ra. Với sự tiếp tay của một số ít binh lính cùng với 5 khẩu đại bác, đám đông dân chúng đã phá cửa xông vào bên trong và giết chết viên quản đốc, 1 số ít viên chức và binh lính, rồi dân chúng phẫn nộ đã chặt đầu họ, cắm vào các giáo mác để đi diễn hành qua các đường phố. Khi được báo tin việc đập phá Ngục Bastille, Vua Louis đã phải thốt lên câu : “ Tại sao thế ? Đây là một cuộc làm mưa làm gió hay sao ? ”. Nhà Vua đã được vấn đáp bằng câu : “ Không, thưa Ngài, đây là một cuộc Cách Mạng ” .

Hầu Tước De Lafayette

Việc phá Ngục Bastille đã cứu vãn được Quốc Hội tại Versailles. Vua Louis 16 không biết cách phải đối phó ra sao nên đành phải đồng ý thực trạng của Paris, công nhận ủy ban của các công dân Paris như thể một cơ quan chính phủ mới, quản lý thành phố đó. Tại Paris và các thành thị khác, các lực lượng tư sản hay đội quân vương quốc được xây dựng để giữ trật tự. Hầu Tước De Lafayette, người vốn là “ vị anh hùng của hai lục địa ”, được cử ra điều khiển và tinh chỉnh các đội quân canh gác Paris. Để dùng làm huy hiệu, ông Lafayette đã phối hợp hai sắc tố đỏ và xanh của thành phố Paris với màu trắng của giòng họ Bourbon thành một hình tượng ba màu của cuộc Cách Mạng và từ đó đã sinh ra lá cờ tam tài .
Biến cố tại Paris đã lan ra các thành phố khác và miền quê, nơi đây các nông dân đã tự võ trang, xông vào một số ít nhà địa chủ và chủ trại để đốt phá các hồ sơ tàng trữ về tiền nợ. Nhiều nhà quý tộc bị giết, các người khác bỏ chạy ra quốc tế. Chế độ thái ấp ( manorial regime ) đã bị giới nông dân tiêu hủy .
Ngày 14 tháng 7 năm 1789 là ngày Phá Ngục Bastille được coi là ngày khởi đầu của cuộc Cách Mạng Pháp, nhưng các hành vi cách mạng còn lê dài trong 10 năm, cho tới khi Napoléon lên nắm quyền lực tối cao vào năm 1899. Thời gian này hoàn toàn có thể được chia một cách đơn thuần thành 4 quá trình : ( a ) từ 1789 tới 1792, có nền quân chủ lập hiến trong đó giới tư sản ( the bourgeoisie ) áp đảo, ( b ) từ 1792 tới 1793, đảng Girondin đã hoạt động giải trí can đảm và mạnh mẽ, ( c ) thời kỳ khủng bố ( Reign of Terror ) của giới tư sản cấp thấp và giới lao động lê dài trong 2 năm 1793 – 94, và ở đầu cuối là ( d ) thời kỳ phục sinh quyền lực tối cao của giai cấp tư sản .
Cũng trong quy trình tiến độ 10 năm kể trên, giới quý tộc muốn trở lại các độc quyền tặng thêm về chính trị và kinh tế tài chính, giới tư sản muốn có thêm quyền lực tối cao chính trị, thêm sự hữu hiệu về quản lý và bình đẳng xã hội, giới nông dân muốn chấm hết việc nạp tô phong kiến, giảm nhẹ thuế má, có thêm đất đai canh tác, và giới lao động thành thị mong ước bảo vệ về việc làm làm ăn cùng với thực phẩm rẻ tiền hơn .
Trong cuộc Cách Mạng Pháp, không có giai cấp nào tương khắc và chế ngự được chính quyền sở tại. Các chương trình nâng cấp cải tiến tiếp nối nhau, xen vào là các tranh giành cá thể, các yếu tố như ưa thích bạo động và khủng bố, stress vì cuộc chiến tranh, lòng ái quốc và tự hào vương quốc … toàn bộ đã biểu lộ qua các cuộc tranh đấu vật chất, nhưng có lẽ rằng các yếu tố được tôn vinh trong cuộc Cách Mạng là việc làm giảm bớt quyền lực tối cao của Quốc Gia, làm tăng thêm Tự Do và Bình Đẳng cá thể với nét đặc trưng từ vai trò áp đảo của nhóm các nhà chính trị trấn áp Paris. Chính những nhân vật này đã hướng dẫn trào lưu của cuộc Cách Mạng Pháp

II – Cuộc Cách Mạng Pháp và Robespierre

1- Các cải cách của Quốc Hội.

