 Phóng to |
| Nhạc sĩ La Hối |
Ít ai biết rằng La Hối, người nhạc sĩ tài hoa, cũng là một chiến sỹ chống phát xít Nhật những năm 1930 – 1945 .
Nhạc sĩ La Hối sinh năm 1920 tại Hội An ( Quảng Nam ) trong một mái ấm gia đình phong phú mà phần đông con cháu đều có không ít năng khiếu sở trường về thẩm mỹ và nghệ thuật ( dòng họ ông gốc Quảng Đông – Trung Quốc, đã định cư nhiều đời ở Nước Ta ) .
Từ nhỏ, La Hối đã tỏ ra là một học viên xuất sắc ở những môn học và đặc biệt quan trọng rất có năng khiếu sở trường về âm nhạc. Cậu tự học, tự nghiên cứu và điều tra âm nhạc Đông-Tây, 14 tuổi đã tập tành sáng tác những giai điệu sung sướng, sôi sục …
Từ năm 1936-1938, La Hối vào Sài Gòn để hoàn chỉnh chương trình học vấn đồng thời cũng là dịp để cậu gặp gỡ, học hỏi các giáo sư, nhạc sĩ về nhạc cổ điển Tây phương. Sau đó, ông trở về Hội An dạy đàn và vận động những người cùng sở thích thành lập Hội yêu âm nhạc (Société philharmonique).
Ông được đồng đội tin tưởng bầu làm hội trưởng và ông cũng là người tiên phong đưa những hành khúc cách mạng Nước Ta vào chương trình hòa tấu ( trước đó chỉ sử dụng nhạc ngoại bang ). Một số nhạc sĩ trẻ thời đó đã từng được La Hối hướng dẫn như : Dương Minh Ninh ( tác giả ca khúc Gấm vàng ), Lê Trọng Nguyễn ( tác giả Nắng chiều ), Lan Đài ( tác giả Chiều tưởng niệm ) …
Phóng to |
|
Bìa bản nhạc Xuân và tuổi trẻ |
Trong giai đoạn phát xít Nhật xâm chiếm Trung Hoa, VN và các nước Đông Nam Á khác, phong trào kháng Nhật nổi lên mạnh mẽ ở khắp VN. La Hối đã gia nhập một tổ chức chống phát xít với tất cả bầu nhiệt huyết và mau chóng trở thành lãnh đạo nòng cốt của tổ chức này. Ông không những tham gia in truyền đơn, viết biểu ngữ mà còn tổ chức những cuộc nổ bom, phá đường, đánh sập cầu… Vừa tổ chức chống Nhật, ông vừa chú tâm nghiên cứu âm nhạc Trung Hoa, nhất là những hành khúc hùng tráng.
Trong quá trình phát xít Nhật xâm lăng Nước Trung Hoa, việt nam và những nước Khu vực Đông Nam Á khác, trào lưu kháng Nhật nổi lên can đảm và mạnh mẽ ở khắp VN. La Hối đã gia nhập một tổ chức triển khai chống phát xít với tổng thể bầu nhiệt huyết và mau chóng trở thành chỉ huy nòng cốt của tổ chức triển khai này. Ông không những tham gia in truyền đơn, viết biểu ngữ mà còn tổ chức triển khai những cuộc nổ bom, phá đường, đánh sập cầu … Vừa tổ chức triển khai chống Nhật, ông vừa chú tâm điều tra và nghiên cứu âm nhạc Nước Trung Hoa, nhất là những hành khúc hùng tráng .Năm 1944, hiến binh Nhật ráo riết truy nã La Hối nên ông phải tránh qua Lào nhưng vì trách nhiệm thiết yếu nên ông lại quay về Hội An. Trong ngày sầm uất của tháng 5-1945, ông và 10 chiến sỹ trong tổ chức triển khai bị Nhật bắt giữ. Sau nhiều ngày giam giữ và tra tấn vô cùng dã man, quân Nhật đã đem toàn bộ 11 người ra xử bắn và vùi lấp chung một huyệt tại chân núi Phước Tường ( phía tây nam TP TP. Đà Nẵng ). Năm ấy, nhạc sĩ La Hối mới 25 tuổi !
