Bài văn Cảm nhận bài thơ Bếp lửa gồm dàn ý nghiên cứu và phân tích chi tiết cụ thể, sơ đồ tư duy và 4 bài văn nghiên cứu và phân tích mẫu hay nhất, ngắn gọn được tổng hợp và tinh lọc từ những bài văn hay đạt điểm trên cao của học viên lớp 9. Hi vọng với 4 bài cảm nhận bài thơ Bếp lửa này những bạn sẽ yêu quý và viết văn hay hơn.
Đề bài: Cảm nhận bài thơ Bếp lửa.
Bạn đang xem : Cảm nhận bài thơ Bếp lửa | Văn mẫu lớp 9
Bài giảng: Bếp lửa – Cô Nguyễn Dung (Giáo viên VietJack)
A/ Dàn ý chi tiết
1.Mở bài:
– Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt sáng tác năm 1963, khi tác giả là sinh viên du học ở Liên Xô.
Qua dòng hồi tưởng và suy ngầm của người cháu đã trưởng thành, bài thơ gợi lại những kỉ niệm xúc động của tình bà cháu, thể hiện tình cảm kính yêu và biết ơn vô hạn của cháu đối với bà, cùng là đối với quê hương, đất nước.
2.Thân bài: Hình ảnh bếp lửa gắn với những kỉ niệm vui buồn của tuổi thơ.
– Bếp lửa khơi dòng hoài niệm, khơi dòng cảm hứng. Từ ấp iu gợi liên tưởng đến bàn tay khôn khéo và tấm lòng kiên trì của người nhóm lửa. Người bà mỗi sớm nhen lên ngọn lửa, ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác, suốt một đời …
– Hồi tưởng về thời hạn được sống trong tình yêu thương, chăm chút của bà .
– Cuộc sống nhọc nhằn của hai bà cháu trước cách mạng và trong kháng chiến, hàng loạt hình ảnh gợi tả, quyến rũ : đói mòn đói mỏi, khô rạc ngựa gầy, xóm làng bị giặc đốt cháy tàn cháy rụi … in đậm trong kí ức bi thảm của chú bé lên tám tuổi .
– Cha mẹ đi kháng chiến, cháu ở cùng bà, được bà chăm nom : Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học …
+ Tuổi thơ khó khăn vất vả gắn liền với bếp lửa bập bùng, bếp lửa hiện hữu như tình thương ấm cúng, như sựcưumang, an ủi của bà so với đứa cháu nhỏ, như một phần cuộc sống gian nan của chính bà .
+ Tuy khó khăn vất vả, nhọc nhằn nhưng bà vẫn vượt qua toàn bộ để những con yên tâm đánh giặc nơi mặt trận xa .
– Tình cảm yêu quý và biết ơn chân thành : Cháu thượng bà biết mấy nắng mưa .
+ Giữa người bà và bếp lửa như có những nét tương đương. Bà là người ấp iu giữ lửa, người nhóm lửa đểngọn lửa của tình thương trong mỗi mái ấm gia đình luôn cháy sáng, nối kết quá khứ, hiện tại, tương lai .
3.Kết bài:
– Bài thơ Bếp lửa mang một ý nghĩa triết lí thâm thúy : Những gì là kỉ niệm thân thương của tuổi thơ đều có sức tỏa sáng, nuôi dưỡng tâm hồn, nâng đỡ con người trong hành trình dài dài rộng của cuộc sống .
– Tình cảm mái ấm gia đình là cơ sở vững chãi của tình yêu quê nhà quốc gia .
B/ Sơ đồ tư duy
C/ Bài văn mẫu
Cảm nhận bài thơ Bếp lửa – mẫu 1
Bằng Việt là một trong những nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Với giọng văn tự sự, trữ tình riêng không liên quan gì đến nhau, ông đã có những tập thơ để lại dấu ấn trong lòng người đọc như Hương cây – Bếp lửa, Những khuôn mặt những khoảng chừng trời, Đất sau mưa … Bài thơ “ Bếp lửa ”, trích từ tập thơ Hương cây – Bếp lửa, là một trong những sáng tác xuất sắc nhất của nhà thơ khi khắc họa lại những ký ức về người bà ở quê nhà trong những năm tháng tác giả xa quê nhà. Bếp lửa là những kỷ niệm khó phai về hình ảnh người bà trong trí tưởng tượng của nhà thơ, mỗi khi nhắc đến bếp lửa, hình ảnh người bà tần tảo lại ùa về trong ký ức .
Mở đầu bài thơ, hình ảnh “ bếp lửa ” được điệp lại đến hai lần, nhấn mạnh vấn đề hình tượng TT của bài thơ, là hình ảnh thân quen, khơi nguồn cảm hứng cho cháu. Từ láy “ chờn vờn ” tạc hình ngọn lửa, hay chính là kỷ niệm ùa về như ngọn lửa lòng thôi thúc người cháu. Nhớ về hình ảnh bếp lửa là nhớ về bàn tay tỉ mẩn của người bà, chắt chiu, gìn giữ, lo ngại cho đứa cháu ruột rà để rồi tạc vào lòng người đọc một tình cảm thiêng liêng là kết tinh của những hình ảnh ấy :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”
Cụm từ biết mấy nắng mưa gợi về thành ngữ “ mưa nắng dãi dầu ”, nói lên sự khổ cực mà người bà gật đầu để lo ngại, vun vén cho mái ấm gia đình. Bài thơ gợi lại cả một thời tuổi nhỏ, nhọc nhằn, thiếu thốn của người cháu bên cạnh người bà, ở đó có cả bóng tối ghê rợn của nạn đói kinh khủng năm 1945 :
“ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ”
Thuở ấy, tuổi thơ của cháu gắn gắn liền với 8 năm kháng chiến chống Pháp đầy tủi cực. Có những khi “ Giặc đốt làng cháy tàn, cháy rụi ” trong khi mẹ và cha bận công tác làm việc xa, đứa cháu ngây thơ chỉ biết sống trong vòng tay nuôi nấng, đùm bọc của bà. “ Bà bảo cháu nghe ” từng câu truyện quê nhà, “ bà dạy cháu làm ” từng việc làm trong nhà, “ bà chăm cháu học ” mỗi đêm trong làng vắng tiếng bom thù. Tất cả những li ti, tủn mủn trong đời sống đều đặt lên đôi vai của người bà tần tảo khiến bà phải kiên cường can đảm và mạnh mẽ hơn khi nào hết :
“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ”
Câu nói ấy của bà đã theo tác giả suốt ngần ấy năm mà không thể nào quên được. Đó là câu nói bộc lộ sự quyết tử to lớn của những bà mẹ. Hình ảnh bà khi nào cũng ấm cúng yêu thương và tình cảm hai bà cháu khi nào cũng thắm thiết sâu nặng không dễ gì quên :
“ Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng ”
Từ “ bếp lửa ” được đơn cử ở trên đến hai câu dưới, nhà thơ dùng từ ngọn lửa mà không nhắc lại “ bếp lửa ”. “ Ngọn lửa ” ở đây mang một ý nghĩa khái quát to lớn, sâu xa hơn : Đó là ngọn lửa của niềm kỳ vọng, có sức sống bền chắc của tình bà cháu, tình quê nhà nồng đượm. Bếp lửa chỉ làm nồng ấm câu thơ nhưng hình ảnh “ ngọn lửa ” tỏa sáng từng dòng thơ lộng lẫy hình ảnh của bà ấm lòng người đọc. Hình ảnh bà là hình ảnh người nhóm lửa, giữ lửa và đặc biệt quan trọng còn là người truyền lửa, ngọn lửa thiêng của sự sống niềm tin cho những thế hệ tiếp nối đuôi nhau. Tác giả đã nhắc đến những điều ấy với tổng thể sự quý trọng và lòng biết ơn so với bà. Bởi nói đến bà là nói đến những cảnh tượng khó khăn vất vả, tảo tần :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
…
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi ” .
