1. Quần thể di tích Cố đô Huế
Quần thể di tích lịch sử Cố đô Huế nằm dọc hai bên bờ sông Hương thuộc thành phố Huế và một vài vùng phụ cận thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế. Thành phố Huế là TT văn hoá, chính trị, kinh tế tài chính của tỉnh, là cố đô của Việt Nam thời phong kiến dưới triều nhà Nguyễn, từ 1802 đến 1945 .
Cố đô Huế là kinh đô một thời của Việt Nam, nổi tiếng với một hệ thống những đền, chùa, thành quách, lăng tẩm, kiến trúc nguy nga tráng lệ gắn liền với cảnh quan thiên nhiên núi sông thơ mộng. Nằm ở bờ Bắc sông Hương, tổng thể kiến trúc của cố đô Huế được xây dựng trên một mặt bằng với diện tích hơn 500 ha và được giới hạn bởi ba vòng thành theo thứ tự ngoài lớn, trong nhỏ: Kinh Thành, Hoàng Thành và Tử Cấm Thành.
Ba tòa thành này được đặt lồng vào nhau, sắp xếp đăng đối trên một trục dọc xuyên suốt từ mặt Nam ra mặt Bắc. Hệ thống thành quách ở đây là một mẫu mực của sự phối hợp hài hòa thuần thục giữa tinh hoa kiến trúc Đông và Tây, được đặt trong một khung cảnh vạn vật thiên nhiên kỳ thú với nhiều yếu tố hình tượng sẵn có tự nhiên .
Năm 1993, quần thể di tích lịch sử Cố đô Huế đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới .
2. Vịnh Hạ Long
Vịnh Hạ Long là một di sản độc lạ vì nó tiềm ẩn những dấu tích quan trọng trong quy trình hình thành và tăng trưởng lịch sử vẻ vang toàn cầu, là cái nôi cư trú của người Việt cổ, đồng thời là tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ tạo hình vĩ đại của vạn vật thiên nhiên với sự hiện hữu của hàng nghìn hòn đảo đá muôn hình vạn trạng ; nhiều hang động kỳ thú quần tụ thành một thế giới vừa sinh động vừa huyền bí .
Bên cạnh đó, vịnh Hạ Long còn là nơi tập trung chuyên sâu đa dạng sinh học cao với những hệ sinh thái nổi bật như hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái rạn sinh vật biển, hệ sinh thái rừng cây nhiệt đới gió mùa … cùng với hàng nghìn loài động thực vật vô cùng nhiều mẫu mã, phong phú .
Năm 1994, UNESCO đã chính thức công nhận vịnh Hạ Long là Di sản vạn vật thiên nhiên thế giới bởi giá trị ngoại hạng về mặt cảnh sắc. Năm 2000, vịnh Hạ Long liên tục được UNESCO công nhận lần thứ hai là Di sản địa chất thế giới vì những giá trị độc lạ về địa chất, địa mạo .
3. Khu di tích Mỹ Sơn
Thánh địa Mỹ Sơn tọa lạc trong một thung lũng kín có địa thế núi non hùng vĩ, thâm nghiêm. Nơi đây, với hơn 70 công trình kiến trúc đền tháp của nền văn minh Chămpa được kết tinh trong những di chứng vật chất trường tồn, chứa đựng những giá trị về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật
Được khai công từ thế kỷ 4, Mỹ Sơn là một quần thể với hơn 70 ngôi đền tháp mang nhiều phong thái kiến trúc, điêu khắc tiêu biểu vượt trội của dân tộc bản địa Chăm. Đây được coi là một trong những TT đền đài chính của đạo Hindu ( Ấn Độ giáo ) ở khu vực Khu vực Đông Nam Á và là di sản duy nhất của thể loại này tại Việt Nam .
Năm 1999, khu di tích lịch sử Mỹ Sơn đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới
4. Phố cổ Hội An
Phố cổ Hội An thuộc thị xã Hội An, tỉnh Quảng Nam. Đây là một thành phố được hình thành từ thế kỷ 16-17, trước kia là thương cảng của miền Trung. Đến nay thành phố cổ Hội An vẫn bảo tồn gần như là nguyên trạng quần thể di tích lịch sử kiến trúc gồm nhiều mô hình như nhà tại, hội quán, đình chùa, miếu, giếng, cầu, nhà thời thánh tộc, bến cảng, chợ tích hợp với đường giao thông vận tải ngang dọc tạo thành các ô vuông kiểu bàn cờ, quy mô phổ cập của các đô thị thương nghiệp phương Đông thời Trung đại .