Ngày 17 tháng 6 năm 1789, giai cấp thứ ba tự nhận mình là Quốc Hội ( the National Assembly, l’Assemblée nationale ) và sau bản “ Lời thề tại Sân Đánh Banh ” ( le serment du Jeu de Paume ), các đại biểu của giai cấp thứ ba thề rằng sẽ không giải tán cho đến khi nào viết xong một bản Hiến Pháp ( constitution ). Đây cũng là một hành vi “ cách mạng ” yên cầu chủ quyền lãnh thổ vương quốc vào tay một nhóm người từ trước kia không có thẩm quyền pháp lý .
Sau biến cố phá Ngục Bastille vào ngày 14/7, Quốc Hội tiên phong này đã làm các việc làm để thỏa mãn nhu cầu các yên cầu của giới nông dân. Một nhóm nhỏ các đại biểu trong Quốc Hội đã chọn một buổi họp đêm hôm, khi đó nhiều đại biểu khác đã vắng mặt : đó là đêm hôm mồng 4 tháng 8. Đêm này lưu lại sự mở màn của niềm tin bình đẳng. Do sự xếp đặt trước, một số ít nhà quý tộc cấp tiến đã đứng lên, công bố từ bỏ độc quyền bắt dân phải dùng cối xay, lò đốt của lãnh chúa và phải nộp thuế ( banalité ), từ bỏ các quyền lợi và nghĩa vụ tại các tòa án nhân dân thái ấp, các độc quyền phong kiến và lãnh chúa. Tất cả các hình thức nô lệ cá thể đều bị công bố bãi bỏ. Mọi ưu tiên về miễn thuế và các độc quyền khác bị chấm hết. Các nông dân sẽ làm chủ đất đai và sẽ trả bồi thường cho chủ đất là giới quý tộc và tư sản phong phú. Như vậy, nhờ có cách mạng, giới nông dân đã thoát khỏi các bổn phận so với chủ đất địa phương và sau đó, họ còn không trả bồi thường cho các chủ đất khiến cho về sau, vào năm 1793, trong một tiến trình cấp tiến của thời kỳ cách mạng, việc đòi trả bồi thường kể trên đã được nhắc lại .
Quốc Hội tiên phong của nước Pháp đã công bố vào đêm hôm mồng 4 tháng 8 rõ ràng rằng “ chính sách phong kiến bị bãi bỏ ” đồng thời đặt ra các nguyên tắc dùng cho nền trật tự mới. Ngày 26 tháng 8, Quốc Hội đó lại ra “ Bản Tuyên ngôn các Quyền Lợi của Con Người và Công Dân ” ( the Declaration of the Rights of Man and Citizen ) với các điểm chính như sau : ( 1 ) Mọi người đều được sinh ra bình đẳng cùng với các quyền hạn bằng nhau. ( 2 ) Mọi công dân có quyền bầu các đại biểu để làm ra pháp luật. ( 3 ) Mọi người được tự do nói, viết, hay in ra các quan điểm miễn là người đó không lạm dụng độc quyền này. ( 4 ) Số tiền thuế mà một người phải đóng sẽ được địa thế căn cứ vào số lượng gia tài mà người đó có .
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền ( nguyên văn ) năm 1789 này xác nhận các nguyên tắc của một vương quốc mới, quyền công dân bình đẳng và chủ quyền lãnh thổ tập thể của nhân dân. Điều I của Bản Tuyên Ngôn viết rằng “ Con Người được sinh ra Tự Do và Bình Đẳng về các Quyền Lợi ” ( Men are born and remain không lấy phí and equal in rights ). Các quyền lợi và nghĩa vụ tự nhiên của con người là “ tự do, có gia tài, được bảo đảm an toàn và chống lai mọi áp bức ” ( liberty, property, security and resistance to oppression ). Cũng từ lúc này, tự do tư tưởng và tôn giáo được bảo vệ. Tự do được định nghĩa là có quyền làm mọi việc làm mà không tổn hại đến các người khác và Luật Pháp phải công minh với mọi người và là bộc lộ của nguyện vọng chung, được mọi công dân hay các đại biểu làm ra .
Tư tưởng Bình Đẳng của thời kỳ cách mạng khởi đầu như vậy đã bị thay thế sửa chữa bằng khunh hướng Tự Do, một thứ quyền lợi và nghĩa vụ rất thiêng và không hề bị xâm phạm. Từ nay, không một ai bị bắt bớ hay trừng phạt ngoại trừ do Luật Pháp, mọi người có quyền làm các công vụ nếu hội đủ các điều kiện kèm theo yên cầu. Chỉ có Quốc Gia có chủ quyền lãnh thổ tối thượng và các viên chức cơ quan chính phủ cùng các lực lượng quân sự chiến lược hành vi vì Quốc Gia. Quyền lực của cơ quan chính phủ phải được phân loại cho các ban ngành và các công chức phải có hành vi tốt tại các nhiệm sở. Quốc gia vì các mục tiêu chung và theo lao lý, hoàn toàn có thể tịch thu gia tài của 1 số ít cá thể nhưng phải hành vi công minh và hợp pháp, trong khi thuế vụ hoàn toàn có thể được ngày càng tăng một cách hài hòa và hợp lý .
Bản Tuyên Ngôn các quyền hạn của Con Người và Công Dân được coi là một hiến chương về nền Dân Chủ, đã được in thành hàng ngàn tờ truyền đơn, tập sách mỏng mảnh và sách học, được đọc lớn tại các nơi công cộng, được đóng khung treo tường và đã trở nên tập sách “ giáo lý ” của cuộc Cách Mạng Pháp. Khi được dịch sang các ngôn từ khác, Bản Tuyên Ngôn này đã Viral thứ tự do tư tưởng ra khắp châu Âu, và sự tôn vinh cuộc Cách Mạng Pháp do Thomas Paine đề cập qua cuốn sách “ Các Quyền Lợi của Con Người ” ( the Rights of Man ) xuất bản năm 1791, đã ảnh hưởng tác động tới các xứ nói tiếng Anh .
Thomas Paine ( 1737 – 1809 ) là người thôi thúc cuộc Cách Mạng Hoa Kỳ. Vào tháng 1 năm 1776, các thuộc địa châu Mỹ còn đang chia rẽ về việc công bố độc lập khỏi nước Anh. Một số người yên cầu Quốc Hội Lục Địa phải hành vi chống lại việc tách ra khỏi mẫu quốc Anh. Hàng ngàn người khác còn chần chừ. Ngày 10 tháng 1 năm đó, Paine cho thông dụng một tập sách mỏng dính có tên là “ Lương Tri ” ( Common Sense ). Để đoàn kết lại các người còn đang bị nao núng niềm tin, Thomas Paine đã viết rằng : “ Nàng Tự Do đang bị săn tìm ở khắp địa cầu. Châu Á và châu Phi đã trục xuất Nàng và nước Anh đang bảo Nàng phải ra đi. Ôi, hãy nhận vào kẻ trốn chạy đó và hãy chuẩn bị sẵn sàng đúng lúc sự tị nạn dành cho trái đất ”. Các người thuộc địa châu Mỹ đã đọc được lời lôi kéo này và chính ông George Washington đã nói rằng lời đó đã chuyển sự hoài nghi thành lòng quyết tâm về nền Độc Lập .
Thomas Paine sinh ngày 29-1-1737 tại Thetford nước Anh. Mẹ ông theo đạo Anh Giáo và cha ông là một thợ may làm nịt ngực phụ nữ, theo đạo Quaker. Gia đình này khá nghèo nên năm 13 tuổi, Thomas phải thao tác phụ giúp cha rồi tới năm 19 tuổi, ship hàng trên một con tầu chiến trong cuộc cuộc chiến tranh 7 năm. Sau đó Thomas làm thợ học nghề tại London rồi người thu thuế môn bài. Trong các thời hạn đổi nghề, Thomas vẫn tự học về Khoa Học và Cơ Khí rồi tới năm 1772, bị sa thải khỏi sở thuế vì đã cho phổ cập một bài viết theo đó, nên tăng lương cho nhân viên cấp dưới để tránh sự tham nhũng trong lúc ship hàng .
Do gặp Benjamin Franklin tại London và được thư ra mắt của ông Franklin, Thomas Paine đã xuống tầu qua Bắc Mỹ, tới Philadelphia làm phó chỉnh sửa và biên tập cho Tạp Chí Pennsylvania. Trong thời hạn này ông đã cho thông dụng nhiều bài viết và bài thơ, dưới ẩn danh và các biệt hiệu. Một trong các bài viết đã bài bác chính sách nô lệ .
Thomas Paine đã ship hàng Quân Đội Lục Địa ( the Continental Army ), đã chịu đựng nhiều thiếu thốn và gian lao cùng quân đội Mỹ và nhận thấy sự chán nản ngày càng tăng trong binh sĩ, nên vào ngày 19-12-1776, Paine đã cho phổ cập 16 tập sách mỏng mảnh có tên là “ Khủng Hoảng ” ( the Crisis ) trong đó có câu mở màn : “ Đây là thời hạn thử thách tâm hồn của con người ” ( Thes e are the times that try men’s souls ). Ông Washington vì vậy đã ra lệnh đọc các tập sách mỏng dính này cho mọi người chỉ huy cấp thấp của quân đội cách mạng Mỹ .
Thomas Paine được giao cho một chức vụ trong Quốc hội Lục Địa rồi do bật mý một số ít tin tức bí hiểm, ông bị bắt buộc từ chức vào năm 1779, sau đó lại được chỉ định làm thư ký cho Quốc Hội của miền Pennsylvania. Trong thời hạn này, ông đã dùng một phần tiền nhuận bút để trợ giúp các người lính thiếu thốn .
Năm 1787, Paine trở về nước Anh và tại đây, ông cho xuất bản cuốn sách có tên là “ Các Quyền Lợi của Con Người ” ( the Rights of Man ) vào năm 1791 để ủng hộ cuộc Cách Mạng Pháp. Cuốn sách này đã làm khuấy động tại Anh Quốc khiến cho ông bị kết tội phản bội. Paine bỏ chạy qua nước Pháp và được bầu vào Hội Nghị Quốc Ước ( the National Convention ). Chính tại đây ông đã phản đối việc xét xử Vua Louis XVI rồi vì lập trường nhân đạo, ông cũng bị nhóm Jacobin bắt giam trong 10 tháng và tránh khỏi bị chặt đầu khi Robespierre bị lật đổ. Khi ra khỏi tù, Thomas Paine đã giúp việc cho ông James Monroe, khi đó làm Đại Sứ Hoa Kỳ tại Pháp rồi sau này làm Tổng Thống Hoa Kỳ. Tác phẩm “ Thời Đại của Lý Trí ” ( the Age of Reason, 1794 – 96 ) của Thomas Paine đã chỉ trích các tổ chức triển khai tôn giáo, vì ông chỉ là một người theo thần giáo ( deist ), việc này đã khiến ông bị mất đi nhiều bạn hữu. Thomas Paine quay trở lại Hoa Kỳ vào năm 1802 rồi chết tại thành phố Thành Phố New York trong cảnh yếu ớt và túng thiếu vào ngày 8-6-1809 .
Danh từ “ quyền hạn của Con Người ” do Thomas Paine nêu ra đã là các ý tưởng sáng tạo cách mạng. Con người ở đây mang ý nghĩa trừu tượng, không riêng gì rõ một quốc tịch, giòng giống hay giới tính nào. “ Con Người ” là danh từ chỉ trái đất nói chung và không có dự tính vận dụng cho phái mạnh. Tuy nhiên vào thời đại đó, người ta mới ở trình độ cho rằng người nam mới có quyền bỏ phiếu và giữ các chức vụ dân cử, hưởng các độc quyền về giáo dục, gia tài, luật gia đình … Ít người đã tranh cãi sự bình đẳng về pháp lý giữa hai phái tính. Tuy thế, Olympe de Gouges là một nữ văn sĩ chuyên viết về kịch trường cũng đã cho xuất bản một cuốn sách có tên là “ Các quyền lợi và nghĩa vụ của Phụ Nữ ” ( the Rights of Woman ) trong đó bà Gouges đã vận dụng toàn bộ 17 điều của “ Bản Tuyên Ngôn ” vào quyền lợi và nghĩa vụ của phụ nữ kể cả nền giáo dục, việc ly dị trong 1 số ít trường hợp, việc trấn áp gia tài trong hôn nhân gia đình và việc làm các công vụ .
Tại nước Anh cũng có cô Mary Wollstonecraft cho xuất bản cuốn sách vào năm 1792 có tên là “ Bào chữa cho các quyền lợi và nghĩa vụ của Phụ Nữ ” ( Vindication of the Rights of Woman ) trong đó cho rằng người phụ nữ phải có nhiều thời cơ hơn, tối thiểu là về phạm vị giáo dục. Và trong các nhà tư tưởng cấp tiến thời đó chỉ có Hầu Tước Condorcet vào năm 1790 biện hộ cho sự bình đẳng về pháp lý giữa hai phái nam và nữ với tác phẩm “ Về sự đồng ý Phụ Nữ có các Quyền Công Dân ” ( On the Admission of Women to the Rights of Citizenship ) .
Sau Bản Tuyên Ngôn về các Quyền Lợi của Con Người, nhóm chỉ huy cuộc Cách Mạng Pháp đã chia rẽ. Một số nhân vật muốn nhà Vua nước Pháp có quyền phủ quyết mạnh và có hai Viện lập pháp như tại nước Anh trong khi một số ít nhà “ ái quốc ” lại muốn chỉ có một Viện lập pháp với quyền hành của nhà Vua trong thời điểm tạm thời bị trì hoãn. Các nhà ái quốc đã hoài nghi giới quý tộc sẽ trở thành một sức mạnh tập thể tại viện hạng sang, họ quan ngại nhà Vua phối hợp với các nhà quý tộc trong việc dùng quyền phủ quyết. Vào lúc này, Vua Louis XVI cũng chần chừ chấp thuận đồng ý các quyết định hành động của Bản Tuyên Ngôn về các Quyền Lợi của Con Người trong khi đó, một người em của nhà Vua là bá tước Artois đã chạy ra khỏi nước, cùng một số ít nhà quý tộc khác đang hoạt động các chính phủ nước nhà của châu Âu chống lại cuộc Cách Mạng. Hai nhóm “ bảo thủ ” và “ ái quốc ” do đó đã không chịu nhượng bộ lẫn nhau .