Cụm từ “ ấp iu nồng đượm ” được láy lại đến hai lần, nhưng ở đây không còn là hình ảnh “ một bếp lửa ” mà là hình ảnh “ nhóm bếp lửa ”. Đằng sau “ biết mấy nắng mưa ” của cuộc sống “ lận đận ”, người bà vẫn nhen nhóm thắp lên ngọn lửa, không riêng gì là ngọn lửa của thực tại mà còn là ngọn lửa của tình yêu thương, của sự ngọt bùi thơm thảo mang nặng tình cảm mái ấm gia đình. Nhà thơ đã 10 lần nhắc đến hình ảnh bếp lửa và cạnh bên đó là người bà. Nhớ đến bà là cháu nhớ đến hình ảnh bếp lửa, nói đến hình ảnh bếp lửa là cháu lại nhớ ngay đến bà, vì hai hình ảnh này gắn bó với nhau suốt những năm dài gian nan. Bếp lửa gắn với cuộc sống của bà với vẻ đẹp tảo tần, nhẫn nại, quyết tử. Bếp lửa đã thắp sáng niềm kỳ vọng, của sức sống bền chắc, của tình ba cháu, tình quê nhà. Hình ảnh bếp lửa ở đây vừa có nghĩa thực vừa có ý nghĩa tượng trưng, vừa thân mật lại rất đỗi tự hào khiến Bằng Việt phải thốt lên :
“ Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa ” .
Trở về với thực tại, nhà thơ đang ở nơi “ đất khách ” trên hành trình dài chinh phục con chữ về tăng trưởng quê nhà, chắc như đinh sẽ không gặp phải khó khăn vất vả của “ những năm đói mòn đói mỏi ” thế nhưng hình ảnh người bà tần tảo với bếp lửa sớm hôm vẫn luôn hiển hiện bởi đó là quá khứ, là tuổi thơ, là ký ức những tháng ngày khó nhọc cùng tình cảm thiêng liêng bất diệt :
“ – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Câu hỏi tu từ cùng nghệ thuật và thẩm mỹ tu từ yên lặng đã kết thúc bài thơ, thế nhưng lại mở ra biết bao xúc cảm trong lòng người đọc về những hoài niệm ân tình tha thiết và sâu nặng về tình cảm bà cháu. Bài thơ đã phối hợp thuần thục giữa biểu cảm với miêu tả, tự sự và phản hồi, trải qua việc phát minh sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh của người bà, làm điểm tựa khơi gợi mọi kỷ niệm, xúc cảm, tâm lý về tình bà cháu. Qua từng câu chữ trong bài thơ, hình ảnh người bà hiện lên lộng lẫy, xinh xắn, thật đáng quý trọng và thương mến trong tấm lòng của tác giả. Hình ảnh ấy gắn với bếp lửa bằng một vẻ đẹp bình dị trong đời sống thường nhật. Bếp lửa gợi lên những kỷ niệm ấm nồng, thắm thiết mà rất đỗi thiêng liêng, trọn đời nâng đỡ và dưỡng nuôi tâm hồn .
Cảm nhận bài thơ Bếp lửa – mẫu 2
Bằng Việt sinh năm 1941, quê tỉnh Hà Tây. Bằng Việt thuộc thế hệ những nhà thơ trẻ trưởng thành trong thời kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Ông thường đi vào khai thác những kỉ niệm, những kí ức thời thơ ấu và gợi những tham vọng tuổi trẻ. Thơ Bằng Việt sâu trầm, tinh xảo, bình dị dễ làm lay động lòng người .
Bài thơ Bếp lửa được sáng tác năm 1963 khi tác giả rời xa quê hương học ngành luật ở Nga. Từ xa tổ quốc, nhà thơ bồi hồi nhớ về những kỉ niệm thời ấu thơ, nhớ về quê nhà vẫn còn đang trong đại chiến đau thương mất mát. Đặc biệt hình ảnh bếp lửa nồng đượm và người bà hiền hậu đã để lại trong lòng người đọc nhiều ấn tượng thâm thúy. Mở đầu bài thơ hiện lên hình ảnh bếp lửa ấm cúng trong làn sương lạnh chốn đồng quê :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ! ”
Ba tiếng “ một bếp lửa ” được nhắc lại hai lần, trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, khẳng định chắc chắn hình ảnh “ bếp lửa ” như một dấu ấn không khi nào phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ. Đoạn thơ làm hiện hình lên trong tâm lý người đọc hình ảnh bếp lửa quen thuộc, thân mật của chốn đồng quê Việt Nam bình dị hiền hòa. Một bếp lửa nhỏ lẩn khuất trong sương trong gió nhưng luôn nồng đượm và ấm cúng. Trong mái lá nhà tranh, e ấp trong lũy tre làng từng đêm từng ngày bếp lửa tắt rồi lại được nhóm lên. Mấy ai là người Nước Ta mà không nhớ đến hình ảnh ấy. Bằng Việt đã lọc bỏ hết mọi yếu tố xung quanh để cho bếp lửa trở thành hình ảnh TT, gây chú ý quan tâm thâm thúy so với người đọc. Ánh sáng và hơi ấm có vẻ như tỏa khắp khoảng trống, ấm vào cả lòng người. Bếp lửa ấy không yên lặng mà nó luôn hoạt động. Từ láy “ chờn vờn ” rất thực như gợi nhớ, gợi thương đến dáng hình bập bùng, chập chờn của ngọn lửa trong kí ức. Ngọn lửa hắt hiu, chờn vờn theo gió, ấp iu biết bao nồng đượm, biết bao tình cảm mến yêu của con người. Hai từ láy “ ấp iu ” gợi nhớ đến bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng chăm chút của người nhóm lửa, lại rất đúng mực với việc làm nhóm bếp hằng ngày. Từ đôi bàn tay cằn cỗi của bà, ngọn lửa đã cháy lên. Rất tự nhiên, hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương vốn đã rất nồng ấm trong tim người cháu :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Tình thương tràn trề của cháu đã được thể hiện một cách trực tiếp và đơn giản và giản dị. Đằng sau sự đơn giản và giản dị ấy là cả một tấm lòng, một sự đồng cảm đến tận cùng những khó khăn vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời bà. Ngọn lửa ấy đã trải qua bao nắng mưa gió rét để phát cháy lên mỗi sớm, mỗi chiều. Ngọn lửa ấy cháy lên cùng với niềm vui, ánh sáng và niềm tin vững chãi vào đời sống dù đang còn biết bao gian nan, nguy hại. Ba câu thơ khởi đầu đã miêu tả cảm hứng đang dâng lên cùng với những kí ức, hồi tưởng của tác giả về bếp lửa, về bà, là sự khái quát tình cảm của người cháu với cuộc sống lam lũ của người bà. Từ hình ảnh bếp lửa trong tâm tưởng, nhà thơ tìm về với kí ức tuổi thơ những ngày sống cùng bà. Nhà thơ nhớ rất rõ từng quy trình tiến độ thời hạn bởi nó gắn với những kỉ niệm không thể nào quên. Hồi tưởng khởi đầu từ hình ảnh bếp lửa gắn với người bà. Cụm từ bếp lửa được tái diễn, khắc họa rõ nét và làm hiện hình bếp lửa ấm cúng và xa vời trong kí ức, từ hình ảnh bếp lửa về với quá khứ xa xôi năm 4 tuổi :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi ,
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ,
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”
Kỉ niệm tuổi thơ bên cạnh bà là đời sống có nhiều gian nan, thiếu thốn nhọc nhằn. Năm lên bốn tuổi, người cháu đã biết cùng bà nhóm lửa. Đó cũng là kỉ niệm xa xôi nhất trong kí ức mà người cháu còn nhớ được. Năm đó cũng là năm “ đói mòn đói mỏi ”. Cái đói kinh khủng, cùng cực hiện rõ trong hình ảnh con ngựa kéo xe :
“ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ”
Đó chính là năm 1945, năm nạn đói xảy ra trên toàn miền Bắc. Sau khi vừa thoát khỏi cuộc chiến tranh, nước ta lại rơi vào những khó khăn vất vả, thử thách ghê gớm : nền kinh tế tài chính kiệt quệ, thiên tai, hạn hán liên tục xảy ra khiến cho việc làm sản xuất ngưng trệ, mất mùa liên miên. Toàn miền Bắc rơi vào nạn đói kinh khủng nhất trong lịch sử vẻ vang. Thêm vào đó dịch bệnh bùng phát khắp nơi. Trải qua quy trình tiến độ đen tối đó có tới hơn 2 triệu người chết. Quả thật, suôn sẻ cho những ai vượt qua được nạn đói ấy. Cho đến giờ đây, nhớ về thời gian ấy, tác giả vẫn còn thấy cay cay trong đôi mắt. Cay chính do khói bếp. Cay vì bởi thương bà, thương dân tộc bản địa phải quần vũ trong cơn bĩ cực của đời người. Kí ức đau thương ấy, mùi khói quen thuộc ấy cho đến giờ đây như còn vương vấn đâu đây. Thời gian đi qua, đủ sức để làm nhạt phai tổng thể. Nhưng, những kỉ niệm bên bà nhóm lửa trong suốt tám năm ròng không thể nào phai mờ trong kí ức .
“ Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa ” cũng tám năm cháu nhận được sự yêu thương, che chở, dưỡng nuôi tâm hồn từ tấm lòng của bà. Tám năm ấy, cháu sống cùng bà khó khăn vất vả, gian nan, cực nhọc nhưng đầy tình yêu thương. Cách dẫn thời hạn dài đằng đẵng gợi lên những tháng năm lầm lụi trong đời sống đói nghèo. Bố mẹ đi kháng chiến, tám năm cháu ở cùng bà. Tám năm, người bà thay bố thay mẹ chăm nom, dưỡng nuôi và bảo vệ người cháu trước bao gian truân, trắc trở. Chính bà là người đã dạy dỗ cháu nên người. Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế để nhắc nhở cháu về truyền thống lịch sử mái ấm gia đình, về những đau thương mất mát và cả những chiến công của dân tộc bản địa. Bà luôn bên cháu, dạy dỗ, chăm nom cho cháu lớn lên. Từng ngày, từng ngày bếp lửa lại được nhóm lên cùng những bài học kinh nghiệm, những câu truyện cùng lời nhắc nhở ân cần của bà. Bếp lửa như thể tín hiệu để mở màn cho mọi hoạt động giải trí, dẫn dắt con người đi vào đời sống. Mỗi sớm bếp lửa cháy lên khởi đầu ngày mới. Mỗi chiều bếp lửa lại cháy lên để khép lại một ngày và mở ra một miền sáng mới ấm cúng và thân thương của sự sum vầy. Mỗi ngày, người cháu tận mắt chứng kiến bà nhóm lửa. Từ những que củi vô tri, ngọn lửa ấm cháy lên như một phép màu. tưởng như thuận tiện nhưng không phải thế, những ngày mưa gió, củi ướt rơm ẩm, nhóm được bếp lửa quả thật gian truân biết chừng nào. Thế nên người cháu mỗi lần nhóm bếp lửa mà nghĩ về biết bao khó nhọc của bà. Bà và bếp lửa là chỗ dựa ý thức, là sự chăm chút, đùm bọc dành cho cháu. Bếp lửa của quê nhà, bếp lửa của tình bà lại gợi thêm một kỉ niệm tuổi thơ – kỉ niệm gắn với tiếng chim tu hú trên đồng quê mỗi độ hè về. Tiếng chim tu hú được nhắc lại đến bốn lần tạo nên một sự ám ảnh lớn. Lần thứ nhất, tiếng tu hú văng vẳng trên những cánh đồng xa, hiu hắt trong sương mờ, khói xám :
“ Tu hú kêu trên những cánh đồng xa ”
Lần thứ hai, nó lặp lại ngay sau đó trong câu hỏi đầy mến yêu :
“ Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà ? ”
Lần thứ ba, tiếng tu hú thê thiết đi sâu vào nỗi buồn sâu thăm thẳm :
“ Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
Lần thứ tư trong lời tha thiết gọi mời của tác giả :
Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà ,
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Trong khoảng trống đồng quê tiêu điều, xơ xác, tiếng chim tu hú gợi lên một nỗi buồn bã và sợ hãi khôn cùng. Trong bài thơ “ Tiếng chim tu hú ” của nữ sĩ Anh Thơ cũng gợi tả tiếng chim tu hú gắn liền với hình ảnh cha già, với những kỉ niệm về một thời thiếu nữ hoa niên tươi đẹp, tiếng chim tu hú len lỏi khắp bài thơ như một âm thanh u ẩn, buồn thương và hụt hẫng. Trong tâm lí con người, con chim tu hú luôn mang đến cho con người những điều không suôn sẻ. Nó là đại diện thay mặt của những gì xấu xa, ma quái, đầy chết chóc. Tiếng kêu u uất, đứt quãng, sầu bi của loài chim giấu mặt này luôn khiến cho người ta không an tâm, lo ngại. Tiếng chim như giục giã, như khắc khoải một điều gì da diết khiến lòng người trỗi dậy những hoài niệm, nhớ mong. Phải chăng đó chính là tiếng đồng vọng của đất trời để an ủi, sẻ chia với cuộc sống lam lũ của bà. Có lẽ, lúc ấy tác giả không hề biết điều đó, lắng nghe âm thanh tiếng chim như tín hiệu duy nhất với niềm tin vào sự đồng cảm trong sự sống đầy khó khăn vất vả của mình. Bởi vạn vật thiên nhiên luôn là bạn, luôn đống ý và không khi nào phản bội con người. Những câu thơ như lời đối thoại tâm tình, cháu trò chuyện với bà trong tâm tưởng, cháu trò chuyện với chim tu hú trong tình yêu thương. Và tổng thể đều là sự bộc bạch của cháu dành cho người bà kính yêu. Hình ảnh của bà, hình ảnh của bếp lửa và âm thanh của chim tu hú vang vọng trong một khoảng trống bát ngát khiến cả bài thơ nhuốm phủ sắc bàng bạc của khoảng trống hoài niệm, của tình bà cháu đẹp như trong chuyện cổ tích. Những năm tháng thơ mộng và bình yên ấy mau chóng đi qua, đọng lại trong nhà thơ là miền kí ức đau thương của quê nhà, làng xóm :
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh ” .
Hết đói khát lại đến giặc dã. Kẻ thù hung bạo luôn có ở xung quanh và sẵn sàng chuẩn bị tiến công vào đời sống bất kỳ khi nào. Quân giặc đến, tổng thể bị hủy hoại, bị đốt phá hòng dập tắt sự sống con người ; hòng phá vỡ ước vọng tự do và muốn khuất phục con người bằng sức mạnh của đạn bom. Nhưng không, họ đã không chết, họ đã không đầu hàng, họ vẫn can đảm và mạnh mẽ vươn lên “ dựng lại túp lều tranh ” làm lại từ đầu từ đống tro tàn đổ nát. Họ vẫn tin cậy vào cách mạng, tin yêu vào đại chiến, tin yêu vào tư thế tất thắng của dân tộc bản địa. Càng bị áp bức, họ càng vững vàng hơn :
“ Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố ,
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ” .
Chi tiết thơ đậm chất hiện thực. Hiện thực đời sống được phản ánh quyết liệt trong câu thơ có vẻ như nhẹ nhàng càng tô đậm thêm đức tính hi sinh của bà. Thành ngữ “ cháy tàn cháy rụi ” đem đến cảm nhận về hình ảnh làng quê hoang tàn trong khói lửa của cuộc chiến tranh. Trên cái nền của sự tàn phá diệt trừ ấy là sự nuôi nấng, đùm bọc của xóm làng so với hai bà cháu. Điều khiến cháu xúc động nhất là một mình bà già nua, nhỏ bé đã chống chọi để trải qua những năm tháng gian truân, đau khổ mà không hề kêu ca, phàn nàn. Bà can đảm và mạnh mẽ, kiên cường trước hiện thực ác liệt. Đặc biệt là lời dặn cháu của bà đã làm ngời sáng vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ giàu lòng vị tha, giàu đức hi sinh :
“ Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Không biết điều gì đang xảy ra nhưng chắc như đinh người cháu nhận ra một điều đó là bà đang cố nén lại đau thương, tỏ ra bình tĩnh và sáng suốt ngay trong thực trạng trớ trêu nhất. Bà đinh ninh dặn dò, lời dặn dò cứng ngắc như nén lại niềm phẫn nộ trước tội ác của quân địch tàn tệ, quyết tâm làm tốt nghĩa vụ và trách nhiệm của người hậu phương luôn hướng về tiền tuyến. Người bà đã gồng mình gánh vác mọi lo toan để những con yên tâm công tác làm việc. Bà không chỉ là chỗ dựa cho đứa cháu thơ, là điểm tựa cho những con đang chiến đấu mà còn là hậu phương vững chãi cho cả tiền tuyến, góp thêm phần không nhỏ vào cuộc kháng chiến chung của dân tộc bản địa. Tình cảm bà cháu hòa quyện trong tình yêu quê nhà, Tổ quốc. Hình ảnh của bà gọi nhớ đến người mẹ thành đồng bồng con đánh giặc năm nào :
“ Mẹ là nước chứa chan ,
Trôi giùm con phiền muộn
Cho đời mãi trong lành
Mẹ chìm dưới nguy hiểm ” .
