Các chu trình sinh địa hóa và sinh quyển đều là những phần kỹ năng và kiến thức quan trọng cần tất cả chúng ta phải nắm vững. Hãy cùng VUIHOC điểm qua 1 số ít chu trình sinh địa hóa, vai trò của sinh quyển cũng như điểm qua một số ít câu hỏi trắc nghiệm trong bài viết này nhé .Hãy cùng VUIHOC điểm qua kỹ năng và kiến thức bài 44 chu trình sinh địa hóa và sinh quyển nhé .
1. Trao đổi vật chất qua chu trình sinh địa hóa
1.1. Khái niệm chu trình sinh địa hóa
Chu trình sinh địa hoá là chu trình trao đổi các chất trong tự nhiên : các chất từ môi trường tự nhiên ngoài đi vào khung hình, qua các bậc dinh dưỡng rồi từ khung hình sinh vật quay trở lại môi trường tự nhiên .
1.2. Một chu trình sinh địa hóa gồm các phần nào ?
Một chu trình sinh địa hoá gồm có các giai đoạn: tổng hợp các chất, tuần hoàn vật chất trong tự nhiên, phân giải và lắng đọng một phần vật chất trong đất, trong nước.
1.3. Sơ đồ tổng quát về chu trình trao đổi vật chất trong tự nhiên
2. Ý nghĩa và vai trò của chu trình sinh địa hóa
Chu trình sinh địa hóa biểu lộ mối liên hệ của vật chất trong sinh quyển. Chu trình sinh địa hóa có vai trò trong duy trì sự cân đối về vật chất trong sinh quyển, chứ không phải duy trì sự cân đối vật trong quần thể, quần xã hay hệ sinh thái vì :
-
Quần thể và quần xã chưa có sự tham gia của các yếu tố vô sinh .
-
Hệ sinh thái tuy đã có sự tham gia của các yếu tố vô sinh nhưng nó không bảo vệ được toàn bộ vật chất nó hấp thu từ thiên nhiên và môi trường sau cuối nó trả lại trọn vẹn 100 % cho thiên nhiên và môi trường mà nó hoàn toàn có thể thất thoát sang một hoặc một vài hệ sinh thái khác .
-
Sinh quyển là cái to lớn nhất gồm có tổng thể các hệ sinh thái trên toàn cầu nên bảo vệ chắc như đinh không có sự thất thoát vật chất được .
3. Các loại chu trình sinh địa hóa
3.1. Chu trình Cacbon
Cacbon là nguyên tố thiết yếu cho mọi sinh vật sống. Cacbon tham gia vào thành phần cấu trúc của cacbohidrat, chất tiền thân để hình thành nên các hợp chất hữu cơ thiết yếu khác trong khung hình như protein, lipit, các loại vitamin, …
Cacbon trong sinh quyển sống sót dưới dạng khí CO2 và cacbonat trong đá vôi .
Một phần Cacbon không liên tục trao đổi trong vòng tuần hoàn mà và lắng đọng trong thiên nhiên và môi trường đất, thiên nhiên và môi trường nước như : dầu hoả, than đá, …
Cacbon đi vào chu trình sinh địa hóa dưới dạng CO2 ( cacbon dioxit ) .
Thực vật lấy CO2, nước và muối khoáng từ đất để tạo ra chất hữu cơ tiên phong ( Glucozo ) trải qua quy trình quang hợp. Động vật ăn cỏ sử dụng nguồn thức ăn là thực vật rồi chính chúng lại là nguồn thức ăn cho các động vật hoang dã ăn thịt bậc cao hơn. Nhờ đó, cacbon được trao đổi trong quần xã trải qua chuỗi và lưới thức ăn .
Khi sử dụng các chất hữu cơ để tạo ra nguồn năng lượng cho hoạt động giải trí của khung hình ( hô hấp ) hoặc phân hủy các hợp chất chứa cacbon, sinh vật thải ra CO2 và nước trả lại cho thiên nhiên và môi trường .
Các con đường hoàn toàn có thể đưa cacbon trở lại môi trường tự nhiên vô cơ :
-
Hô hấp của động, thực vật và vi sinh vật .