Versailles 1789

Ngày 4 tháng 10, một đám đông phụ nữ và các binh lính cách mạng đã theo quân cảnh vệ Paris ( the Paris national guard ) tiến từ Paris tới Cung Điện Versailles. Họ đã vây thành tháp, yên cầu Vua Louis XVI phải mang mái ấm gia đình về Paris để họ canh chừng. Quốc Hội cũng chuyển dời về Paris và chịu ảnh hưởng tác động của các thành phần cấp tiến. Vì thế ý kiến đề nghị về chính sách hai Viện với quyền phủ quyết của nhà Vua đã bị dẹp bỏ. Các người bảo thủ trong Quốc Hội từ nay trở nên tuyệt vọng trước các yếu tố tổ chức triển khai lập hiến dù cho họ đã ký tên vào bản “ Lời Thề của Sân Đánh Banh ”. Họ đã trốn dần ra khỏi nước, tạo nên một sức mạnh phản cách mạng .
Những người còn lại khởi đầu tổ chức triển khai thành các nhóm, quan trọng nhất là Câu Lạc Bộ Jacobin. Nhóm này vốn là Câu Lạc Bộ Breton, được xây dựng vào năm 1789 với các hội viên là đại biểu của miền Brittany tại Quốc Hội. Lúc đầu, lệ phí của câu lạc bộ này khá cao, khiến cho các người nghèo không hề gia nhập được, nên chỉ gồm 1 số ít nhà quý tộc và nhiều nhà chuyên nghiệp trong số đó có các luật sư, một vài người cũng là nông dân. Khi được lan rộng ra cho nhiều người tham gia, câu lạc bộ này lại mang tên là “ Hội các người Bạn của Hiến Pháp ” ( the Society of Friends of the Constitution ) trong số đó có một số ít nhân vật quá khích, một số ít bảo thủ. Họ thường hội họp để luận bàn về các chủ trương và đặt kế hoạch .
Một người trong nhóm cách mạng kể trên là bà Rosalie Julien, có chồng và con đều là những người tham gia Cách Mạng, đã viết về những người trong câu lạc bộ nhân ngày tham gia buổi họp ngày 5-8-1792 như sau : “ họ là tinh hoa của giới tư sản Paris nếu xét về loại áo mặc ngoài của họ. Cũng có từ 200 tới 300 phụ nữ hiện hữu, ăn mặc như đi dự dạ hội với dáng diệu hãnh diện và lời nói can đảm và mạnh mẽ ” .
Vào tháng 10 năm 1789, sau khi Vua Louis XVI và Quốc Hội đã dọn về Paris rồi, câu lạc bộ kể trên được đặt tại một tu viện trên đường St. Jacques, trước kia của các tu sĩ dòng Dominican và các tu sĩ này có tên là Jacobin. Câu lạc bộ do đó đã có tên này và đã có Robespierre làm thủ lãnh. Do sự quá khích của những người cực đoan trong câu lạc bộ, nhiều người bảo thủ đã rút lui và một số ít khác bị trục xuất khỏi câu lạc bộ

2- Các thay đổi về Hiến Pháp.

Trong 2 năm từ tháng 10 năm 1789 tới tháng 9 năm 1791, Quốc Hội Lập Hiến của nước Pháp vẫn liên tục vừa quản lý xứ sở, vừa soạn thảo Hiến Pháp, vừa tàn phá chính sách cũ. Các nghị viện cũ, các bộ sở cũ, cách tổ chức triển khai hành chánh cũ, các loại thuế khóa cũ và các tên tuổi quý tộc cũ … tổng thể đều bị những kẻ cuồng tín muốn xóa sạch. Quốc Hội Lập Hiến cũng ấn định việc chia nước Pháp ra thành 83 khu vực hành chánh chính ( departments, départemants ). Các viên chức mỗi miền, kể cả các quan tòa và người thu thuế, đều được bầu cử theo địa phương. Sự phân quyền này rất bất lợi một khi vương quốc tham chiến .
Theo Hiến Pháp năm 1791, quyền hành quốc gia thuộc về “ Quốc Hội một viện ” được gọi là Quốc Hội Lập Pháp ( the Legislative Assembly ), nhà Vua chỉ được quyền phủ quyết trong thời điểm tạm thời, ngành hành pháp gồm có Vua và các bộ trưởng liên nghành có quyền hạn rất yếu kém vì các nhà cách mạng khi đó đã không tin cậy Vua Louis XVI.
Tháng 6 năm 1791, Vua Louis XVI trốn tới Varennes thuộc vùng Lorraine để dự mưu tham gia cùng các nhà quý tộc sơ tán và trông nhờ vào các thế lực ngoại bang. Nhà Vua cũng để lại một bản văn phủ nhận cuộc Cách Mạng. Không may, Vua Louis XVI và mái ấm gia đình đã bị bắt tại Varennes và bị đưa trở lại Paris để đồng ý một chế độ quân chủ lập hiến .
Do trình độ của người dân nước Pháp vào thời đại đó, với phần nhiều dân chúng còn mù chữ, chưa có được các quan điểm chính trị hài hòa và hợp lý nên các nguyên tắc của “ Bản Tuyên Ngôn ” đã bị sửa đổi vì các nguyên do thực dụng. Người dân thông thường thời đó thuộc loại người hầu, kẻ giúp việc trong các shop nên bị coi là những người phụ thuộc vào gia chủ. Vì nguyên do này, Hiến Pháp đã phân loại các công dân ra làm hai loại : loại “ hoạt động giải trí ” và loại “ thụ động ” ( active and passive citizens ). Cả hai thứ công dân này đều có cùng các quyền lợi dân sự nhưng chỉ có các công dân “ hoạt động giải trí ” mới được quyền đi bầu cử. 100 công dân hoạt động giải trí được phép chọn một cử tri ( elector ) rồi các cử tri lại hội họp, chọn ra đại biểu ngồi vào Quốc Hội Lập Pháp hay làm các viên chức địa phương. Các người nam trên 25 tuổi và đã đóng một loại thuế trực thu nhỏ được coi là “ công dân hoạt động giải trí ”. Vào khoảng chừng năm 1790 – 91, đã có 50,000 người được chọn làm cử tri .
Đồng thời với chủ trương bầu cử và ứng cử, các đường lối kinh tế tài chính cũng ưu đẵi giai cấp trung lưu hơn là các những tầng lớp thấp kém khác. Để có tiền, chính quyền sở tại cách mạng đã ra lệnh tịch thu toàn bộ gia tài của nhà thời thánh và bán đi vì không môt mảnh đất nào thuộc loại này được Tặng Ngay không, đồng thời chính quyền sở tại cũng phát hành một loại sàn chứng khoán có tên là “ assignat ”. Người có sàn chứng khoán assignat hoàn toàn có thể mua đất do chính quyền sở tại bán ra. Nông dân thời đó, dù rằng có tiền cũng khó mua nổi đất vì nơi bán đấu giá ở xa, và mỗi lô đất rất to lớn. Họ chỉ hoàn toàn có thể mua được đất qua những kẻ trung gian .

            Các nhà lãnh đạo cách mạng cũng ưa thích nền kinh tế tự do cá thể (free economic individualism) nên các phường thợ đã bị giải tán vì bị cho là các tổ chức độc quyền của giới thương nhân hay thợ thủ công. Tư tưởng về tổ chức kinh tế thời đó tại châu Âu cũng như tại nước Anh đã bị ảnh hưởng bởi Adam Smith qua cuốn sách “Tài Sản của các Quốc Gia” (the Wealth of Nations) xuất bản năm 1776. Đây là một tác phẩm đơn độc gây ảnh hưởng lớn lao nhất về cách phát triển kinh tế. Với cách trình bày trong sáng, Adam Smith đã mô tả một nền kinh tế thị trường (a market economy) hoạt động ra sao, sự phân phối lao động trong sản xuất, sự khác nhau giữa lao động sản xuất và lao động không sản xuất, bản chất của tài sản liên hệ tới tiền bạc, sự bất lực của chính quyền trong việc điều hành các nền kinh tế…

Xem thêm: Trường Cao đẳng Kinh tế – Kỹ thuật Cần Thơ thông báo tuyển sinh năm 2022