( Huyền thoại mẹ – Trịnh Công Sơn )
Hình ảnh người bà gắn chặt với hình ảnh bếp lửa trong kí ức tuổi thơ của người cháu. Người cháu đã ghi nhớ rất rõ theo từng quy trình tiến độ lịch sử dân tộc. Đó là năm 4 tuổi, nạn khói kinh khủng xảy ra, cháu đã cùng bà vượt qua quá trình khó khăn vất vả ấy. Năm 12 tuổi, 8 năm ròng cùng bà nhóm lên bếp lửa. Bố mẹ đi kháng chiến, người bà đã thay thế sửa chữa, chăm nom và dạy bảo. Càng lớn lên, cháu càng thương bà, bởi đã hiểu được những khó khăn vất vả khó khăn vất vả của bà. Năm giặc về đốt làng, tổng thể bị tiêu diệt. Dù thế bà vẫn giữ lạng lẽ, không làm tác động ảnh hưởng đến chiến đấu, bà gật đầu hi sinh toàn bộ những gì mình có, để cùng dân tộc bản địa chống lại quân địch. Bếp lửa vẫn cháy xuyên suốt qua những năm tháng gay cấn, quyết liệt ấy. Hình ảnh bếp lửa có vẻ như biến thành ngọn lửa của tình yêu và ngọn lửa hận thù. Đến đây, ý thơ bỗng giãn ra, miên man trong kí ức tuổi thơ tươi đẹp bên cạnh bà và bếp lửa. Giờ đây, bếp lửa và bà tuy hai mà một đã hòa quyện vào nhau thành nguồn sống can đảm và mạnh mẽ, bất diệt :
“ Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen ,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn ,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Hình ảnh người bà chắt chiu ngọn lửa ấm một lần nữa lặp lại. Giờ đây, bếp lửa không chỉ được nhen lên bằng nguyên vật liệu củi rơm mà còn được nhen lên từ ngọn lửa của sức sống, lòng yêu thương “ luôn ủ sẵn ” trong lòng bà, của niềm tin vô cùng “ dai dẳng ”, bền chắc và bất diệt. Ngọn lửa là những kỉ niệm ấm lòng, là niềm tin thiêng liêng kì diệu nâng bước cháu trên suốt chặng đường dài. Ngọn lửa là sức sống, lòng yêu thương, niềm tin mà bà truyền cho cháu. Và bằng tổng thể tình yêu thương, người cháu tiếp đón ngọn lửa ấy, liên tục duy trì và phát cháy ở ngày mai. Đến đây, ngọn lửa từ bếp lửa đã hóa thân thành hình tượng của sức mạnh ý thức, ý chí chiến đấu và niềm tin vĩnh hằng vào nguồn cội sống sót. Lửa là nguồn sống của vạn vật, của con người. Từ bàn tay bà, ngọn lửa được truyền tới muôn thế hệ tương lai. Bất chợt, nhà thơ quay trở lại với những suy ngẫm riêng tư về người bà và bếp lửa :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
…
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ …
Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa ! ”
Bà đã dành cả cuộc sống lận đận của mình để giữ ấm bếp lửa. Mấy chục năm trời việc trở mình dậy sớm nhóm lên bếp mỗi sớm mai đã trở thành thói quen, thành nếp sống. Bà nhóm lên ngọn lửa để làm ra cho cháu những bữa cơm no, những niềm vui ấm cúng. Từ bếp lửa của bà, những bữa cơm, bữa cháo cứ đều đặn mặc kệ khó khăn vất vả. Bếp lửa của bà liên kết xóm làng. Nhờ bếp lửa ấy mà người cháu biết cách sống ân tình, thủy chung, biết mở lòng ra với mọi người xung quanh, biết sẻ chia, gắn bó với mọi người xung quanh. một bếp lửa thông thường thôi mà ẩn giấu những điều khác thường. Bởi thế, nhà thơ cảm phục thốt lên :
“Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”
Kì lạ vì bếp lửa ấy đã cháy qua mấy mươi năm, mặc kệ ngày mưa, ngày nắng, mặc kệ giông bão, bất chấp sự hủy hoại của quân địch. Mấy mươi năm nó chưa khi nào đứt đoạn và nó sẽ lại cháy lên bùng cháy rực rỡ hơn, can đảm và mạnh mẽ hơn đến muôn đời sau .
Thiêng liêng chính bới nó gắn chặt với hình ảnh người bà đáng kính trong kí ức tuổi thơ. Nó cùng bà cháu đi qua thời hạn. Nó xua tan bóng tối. Nó mang lại sự ấm no và niềm hạnh phúc. Nó duy trì niềm tin yêu và nguồn sống. Mặc khác trong đời sống ý thức Nước Ta, bếp lửa gắn liền với thần lửa – vị thần bảo lãnh của đời sống mái ấm gia đình vốn rất được con người kính trọng và tôn vinh. Giờ đây, khi ở nơi xa tổ quốc kỉ niệm tuổi thơ bồi hồi trong lòng tác giả, thổn thức không nguôi. Dù nay đã có muôn ánh lửa nhưng người cháu vẫn không quên ngọn lửa quê nhà được nhóm lên từ đôi bàn tay cằn cỗi của người bà kính yêu. Kí ức xa xăm vẫn còn in đậm trong nỗi nhớ không thể nào quên ” .
“ Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa ? … ”
Đã có rất nhiều bài thơ viết về hình ảnh bếp lửa nhưng đến nay không có bài thơ nào vượt qua được bài Bếp lửa của Bằng Việt. Thành công của Bằng Việt là đã khắc họa và hình tượng hóa hình ảnh bếp lửa, nâng nó lên thành một hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ có sức biểu cảm can đảm và mạnh mẽ. Trong bài thơ có hai hình ảnh điển hình nổi bật, gắn bó mật thiết với nhau, vừa tách bạch, vừa nhòe lẫn trong nhau, tỏa sáng bên nhau. Đó là hình ảnh người bà và bếp lửa. Bà nhóm bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và suốt cả cuộc sống trong từng cảnh ngộ, từ những ngày khó khăn vất vả gian nan đến lúc bình yên. Bếp lửa còn là bộc lộ đơn cử và đầy quyến rũ về sự tảo tần, chăm nom và yêu thương của người bà dành cho cháu con. Bếp lửa là tình bà ấm nồng, là tay bà chăm chút. Bếp lửa gắn với bao khó khăn vất vả, cực nhọc đời bà. Ngày ngày bà nhóm bếp lửa là nhóm lên sự sống niềm vui, tình yêu thương, niềm tin, và hy vọng cho cháu con, cho mọi người. Từ những suy ngẫm của người cháu, bài thơ Bếp lửa biểu lộ một triết lí thâm thúy, đọng lại trong ta biết bao cảm phục. Những gì thân thương nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng bước con người trong suốt hành trình dài dài rộng của cuộc sống. Tình yêu quốc gia bắt nguồn từ lòng yêu quý ông bà, cha mẹ, từ những gì thân thiện và bình dị nhất .
Cảm nhận bài thơ Bếp lửa – mẫu 3
Khi lớn lên ai cũng nhớ về những kỉ niệm của tuổi thơ. Có thể là kỉ niệm với người mẹ thân yêu, với người cha tôn kính, hoàn toàn có thể là với người bà trân trọng. Với Bằng Việt, kỉ niệm tuổi thơ đáng nhớ nhất của mình là hình ảnh người bà tần tảo sớm hôm. Hiện diện cùng bà là hình ảnh bếp lửa. Nó đã khơi nguồn xúc cảm để tác giả nhớ về bà và viết về bà qua bài thơ đậm chất trữ tình : Bếp lửa. Mở đầu bài thơ là hình ảnh bếp lửa :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm. ”
Ba tiếng “ một bếp lửa đã trở thành điệp khúc, gợi lại một hình ảnh quen thuộc trong mỗi mái ấm gia đình ở làng quê Nước Ta. Hình ảnh “ bếp lửa ” thật ấm cúng giữa cái giá lạnh của sương sớm. Đó không chỉ là cái chờn vờn của ngọn lửa mới được nhóm lên trong sương mà còn là cái chờn vờn trong tâm lý của người chầu nơi phương xa. Hình ảnh bếp lửa thân quen với biết bao tình cảm ấp iu nồng đượm. Nó đã gợi lại sự săn sóc, lo ngại, chăm chút, che chở cho đứa cháu nhỏ của người bà. Từ hình ảnh bếp lửa, người cháu lại nhớ thương khi nghĩ về bà : Cháu thương bà biết mấy nắng mưa .
