GN – Từ thiện là những việc làm nhân từ, phước thiện hay những việc thiện xuất phát từ lòng nhân từ. Bất kỳ cá nhân, tổ chức xã hội nào có thiện tâm, giàu lòng nhân ái và nhận thức được tầm quan trọng của những hành động yêu thương, đùm bọc, sẻ chia đều có thể làm từ thiện chứ không chỉ riêng các tôn giáo. Tuy nhiên, từ thiện trong Phật giáo có ý nghĩa đặc thù hơn, cần được hiểu đúng với nội dung của nó.
Từ thiện là những việc làm nhân từ, phước thiện
hay những việc thiện xuất phát từ lòng nhân từ – Ảnh minh họa
Với ý nghĩa từ thiện, Phật giáo có từ bố thí ( cúng / hiến / cho / khuyến mãi ngay ) nhưng nội hàm của từ bố thí rộng hơn. Người trần gian không hiểu khá đầy đủ ý nghĩa của từ này, không biết hết nội dung bố thí trong đạo Phật nên chỉ dùng từ này khi san sẻ vật chất ( đa phần là cơm ăn, áo mặc, thuốc men … ) cho người nghèo khó ( bố thí chẩn bần ). Hiện nay, có vẻ như người ta lo lắng, kiêng kỵ dùng từ bố thí do hiểu chưa đúng ý nghĩa của nó. Nghĩ rằng bố thí là ban cho người nghèo khó, người ăn xin ăn mày ( hành khất ), nếu dùng từ đó sẽ khiến cho những người nhận mặc cảm tự ti và thêm buồn cho thân phận, cho nên vì thế người ta thường dùng từ thiện thay cho bố thí.
Tuy nhiên, nội dung bố thí trong Phật giáo khác với từ thiện của người thế gian và các tôn giáo khác. Bố thí của Phật giáo có ba phần: Tài thí (chia sẻ, giúp đỡ về vật chất, tiền bạc); Pháp thí (trao truyền đạo lý, Chánh pháp giúp xây dựng đời sống an lạc hạnh phúc trong hiện tại và tương lai, đời này và đời sau, hơn thế nữa là dứt trừ gốc rễ, nguyên nhân những nỗi khổ niềm đau, chấm dứt luân hồi, sinh tử); Vô úy thí (mang lại sự an ổn, không lo lắng, không sợ hãi cho người đang khổ não). Chỉ phương pháp bố thí trong Phật giáo mới có đủ ba nội dung này.
Khi dùng từ từ thiện, người ta dễ đánh đồng bố thí của Phật giáo hay từ thiện của Phật giáo với từ thiện của trần gian và những tôn giáo khác là một. Nếu bố thí của Phật giáo cũng giống như mọi hoạt động giải trí từ thiện khác, chỉ giúp sức, tương hỗ xử lý yếu tố cơm ăn áo mặc, chỗ ở, thuốc men thì có gì đáng nói, vì nó cũng như những hoạt động giải trí từ thiện, bảo trợ, phúc lợi xã hội, những việc này có nhiều cá thể làm được, nhiều tổ chức triển khai xã hội, tôn giáo làm được chứ đâu riêng Phật giáo. Dĩ nhiên là không phải dùng từ bố thí với ba ý nghĩa, nội dung ( tài thí, pháp thí, vô úy thí ) với mục tiêu làm lạ, cho khác với trần gian, khác với những tôn giáo khác. Bằng tuệ giác, Phật giáo thấy rằng việc trợ giúp, san sẻ về vật chất không giúp xử lý triệt để nguồn gốc mọi nỗi khổ niềm đau. Không ai hoàn toàn có thể giúp sức mãi và giúp sức được nếu như chính bản thân những người bần hàn khốn khó không nỗ lực phấn đấu, hoặc không nắm bất thời cơ mà người khác mang đến cho họ để phấn đấu vươn lên. Sự trợ giúp quá nhiều sẽ có tai hại so với một số ít kẻ lười biếng mang tâm ý ỷ lại và không có ý chí phấn đấu. Từ thiện thiếu chiêu thức, thiếu trí tuệ sẽ làm sinh khởi lòng tham nơi người khác và tạo thời cơ cho kẻ xấu tạo nghiệp ác bất thiện ( như tận dụng từ thiện để trục lợi hoặc quảng cáo, phô trương, đánh bóng tên tuổi ; cạnh bên đó 1 số ít không nhỏ tận dụng lòng nhân từ của người thực hành thực tế hạnh bố thí để lừa đảo, nhận tài vật từ thiện để dùng riêng một cách phạm pháp, vô đạo đức v.v … ).