La Hối sáng tác rất nhiều nhưng chỉ còn lại khoảng 20 tác phẩm. Số lớn tác phẩm của ông đã bị hiến binh Nhật thu giữ, một phần khác do… người yêu của ông cất giữ. Đó là một cô giáo dạy đàn dương cầm, hai người yêu nhau trong thời gian La Hối mở lớp dạy nhạc. Một mối tình đằm thắm và kín đáo nên ít người biết. Thậm chí người trong gia đình La Hối cũng không nhớ tên cô ấy (họ cũng chỉ gọi là “cô giáo Dương Cầm”).
Tất cả những sáng tác mới của La Hối đều được ông gửi Tặng Kèm cho người con gái mình yêu quý trước khi chúng được thông dụng. Sau khi ông quyết tử, mái ấm gia đình quá đau buồn nên cũng quên luôn vai trò ” quản thủ tư liệu ” của “ cô giáo Dương Cầm ”. Sực nhớ lại thì … đến giờ đây chẳng biết người mẫu của La Hối ngày ấy phiêu bạt phương trời nào, còn sống hay đã mất .
Xuân và tuổi trẻ được sáng tác trong thời kỳ La Hối bị hiến binh Nhật theo dõi, thực trạng sống rất phức tạp và vô cùng khó khăn vất vả, thế nhưng giai điệu của tác phẩm lại là niềm hứng khởi, mừng cuống tin yêu vào đời sống .
Theo 1 số ít quan điểm thì lúc đầu bản nhạc này chưa có lời ca, sau đó Diệp Truyền Hoa mới đặt lời Hoa. Năm 1946, nhà thơ kiêm đạo diễn kịch Thế Lữ cùng nhóm nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, Văn Chung … trong đoàn ca vũ nhạc Anh Vũ đến Hội An trình diễn. Thế Lữ đã rất yêu dấu giai điệu của Xuân và tuổi trẻ .
Qua tìm hiểu và xúc động trước cuộc đời ngắn ngủi nhưng đầy khí phách của chàng nhạc sĩ – liệt sĩ tài hoa, Thế Lữ đã xin phép gia đình La Hối để đặt lời Việt cho nhạc phẩm giá trị này. Từ đó, Xuân và tuổi trẻ (nhạc La Hối, lời Thế Lữ) luôn vang lên trong mỗi độ xuân về.
Trong kháng chiến, Xuân và tuổi trẻ theo đoàn quân vào tận chiến khu, lên Việt Bắc, vào miền Nam và vang xa tận hải ngoại … Trong tay chúng tôi hiện có 2 bản Xuân và tuổi trẻ giống hệt nhau ( do Nhà xuất bản Đón Gió, Duy Liêm vẽ bìa ), một bản ghi : Xuân và tuổi trẻ, đúng mực và vừa đủ, do Đón Gió đặc biệt quan trọng ấn hành lần thứ nhứt ( ấn phẩm hè 1954 ), ở bản này có in cả lời Việt ( của Thế Lữ ) và lời Hoa ( của Diệp Truyền Hoa ), bìa 4 có in hình nhạc sĩ La Hối đang chơi đàn accordéon .
Ở bản khác cũng ghi : Xuân và tuổi trẻ, đúng mực và rất đầy đủ, đặc biệt quan trọng ấn hành lần thứ tư ( ấn phẩm 1956 ) nhưng không có lời Hoa. Chỉ trong 2 năm mà đã tái bản đến 4 lần, đủ thấy sức hấp dẫn và lan tỏa của Xuân và tuổi trẻ .
Nhạc sĩ La Hối vĩnh viễn ra đi trong tư cách một chiến sỹ khi tuổi đời còn rất xuân : 25 tuổi, nhưng ông đã kịp để lại cho đời một Xuân và tuổi trẻ bất diệt !