Đọng lại trong câu thơ là chữ “ thương ”, bộc lộ tình cảm của người cháu dành cho bà. Bà khó khăn vất vả, lặng lẽ trong khung cảnh “ biết mấy nắng mưa ”, làm thế nào tính được có bao nhiêu mưa nắng khổ cực đã đi qua đời bà. Cháu thương người bà khó khăn vất vả, tần tảo để khi nhớ về bà, trong kí ức của cháu hiện về những gian nan thời còn bé !
“ Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy. ”
Nạn đói năm 1945 đã khiến bao người phải chịu cảnh lầm than, phải chết đi. Năm ấy, Bằng Việt mới lên bốn tuổi. Sống trong thực trạng ấy thì làm thế nào tránh được những cơ cực. Từ ghép “ mòn mỏi ” được chia tách ra, xen kẽ với từ đói đã gợi cái cảm xúc nạn đói ấy vừa lê dài và còn làm khô cạn sức người lẫn gia súc. Kỉ niệm đáng nhớ nhất so với người cháu là khói bếp, luồng khói được hun từ bếp lửa quen thuộc :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói …
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay. ”
Giờ đây nghĩ lại, cháu như đang sống lại những năm tháng ấy. Câu thơ ấy sức truyền cảm đặc biệt quan trọng khiến người đọc không khỏi có cảm xúc cay cay nơi sống mũi. Tuổi thơ ấy lớn lên trong cảnh hoang tàn của cuộc chiến tranh. Quê hương, xóm làng bị giặc tàn phá. Cuộc sống khó khăn vất vả tuy nhiên hai bà cháu cũng được an ủi bởi tình cảm hàng xóm láng giềng. Bởi trong thực trạng chung của nhiều mái ấm gia đình Nước Ta lúc ấy, những người lớn phải tham gia kháng chiến, ở nhà chỉ còn cụ già và cháu nhỏ : Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về. Và vì vậy chỉ có hai bà cháu côi cút bên nhau. Bà kể chuyện ở Huế cho cháu nghe, bà dạy cháu học, chỉ cháu làm. Bao việc làm bà đều lo hết vì cha mẹ bận công tác làm việc không về. Bà là chỗ dựa cho cháu, và đứa cháu ngoan ngoãn là nguồn vui sống của bà. Những kỉ niệm của tuổi thơ đều gắn liền với hình ảnh “ bếp lửa ”, bởi “ lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói ”, đã sớm phải lo toan. “ Cháu cùng bà nhóm lửa ” trong tám năm ròng rã. Tám năm đó nó cũng không phải là dài lắm nhưng sao cứ lê dài lê thê trong lòng cháu. Cho nên, nhớ về tuổi thơ, người cháu lại “ chỉ nhớ khói hun nhèm mắt ”. Cảm giác ấy chân thực và xúc động. Cái làn khói bếp của thời xưa ấy như bay đến tận giờ đây làm cay nơi sống mũi. Ngày xưa cay vì khói còn giờ đây sống mũi lại cay khi nhớ về tuổi thơ và cũng vì thương nhớ đến người bà. Người cháu nghĩ đến bà rồi nghĩ đến quê nhà, đến loài chim tu hú. “ Tu hú ” được nhắc lại bốn lần, tiếng kêu của nó trên đồng xa như sự cảm thông cho đời sống đói nghèo trong cuộc chiến tranh của hai bà cháu. Và trong lời kể của bà có cả “ tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ”. Tâm hồn trẻ thơ của cháu chợt dậy lên một mong mỏi :
“ Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ”
Kỉ niệm của tuổi thơ đã được thức tỉnh, ở đó có hình ảnh người bà tần tảo sớm hôm và có hình ảnh cả quê nhà. Từ những hồi tưởng về tuổi thơ, người cháu đã suy ngẫm về cuộc sống của bà. Bà đã hi sinh cả đời mình để nhóm bếp lửa và giữ cho ngọn lửa luôn ấm cúng, tỏa sáng trong mái ấm gia đình :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm .
Bà là người phụ nữ tần tảo, giàu đức hi sinh. Bếp lửa bà nhen mỗi sớm mai không chỉ bằng rơm rạ mà còn được nhen lên bằng chính ngọn lửa trong lòng bà, ngọn lửa của sự sống, lòng yêu thương và niềm tin cậy. Từ bếp lửa bình dị, quen thuộc, người cháu nhận ra bao điều “ kì diệu ” và “ thiêng liêng ”. Ngọn lửa được nhóm lên từ chính bàn tay bà đã nuôi lớn tuổi thơ cháu : “ Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi thơ ”. Bà lặng lẽ chịu đựng, hi sinh để : “ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố ”. Chính cho nên vì thế, đứa cháu đã cảm nhận được trong bếp lửa bình dị mà quen thuộc có nỗi khó khăn vất vả, gian lao của người bà .
“ Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui. ”
Trong bài thơ có tới mười lần người bà hiện hữu cùng bếp lửa với vẻ đẹp tần tảo, hi sinh, yêu thương con cháu. Và từ “ bếp lửa ”, tác giả đã đi đến hình ảnh “ ngọn lửa ” :
“ Rồi sớm chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Người cháu năm xưa giờ đã trưởng thành, đi xa. Trước mắt có những “ niềm vui trăm ngả ”, “ có khói trăm tàu ”, “ có lửa trăm nhà ”, một quốc tế to lớn với bao điều mới mẻ và lạ mắt được hiện ra. Nhưng đứa cháu vẫn không ngừng hỏi : “ Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? ”. Mỗi ngày đều tự hỏi “ Sớm mai này ” là mỗi ngày cháu đều nhớ về bà, Hình ảnh người bà luôn làm ấm lòng và nâng đỡ cháu trên bước đường đi tới. Bằng Việt đã phát minh sáng tạo hình tượng “ bếp lửa ” vừa mang ý nghĩa thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng. Giọng điệu tâm tình trì trệ dần, giàu chất suy tư đã làm say lòng người đọc. Và bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt như một triết lí thầm kín. Những gì đẹp tươi của tuổi thơ đáng được trân trọng và nó sẽ nâng đỡ con người suốt hành trình dài dài rộng của cuộc sống. Bằng Việt đã bộc lộ lòng yêu thương, biết ơn bà thâm thúy. Lòng biết ơn chính là bộc lộ đơn cử của tình yêu quê nhà, quốc gia khi đã đi xa .
Cảm nhận bài thơ Bếp lửa – mẫu 4
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà văn trẻ được rèn luyện và trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ Bằng Việt trong trẻo, thướt tha, tràn trề cảm hứng, đề tài thơ thường đi vào khai thác những kỉ niệm, những kí ức thời thơ ấu và gợi những tham vọng tuổi trẻ. Thành công điển hình nổi bật tiên phong của Bằng Việt là bài thơ Bếp lửa ( 1963 ). Đó là một bài thơ viết về tình bà cháu, tình mái ấm gia đình gắn liền với tình quê nhà quốc gia. Sau khi xuất bản, tác phẩm này đã được bạn đọc tiếp đón, làm ra tên tuổi Bằng Việt như một trong những nhà thơ hồn hậu, chân thành và da diết .