Adam Smith ( 1723 – 1790 ) có lẽ rằng sinh vào khoảng chừng đầu năm 1723 tại Kirkcaldy, xứ Tô Cách Lan do địa thế căn cứ vào lễ rửa tội ngày 5 tháng 6 năm đó. Năm 1737, Smith theo học Đại Học Glasgow về môn Triết Học Luân Lý ( moral philosophy ). Sau đó 3 năm, ông đổi về trường Balliol College tại Oxford và cư ngụ tại nơi này cho tới năm 1746. Năm 1748, Adam Smith mở màn diễn thuyết về kinh tế tài chính với các đề tài ví dụ điển hình như gia tài và sự ngày càng tăng. Năm 1751, ông Smith được cử làm Giáo Sư Luận Lý ( Professor of Logic ) tại Glasgow rồi trở nên Giáo Sư Triết Học Luận Lý vào năm sau. Ông đã giảng dạy nhiều môn học như Luật Học, Tu Từ Pháp ( rhetoric ), Đạo Đức ( ethics ) và Chính Trị Kinh Tế Học ( political economy ). Cuốn sách tiên phong của ông có tên là “ Lý thuyết về các tình cảm luân lý ” ( the Theory of Moral Sentiments ) xuất bản năm 1759 rồi sau đó, ông chuyên tâm hơn về Kinh Tế Học và Luật Học .
Năm 1763, Adam Smith trở nên phụ giáo cho Quận Công Buccleuch và cùng ông này qua châu Âu trong 2 năm. Chính vào thời hạn này ông đã gặp các nhà kim chỉ nan về chính trị và kinh tế tài chính nổi danh như Francois Quesney, Jacques Turgot, Jean le Rond d’Alembert … Khi trở lại London, Adam Smith đã bỏ ra gần 10 năm để viết cuốn “ Tài Sản của các Quốc Gia ”. Năm 1778, ông Smith được chỉ định làm Tổng Giám Đốc Thuế vụ và cư ngụ tại Edinburg. Ông sống tại nơi này cho đến khi qua đời vào ngày 17-7-1790 .
Adam Smith đã chủ trương rằng mọi Ngân sách chi tiêu và lương bổng phải được xác lập do cách dàn xếp tự do giữa các cá thể liên hệ, tức là không có sự trấn áp. Vào thời đó, giới thợ thuyền gồm các loại : thợ mộc, thợ nề, thợ làm giấy, thợ khóa, thợ làm kính, thợ thuộc da …, họ đã tổ chức triển khai thành các nghiệp đoàn lao động gọi là “ compagnonnages ” để mặc cả lương bổng và các đền bù với giới gia chủ. Năm 1791, Quốc Hội Pháp thời cách mạng đó đã ra lệnh ngăn cấm các nghiệp đoàn lao động hay “ compagnonnages ” bằng bộ luật Le Chapelier và bộ luật này là một phần của bộ môn Luật Học của nước Pháp trong 3/4 thế kỷ .
Quốc Hội Lập Hiến của nước Pháp thời đó trong việc cải cách, đã va chạm với nhà thời thánh Catholic. Việc tịch thu gia tài khiến cho các tu viện, các trường học, các đất đai của Nhà Thờ đều thuộc về “ vương quốc ” ( nation ). Vào thời đó chưa có ý niệm ngăn cách giữa Nhà Thờ và Quốc Gia ( separation of church and state ) nên các nhà cách mạng Pháp thuở khởi đầu đã coi Nhà Thờ là một loại công quyền ( public authority ), cộng tác với vương quyền ( sovereign power ) .
Việc tịch thu các cơ sở của Nhà Thờ đã ảnh hưởng tác động đến sự giáo dục của hàng ngàn trẻ nhỏ và các cơ sở từ thiện cũng như nơi thờ phượng cùng việc tổ chức triển khai hàng giáo phẩm. Các giáo sĩ từ nay không được theo lệnh của Giáo Hoàng và không được phép hoạt động giải trí nếu không có phép của chính quyền sở tại mới. Mọi giáo sĩ được hưởng lương bổng của vương quốc và một chương trình tổ chức triển khai giáo phẩm được hoạch định trong bản “ Hiến Pháp Dân Sự của giới Tu Sĩ ” ( the Civil Constitution of the Clergy ) năm 1790 .
Giáo Hoàng khi đó đã lên án cuộc Cách Mạng Pháp khiến cho Quốc Hội Pháp đã bắt các giáo sĩ phải thề trung thành với chủ với Hiến Pháp, kể cả Hiến Pháp Dân Sự của giới Tu Sĩ. Một nửa số giáo sĩ đã tuyên thệ, họ tự coi là những người ái quốc, bảo vệ các quyền hạn của Con Người và được tự do khỏi Giáo Hội La Mã, nửa kia không theo, họ đã nhận hỗ trợ vốn từ các quốc tế, theo đường lối của Giáo Hoàng và trở nên phe chống đối Cách Mạng, trong số này có cả Vua Louis XVI vì nhà Vua tin rằng nếu không sẽ bị mất đi thứ linh hồn vĩnh cửu .

3- Ảnh hưởng của cuộc Cách Mạng Pháp tại châu Âu.

Cuộc Cách Mạng Pháp, cũng như cuộc Cách Mạng Hoa Kỳ trước kia, đã gây ra tác động ảnh hưởng tới các xứ khác của châu Âu, đã trở nên một thứ triết học thông dụng, công bố về các quyền lợi và nghĩa vụ của con người bất kể chủng tộc, vương quốc và thời hạn. Tại Ba Lan, những người muốn tổ chức triển khai lại quốc gia, đã hoan nghênh kiểu mẫu này còn tại nước Anh, số nghị viên trấn áp Quốc Hội cũng muốn bắt chước các đường lối đổi khác của nước Pháp gồm các nhân vật cấp tiến như Thomas Paine, Dr. Richard Price và những người không có đại diện thay mặt tại Hạ Viện ( the House of Commons ). Qua xứ Hungari, các địa chủ tìm cách chống lại Vua Joseph II trong khi đó tại xứ Ái Nhĩ Lan, người dân cũng xao động. Đã có các cuộc đình công tại Hamburg nước Đức và nông dân Đức làm mưa làm gió tại nhiều nơi. Tại nước Bỉ, người dân nổi dậy chống Vua nước Áo … Áo … Áo … Áo …
Nếu có những người ủng hộ đường lối cách mạng thì cũng có nhiều người khác chống lại trào lưu đó. Edmund Burke do quan ngại khuynh hướng cấp tiến của nước Anh hướng về cuộc Cách Mạng Pháp, nên đã cho thông dụng một tác phẩm có tên là “ Suy Nghĩ về cuộc Cách Mạng tại Pháp ” ( Reflections on the Revolution in France ) trong đó tác giả tiên đoán rằng nước Pháp sẽ gặp cảnh vô chính phủ và nền độc tài. Ông Burke cũng phủ nhận nền triết lý chủ trương rằng cơ bản chính trị của người dân phải dựa vào các thực trạng kinh tế tài chính, lịch sử dân tộc và đặc tính vương quốc. Ông Burke cũng chống lại sự bạo động, sự tàn tệ và đấm đá bạo lực của cuộc Cách Mạng Pháp. Cuốn “ Suy Nghĩ ” này đã được phiên dịch ra nhiều thứ tiếng và được nhiều người tìm đọc .
Tại nước Nga, Nữ Hoàng Catherine đã không cho các tác phẩm của Voltaire, nhà văn cấp tiến người Pháp, và đưa đi đầy tại Siberia nhà văn người Nga Radischev, tác giả cuốn “ Du lịch từ thành phố Petersburg tới thành phố Moscow ” ( Voyage from St. Petersburg to Moscow ) trong đó tác giả người Nga đã tố cáo các tội ác của chính sách nông nô. Tại Thụy Điển, Vua Gustavus III nhận đứng ra chỉ huy cuộc thánh chiến chống lại trào lưu cách mạng. Những đường hướng chống đối Cách Mạng Pháp lại càng lên cao khi có những nhà quý tộc Pháp bỏ chạy ra khỏi xứ, đứng đầu là Bá Tước Artois, một người em của Vua Louis XVI. Các lời cầu cứu của nhà Vua Pháp và bà hoàng hậu Marie Antoinnette đã làm xao động các nhà quý tộc tị nạn tại khắp châu Âu .
Châu Âu vào thời kỳ này bị chia làm hai phe : một phe có tình cảm với cuộc Cách Mạng Pháp còn phe kia trung thành với chủ với chính sách cũ, và tại bên ngoài nước Pháp, các chính phủ nước nhà bảo hoàng quan ngại các thành phần cách mạng và thân Pháp trong xứ. Kể từ cuộc Cải Cách Tôn Giáo Tin Lành ( the Protestant Reformation ), chưa khi nào có sự chia rẽ rõ ràng đến như vậy. Vào lúc này, nước Nga và nước Phổ ( Prussia ) đưa quân xâm lăng xứ Ba Lan và xóa đi Hiến Pháp năm 1791 của xứ sở này, tuy nhiên Nữ Hoàng Nga chỉ muốn can hiệp vào các nước láng giềng của nước Nga mà không muốn vươn tới nước Pháp tại phía tây của châu Âu .
Tại nước Anh, Thủ Tướng thời đó là ông William Pitt đang bận tâm về các chương trình cải cách với chủ trương tập trung chuyên sâu vào kinh tế tài chính và kinh tế tài chính theo mạng lưới hệ thống. Nếu xẩy ra cuộc cuộc chiến tranh với nước Pháp thì các chương trình dài hạn của ông Pitt sẽ bị tai hại, vì vậy ông Pitt chủ trương các yếu tố nội bộ của nước Pháp không tương quan gì tới chính phủ nước nhà của nước Anh. Bận tâm về nước Pháp thời đó chỉ có Hoàng Đế Leopold II của nước Áo, người anh của hoàng hậu Marie Antoinnette .
Các nhà cách mạng Pháp thời đó lại theo các chủ trương một chiều. Họ tự ý sát nhập miền Avignon vào nước Pháp theo lời nhu yếu của một số ít nhà cách mạng địa phương, mặc kệ chủ quyền lãnh thổ trước kia của miền này thuộc về Giáo Hoàng. Tại miền Alsace giữa nước Pháp và nước Đức, Quốc Hội Lập Hiến công bố hủy bỏ chính sách phong kiến và cách nạp tô thái ấp, sát nhập miền này vào nước Pháp mà không kể gì tới Hiệp Ước Hòa Bình Wesphalia ký năm 1648 ( the Peace of Wesphalia ). Trong nước Pháp, nhóm của các người cấp tiến được gọi là đảng Girondin. Những đảng viên này công bố rằng cuộc Cách Mạng của nước Pháp chỉ không thay đổi một khi làn sóng cách mạng lan tràn ra khắp quốc tế. Họ trông chờ các cuộc nổi dậy tại các xứ Hòa Lan, Áo, Thụy Sĩ, Ba Lan … và khi cao trào cách mạng quốc tế nổ ra, quân đội Pháp sẽ trợ giúp các người dân các nước với mầm mống cách mạng sẵn có, lật đổ các chính quyền sở tại đã được thiết lập, để tạo nên một liên bang các nước cộng hòa .
Tháng 6 năm 1791, Vua Louis XVI và mái ấm gia đình bị bắt tại Varennes, trước khi tới được biên thùy Luxembourg. Nhà vua và hoàng hậu từ nay rõ ràng trở nên tù nhân tại Điện Tuileries của các nhà cách mạng. Kết quả của sự bỏ trốn bất thành của nhà vua đã khiến cho mưu sự về một chế độ quân chủ lập hiến trở nên yếu kém hẳn đi. Tháng 8 năm đó, Vua Leopold II của Đế Quốc Habsburg nước Áo, đã gặp Vua nuóc Phổ tại Pillnitz thuộc miền Saxony và tác dụng là Bản Tuyên Ngôn Pillnitz ( the Declaration of Pillnitz ) sinh ra, theo đó Vua Leopold sẽ dùng võ lực để vãn hồi trật tự tại nước Pháp nếu có các xứ khác tham gia. Việc công bố này đã làm các nhà quý tộc Pháp lên ý thức, họ rình rập đe dọa sẽ dùng các đội quân quốc tế trở về đất Pháp để trừng trị các kẻ có tội .
Bản Tuyên Ngôn Pillnitz đã không làm cho các nhà cách mạng Pháp sợ hãi mà trái lại, càng làm lợi cho đảng Jacobin. Nhóm nhà cách mạng của thời kỳ này gồm những người như nhà triết học Condorcet, vợ chồng ông bà Roland, luật sư về nhân quyền Brissot … cùng các nhân vật ngoại bang như Thomas Paine người Anh, Anacharsis Cloots người Đức, James Watt người Anh và là con trai của nhà ý tưởng ra máy hơi nước … Chính vào lúc này, Hoàng Đế Leopold II qua đời, nối ngôi là Vua Francis II, một người rất muốn phục sinh chính sách quý tộc cũ. Vua Francis II đã tiếp nối đuôi nhau các tranh luận với nước Phổ, điều này khiến cho ý thức cuộc chiến tranh tại nước Pháp càng thêm sôi sục. Ngày 20 tháng 4 năm 1792, Quốc Hội Pháp trong đó phe chống đối không đáng kể, đã tuyên chiến với nền quân chủ của nước Áo, tức là với Vua của xứ Hungari và Bohemia .

