Nguồn : ggpht.com
|
Mục đích của hoạt động giải trí bảo tồn là gìn giữ tối đa những giá trị nguyên bản của di sản, song song với việc khai thác giá trị di sản cho xứng tầm. Nếu như bảo tồn nguyên trạng tôn vinh những giá trị nguyên bản trong lưu giữ và phục sinh di sản, thì bảo tồn thích nghi ( hay có người gọi là bảo tồn tăng trưởng ) ghi nhận những giá trị thay đổi của di sản, theo hướng thừa kế và tăng trưởng .
Tuy nhiên, nên bảo tồn di sản theo hướng nào : nguyên trạng và thích nghi – là một cuộc tranh luận dài kỳ và cho đến nay vẫn chưa có hồi kết. Những người theo quan điểm bảo tồn thích nghi cho rằng nếu bảo tồn nguyên trạng một cách cứng ngắc sẽ làm ngừng hoạt động di sản và về lâu bền hơn dẫn đến sự xuống cấp trầm trọng, hủy hoại chúng. Vì vậy, trong điều kiện kèm theo lúc bấy giờ nên lựa chọn phương pháp bảo tồn thích nghi, vừa gìn giữ được di sản vừa tạo sức sống, sinh khí mới cho di sản, gắn di sản với hoạt động giải trí du lịch nhằm mục đích khai thác tiềm năng .
Những người ủng hộ quan điểm bảo tồn nguyên trạng cho rằng, cách thức bảo tồn thích nghi đã và đang khiến di tích, di sản ngày một hiện đại, mất đi hồn cốt, tính độc đáo, giá trị lịch sử của nó. Thực tế là đã có nhiều di sản vật thể của nước ta đang bị bê tông hóa, còn di sản phi vật thể đang bị sân khấu hóa… dẫn đến di sản không còn là di sản nữa. Với di sản văn hóa vật thể có thể đơn cử như di tích làng cổ Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội – sau khi cải tạo đã trở nên “văn minh” hơn, với đèn cao áp giăng khắp nơi, đường bê tông chạy khắp làng, nhiều công trình cũng được tôn tạo khang trang với số tiền không nhỏ… Với di sản văn hóa phi vật thể thì Đờn ca tài tử là một ví dụ. Những sô diễn đờn ca tài tử phục vụ trong các tụ điểm du lịch thường bị “gọt dũa” nội dung nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách khiến cho cái hay, cái chuẩn của đờn ca tài tử mất dần mà thay vào đó là thứ nghệ thuật tạp nham…
Như vậy, vấn đề đặt ra là cần xử lý hài hòa những mối quan hệ phức tạp trong quá trình hội nhập và phát triển như: kinh tế và văn hóa, phát triển và bảo tồn, truyền thống và hiện đại, kế thừa và giao lưu… không nên có sự hy sinh một chiều, dù đó là chiều của bảo tồn hay phát triển. Trong đó, ưu tiên cho bảo tồn, lấy bảo tồn làm nền tảng cho việc phát triển. Đặc biệt, khi bảo tồn một di sản văn hóa cụ thể cần nghiên cứu, chọn lựa phương án thích hợp với từng địa phương, từng đặc thù riêng để bảo đảm tính xác thực, nguyên bản của di sản. Mới đây nhất tại buổi tọa đàm Cầu Long Biên – giải pháp nào gắn bảo tồn với phát triển là việc nên bảo tồn cầu Long Biên như thế nào? Các chuyên gia đều thống nhất cho rằng: bảo tồn hiện trạng cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử, biểu tượng mang tính văn hóa – nghệ thuật của Thủ đô, nhưng cũng cần giữ chức năng của cây cầu – giao thông kết nối hai bờ sông Hồng.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên viên văn hóa truyền thống cho rằng, di sản vật thể lẫn phi vật thể vốn rất đa dạng và phong phú và phong phú, theo đó, không hề vận dụng một quy mô bảo tồn cho tổng thể những di sản. Có những di sản cần bảo tồn nguyên gốc, có những di sản chỉ hoàn toàn có thể bảo tồn gần với nguyên gốc, có những di sản phải bảo tồn tăng trưởng … Việc bảo tồn di sản, một mặt thiết yếu phải bảo tồn nguyên trạng những gì còn lại, mặt khác hoàn toàn có thể tăng trưởng, biến hóa ở những mức độ phát minh sáng tạo khác nhau .
Tuy nhiên cần chú ý quan tâm rằng, khi biến hóa, tăng trưởng di sản thì song hành với nó, trách nhiệm lưu giữ nguyên gốc vẫn phải được đặt ra. Mọi việc sẽ thuận tiện hơn nếu minh bạch thông tin từ cả hai phía : nhà góp vốn đầu tư và người dân, gồm có cả những nhà khoa học, trước khi chính quyền sở tại có quyết định hành động. Hội An là một nổi bật của việc bảo tồn tương đối tốt. Việc kiến thiết xây dựng và bảo tồn nhà cổ ở Hội An được cả chính quyền sở tại và dân cư có ý thức không xây mới phá hoại đô thị. Việc này là do công lao của chính quyền sở tại và người dân, cạnh bên đó không hề không nói đến những nhà khoa học quốc tế như những nhà khoa học Ba Lan và Nhật Bản. Ngay từ khi mới khởi đầu điều tra và nghiên cứu Hội An thì họ đã có những khuyến nghị rất là thận trọng. Ở đây cả ba phía, chính quyền sở tại, người dân, và những nhà koa học gặp nhau ở một điểm là bảo tồn Hội An như thế nào. Đó là bảo tồn lối sống, chứ không phải tăng trưởng bằng cách phá đi hay biến hóa lối sống .
Mỗi một thế hệ là một mắt xích tiếp nối trang lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống dân tộc bản địa, do vậy vai trò và trách nhiệm trong việc bảo tồn di sản văn hóa truyền thống cần được nhận thức rất đầy đủ, thâm thúy. Có lẽ câu truyện nguyên trạng hay thích nghi cần khép lại, thay vào đó là cần có sự hòa giải trong cách bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, để di sản được bảo toàn và lưu truyền cho con cháu tương lai …