Khổ thơ đầu chỉ vỏn vẹn ba câu nhưng đã khắc sâu hình ảnh “ bếp lửa ” trong kí ức của tác giả. Từ bao đời nay, bếp lửa đã trở thành một đồ vật quá đỗi quen thuộc trong đời sống hằng ngày của người dân làng quê Nước Ta. Đó là nơi đun nấu những bữa cơm ngon lành và ấm cúng cho cả mái ấm gia đình sau một ngày thao tác, là nơi sum vầy, ghi dấu những niềm vui, nỗi buồn, là không khí hoạt động và sinh hoạt mái ấm gia đình đầm ấm, yên vui. Trong mỗi mái ấm gia đình, không hề không có một bếp lửa. Có lẽ vì những điều ấy nên đang sống ở xứ người lạnh lẽo, tác giả chạnh lòng nhớ về bếp lửa của quê nhà :
“ Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Ba tiếng “ một bếp lửa ” được nhắc lại hai lần, trở thành điệp khúc mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, chứng minh và khẳng định hình ảnh “ bếp lửa ” như một dấu ấn không khi nào phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ. Từ láy “ chờn vờn ” có sức gợi tả rất lớn. Nó vẽ nên một ngọn lửa không định hình, lúc to, lúc nhỏ nhưng vẫn cháy cao, tỏa sáng một cách mãnh liệt. Hình ảnh ấy vừa giúp ta tưởng tượng làn sương sớm lành lạnh đang nhẹ vờn quanh bếp lửa bập bùng, lại vừa rất thích hợp để gợi lên cái mờ nhòa của kí ức theo thời hạn, của những gì đã qua, đã rời xa nhưng vẫn còn có sức ám ảnh day dứt … Từ láy “ ấp iu ” cũng là một phát minh sáng tạo mới mẻ và lạ mắt của nhà thơ. Đó không phải là một từ láy đơn thuần là sự tích hợp và biến thể của hai từ “ ấp ủ ” và “ nâng niu ”. Một bếp lửa ủ than hồng nồng đượm nhờ có bàn tay kiên trì, khôn khéo và tấm lòng chăm chút của người nhóm bếp. Từ hình ảnh “ bếp lửa ”, ta liên tưởng đến hình ảnh người nhóm bếp : người mẹ, người chị và đặc biệt quan trọng trong bài thơ này là người bà – người phụ nữ cả một đời khó khăn vất vả lo toan cho cháu, chăm sóc, vun vén cho đời sống của cháu trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả và khó khăn. Xuyên suốt bài thơ là hai hình ảnh điển hình nổi bật và gắn bó mật thiết với nhau, nhòe lẫn trong nhau đó là “ bà ” và “ bếp lửa ”. Trong hồi tưởng của người cháu, hình ảnh bà luôn hiện hữu cùng bếp lửa. Qua bao năm tháng, nắng mưa, bà vẫn nhóm bếp lửa mỗi sáng, mỗi chiều và suốt cả cuộc sống, trong mọi cảnh ngộ. Bếp lửa là biểu lộ đơn cử, đầy quyến rũ về sự tần tảo, sự chăm nom, yêu thương của bà dành cho cháu và những người thân trong gia đình. Bếp lửa là tình bà ấm nóng. Bếp lửa ban ngày bà chăm chút .
Bếp lửa còn gắn với những khó khăn vất vả gian nan của đời bà. Bếp lửa ấy cứ ám ảnh day dứt trong tâm lý, trong nỗi nhớ mà nhà thơ luôn trân trọng, gìn giữ. Chính vì điều đó, khi nghĩ đến bếp lửa, hình ảnh người bà nhân hậu lại hiện lên rất rõ trong tâm lý của nhà thơ. Vào đề chỉ với ba câu thơ nhưng lại có đến hai lần điệp ngữ “ một bếp lửa ”. Phải ! Chỉ một bếp lửa nhỏ bé ấy cũng đủ soi sáng cả quãng đường cháu đi, đủ để gợi về cả một quá khứ, một tình yêu thương mãnh liệt. Hình ảnh ấy được lặp đi như tô, như khắc đậm thêm tình yêu thương của cháu so với bà. Người cháu, dù đã cố kìm nén, cũng không thể nào giấu được nỗi lòng của mình :
“ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ” .
Chữ “ thương ” diễn đạt rất chân thực, đơn giản và giản dị, không một chút ít hoa mĩ như chính tấm lòng của đứa cháu so với bà. Chính cách nói gây xúc động so với người nghe. Ta nghe như tiếng thơ đang thổn thức … Rất tự nhiên, hình ảnh bếp lửa đã làm trỗi dậy tình yêu thương : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Tình thương tràn trề của cháu đã được thể hiện một cách trực tiếp và đơn giản và giản dị. Đằng sau sự đơn giản và giản dị ấy là cả một tấm lòng, một sự đồng cảm đến tận cùng những khó khăn vất vả, nhọc nhằn, lam lũ của đời bà. Ba câu thơ khởi đầu đã miêu tả xúc cảm đang dâng lên cùng với những kí ức, hồi tưởng của tác giả về bếp lửa, về bà, là sự khái quát tình cảm của người cháu với cuộc sống lam lũ của người bà. Và chính tình thương nhớ da diết đã thức tỉnh tác giả sống lại với bao kỉ niệm thời thơ bên cạnh bà :
“ Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi vẫn còn cay ! ”
Hình như tuổi thơ đầy gian nan đã ăn sâu và trở thành một nỗi ám ảnh trong tâm lý của tác giả. Nhớ về những tháng ngày thơ ấu bên bà, tác giả như cảm nhận được mùi khói vẫn còn đang hăng nồng bên sống mũi. Cái mùi khói bếp ấy, mùi khói quen thuộc mà cháu đã được chịu đựng từ khi cháu lên bốn, mùi khói đã từng hun nhèm đôi mắt của cháu rất lâu rồi, mùi khói cay, khét vì củi ướt, ví sương nhiều và giá lạnh. Mùi khói ấy đâu chỉ do ngọn lửa bập bùng từ bếp của bà, mà đó còn là mùi khói của bom đạn, của cuộc chiến tranh, là niềm đau, nỗi cơ cực, là những khó khăn vất vả, thiếu thốn của cuộc sống của hai bà cháu nói riêng và những người dân Nước Ta nói chung trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy khó khăn vất vả, gian lao. Tuổi thơ ấy thật gian nan, nhọc nhằn và khó khăn vất vả. Tuổi thơ ấy có cái bóng đen ghê rợn của nạn đói năm 1945. Cụm từ “ đói mòn đói mỏi ” đã diễn đạt xúc động về cái khổ của con người, của đời sống trong thời kì đó. Ta chợt nhớ đến lời thơ của Tố Hữu miêu tả tình cảnh nhân dân ta ngày ấy :
“ Con đói lả ôm sống lưng mẹ khóc
Mẹ đợ con đấu thóc cầm hơi
Kiếp người cơm vãi cơm rơi
Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi ” .
Nỗi khổ ấy đã được cụ thể hóa, hình tượng hóa bằng những cụ thể gợi tả : “ Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy ”. Bút pháp kể, tả đan lồng vào nhau gây xúc động lòng người. Câu thơ vừa miêu tả cái bộc lộ đáng sợ của “ giặc đói ”, vừa là nguyên do khiến đứa cháu phải sống với bà. Cái đói, cái nghèo lan tràn khắp thôn xóm khiến người bố phải lên thành thị đánh xe cùng với con người gầy rạc đi vì không đủ ăn, bỏ lại đứa con thơ cho người đàn bà yêu thương, chăm nom. Cảm nhận về nỗi khó khăn vất vả, đói khổ của tuổi thơ ấu, kỉ niệm như vẫn còn nguyên, tác giả không thể nào quên : “ Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! ”. Cái cay, cái xót của đời sống đói khổ, cơ cực thấm đến lồng xương, ống máu để đến giờ đây, hơn mười năm sau nghĩ lại, cái cảm xúc “ cay ” ấy vẫn còn nguyên vẹn nơi cánh mũi. Cái cay nơi sống mũi cứ lan tỏa, triền miên trong tâm hồn người cháu. Dường như đó là một nỗi niềm mang vị chua xót, nghẹn ngào lẫn yêu thương. Lời thơ giản dị và đơn giản, đậm chất văn xuôi. Người đọc như đang lạc vào một câu truyện cổ tích về tuổi thơ của người cháu. Ở đây, bà là một bà tiên, luôn gắn bó, chăm nom, che chở về cả niềm tin lẫn vật chất cho cháu. Tình yêu thương của bà, tấm lòng nhân hậu của bà như xua tan đi bao đau thương, bao khổ cực cuộc chiến tranh. Khổ thơ đã trở thành một trong những khổ thơ gây xúc động lòng người trong cả bài thơ. Tác giả liên tục để mình đắm chìm trong những dòng hồi tưởng về quá khứ, về cả một tuổi thơ sống bên cạnh bà :
“ Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! ”
Giọng thơ thủ thỉ như kể một câu truyện cổ tích. Đó là những năm tháng của đời sống gian nan, cơ cực mà đứa cháu lớn lên trong sự che chở, đùm bọc, nuôi nấng của người bà. Tám năm. Tám năm kháng chiến. Tám năm khó khăn vất vả. Tám năm trời dài đằng đẵng với bao kỉ niệm buồn vui bên bà, bên bếp lửa. Nếu trong hồi ức lúc tác giả lên bốn tuổi, ấn tượng đậm nét nhất là mùi khói thì ở đây, ấn tượng ấy là tiếng chim tu hú. Tiếng chim tu hú vang lên vừa gợi lại trong tâm hồn tác giả bao kỉ niệm khó quên, vừa dấy lên nỗi nhớ quê nhà, nhớ nhà, nhớ bà, nhớ bếp lửa. Tiếng chim tu hú gợi về những buổi mai, hai bà cháu cùng nhau nhóm lửa giữa khoảng trống bát ngát, cô quạnh. Tiếng chim lúc mơ hồ, vang vọng từ “ những cánh đồng xa ”, lúc lại thân thiện, xót xa, nghe “ sao mà tha thiết thế ”. Tiếng chim tu hú như giục giã, khắc khoải điều gì da diết lắm khiến cho lòng người trỗi dậy những hoài niệm, nhớ mong. Tiếng chim tu hú chính là hình ảnh của quê nhà, nơi đó có người bà dù khó nhọc nhưng giàu tình yêu thương con cháu .