4- Cuộc Cách Mạng thứ hai: 10 tháng 8 -1792.

Giai đoạn chuẩn bị sẵn sàng cuộc chiến tranh càng làm cho các giai cấp không có gia tài bất mãn và rối loạn. Giới nông dân thời đó cho rằng Quốc Hội đã không triển khai việc cải cách ruộng đất, giới công nhân thành thị ngao ngán trước cảnh vật giá ngày càng tăng. Vàng đã từ từ ra khỏi xứ do các nhà quý tộc di tán mang theo, loại tiền giấy dùng trong nước ( assignats ) mất dần giá trị vì tương lai của chính phủ nước nhà càng trở nên nguy hiểm. Nông dân đã giấu đi các nông phẩm, không chịu bán ra để lấy vào loại tiền mất giá. Vật giá càng lên cao, cuộc chiến tranh cùng với sự rình rập đe dọa quay trở lại và trả thù của các nhà quý tộc lưu vong càng làm cho các giới tư sản, nông dân và công nhân lúng túng, họ đã sát cánh với phe nhóm cách mạng .
Mùa hè năm 1792, hai lực lượng quân sự chiến lược Áo và Phổ đang ở ngưỡng cửa của nước Pháp. Họ cho dân chúng Pháp biết qua bản “ Tuyên Ngôn Brunswick ” ( the Brunswick Manifesto ) ngày 25-7 rằng các xâm phạm tới Vua Louis XVI và hoàng hậu sẽ mang lại hậu quả tai hại cho dân cư Pháp một khi họ tiến vào thành phố Paris. Lời rình rập đe dọa này càng làm sôi sục các người chủ trương bạo động. Tinh thần ái quốc cuồng tín đã được thúc động bởi các nhà chỉ huy tư sản Jacobin như Danton, Marat, Robespierre, Saint Just, Couthon …
Mùa hè năm 1792, nhiều người dân đầu quân đổ dồn về thành phố Paris rồi các toán binh lính nhiệt huyết lên đường ra biên giới. Tại thành phố Marseille, Rouget de Lisle đã sáng tác ra bản nhạc “ La Marseillaise “, lôi kéo toàn dân đứng lên chống lại bạo quyền .
Ngày 10 tháng 8 năm 1792, nhiều nhóm rất đông dân lao động của thành phố Paris, được sự trợ giúp của các binh lính mới tuyển từ vùng Marseilles và các vùng khác, đã tiến tới Điện Tuileries. Bạo động đã xẩy ra làm thiệt mạng 600 quân sĩ canh phòng người Thụy Sĩ và 400 thường dân. Vua Louis XVI và mái ấm gia đình phải bỏ trốn vào khu nhà Quốc Hội rồi về sau bị chuyển về nhà ngục Temple quản lý do chính quyền sở tại cách mạng mới của thành phố Paris vừa được thiết lập nên. Chính quyền mới này tự gọi là Công Xã Paris ( Commune ) .
Thành phố Paris tràn ngập cảnh điên cuồng, vô chính phủ và khủng bố. Một số người làm mưa làm gió công bố rằng họ sẽ chiến đấu chống kẻ ngoại xâm ở biên thùy sau khi đã giao dịch thanh toán các quân địch ngay tại thành phố Paris. Các tu sĩ Catholic bất hợp tác và các kẻ chống lại cách mạng, tổng thể vào khoảng chừng 1,100 người, đã bị lôi ra từ các nhà giam, bị xét xử sơ qua và bị tàn sát. Biến cố này được gọi là “ các cuộc tàn sát tháng 9 ” ( the September massacres ) .
Vào lúc này, nước Pháp ở trong thực trạng vô chính phủ. Sự tự do báo chí truyền thông và hội họp chính trị đã được cho phép sinh ra nhiều tờ báo và hội đoàn chính trị. Các người quân chủ lập hiến tham gia vào Hội Feuillant ( the Feuillant Club ) do Hầu Tước De Lafayette đứng đầu, trong khi các người cấp tiến tích cực hoạt động giải trí trong đảng Jacobin, một tổ chức triển khai đã gây được nhiều ảnh hưởng tác động. Về giới phụ nữ, 1 số ít tham gia vào đảng Jacobin, một số ít khác ôn hòa hơn, là hội viên của “ Hội Bạn của Chân Lý ” ( the Friend of Truth ). Tại các tỉnh cũng có hàng trăm hội chính trị hoạt động giải trí .
Hầu tước De Lafayette là nhân vật chỉ huy của Hội Feuillant, là một trong các vị anh hùng của cuộc Cách Mạng Bắc Mỹ với vị thế chỉ đứng sau ông George Washington. Ông Lafayette có tên thật là Marie Joseph Paul Yves Roch Gilbert du Motier, thuộc một trong các mái ấm gia đình sang chảnh cổ kính của nước Pháp. Cha của ông bị chết trong trận Minden vào năm 1759 nên ông được thừa kế từ người cha thương hiệu Hầu Tước ( marquis ) và một thành tháp, và từ người mẹ một gia tài to lớn. Khi lên 16 tuổi, ông De Lafayette kết hôn với một thiếu nữ thuộc một trong các mái ấm gia đình Gianh Giá nhất của nước Pháp .
Năm 1776 khi được 19 tuổi và trở nên Đại Úy trong quân đội Pháp, ông De Lafayette nghe được tin loan báo rằng các thuộc địa Bắc Mỹ đã công bố độc lập khỏi tầm tay người Anh, ông đã ghi lại rằng : “ khi mới nghe tin tức này, lòng tôi rất rộn ràng ”. Rồi bất tuân lệnh Vua của nước Pháp và của người cha vợ, ông đã bỏ tiền túi ra mua tầu biển cùng các phương tiện đi lại khác để rồi vào năm 1777, ông De Lafayette qua Bắc Mỹ, ship hàng cho xứ sở này mà không nhận lương bổng. Quốc Hội Bắc Mỹ đã phong cho ông cấp bậc Thiếu Tướng ( major general ) và ông George Washington đã trở nên vừa là một người bạn, vừa là một người cha đỡ đầu cho Hầu Tước De Lafayette .
Hầu Tước De Lafayette là một sĩ quan tài năng, một cố vấn khôn ngoan. Ông đã bị thương nhẹ trong trận đánh tại giòng sông Brandywine vào tháng 9 năm 1777. Ông cũng dự nhiều chiến trận tại Monmouth Court House, tại Rhode Island. Công trạng đáng kể nhất của ông là lời khuyên chính quyền sở tại Pháp ký thỏa ước liên minh với các thuộc địa Bắc Mỹ vào năm 1778 vì nếu không có thỏa ước này, xứ Hoa Kỳ chưa chắc đã giành được Độc Lập. Năm 1779, Tướng De Lafayette trở lại Pháp rồi quay về Bắc Mỹ, dự chiến dịch Virginia và cuộc đầu hàng của Tướng Cornwallis vào năm 1781 tại Yorktown .
Do lòng ham chuộng Tự Do, Hầu Tước De Lafayette đã tham gia cùng với các nhà quý tộc vào cuộc Cách Mạng Pháp năm 1789, được bầu làm đại biểu của Họp Báo Hội nghị các Giai Cấp và là một thành viên soạn ra “ Bản Tuyên Ngôn về các Quyền Lợi của Con Người và Công Dân ” ( the Declaration of the Rights ), dập theo khuôn mẫu là “ Bản Tuyên Ngôn Độc Lập ” của Hoa Kỳ .
Sau khi Ngục Bastille bị phá vỡ và cuộc Cách Mạng Pháp khởi đầu vào ngày 14-7-1789, Hầu Tước De Lafayette được cử làm Tổng Tư Lệnh các lực lượng cảnh vệ mới, có mục tiêu bảo vệ Cách Mạng. Hầu Tước De Lafayette cũng là người cứu hoàng hậu Marie Antoinnette khi đám đông dân chúng xông vào Cung Điện Versailles năm 1789 và cũng là người ra lệnh bắt giữ mái ấm gia đình Vua Louis XVI khi vị vua này tìm cách trốn khỏi nước Pháp. Qua nhiều biến cố chính trị xẩy ra thời đó, Hầu Tước De Lafayette đã chán nản trước các hành vi thái quá của cuộc Cách Mạng rồi do là chỉ huy trưởng của các lực lượng quân sự chiến lược Pháp chống lại quân đội Áo, ông đã dự mưu lật đổ nhóm Jacobin để thiết lập nên một nền quân chủ lập hiến số lượng giới hạn. Nhưng chế độ quân chủ đã bị công bố chấm hết kể từ ngày 22-9 và tác dụng là Hầu Tước De Lafayette bị coi như một kẻ phản bội. Ông đã trốn khỏi bị bắt và không bị đưa lên máy chém, qua đất Bỉ rồi bị quân đội Áo tại đó cầm tù trong 5 năm, từ 1792 tới 1797, sau được thả ra nhờ Napoléon can thiệp .
Hầu Tước De Lafayette đã không cộng tác với chính quyền sở tại Napoléon cho tới khi đế chế này bị lật đổ, thay thế sửa chữa bằng nền quân chủ Bourbon. Năm 1830, Hầu Tước De Lafayette đã tham gia vào cuộc Cách Mạng thứ ba, chỉ huy Quân Đội Cảnh Vệ Quốc Gia ( the Army of National Guards ) để đưa lên ngai vàng Vua Louis Philippe .
Hầu Tước De Lafayette qua đời năm 1834, để lại khét tiếng vừa là một chính khách lỗi lạc, vừa là một vị tướng lãnh có tài, suốt đời ưu thích Tự Do và đã góp phần vào 3 cuộc Cách Mạng quan trọng của Nhân Loại .