-
Quá trình vi sinh vật phân giải ..
-
Sự đốt cháy nguyên vật liệu trong các hoạt động giải trí công nghiệp .
Trong hàng triệu năm nay, hàm lượng CO2 là khá không thay đổi trong khí quyển. Tuy nhiên trong khoảng chừng hơn 200 năm trở lại đây, nồng độ CO2 trong bầu khí quyển lúc bấy giờ đang tăng lên đáng kể do các hoạt động giải trí đốt cháy nguyên vật liệu hóa thạch và thu hẹp diện tích quy hoạnh rừng Giao hàng cho các mục tiêu công nghiệp. Sự ngày càng tăng hàm lượng CO2 gây ra nhiều ảnh hưởng tác động xấu cho Trái Đất như bức xạ nhiệt không thoát được vào ngoài hành tinh làm nhiệt độ trên Trái Đất tăng, dẫn đến băng tan, mực nước biển dâng cao dẫn đến rủi ro tiềm ẩn xâm lấn, chìm các vùng đất thấp cũng như các thành phố ven biển .
3.2. Chu trình Nitơ
Nitơ chiếm 79 % thể tích khí quyển và là 1 khí loại trơ .
Thực vật chỉ hấp thụ Nitơ dưới dạng muối NH4 + ( amôn ), NO3 – ( nitrat ) và dùng chúng làm nguyên vật liệu để tạo ra các hợp chất chứa gốc amin .
Các muối NH4 + ( amôn ), NO3 – ( nitrat ) được hình thành trong tự nhiên bằng các con đường vật lí ( điện và quang hóa ), hóa học và sinh học. Trong đó con đường sinh học đóng vai trò quan trọng nhất, đa phần muối của Nitơ được tổng hợp ra bằng con đường này ( do vi trùng cố định và thắt chặt đạm sống tự do trong đất hoặc vi trùng cố định và thắt chặt đạm sống cộng sinh có năng lực cố định và thắt chặt Nitơ tự do ( N2 ) trong không khí ) .
Trong đất, một ví dụ nổi bật về trường hợp cộng sinh để cố định và thắt chặt Nitơ là giữa vi trùng nốt sần với các cây họ đậu. Ngoài ra, trong nước cũng có 1 số ít loài có năng lực cố định và thắt chặt Nitơ như 1 số ít khuẩn lam sống tự do hoặc cộng sinh với bèo hoa dâu .
Nitơ được lưu chuyển trong hệ sinh thái qua chuỗi và lưới thức ăn .
Thông qua hoạt động giải trí phân giải chất hữu cơ của vi trùng, nấm, Nitơ từ xác sinh vật được giải phóng trở lại trong đất .
Ngoài ra, quy trình phản nitrat của vi trùng phản nitrat hóa cũng trả lại 1 phần lượng Nitơ phân tử cho khí quyển .
3.3. Chu trình nước
Nước là thành phần quan trọng không hề thiếu của khung hình và chiếm tỉ lệ lớn khối lượng của khung hình sinh vật. Mọi sinh vật đều cần nước để sống và tăng trưởng thông thường trải qua quy trình trao đổi nước liên tục giữa khung hình và môi trường tự nhiên. Quá trình trao đổi nước xảy ra giữa khung hình và môi trường tự nhiên sống .
Nước trong tự nhiên luôn luôn hoạt động tạo thành chu trình nước toàn thế giới, không những đóng vai trò điều hòa khí hậu cho cả Trái Đất mà còn cung ứng nước cho sự tăng trưởng của hàng loạt sinh giới .
Lượng nước rơi xuống mặt phẳng lục địa theo mưa rất ít, một phần thấm xuống các mạch nước ngầm dưới lòng đất, một phần tích góp trong ao hồ, sông, suối, …
⅔ lượng nước rơi xuống lại bốc hơi trở lại bầu khí quyển trải qua hiện tượng kỳ lạ nước bốc hơi và thoát hơi nước ở lá cây .