Nhà thơ đang kể chợt quay sang trò chuyện với bà, tưởng như bà đang ngồi đối lập “ bà còn nhớ không bà ”. Bà có nhớ những câu truyện bà vẫn thường kể, những câu truyện cổ tích hằng đêm, dưới ánh trăng sáng, cháu ngồi trong lòng bà, đu đưa trên chiếc võng, vừa nghe bà kể vừa mân mê những sợi tóc bạc của bà hay những câu truyện về những anh bộ đội cụ Hồ quả cảm, lao vào vì nước, vì dân ? Bà có nhớ những việc làm tận tụy đầy yêu thương của bà dành cho cháu, nhất là trong những buổi chiều hai bà cháu ngồi nhóm bếp ? Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên được hồi ấy :
“ Mẹ cùng cha công tác làm việc bận không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc ” .
Tình thương của bà là sự bảo ban, chăm nom không khác gì công ơn sinh thành và nuôi dưỡng. Đối với tác giả, bà chính là mẹ, là cha, là người thầy dạy dỗ cháu nên người. Bà là người chăm chút cho cháu từ cái ăn, cái mặc đến việc học tập. Bà dạy cháu những bài học kinh nghiệm quý giá về đạo làm người, dạy cho cháu niềm tự hào về dân tộc bản địa ta, một dân tộc bản địa quật cường, kiên cường, không khi nào chịu khuất phục để bảo vệ quê nhà Nước Ta. Đối với cháu, bà và tình yêu thương sâu lắng của bà dành cho cháu sẽ luôn là một chỗ dựa ý thức vững chãi, là điểm tựa của tâm hồn cháu mỗi khi cháu gặp thất bại, khó khăn vất vả. Đến tận giờ đây, dù đang du học nơi xứ người, đang đứng dưới trời tiết giá lạnh, cháu vẫn cảm nhận được cái ấm cúng của tình yêu thương, của sự vỗ về, chăm nom của bà. Càng nghĩ về bà, cháu lại càng thương bà hơn. Thương bà ở một mình dưới túp lều tranh xiêu vẹo, thương bà mỗi ngày một mình nhóm lửa, lòng luôn cầu mong đứa cháu được bình an. Từ tình yêu thương thâm thúy của mình dành cho bà, tác giả quay sang khẽ trách con chim tu hú :
“ Tu hú ơi ! Chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa ? ”
Tác giả đang trách chim tu hú mãi bay xa ngoài cánh đồng, không đến ở cùng với bà đỡ cô quạnh, đỡ buồn tủi hay tác giả đang trách sự vô tâm, bất lực của chính bản thân mình ? Câu thơ như một lời than vãn thật tự nhiên, cảm động vô cùng chân thực, biểu lộ nỗi nhớ thương da diết người bà của đứa cháu. Thời gian cứ trôi qua, bà vẫn xa đằng đẵng … Tiếng chim tu hú khép lại khổ thơ mà cứ như xoáy sâu vào tâm lý kẻ xa quê đang dáo dác kiếm tìm những kỉ niệm yêu thương … Âm điệu trong khổ thơ thật da diết, trầm buồn, tương thích với tâm trạng của thi sĩ : nỗi nhớ quê, nhớ bà da diết, sâu đậm, day dứt … Kỷ niệm cũ như những thước phim thời thơ ấu tràn về trong tâm tưởng của người cháu :
“ Năm giặc đốt làng cháy tàn rụi
Hàng xóm bốn bên trở lại lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh ” .
Chiến tranh. Chỉ cần nhắc đến hai chữ ấy thôi, ai trong tất cả chúng ta cũng đều liên tưởng đến tính quyết liệt, gian ác mà nó đem đến cho dân tộc bản địa. Nó đã gây ra bao đau thương, mất mát cho bao người, bao mái ấm gia đình. Hai bà cháu trong bài thơ cũng không ngoại lệ : mái ấm gia đình bị chia cắt, nhà cửa bị đốt “ cháy tàn cháy rụi ”. Những lúc như vậy, duy chỉ có tình làng xóm, tình cảm giữa những con người cùng khổ, những con người cùng thấm thía được cái đau thương của cuộc chiến tranh, là không bị tiêu diệt. Họ đỡ đần nhau, đùm bọc nhau, cùng nhau vượt qua những ngày tháng gian lao, khó khăn vất vả. Và trong thực trạng này, hình ảnh người bà hiện lên thật đẹp với tấm lòng hi sinh cao quý. Nỗi khổ vì nhà bị giặc tàn phá, bà bí mật chịu đựng. Từ “ lầm lũi ” diễn đạt rất xúc động hình ảnh bà lặng lẽ sớm hôm, muốn san sẻ, gánh vác cùng con cháu những lo toan khó khăn vất vả, nhọc nhằn. Bà vẫn chịu thương chịu khó, cặm cụi thao tác chỉ vì không muốn con mình ở chiến khu phải lo ngại cho mái ấm gia đình :
Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh :
“ Bố ở chiến khu, bố còn việc bố ,
Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ ,
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên ! ”
Lời người bà dặn cháu thật nôm na nhưng chân thực và cảm động. Nỗi khổ giặc phá làng xóm, nỗi khó khăn vất vả, thiếu thốn, bà bí mật chịu đựng. Chỉ mong sao con mình ở nơi tiền tuyến xa xôi luôn yên lòng để bảo vệ mảnh đất quê nhà. Lời dặn dò giản dị và đơn giản ấy không chỉ giúp hiểu thêm về tấm lòng, về tình cảm thương con, thương cháu của người bà, mà còn gián tiếp tôn vinh những phẩm chất cao quý của bà : bình tĩnh, vững lòng, làm tròn trách nhiệm hậu phương để yên lòng người đi công tác làm việc. Đức quyết tử, tần tảo ; sự nhẫn nại, kiên trì trụ thật vững trong lòng bà đến cảm động ! Cháu nhớ đến bà, nghĩ về bà và cảm nhận được rằng : bà đang hiện hữu bên mình. Lời bà yêu thương, ấm lòng cứ như văng vẳng bên tai … Làm sao cháu hoàn toàn có thể quên ? Trong những ngày tháng khó khăn vất vả ấy, bà vẫn giữ vững kỳ vọng, một niềm tin mãnh liệt vào kháng chiến :
“ Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng … ”
Giữa tro tàn, mất mát, đau thương, bà lại nhóm lửa. Bếp lửa ân cần ấm cúng, nhẫn nại của bà tương phản trọn vẹn với ngọn lửa hung tàn, thiêu hủy dã man của bọn giặc. Bếp lửa bà nhen ấm nồng tình yêu thương, niềm tin trong sáng mà “ lòng bà luôn ủ sẵn ”, “ chứa niềm tin dai dẳng ”. Bếp lửa bà nhen không chỉ là bếp lửa thường thì nữa mà nó chứa ngọn lửa của nghĩa tình, ngọn lửa nhóm lên trong tâm hồn đứa cháu thơ một tình cảm to lớn. Đó là tình bà hằng ấp ủ, tình thương bát ngát dạt dào suốt cả cuộc sống bà luôn dành cho cháu và những người thân yêu. Từ “ bếp lửa ” của lòng yêu mái ấm gia đình và quê nhà đất giờ đã trở thành hình ảnh “ ngọn lửa ” mang đậm giá trị hình tượng. Ngọn lửa. Đó là sức sống, là niềm kỳ vọng và niềm tin mãnh liệt của bà vào cuộc kháng chiến, vào một tương lai tươi đẹp, một tương lai không có cuộc chiến tranh. Đất nước được độc lập, tự do, mái ấm gia đình được đoàn viên, đoàn viên. Ngọn lửa ấm nồng như tình bà cháu, soi sáng cả quãng đường cháu đi. Đây cũng là hình ảnh bao trùm, khái quát, là nét tình cảm tinh túy của cả bài thơ. Hình ảnh người bà hiện lên thật mộc mạc mà tỏa nắng rực rỡ, một người bà cần mẫn, bền chắc, chắt chiu, giàu nghị lực và có tấm lòng hi sinh cao quý. Đó là hiện thân của người phụ nữ Nước Ta, người mẹ Nước Ta trong những cuộc cuộc chiến tranh quyết liệt, vừa anh hùng, trung hậu, gan góc, vừa rất mực đảm đang. Ba câu thơ như một nốt nhấn, một điệp khúc khó quên trong bản tình ca : tình bà thiêng liêng cao quý. Hồi ức vẫn còn đó, hiện tại trong tâm lý nhà thơ chợt Open những dòng suy ngẫm với triết lí sâu xa :
“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa
Mấy chục năm rồi, đến tận giờ đây
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm ” .