Khác với Hội Feuillant do ông De Lafayette chỉ huy với đường lối quân chủ lập hiến, đảng Jacobin có khuynh hướng cực đoan, vào năm 1792 đã cho phân phát thực phẩm và tài lộc cho dân chúng và tổ chức triển khai các cuộc tranh luận công khai minh bạch, nhờ thế đã lôi cuốn được phần đông các đảng viên. Trên toàn đất Pháp, mạng lưới đảng Jacobin đã hoạt động giải trí với 2,000 đảng viên, hầu hết thuộc giai cấp trung lưu khá giả, có lý tưởng về công minh và nâng cấp cải tiến xã hội hơn là đấu tranh giai cấp vì họ thuộc giới tri thức hiểu rõ về tư tưởng của J. J. Rousseau, về nguyện vọng chung của tập thể .
Khác với những người cực đoan Jacobin, còn có đảng Girondin do các nhà chỉ huy xuất phát từ tỉnh Gironde ở gần thành phố Bordeaux. Đây là những người nông nổi, hơi lý tưởng. Họ yên cầu phải có cuộc cuộc chiến tranh nổi dậy tại các vùng còn bị quản lý độc tài tại các miền biên thùy của nước Pháp và xa hơn nữa, và họ trông đợi sự hưởng ứng của dân chúng địa phương tại các vùng đó khi các đoàn quân giải phóng của nước Pháp tiến đến. Họ cũng muốn vận dụng khắt khe bản Hiến Pháp Dân Sự của giới Tu Sĩ và cách trừng trị các nhà quý tộc đã bỏ chạy qua xứ khác. Không giống như đảng Jacobin, các đảng viên Girondin thuộc các tỉnh, gồm có các người có nghề trình độ cấp thấp như thợ thủ công, người bán hàng hay các nông dân khá giả. Các đảng viên Girondin muốn quyền lực tối cao TW phải được san sẻ bớt về các tỉnh, giảm bớt sự can thiệp của chính phủ nước nhà vào nền kinh tế tài chính của cả nước nhờ đó gia tài của Quốc Gia không tập trung chuyên sâu vào thành phố Paris .
Đồng thời với các vụ tàn sát xẩy ra tại Paris, cuộc bầu cử của các nhà cách mạng đã được triệu tập nhưng số người tham gia để bỏ phiếu chỉ chiếm một phần mười. Phe nhóm Paris do đảng Jacobin đứng vị trí số 1 với Danton làm thủ lãnh, còn phe các đại biểu của các tỉnh thuộc về đảng Girondin có uy tín đang lên nhờ việc thắng trận của đội quân cách mạng tại Valmy vào ngày 20 tháng 9 .
Ngày 21 tháng 9 năm 1792, một Quốc Hội mới được xây dựng, lấy tên là Hội Nghị Quốc Ước ( National Convention ), theo khuôn mẫu của Họp Báo Hội nghị Hiến Pháp Hoa Kỳ ( the American Constitutional Convention ). Kể từ ngày 22-9-1792, nước Pháp trở nên một nước Cộng Hòa và chế độ quân chủ lập hiến đã chỉ sống sót được một năm .
Kể từ thời Cộng Hòa 1792 này, đã có nhiều biến hóa xã hội. Vào thời kỳ Cách Mạng 1789, các người thuộc giới quý tộc được gọi bằng “ ông ” ( monsieur ) hay “ bà ” ( madame ), ví dụ điển hình như “ ông Baptiste ” hay “ bà Catherine ”, còn dân thường chỉ được gọi bằng tên trơn. Tới thời kỳ Cách Mạng, người ta thường đề cập tới khẩu hiệu “ Tự Do, Bình Đẳng và Huynh Đệ ” ( liberty, equality and fraternity ). Bình đẳng có nghĩa là dẹp bỏ sự cách biệt giữa các giai cấp trong xã hội, mọi người được coi như ngang hàng với nhau và cho nên vì thế, ông Baptiste được gọi là “ công dân Baptiste ” ( citoyen Baptiste ) cũng như bà Catherine được gọi là “ nữ công dân Catherine ” ( citoyenne Catherine ). Để làm tăng thêm tình huynh đệ ( fraternity ), mọi người dân được khuyến khích dùng từ ” tu = anh, chị ” thay vì từ “ vous = ông, bà ”. Tại các thành phố và thị xã, đường xá và quốc lộ với tên các vua chúa được thay bằng tên của các vị anh hùng, của các lý tưởng như Tự Do, Độc Lập … Nhiều người có tên Louis đã đổi sang dùng các tên khác .
Ngày 22 tháng 9 năm 1792 là ngày công bố khởi đầu nước Cộng Hòa Pháp nên Hội nghị Quốc Ước gật đầu năm thứ nhất của nước Cộng Hòa mở màn từ 1792 tới 1793, năm thứ hai Cộng Hòa từ 1793 tới 1794 … Một năm được chia ra làm 12 tháng, mỗi tháng có 3 kỳ, mỗi kỳ 10 ngày, ngày sau cuối của mỗi kỳ là ngày nghỉ. Như vậy vào cuối năm còn lại 5 ngày hay 6 ngày nếu là năm nhuận, những ngày dư này là các ngày nghỉ lễ và được gọi là “ sans-culottides ” ( ngày của hạng người tầm trung ). Các ngày và tháng được mang các tên mới. Các ngày được gọi bằng tên của các loại trái cây, rau cỏ, hoa tươi, gia vị, cá, chim và các con vật, ví dụ điển hình như ngày hoa Tulip, ngày cá chép vàng, ngày con gà, ngày bò cái … Các tháng được kể như sau :
Mùa Thu : Vendemaire = tháng hái nho, Brumaire = tháng sương mù, Frimaire = tháng sương giá ,
Mùa Đông : Nivôse = tháng tuyết, Pluviôse = tháng mưa, Ventôse = tháng gió ,
Mùa Xuân : Germinal = tháng mầm lá, Floreal = tháng hoa, Prairial = tháng cánh đồng ,
Mùa Hạ : Messidor = tháng gặt hái, Thermidor = tháng nhiệt, Fructidor = tháng trái cây .
Loại lịch cách mạng này đã được dùng cho tới khi Hoàng Đế Napoléon ra lệnh hủy bỏ vào năm 1806 .
Tại Hội Nghị Quốc Ước, các đảng viên Girondin là các nhà xã hội bảo thủ ngồi tại bên phải của phòng họp, họ nhận được sự ủng hộ của các đại biểu độc lập ngồi tại phần giữa và trên nền của căn phòng, còn ngồi tại bên trái và phía cao ( the Mountain ) là các đảng viên Jacobin .
Các thủ lãnh của đảng Jacobin phần đông sinh trưởng tại các tỉnh lẻ nhưng lại là các đại biểu của thành phố Paris, họ được sự ủng hộ của các thành phần cấp tiến và tầm trung. Những người này mặc loại quần dài của giai cấp thợ thuyền, không có loại dây thung buộc hai ống quần nên được gọi là những người “ sans-culotte ”, tức là không thuộc giai cấp trung lưu hay thượng lưu. Giai cấp thợ thuyền thời đó gồm loại chủ tiệm và các người giúp việc, các thợ thủ công có kinh nghiệm tay nghề, các gia chủ xí nghiệp sản xuất hay xưởng máy nhỏ và các công nhân của thời kỳ tiền kỹ nghệ. Trong thời hạn hai năm, họ yên cầu sự bình đẳng, và các hoạt động giải trí cùng khuynh hướng quân sự chiến lược của họ đã thôi thúc trào lưu cách mạng tiến về phía trước. Đảng Jacobin tuy được sự ủng hộ của giới phụ nữ tầm trung Paris là những người liên tục xao động trước Chi tiêu ngày càng tăng và sự thiếu vắng thực phẩm, nhưng các nhà lãnh đạo đảng như Robespierre lại không hoan nghênh các hoạt động giải trí chính trị của phụ nữ, họ hoài nghi sự đại diện thay mặt của phụ nữ tại Quốc Hội, một phần có lẽ rằng do họ đã theo ý niệm của J. J. Rousseau chủ trương rằng người phụ nữ phải phục tùng phái mạnh .
Các đảng viên Girondin chủ trương nên tăng cường các chính quyền sở tại địa phương hay một loại phân quyền liên bang ( federal decentralization ) trong khi đó họ lại cho rằng nên thôi thúc cuộc chiến tranh sang các quốc tế, một việc làm yên cầu loại trấn áp từ TW. Lúc đầu, việc chống các lực lượng ngoại xâm của quân dân Paris đã có hiệu quả. Tướng Dumouriez đã chỉ huy binh lính cách mạng, đánh thắng quân Phổ tại Valmy vào tháng 9, tiêu diệt đội quân Áo tại Jemappes nước Bỉ vào tháng 11. Binh lính Pháp cũng chiếm đóng miền Savoy thuộc quyền của Vua xứ Sardinia, lúc bấy giờ tham gia với Vua nước Áo, họ cũng trấn áp miền Mainz và các thành phố bên bờ phía trái của giòng sông Rhine, nước Đức. Việc thắng lợi của binh lính cách mạng Pháp đã khiến cho Hội Nghị Quốc Ước ban ra một luật đạo hứa hẹn giúp sức “ mọi dân tộc bản địa muốn tịch thu Tự Do ”. Các vị tướng chỉ huy Pháp cũng được lệnh giải tán chính quyền sở tại của các vùng chiếm đóng, tịch thu gia tài của chính phủ nước nhà cũ và nhà thời thánh, hủy bỏ việc nạp tô, các loại thuế và các quyền săn bắn đồng thời thiết lập nên các nền hành chính quản trị mới .