Đô thị cổ Hội An ngày này là một nổi bật đặc biệt quan trọng về cảng thị truyền thống lịch sử ở Khu vực Đông Nam Á được bảo tồn nguyên vẹn và chu đáo. Phần lớn những ngôi nhà ở đây là những kiến trúc truyền thống lịch sử có niên đại từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19, phần bố dọc theo những trục phố nhỏ hẹp. Nằm xen kẽ giữa các ngôi nhà phố, những khu công trình kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡngminh chứng cho quy trình hình thành, tăng trưởng và cả suy tàn của đô thị .
Năm 1999, phố cổ Hội An đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới .
5. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng
Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng là một khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình, có tổng diện tích quy hoạnh 85.754 ha. Đặc trưng của vườn vương quốc này là các thiết kế đá vôi, các loại hang động, sông ngầm và hệ động thực vật quý và hiếm nằm trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới. Đặc biệt, ngoài mạng lưới hệ thống sinh cảnh thảm rừng và động vật hoang dã hoang dã, vùng này tiềm ẩn trong lòng nó cả một mạng lưới hệ thống trên 300 hang động lớn nhỏ được ca tụng là “ vương quốc hang động. ”
Phong Nha – Kẻ Bàng được ví như một kho lưu trữ bảo tàng địa chất khổng lồ có giá trị và mang ý nghĩa toàn thế giới bởi cấu trúc địa lý phức tạp, tập hợp nhiều loại đá khác nhau như sa thạch, thạch anh, phiến thạch, đá vôi chứa silic, đá mac-nơ, đá granodiorite, đá diorite, đá aplite, pegmatite …
Năm 2003, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được UNESCO công nhận là Di sản vạn vật thiên nhiên thế giới .
6. Nhã nhạc cung đình Huế
Là một mô hình âm nhạc mang tính bác học của các triều đại quân chủ trong xã hội Việt Nam suốt hơn 10 thế kỷ. Nhã nhạc nhằm mục đích tạo sự sang chảnh cho các cuộc tế, lễ cung đình như Tế Giao, Tế miếu, Lễ Đại triều, Thường triều … ; Tinh hoa này được cô đọng lại dưới triều Nguyễn, khiến cho Huế càng được khẳng định chắc chắn hơn về một TT văn hóa tiêu biểu vượt trội của dân tộc bản địa .
Nhã nhạc đã đề cập đến âm nhạc cung đình Việt Nam được trình diễn tại các lễ thường niên gồm có các lễ kỷ niệm và những dịp nghỉ lễ tôn giáo cũng như các sự kiện đặc biệt quan trọng như lễ đăng quang, lễ tang hay những dịp nghênh tiếp chính thức .
Năm 2003, nhã nhạc cung đình Huế đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác di sản văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của quả đât .
7. Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên
Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trải rộng suốt 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng và gia chủ của mô hình văn hóa rực rỡ này là dân cư các dân tộc bản địa Tây Nguyên : Bana, Xêđăng, Mnông, Cơho, Rơmăm, Êđê, Giarai … Cồng chiêng gắn bó mật thiết với đời sống của người Tây Nguyên, là lời nói của tâm linh, tâm hồn con người, để diễn đạt niềm vui, nỗi buồn trong đời sống, trong lao động và hoạt động và sinh hoạt hàng ngày của họ .
Văn hóa cồng chiêng là mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật gắn với lịch sử dân tộc văn hóa của các dân tộc thiểu số sống dọc Trường Sơn-Tây Nguyên. Mỗi dân tộc bản địa ở Tây Nguyên sử dụng cồng chiêng theo phương pháp riêng để chơi những bản nhạc của riêng dân tộc bản địa mình, nhất là vào dịp tiệc tùng, nghênh đón năm mới, mừng nhà mới … Trải qua bao năm tháng, cồng chiêng đã trở thành nét văn hóa đặc trưng, đầy sức điệu đàng và mê hoặc của vùng đất Tây Nguyên .
