Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị
---***---
(Đề ra: Phân tích sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị, thể hiện trong cảnh ngộ từ khi cô bị bắt về nhà thống lý Pá Tra cho đến đêm cởi trói cho A Phủ.(Tích hợp 2 đề : diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong đêm tình mùa xuân. Diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong đêm cởi trói cho A Phủ) - Bài viết của thầy Phan Danh Hiếu)
Tô Hoài là nhà văn có sức sáng tạo dồi dào nhất trong làng văn chương Việt Nam. Trước Cách mạng, nhà văn nổi tiếng với những câu chuyện về loài vật như " O chuột", "Dế mèn phưu lưu ký". Sau cách mạng nhà văn đã để lại rất nhiều dấu ấn về những tác phẩm viết về đề tài miền núi như "Truyện Tây Bắc", "Miền Tây"... Trong tập Truyện Tây Bắc, nổi tiếng nhất là truyện Vợ chồng A Phủ. Tác phẩm để lại dư âm trong lòng người đọc không chỉ là cảnh sắc thiên nhiên núi rừng Tây Bắc với đêm tình mùa xuân của tuổi trẻ dập dìu tiếng sáo mà còn làm xúc động tâm hồn người đọc bởi sức sống tiềm tàng, mãnh liệt của nhân vật Mị - người con gái Mèo đã đứng lên đấu tranh với giai cấp thống trị miền núi, thoát khỏi kiếp đời nô lệ tủi nhục để trở thành con người tự do.
Mị Open ngay từ phần mở màn tác phẩm, gây ám ảnh cho người đọc về một kiếp người héo hắt, tàn tạ " chỉ biết cúi mặt, mặt buồn rười rượi ". Mỵ không hiện lên bằng chân dung mà hiện lên bởi số phận - một số phận đau buồn về kiếp người làm dâu gạt nợ trong nhà thống lý Pá Tra .
Mị là cô gái trẻ đẹp là bông hoa ngát hương của núi rừng Tây Bắc. Mị tài hoa với điệu sáo làm mê hồn biết bao nhiêu chàng trai " ngày đêm thổi sáo đi theo Mị ". Mị yêu lao động " biết cuốc nương làm ngô ". Mị giàu lòng tự trọng và hiếu thảo với cha già. Khi biết tin bố sẽ gạt nợ mình cho nhà thống lý, Mị tha thiết van xin " bố đừng bán con cho nhà giàu ". Đó chính là vẻ đẹp về nhân cách và phẩm giá của người con gái với vẻ đẹp trong ngần thánh thiện như loài hoa ban thơm ngát giữa rừng. Nhưng có ngờ đâu sự hiểm độc của chủ trương cho vay nặng lãi của bọn thổ ty phong kiến miền núi như một sợi dây oan nghiệt siết chặt lấy cuộc sống Mị. Đắng cay thay, đêm tình mùa xuân đẹp nhất của đời người con gái đã biến thành một đêm thảm kịch, tủi nhục khi A Sử bắt cóc Mị về nhà thống lý. Và một buổi lễ cúng trình ma sáng hôm sau đó đã trói chặt cuộc sống Mị từ đấy .
Lúc đầu mới về " làm dâu " để phản kháng lại cái sự phi lí ấy, Mị đã " hằng mấy tháng trời đêm nào Mị cũng khóc ". Khóc là biểu lộ của trạng thái tâm lí bị ức chế, không cam chịu, không gật đầu cái thực sự nghiệt ngã ấy. Mị cũng đã từng nghĩ đến cái chết khi cầm nắm lá ngón về tự tử trước mặt cha nhưng vì thương cha già Mị không đành chết. Mị ném nắm lá ngón xuống đất như ném đi tuổi trẻ niềm hạnh phúc của mình để quay về nhà thống lý đồng ý kiếp sống trâu ngựa. Cái âm ti trần gian ấy đã nhốt cuộc sống Mị. Tuổi xuân của Mị bị vùi dập đến héo úa, lụi tàn trong căn buồng chỉ độc một cái hành lang cửa số nhỏ như lòng bàn tay " trông ra ngoài không biết sương hay là nắng ". Mị bị nô lệ hóa trở thành công cụ lao động. Nói đúng hơn là bị bóc lột sức lao động một cách tàn tệ trở thành một súc nô trong nhà thống lý. Cuộc sống của Mị bị vùi vào việc làm cả đêm lẫn ngày " tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay xe đay, cuối mùa thì đi nương bẻ bắp ... ". Không chỉ vậy, Mị còn bị bóng ma thần quyền ép chế làm cho tê liệt về ý thức, mất hết cả ý thức phản kháng. Nhà văn Tô Hoài đã nhiều lần so sánh Mị với con vật ( con ngựa, con trâu, con rùa ). Từ đó Mị sống trong vô cảm, tâm hồn bị phong kín bởi sự lặng câm, băng giá " càng ngày Mị càng không nói, cứ lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa ". Thử hỏi còn xót xa nào hơn thế nữa không ?