Hội Nghị Quốc Ước cũng mang Vua Louis XVI ra xét xử vào tháng 12 năm 1792 về tội thủ đoạn với các quốc tế để xâm lăng nước Pháp. Ngày 15-1-1793, các đại biểu của Hội Nghị Quốc Ước đều biểu quyết Vua Louis XVI có tội, rồi vào ngày hôm sau, trong số 721 đại biểu, 361 người đã bỏ phiếu phải xử tử ngay nhà Vua. Vua Louis XVI ( còn có tên thường dân là Louis Capet ), đã chết trên máy chém guillotine vào ngày 21-1-1793 tại Quảng Trường La Concorde .
Việc hành quyết Vua Louis XVI đã gây chấn động khắp châu Âu cùng lúc với việc thắng lợi của binh lính Pháp tại đất Bỉ. Vương Quốc Anh và Hòa Lan khởi đầu phản ứng bằng cách liên lạc với hai nước Phổ và Áo. Thủ Tướng Anh William Pitt công bố rằng nước Anh không hề làm ngơ trước việc quân đội Pháp chiếm đóng nước Bỉ. Nước Pháp liền tuyên chiến với các nước của châu Âu vào ngày 1-2-1793 vì vào thời đó, hai nước Anh và Hòa Lan không có các lực lượng quân sự chiến lược trên bộ còn hai nước Phổ và Áo lại đố kỵ nhau và đang bận tâm về xứ Ba Lan, và không nước nào muốn đưa ra khối quân lực để cạnh tranh đối đầu với nước Pháp .

5- Thời kỳ khủng bố 1793-94.

Vào tháng 4 năm 1793, ông Dumouriez là vị tướng Pháp thắng trận tại đất Bỉ, đã đào thoát qua nước Áo. Các lực lượng ngoại bang đang đẩy lui binh lính Pháp ra khỏi đất Bỉ và đang rình rập đe dọa xâm lăng nước Pháp. Các kẻ phản cách mạng hoan hỉ trong khi các nhà cách mạng Pháp lại la hoảng là “ tất cả chúng ta đang bị phản bội ”. Vật giá ngày càng tăng, thực phẩm khan hiếm, dân chúng nhốn nháo. Giới tư sản cấp thấp, giới công nhân và nông dân yên cầu phải trấn áp giá thành, phân phối thực phẩm, trừng trị các kẻ đầu tư mạnh tích trữ. Họ tố cáo giới tư sản đã trục lợi lúc tình hình không ổn định. Trong khi các đảng viên Girondin còn đang chần chừ thì các đảng viên Jacobin đã hợp tác với lớp người tầm trung ( the sans-culottes ), một phần để giành lấy sự ủng hộ, một phần để tranh chấp với đảng Girondin .
Ngày 31 tháng 5 năm 1793, Công Xã Paris dưới áp lực đè nén của giới tầm trung, đã tập hợp được một nhóm rất đông các người biểu tình, kéo tới và tràn vào Hội Nghị Quốc Ước, vây bắt các đảng viên Girondin. Những người này bỏ trốn về các tỉnh lẻ, kể cả ông Condorcet và nhà triết học này trong thời kỳ lẩn trốn, đã viết nên tác phẩm “ Tiến Bộ của Tâm Hồn Nhân Loại ” ( the Progress of the Human Mind ). Đảng Jacobin từ nay khống chế được Hội Nghị Quốc Ước nhưng các nghị viên này đang bị mang tiếng là những kẻ giết Vua và tàn phá xã hội. Vào lúc này, đảng Jacobin chưa nắm được thực quyền. Tại miền Vendée ở phía tây, các nông dân làm mưa làm gió chống lại việc bắt lính, một phần cũng do sự xúi dục của giới tu sĩ bất mãn, do các kẻ theo người Anh và do những người theo phe bảo hoàng của Bá Tước Artois. Những kẻ chống lại Công Xã Paris còn được sự tiếp tay của các đảng viên Girondin từ Paris chạy về, họ đã hoạt động giải trí tại các thành phố như Marseilles, Lyons, Bordeaux và 1 số ít tỉnh khác .
Ngoài những kẻ phản cách mạng, tại thành phố Paris còn có các kẻ khuấy động, các kẻ chủ trương quân phiệt được gọi là “ enragés ”, các nhà tổ chức chính trị với quan điểm cho rằng giải pháp nghị viện không hữu hiệu. Phía phụ nữ có tổ chức triển khai “ Phụ Nữ Cộng Hòa Cách Mạng ” ( the Revolutionary Republican Women ) luôn luôn biểu tình vì các vụ tăng giá hàng và sự thiếu vắng thực phẩm. Hàng ngàn các “ xã hội tầm trung ” ( popular societies ), các câu lạc bộ chính trị … đã lập ra các đội quân cách mạng, các toán quân bán quân sự … họ đi tìm kiếm thực phẩm tích trữ, các kẻ tình nghi, và họ cổ võ trào lưu cách mạng .
Trước tình hình trong nước rối ren như vậy, Hội nghị Quốc Ước đã không có một chương trình hành vi nào rõ ràng nên trong vòng một năm, Maximilien Robespierre là nhân vật Jacobin đã điều hành quản lý các chủ trương. Sau này, nhiều người đã tố cáo Robespierre là kẻ độc tài, khát máu, mị dân … nhưng cũng có những người khác lại coi ông là một người lý tưởng, nhìn xa, một nhà ái quốc với mục tiêu dân chủ. Dù cho sự phê phán có sai biệt, tuy nhiên ai cũng công nhận ông ta là một người lương thiện, thanh liêm và có nhiệt tâm cách mạng, với từ tâm vào các năm đầu của cuộc Cách Mạng, trái hẳn với sự gian ác và không nhân nhượng trong các năm về sau. Robespierre cũng là một người tin cậy vào sự quan trọng của các đức tính ( virtues ) hay niềm tin công ích, không vụ lợi, vì ông cho rằng một nước Cộng Hòa phải gồm có các công dân tốt và lương thiện .
Maximilien Robespierre ( 1758 – 94 ) sinh ngày 6 tháng 5 năm 1758 tại Arras, học Luật khoa tại Arras và Paris rồi hành nghề Luật Sư tại thành phố quê nhà, nơi này ông nổi danh về năng lực tri thức và tính lương thiện. Ông đã từng cố gắng nỗ lực yên cầu hủy bỏ án tử hình và phủ nhận làm quan tòa tuyên cáo loại án đó. Robespierre là một người hâm mộ J. J. Rousseau và khi cuộc Cách Mạng Pháp xẩy ra, ông cho rằng đó là thời cơ để thiết lập nên một xã hội lý tưởng theo ý niệm của vị triết gia kể trên. Năm 1789, Robespierre được bầu làm đại biểu tại Họp Báo Hội nghị các Giai Cấp rồi trở nên người chỉ huy nhóm Jacobin. Robespierre cũng góp công vào việc tổ chức triển khai ra Công Xã Paris và với tài hùng biện, ông đã yên cầu phải xét xử Vua Louis XVI và hoàng hậu. Ông đã công bố rằng “ Nhà Vua phải chết để Đất Nước hoàn toàn có thể sống ” ( Louis XVI must die that country may live ) .
Chương trình cải cách của Robespierre thời đó là xóa bỏ thực trạng vô chính phủ, dẹp tan các xung đột trong xã hội, chống trả các công cuộc phản cách mạng trong nước và đánh thắng cuộc cuộc chiến tranh với các quốc tế bằng cách động viên toàn dân và tổng thể tài nguyên, rồi về sau mới thiết lập nên một định chế dân chủ, khởi đầu bằng việc lập hiến cho các giai cấp thấp kém .
Hội Nghị Quốc Ước thời đó đã được cho phép lập ra Ủy Ban An Toàn Công Cộng ( the Committee of Public Safety ) điều hành chính quyền. Ủy Ban này gồm có 12 người bầu lên mỗi tháng trong đó Robespierre là một nhân vật có nhiều tác động ảnh hưởng, ngoài những còn có George Danton, Jean Marat, St. Just, Couthon là người bị liệt một phần, Lazaire Carnot là một sĩ quan cách mạng Pháp …
Trong tình trang khẩn trương đó, Ủy Ban An Toàn Công Cộng đã hoạt động giải trí như một nội các cuộc chiến tranh, một loại độc tài tập thể. Ủy Ban này đã cho phổ cập bản “ Thông Báo Luật Pháp ” ( Bulletin des lois ) qua đó yên cầu mọi người dân phải tuân theo các điều lệ. Ủy Ban cũng tập trung chuyên sâu uyền hành vào TW đồng thời lôi kéo mọi người dân đầu quân qua bản văn lôi kéo “ levée en masse ” ( động viên tập thể ). Các nhà khoa học có tài năng của nước Pháp thời đó cũng được mời đón giúp sức vào các công cuộc khảo cứu hữu dụng, gồm có các nhà bác học Lagrange, Lavoisier, Lamark … Chính quyền thời đó cũng trấn áp số lượng vàng xuất cảng, chặn lại việc đầu tư mạnh tích trữ, thực phẩm được phân phối qua Ủy Ban Đời Sống ( Subsistence Commission ) nhờ đó đồng xu tiền “ assignat ” không còn bị mất giá .
Ủy Ban An Toàn Công Cộng cũng tin yêu vào nền kinh tế thị trường tự do ( không tính tiền market economy ), khuyến khích các nông dân làm ăn thành viên nhưng vào thời kỳ đó, chính quyền sở tại Pháp còn thiếu nhiều kỹ thuật và giải pháp quản trị kinh tế tài chính. Tháng 6 năm 1793, Ủy Ban kể trên đã đề xuất một bản Hiến Pháp Cộng Hòa theo đó có cuộc đại trà phổ thông đầu phiếu của phái mạnh, nhưng rồi bản Hiến Pháp này đã bị tạm hoãn vô hạn định. Các tập sách mỏng mảnh về nông nghiệp được Ủy Ban cho phổ cập để dạy cho nông dân cách trồng lúa hữu hiệu. Việc mở trường Quân Sự và chương trình giáo dục cưỡng bách là những chương trình hành vi của Ủy Ban. Tới cuối năm 1793, Hội Nghị Quốc Ước lập ra một kế hoạch xóa bỏ Thiên Chúa Giáo ( dechristianization ) thay vào đó bằng việc tôn thờ một Đấng Thiêng Liêng ( the Supreme Being ), đây là một thứ tôn giáo tự nhiên thờ thần ( a deistic natural religion ), đồng ý sự hiện hữu của Thượng Đế và sự vĩnh cửu của Linh Hồn .
Để dẹp tan các kẻ chống lại Cách Mạng, Hội Nghị Quốc Ước và Ủy Ban An Toàn Công Cộng đã cho lập ra một cơ quan công an chính trị tối cao, gọi là Ủy Ban An Ninh Tổng Quát ( the committee of General Security ) có mục tiêu bảo vệ Nước Cộng Hòa, chống lại các kẻ nội thù. Ngày 17-9-1793, một luật đạo được trải qua được cho phép nhóm Jacobin hay Ủy Ban An Ninh có quyền bắt giam bất kể người nào bị hoài nghi chống lại Cách Mạng .