Năm 2005, khoảng trống văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã chính thức được UNESCO công nhận là Kiệt tác di sản văn hóa phi vật thể và truyền khẩu của trái đất .
8. Quan họ Bắc Ninh
Quan họ Thành Phố Bắc Ninh là những làn điệu dân ca của vùng đồng bằng Bắc Bộ, tập trung chuyên sâu đa phần ở vùng Kinh Bắc ( Thành Phố Bắc Ninh và Bắc Giang ). Đây là môn nghệ thuật và thẩm mỹ được hợp thành bởi nhiều yếu tố như âm nhạc, lời ca, phục trang, tiệc tùng … với một lối hát giao duyên dân dã, bộc lộ mối quan hệ gắn bó tình nghĩa giữa những “ liền anh ”, “ liền chị ” hát quan họ và là nét văn hóa tiêu biểu vượt trội của người dân vùng Kinh Bắc .
Hội đồng trình độ của UNESCO nhìn nhận cao giá trị văn hóa đặc biệt quan trọng, tập quán xã hội, nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn, kỹ thuật hát, phong thái ứng xử văn hóa, chuyên nghiệp và bài bản, ngôn từ và cả phục trang của mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật này .
Năm 2009, UNESCO chính thức công nhận Quan họ là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât .
9. Ca trù
Hát ca trù ( hay hát “ ả đào ”, hát “ cô đầu ” ) là bộ môn thẩm mỹ và nghệ thuật truyền thống cuội nguồn của miền Bắc Việt Nam, rất thông dụng trong đời sống hoạt động và sinh hoạt văn hóa ở khu vực này từ thế kỷ 15. Ca trù sử dụng ba nhạc khí đặc biệt quan trọng ( không riêng gì về cấu trúc mà còn về phương pháp diễn tấu ) là đàn đáy, phách và trống chầu. Về mặt văn học, ca trù làm phát sinh một thể loại văn học độc lạ là hát nói .
Hội đồng trình độ của UNESCO nhìn nhận về ca trù : Ca trù đã trải qua một quy trình tăng trưởng tối thiểu từ thế kỷ 15 đến nay, được trình diễn trong khoảng trống văn hóa phong phú gắn liền ở nhiều quá trình lịch sử dân tộc khác nhau. Ca trù biểu lộ một ý thức về truyền thống và sự kế tục trong thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn, có tính phát minh sáng tạo, được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác trải qua các tổ chức triển khai giáo phường. Mặc dù trải qua nhiều dịch chuyển lịch sử dân tộc, xã hội nhưng ca trù vẫn có một sức sống riêng bởi giá trị của thẩm mỹ và nghệ thuật so với văn hóa Việt Nam .
Ngày 1-10-2009, ca trù của Việt Nam được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp .
10. Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội
Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội gồm có Khu di tích lịch sử khảo cổ học 18 Hoàng Diệu với diện tích quy hoạnh hơn 47.000 mét vuông và Thành cổ TP. Hà Nội với diện tích quy hoạnh hơn 138.000 mét vuông, tạo thành một di sản thống nhất. Đây là dẫn chứng rõ nét về một di sản có liên hệ trực tiếp với nhiều sự kiện trọng đại của lịch sử vẻ vang Việt Nam trong mối quan hệ với khu vực và thế giới ; là dẫn chứng duy nhất về truyền thống lịch sử văn hóa truyền kiếp của người Việt ở châu thổ sông Hồng trong suốt chiều dài lịch sử vẻ vang .
Những tầng văn hóa khảo cổ, di tích lịch sử kiến trúc và thẩm mỹ và nghệ thuật của di sản phản ánh một chuỗi lịch sử vẻ vang tiếp nối đuôi nhau nhau liên tục của các vương triều quản lý quốc gia Việt Nam trên các mặt tư tưởng, chính trị, hành chính, lao lý, kinh tế tài chính và văn hóa trong gần một nghìn năm .
Trên thế giới rất hiếm tìm thấy một di sản biểu lộ được tính liên tục lâu bền hơn như vậy của sự tăng trưởng chính trị, văn hóa như tại Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội .
Nguồn Khám phá Việt Nam