Nếu tìm hiểu và nghiên cứu kỹ thực tế đời sống, cộng với những hiểu biết về giáo lý Nghiệp của đạo Phật, chúng ta có thể rút ra kết luận: Nguyên nhân của bất hạnh khổ đau trong hiện tại phần lớn là do quan niệm, hành vi, lối sống của con người. Mọi sự giúp đỡ về vật chất đều trở nên không mấy lợi ích nếu như người ta có tư duy và lối sống tiêu cực, chẳng hạn như cứ sống buông thả, biếng nhác, sa đọa trong rượu chè, cờ bạc, không có sự nỗ lực, phấn đấu xây dựng cuộc sống; hoặc có những suy nghĩ tiêu cực, sai lầm, lệch lạc về những giá trị sống.
Muốn giải quyết những vấn nạn xã hội, những khó khăn của đời sống, nghèo khó và bất hạnh khổ đau của con người, không chỉ cần cơm ăn áo mặc, các phương tiện vật chất, mà còn cần văn hóa, giáo dục, cần được định hướng sống tốt, định hướng nghề nghiệp mưu sinh, cần được giáo dục, đào tạo, cần học cách chung sống với nhau và biết tôn trọng những giá trị đạo đức mang lại trật tự xã hội, an ổn và hạnh phúc cho con người v.v…
Một người bị nghèo khó, khốn khổ hoàn toàn có thể do nguyên do đời trước hoặc quá khứ lâu xa, mặc dầu thế, những hành vi, việc làm và nhận thức tích cực trong hiện tại quyết định hành động người ấy sống niềm hạnh phúc hay khổ đau, mức độ cảm thọ nhiều hay ít.
Mục đích tối hậu của bố thí trong đạo Phật là giúp chúng sinh giải quyết triệt để gốc rễ mọi nỗi khổ niềm đau. Vì thế song hành với các hoạt động từ thiện (Tài thí) nhất định phải là công tác giáo dục và hoằng pháp (Pháp thí). Phải có sự lồng ghép khéo léo giữa từ thiện và hoằng pháp mới đầy đủ ý nghĩa bố thí. Không có hoằng pháp thì từ thiện của Phật giáo thiếu sót và không khác gì từ thiện của thế gian.