Nước trên Trái Đất phân bổ không đều, vùng có nhiều nước, vùng không có nước trong thời hạn dài. Một số nơi nhiều nước nhưng nước đó lại không sử dụng được do yếu tố ô nhiễm. Vậy nên tiết kiệm chi phí nước và giữ nguồn nước sạch là trách nhiệm của mọi người, mọi vương quốc .
4. Sinh quyển
Tập hợp sinh vật và các tác nhân môi trường tự nhiên vô sinh trên Trái Đất hoạt động giải trí như một hệ sinh thái lớn nhất được gọi là sinh quyển .
Sinh quyển gồm có tổng thể sinh vật sống trong các lớp đất, trong nước và trong không khí của Trái Đất. Trong sinh quyển, sinh vật và các tác nhân vô sinh tương quan mật thiết, ngặt nghèo với nhau qua các chu trình sinh địa hóa, hình thành nên mạng lưới hệ thống tự nhiên trên toàn thế giới .
Sinh quyển dày xê dịch 20 km, gồm có các lớp đất đá dày khoảng chừng vài chục mét ( địa quyển ), lớp không khí cao 6-7 km ( khí quyển ) và lớp nước đại dương sâu đến 10-11 km ( thuỷ quyển ) .
Các hệ sinh thái rất lớn đặc trưng cho khí hậu và đất đai của một vùng địa lý xác lập được gọi là các khu sinh học ( biôm ). Sinh quyển gồm nhiều khu sinh học ( biôm ) khác nhau. Mỗi khu có những đặc thù về khí hậu, địa lý và thành phần sinh vật khác nhau, gồm có các khu sinh học trên cạn, khu sinh học biển và khu sinh học nước ngọt .
– Các khu sinh học trên cạn như : rừng thông phương bắc, rừng rậm nhiệt đới gió mùa, đồng rêu đới lạnh, …
– Các khu sinh học nước ngọt như : khu nước chảy ( có sự luân chuyển của dòng nước như sông, suối ) và khu nước đứng ( không hoặc ít có sự luân chuyển của dòng nước như ao, hồ ) .
– Các khu sinh học nước biển :
-
Phân theo chiều thẳng đứng như : sinh vật nổi, động vật hoang dã đáy, …
-
Phân theo chiều ngang như : vùng ven bờ và vùng khơi .
5. Một số bài tập trắc nghiệm về chu trình sinh địa hóa
Câu 1 : Vi khuẩn cộng sinh trong nốt sần cây họ đậu tương quan đến chu trình nào ?
A. Chu trình Cacbon
B. Chu trình Nitơ
C. Chu trình nước
D. Chu trình Photphop
→ Đáp án đúng là B .
Giải thích : Vi khuẩn nốt sần cộng sinh với cây họ đậu thực thi quy trình cố định và thắt chặt Nitơ, tham gia vào chu trình Nitơ .
Câu 2 : Hiện tượng hiệu ứng nhà kính là hiệu quả của :
A. Giảm nồng độ O2
B. Làm thủng tầng ozon
C.Tăng nồng độ CO2
D. Tăng nhiệt độ khí quyển
→ Đáp án đúng là C .
Giải thích : Nồng độ CO2 tăng do các hoạt động giải trí đốt cháy nguyên vật liệu, khí thải công nghiệp tạo một lớp rào chắn ngăn bức xạ nhiệt thoát ra, từ đó gây nên hiện tượng kỳ lạ hiệu ứng nhà kính .
Câu 3 : Trong một hệ sinh thái, nhóm sinh vật nào dưới đây sẽ làm chậm vận tốc tuần hoàn vật chất của các nguyên tố ?
A. Động vật
B. Vi tảo và rong rêu
C. Thực vật bậc cao
D. Vi sinh vật
→ Đáp án đúng là A .
Giải thích :
-
Trong chu trình tuần hoàn vật chất, vật chất từ thiên nhiên và môi trường được đi vào quần xã nhờ hoạt động giải trí quang hợp của sinh vật sản xuất. Nếu sinh vật sản xuất không bị động vật hoang dã ăn thì xác của thực vật sẽ được phân giải bởi vi sinh vật phân giải và trả lại các hợp chất vô cơ cho môi trường tự nhiên. → Nếu không được động vật hoang dã ăn thì chu trình tuần hoàn vật chất sẽ diễn ra nhanh hơn .