Vào mùa thu năm 1793, các kẻ đứng đầu nhóm quân phiệt “ enragés ” ( điên dại ) bị bắt và các tổ chức triển khai cách mạng của phụ nữ khởi đầu bị không cho. Các nhân vật cực đoan như Jacques Hébert, vừa là một nhà báo, vừa là một thành viên của Công Xã Paris, đã bị Robespierre gọi là các kẻ “ cực cách mạng ” ( ultra revolutionaries ), một số ít người của bè nhóm này đã bị đưa lên máy chém. Tháng 3 năm 1794, Công Xã Paris bị giải tán rồi Robespierre chỉ định nhiều người trong nhóm của ông ta nắm giữ các cơ quan công quyền hầu hết

Robespierre cũng khai trừ 1 số ít người thuộc cánh tả như George Danton và các kẻ phục tùng, kết tội họ là vô lương về kinh tế tài chính và tiếp xúc với phe phản cách mạng. George Danton ( 1759 – 94 ) là một trong các nhà chỉ huy của cuộc Cách Mạng Pháp và cũng là người đưa hàng ngàn kẻ chống đối lên máy chém. ” ( 1759 – 94 ) là một trong các nhà chỉ huy của cuộc Cách Mạng Pháp và cũng là người đưa hàng ngàn kẻ chống đối lên máy chém. Danton sinh ngày 26-10-1759 tại Arais-sur-Aube, nước Pháp, là con của một luật sư. Từ thuở nhỏ, Danton đã có năng lực về hùng biện. Năm 1780, Daton lên Paris học Luật Khoa rồi tới năm 1787, lãnh chức Luật Sư tại Hội Đồng Hoàng Gia ( the Royal Council ). Năm 1790, Danton là sáng lập viên của Câu Lạc Bộ Cordeliers, một tổ chức triển khai của các nhà cách mạng quá khích. Năm sau, để tránh bị vây bắt, Danton phải chạy qua nước Anh rồi trở về Pháp và vào ngày 10-8-1792, ông đã chỉ huy cuộc tiến công vào Điện Tuleries. Sau đó, Danton trở nên Bộ Trưởng Tư Pháp của cơ quan chính phủ lâm thời. Do có tài hùng biện, Danton đã hô hào Hội Nghị Quốc Ước chống lại việc xâm lăng của quân Phổ và ông cũng là một trong các người bỏ phiếu phán quyết Vua Louis XVI và hoàng hậu .
Trong thời kỳ khủng bố, Danton đã cùng với Jean Paul Marat và Robespierre quản lý và điều hành Ủy Ban An Toàn Công Cộng. Chủ đích của Danton là sau khi chính quyền sở tại cách mạng đã không thay đổi, các cuộc ngoại xâm đã được đẩy lui và các nhóm bảo hoàng đã bị dẹp tan, cần phải hồi sinh lại sự hòa dịu trong các chủ trương cách mạng. Nhưng Danton đã bị Robespierre tố cáo là muốn phục sinh vương quyền và tham nhũng, nên bị bắt và chết trên máy chém vào ngày 5-4-1794. Dù sao George Danton vẫn được nhiều người coi là một trong các lãnh tụ có năng lực nhất và không vị kỷ .
Trong thời kỳ Khủng Bố của nước Pháp từ năm 1793 tới năm 1794, vào khoảng chừng 40,000 người đã bị giết, một số ít lớn khác bị cầm tù. Riêng tại thành phố Paris kể từ tháng 9-1793 tới tháng 6-1794, vào khoảng chừng 2,500 người đã bị đưa lên máy chém guillotine. Ngày này qua ngày khác, lưỡi máy chém này không lúc nào ngừng rơi ! Trong số các nạn nhân của các cuộc thanh trừng, 8 % thuộc giai cấp quý tộc, 14 % là giới tư sản, nhất là những kẻ làm mưa làm gió tại miền Nam của nước Pháp, giới tu sĩ có 6 % nạn nhân trong khi hơn 70 % người bị giết là các nông dân và công nhân. Nước Cộng Hòa Pháp được đặt cơ bản trên ý thức của “ Bản Tuyên Ngôn các Quyền Lợi của Con Người ” nhưng các tàn sát trong thời kỳ khủng bố này lại rất vô nhân đạo và tại một vài nơi, đã cực kỳ gian ác ví dụ điển hình tại miền Nantes, 2,000 người chống đối cách mạng đã bị đưa lên các con phà và nhận chìm ngoài khơi !
Chiến thắng quân sự chiến lược của nước Pháp, sự chán nản của dân chúng so với việc phân phối thực phẩm của thời kỳ khủng bố, so với cảnh tàn sát của nhóm người cực đoan do Robespierre chỉ huy, nhất là sau cái chết của George Danton, các thành viên của Hội Nghị Quốc Ước khởi đầu lo lắng cho số phận của họ trước cảnh độc tài khát máu của Robespierre. Họ tự hỏi : “ ngay cả một lãnh tụ của đảng Jacobin còn bị đưa lên máy chém thì ai trong tất cả chúng ta sẽ được bảo đảm an toàn ? ”. Nhiều người đã hoài nghi Robespierre muốn trở nên một kẻ độc tài .
Ngày 27 tháng 7, Robespierre nói trước Hội nghị Quốc Ước, ông ta đã chỉ trích mọi việc làm còn dang dở trong thời hạn qua và đưa ra một list ghi tên các kẻ phản bội đang muốn tàn phá Nền Cộng Hòa, và Robespierre cũng ám chỉ rằng một số ít kẻ này đang nằm ngay trong Hội Nghị Quốc Ước. Chính vào lúc này, một đại biểu ngồi phía sau trong phòng hội đã hô lớn : “ Tôi đòi phải bắt giữ Robespierre ”. Cả phòng hội liền vang lên câu nói : “ Đả đảo kẻ bạo quyền ”. Mặt Robespierre tái đi. Ông ta cố nói lớn nhưng giọng nói đã bị tiếng hô hoán của hội trường ép chế. Một đại biểu đã la lên : “ Máu của Danton đã làm mày nghẹt giọng ” .
Ngay sau đó, Hội nghị Quốc Ước đã đồng thanh bỏ phiếu bắt giữ Robespierre. Ngày 28 tháng 7 năm 1794 ( tức là ngày 8 tháng Thermidor ), Robespierre và đồng bọn 22 người đã bị chặt đầu trên máy chém guillotine .
Cuộc Cách Mạng Pháp 1789 đã làm đổ máu hàng chục ngàn người dân vô tội, đã giết oan hàng trăm kẻ anh hùng, những người đã hy sinh mạng sống vì các lý tưởng Bình Đẳng, Độc Lập, Tự Do … Họ đã tranh đấu chống lại cảnh áp bức, tranh đấu vì sự Công Bằng Xã Hội. Trong số các nhân vật cách mạng Pháp, có nhiều phụ nữ mà đại biểu là bà Rolland ( 1754 – 93 ), vợ của một nhà chính trị cách mạng và bà cũng là một thành viên của đảng Girondin .
Ngày 8 tháng 11 năm 1793, bà Rolland đã bị bè nhóm của Robespierre đưa ra pháp trường. Trước khi bị chặt đầu, bà Rolland đã cúi chào bức tượng “ TỰ DO ” bằng đất sét ( clay statue of Liberty ) đặt gần máy chém và than : “ Ôi, TỰ DO ! Người ta đã nhân danh Mi để gây ra biết bao TỘI ÁC ! ” ( Liberty, what crimes are committed in thy name ). / .
03/02/2009

Nguồn bài đăng

Chia sẻ:

• Twitter
• Facebook
• Thêm

• E-Mail

Thích bài này:

Thích

Xem thêm: Học viện Kỹ thuật Mật mã (Việt Nam) – Wikipedia tiếng Việt

Đang tải …

Có liên quan

Source: https://vvc.vn
Category : Kỹ Thuật Số