Cảm xúc “ biết mấy nắng mưa ” được lặp lại giống ở khổ một, đầu bài thơ : “ Cháu thương bà biết mấy nắng mưa ”. Có phải đó là lời nhấn mạnh vấn đề, sự tô đậm những nỗi cơ cực của cuộc sống bà ? Cuộc đời người bà gói gọn trong hai chữ “ lận đận ”. Bao nhiêu khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, nguy hiểm, “ biết mấy nắng mưa ”, bà bí mật chịu đựng để được lo ngại, chăm nom cho con cháu. Đã mấy chục năm rồi, cuộc chiến tranh vẫn đi qua, gian nan nhọc nhằn vẫn chưa vơi bớt, bà vẫn “ giữ thói quen dậy sớm ”. Cuộc đời bà cứ gian truân, khó khăn vất vả như vậy tưởng chừng như không khi nào dứt. Bà là người thức khuya dậy sớm, chịu nhiều khó khăn vất vả nhất trong nhà nhưng bà cũng chính là người nhóm lên trong mái ấm gia đình ngọn lửa của tình yêu thương :
“ Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ ” .
Từ “ nhóm ” được lặp đi lặp lại nhiều lần trong khổ thơ như lời khẳng định chắc chắn : bà chính là người nhóm lên trong lòng cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của đức quyết tử cao quý. Khi nhóm lên “ lửa ấp iu nồng đượm ”, bà đã dạy cho cháu tình yêu thương những người ruột thịt. Nhóm tình quê “ khoai sắn ngọt bùi ”, bà dạy cháu tình yêu thương xóm làng, yêu mảnh đất quê nghèo. “ Nhóm nồi xôi gạo mới mẻ và lạ mắt chung vui ”, bà dạy cháu phải luôn mở lòng ra với mọi người xung quanh. Bên cạnh đó, bà cũng nhắc nhở cháu rằng không khi nào được quên đi những năm tháng nghĩa tình, những năm tháng khó khăn vất vả mà hai bà cháu đã cùng trải qua. Không chỉ nhóm lên ngọn lửa đó ấm nồng và cháy sáng mãi trong lòng mọi người. Người bà kì diệu ấy đã nhóm dậy, khơi dậy, giáo dục, bồi đắp cho người cháu về cả thể xác lẫn tâm hồn, về tham vọng, lẽ sống của “ tâm tình tuổi nhỏ ”. Bếp lửa của bà khó khăn vất vả, nhọc nhằn, khó khăn vất vả. Bà nuôi cháu khôn lớn bằng bếp lửa ấy. Vậy mà giờ đây, cháu đã du học tận trời Nga xa xôi, xa bà, xa quê nhà, xa Tổ quốc. Cuộc đời của cháu như một câu truyện cổ tích. Và ở đấy, bà là bà tiên hiền hậu, luôn nâng đỡ từng bước tiến của cháu. Cháu đã trưởng thành từ bếp lửa của bà. Từ đời sống nghèo nàn, bà ươm mầm tham vọng cho cháu đi du học phương xa. Tất cả những gì cháu có được ngày thời điểm ngày hôm nay chính là nhờ ngọn lửa trong bà, ngọn lửa ấy chắp cánh cho người cháu tự tin bay vào cuộc sống cao rộng. Đứa cháu không hề trưởng thành, hay dù trưởng thành về thể xác nhưng tâm hồn cũng chẳng thể lớn khôn nếu không được nuôi dưỡng bằng ngọn lửa, bằng chính tấm lòng của người bà rất đỗi yêu thương. Người bà có một sức mạnh kì diệu từ trái tim, đã nhóm dậy trong tâm hồn đứa cháu biết bao tình cảm cao đẹp, chắp cánh cho tham vọng bay cao, bay xa để mai này cháu khôn lớn thành người. Âm điệu câu thơ dạt dào, lan tỏa như lửa ấm hay đó chính là xúc cảm đang dâng trào trong trái tim để rồi nhà thơ phải thốt lên : “ Ôi kì khôi và thiêng liêng – bếp lửa ! ” Câu thơ chỉ có tám chữ mà có sức khái quát cả tâm lý lẫn tình cảm của tác giả dành cho hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà – người giữ lửa, nhóm lửa, truyền lửa, người xây đắp nên tuổi thơ cho cháu. Bà và bếp lửa đã trở thành một mảnh tâm hồn, một phần không hề thiếu trong đời sống niềm tin của tác giả dù cho lúc này, hai bà cháu đang chia xa. Dù giờ đây, tuy không được ở gần bên bà, ở gần quê nhà nhưng tâm hồn của người cháu vẫn luôn hướng về mảnh đất chôn nhau cắt rốn, nơi có người bà lặng lẽ, đơn độc :
“ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
Nhưng vẫn chẳng khi nào quên nhắc nhở :
– Sớm mai này bà nhóm lửa lên chưa ? … ”
Bao năm dài đằng đẵng trôi qua. Đứa cháu năm lâu nay đã khôn lớn, được bà và tình yêu thương của bà chắp cánh bay tới những phương trời xa, to lớn ; bay tới những đời sống không thiếu, với nhiều niềm vui, niềm niềm hạnh phúc khắp nơi, khắp chốn. Vậy mà cháu vẫn không nguôi nhớ bà, không quên ngọn lửa của bà. Câu hỏi tu từ như một lời tự vấn, lời độc thoại : “ – Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa ? … ” Khép lại bài thơ thật khéo, thật hay, có sức ám ảnh day dứt trong tâm lý người đọc. Người cháu đang tự nhắc nhở bản thân mình luôn phải nhớ về “ Bếp lửa ” của quê nhà, nhớ về bà, chỗ dựa ý thức vững chãi cho chúng cháu phương xa. “ Bếp lửa ” vừa trong thực tiễn, vừa có ý nghĩa hình tượng cho sự yêu thương, niềm tin, nguồn cội mái ấm gia đình và quê nhà, sức sống bền chắc của con người .
Bài thơ khép lại bằng một dấu câu đặc biệt quan trọng, dấu chấm lửng. Dấu câu như gợi mở về một bài học kinh nghiệm đạo lý tha thiết : sống chung thủy, nhân nghĩa ; phải có lòng biết ơn, có cách đối xử ân tình với mái ấm gia đình, với láng giềng, với quê nhà, với nguồn cội. Từ tình cảm bà cháu, bài thơ nâng dần thành tình cảm yêu làng quê, yêu Tổ quốc. Và hình tượng “ bếp lửa ” tượng trưng cho những kỷ niệm ấm lòng đã trở thành niềm tin thiêng liêng, kỳ diệu, in sâu vào tâm hồn tác giả ; là hành trang để người cháu bước vào đời, nâng cánh tham vọng cho cháu ở những phương trời xa … Qua việc vận dụng âm điệu thơ trữ tình, sâu lắng ; ngôn từ thơ bình dị, hình tượng bếp lửa phát minh sáng tạo cùng với những điệp ngữ, ẩn dụ rực rỡ, bài thơ đã khắc họa chân thực, xúc động hình ảnh người bà giàu tình yêu thương, đức hi sinh ; tình bà cháu ấm nồng, sâu nặng thiết tha … Qua đó, tác giả đã thể hiện thật xúc động tâm trạng nhớ nhung cùng với tình yêu thương xen lẫn cảm phục so với người bà đáng kính .
Đăng bởi: THPT Trần Nguyên Hãn
Chuyên mục : Học Tập Lớp 9
Mọi sao chép, nhớ để nguồn bài viết : Cảm nhận bài thơ Bếp lửa | Văn mẫu lớp 9 của website https://vvc.vn