-
Vi sinh vật làm trách nhiệm phân giải các hợp chất hữu cơ thành hợp chất vô cơ để trả lại cho thiên nhiên và môi trường nên vi sinh vật làm tăng vận tốc của chu trình tuần hoàn vật chất .
-
Thực vật ( hoặc cả rong, rêu, vi tảo … ) làm trách nhiệm tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ nên sinh vật sản xuất có vai trò mở màn chu trình tuần hoàn vật chất .
-
Nếu không có sinh vật sản xuất và không có sinh vật phân giải thì không có chu trình tuần hoàn vật chất. Nhưng nếu không có động vật hoang dã thì chu trình tuần hoàn vật chất vẫn diễn ra và thậm chí còn còn diễn ra với vận tốc nhanh hơn khi xuất hiện động vật hoang dã .
Câu 4 : Chu trình nước :
A. Chỉ tương quan tới tác nhân vô sinh của hệ sinh thái .
B. Không có ở sa mạc .
C. Là một phần của chu trình tái tạo vật chất trong hệ sinh thái .
D. Là một phần của tái tạo nguồn năng lượng trong hệ sinh thái .
→ Đáp án đúng là C .
Giải thích :
-
Chu trình nước là một chu trình sinh địa hóa tái tạo lại vật chất trong hệ sinh thái .
-
Chu trình nước : Nước mưa rơi xuống mặt đất, một phần thấm xuống các mạch nước ngầm, một phần tích góp trong ao, hồ, sông, suối, … Nước mưa quay trở lại bầu khí quyển dưới dạng nước trải qua hoạt động giải trí thoát hơi nước qua khí khổng của lá cây và bốc hơi nước trên mặt đất .
Câu 5 : Chu trình Nitơ :
A. Liên quan tới các yếu tố sinh thái vô sinh của hệ sinh thái .
B. Là quy trình tái sinh một phần về mặt nguồn năng lượng trong hệ sinh thái .
C. Là quy trình tái sinh một phần về mặt vật chất trong hệ sinh thái .
D. Là quy trình tái sinh trọn vẹn về mặt vật chất trong hệ sinh thái .
→ Đáp án đúng là C .
Giải thích : Chu trình Nitơ :
-
Các muối NH4 + ( amôn ), NO3 – ( nitrat ) được hình thành trong tự nhiên bằng các con đường vật lí ( điện và quang hóa ), hóa học và sinh học. Trong đó con đường sinh học đóng vai trò quan trọng nhất, đa phần muối của Nitơ được tổng hợp ra bằng con đường này .
-
Nitơ được lưu chuyển trong hệ sinh thái qua chuỗi và lưới thức ăn .
-
Thông qua hoạt động giải trí phân giải chất hữu cơ của vi trùng, nấm, Nitơ từ xác sinh vật được giải phóng trở lại trong đất .
-
Ngoài ra, quy trình phản Nitrat của vi trùng phản Nitrat hóa cũng trả lại 1 phần lượng Nitơ phân tử cho khí quyển .
Câu 6 : Chu trình Cacbon trong sinh quyển là :
A. Quá trình vi sinh vật phân giải mùn bã hữu cơ trong đất .
B. Quá trình tái sinh hàng loạt vật chất của hệ sinh thái .
C. Quá trình tái sinh một phần về mặt vật chất trong hệ sinh thái .
D. Quá trình tái sinh một phần về mặt nguồn năng lượng trong hệ sinh thái .
→ Đáp án đúng là C .
Giải thích : Chu trình Cacbon : Cacbon đi vào chu trình dưới dạng Cacbon Điôxit ( CO2 ). Sinh vật sản xuất lấy CO2 và nước để tạo ra chất hữu cơ tiên phong trải qua quy trình quang hợp, Cacbon được trao đổi trong quần xã qua chuỗi và lưới thức ăn. Hoạt động hô hấp và phân hủy các hợp chất chứa Cacbon, sinh vật trả lại CO2 và nước cho môi trường tự nhiên .
Câu 7 : Bản chất của chu trình sinh địa hóa là con đường tuần hoàn vật chất :
A. Giữa hệ sinh thái với thiên nhiên và môi trường .
B. Giữa quần thể với sinh cảnh của nó .
C. Trong nội bộ quần xã sinh vật
D. Từ thiên nhiên và môi trường vào khung hình sinh vật và quay trở lại thiên nhiên và môi trường .
→ Đáp án đúng là D .
Giải thích : Chu trình sinh địa hóa là vòng tuần hoàn các chất vô cơ từ môi trường tự nhiên ngoài vào khung hình sinh vật qua các bậc dinh dưỡng rồi lại trở lại thiên nhiên và môi trường .
Câu 8 : Phát biểu nào sau đây không đúng khi nói về chu trình sinh địa hóa trong hệ sinh thái ?
A. Chu trình sinh địa hóa là sự tuần hoàn vật chất giữa khung hình sinh vật và thiên nhiên và môi trường, diễn ra trong đất và chịu sự đổi khác về mặt hóa học .
B. Các chu trình sinh địa hóa được chia thành 2 nhóm chính : chu trình các chất khí và chu trình các chất và lắng đọng
C. Chu trình sinh địa hóa xảy ra theo con đường từ thiên nhiên và môi trường bên ngoài vào khung hình sinh vật trải qua các bậc dinh dưỡng mà không có chiều ngược lại .
D. Chu trình sinh địa hóa trong hệ sinh thái là sự trao đổi liên tục của các nguyên tố hóa học giữa quần xã sinh vật và thiên nhiên và môi trường, duy trì sự cân đối về vật chất trong sinh quyển .
→ Đáp án đúng là C .
Giải thích : Chu trình sinh địa hóa không chỉ diễn ra theo chiều từ thiên nhiên và môi trường vào khung hình mà còn diễn ra theo chiều ngược lại từ khung hình ra môi trường tự nhiên .
Câu 9 : Trong chu trình sinh địa hóa, một phần vật chất không liên tục luân chuyển trong vòng tuần hoàn mà và lắng đọng trở thành nguồn dự trữ. Phần vật chất đó không và lắng đọng trong
A. Than đá, dầu mỏ .
B. Trầm tích hữu cơ dưới đáy ao hồ, đáy biển .
C. Băng ở 2 cực .
D. Mùn bã hữu cơ .
→ Đáp án đúng là D .
Giải thích : Mùn bã hữu cơ sau đó liên tục được đi vào chu trình vật chất tiếp theo nên không hề được coi là phần vật chất ngọt ngào .
Câu 10 : Tác nhân tự nhiên quan trọng nhất trong việc biến Nitơ khí quyển thành Nitơ hữu dụng cho thực vật hấp thụ là
A. Địa y và bèo dâu
B. Vi khuẩn lam và các vi trùng cố định và thắt chặt đạm trong đất .
C. Các vi trùng dị dưỡng phân hủy các chất hữu cơ trong đất .
D. Vi khuẩn Nitrat hóa hoặc vi khuẩn phản Nitrat hóa.
→ Đáp án đúng là B
Giải thích : Vi khuẩn lam và các vi trùng cố định và thắt chặt đạm trong đất có năng lực chuyển hóa N2 trong không khí thành NO3 – hoặc NH4 + là dạng mà thực vật hoàn toàn có thể hấp thụ được .
Trên đây là hàng loạt những thông tin thiết yếu tương quan đến chu trình sinh địa hóa. Đây là một phần rất quan trọng trong chương trình ôn thi và yên cầu các em phải nắm thật chắc Chúc các em ôn tập tốt. Ngoài ra, em hoàn toàn có thể truy vấn ngay Vuihoc. vn để xem thêm các bài giảng sinh 12 hoặc liên hệ TT tương hỗ để nhận thêm bài giảng và sẵn sàng chuẩn bị được kiến thức và kỹ năng tốt nhất cho kỳ thi trung học phổ thông vương quốc sắp tới nhé !