Hiện nay xã hội đang chung tay góp thêm phần đùm bọc, sẻ chia, trợ giúp cho những mảnh đời khó khăn vất vả, xấu số, làm vơi bớt nỗi khổ niềm đau trên cuộc sống. Các tôn giáo và nhiều cá thể, tổ chức triển khai tích cực triển khai những hoạt động giải trí từ thiện khắp nơi từ trong nước cho đến quốc tế, đây là điều rất đáng mừng. Tuy nhiên, cũng có không ít chương trình từ thiện không mang lại hiệu suất cao tốt mà còn dẫn đến nhiều hiện tượng kỳ lạ xấu đi. Đơn cử riêng trong Phật giáo : Do không hiểu hết ý nghĩa, không nắm được tiềm năng hướng đến của từ thiện Phật giáo, mà không ít cá thể Phật tử quên đi phần tu học Phật pháp để xử lý triệt để nỗi khổ niềm đau cho chính mình và trợ giúp người khác ; Nhiều cơ sở tự viện quên đi vai trò, nghĩa vụ và trách nhiệm hoằng dương Chánh pháp, bố thí Pháp để giải khổ cho chúng sinh và duy trì mạng mạch Phật pháp – Họ góp vốn đầu tư tổng thể thời hạn, sức lực lao động cho những hoạt động giải trí từ thiện, nay đó mai đây hoạt động, lạc quyên, kinh doanh thương mại mua và bán, mở dịch vụ để kiếm tiền làm từ thiện, thay vì dành tận tâm, thời hạn, công sức của con người tu học, trau giồi Giới-Định-Tuệ, tăng trưởng đạo đức phạm hạnh và sự thực chứng tự nội để làm nền tảng vững chãi cho việc tự độ và độ tha ; thay vì dành thời hạn, sức lực lao động cho việc tổ chức triển khai giáo dục Phật giáo và triển khai những khóa tu cho Tăng Ni, Phật tử. Đây là yếu tố mà Phật giáo cần phải xem xét lại để có sự kiểm soát và điều chỉnh thích đáng. Thiết nghĩ cần phải xem xét lại, nhìn nhận lại những hoạt động giải trí mang danh nghĩa từ thiện. Dĩ nhiên là cần phải có kinh phí đầu tư để góp vốn đầu tư cho công tác làm việc Phật sự từ thiện, hoằng pháp, văn hóa truyền thống, giáo dục, nhưng không do đó mà một số ít tự viện, cơ sở Phật giáo, quý Tăng Ni tận lực kinh doanh thương mại, mở dịch vụ, tham gia những mô hình làm kinh tế tài chính như người đời. Ngay cả Phật tử, ngoài việc chăm sóc kiến thiết xây dựng đời sống mái ấm gia đình và góp phần cho xã hội, tất cả chúng ta cũng cần dành thời giờ học Phật pháp và tu tập, thưởng thức đời sống tâm linh, không nên đầu tắt mặt tối lo kiếm tiền. Suốt ngày bận rộn với quá nhiều việc làm và quan hệ đa chiều, trong đầu luôn nghĩ đến những hoạt động giải trí kinh doanh thương mại mua và bán, nghĩ cách làm thế nào để kiếm lời, làm thế nào để lôi cuốn nhiều người mua, những mối làm ăn, làm thế nào để duy trì những mối quan hệ, làm thế nào để xử lý những rắc rối trong quy trình làm ăn, làm thế nào để không thua lỗ v.v …, như thế thì chắc như đinh khó có sự bình an thanh thản tâm hồn, khó có được sự thưởng thức tâm linh đích thực. Nếu không biết trấn áp và hạn chế những ham muốn, tham cầu, không biết sắp xếp thời hạn và việc làm hài hòa và hợp lý, người Phật tử tại gia khó hoàn toàn có thể kiến thiết xây dựng một mái ấm gia đình niềm hạnh phúc đúng nghĩa, nói chi đến việc học tập và điều tra và nghiên cứu Phật pháp, thực hành thực tế đời sống tâm linh. Việc học và tu tập theo giáo pháp không hề thực thi một cách sơ sài, cẩu thả, thiếu trang nghiêm và thận trọng. Việc tu học cần phải có sự góp vốn đầu tư thời hạn, sức lực lao động và nghị lực, quyết tâm. Khi cả thân và tâm đều bị ràng buộc, bị thực trạng ảnh hưởng tác động, chi phối, bị những mong ước, khát vọng luôn lôi kéo, sai sử thì tất cả chúng ta không thể nào an nhàn, không hề thành tựu công phu tu tập. Khi không có công phu tu tập, không có công đức thì phước báo có được từ những thiện sự chẳng là bao và cũng chẳng mấy quyền lợi. Tài sản to lớn nhất của người tu học Phật là tuệ giải thoát, tức trí tuệ giúp tất cả chúng ta thoát khỏi mọi sự ràng buộc, chi phối của phiền não khổ đau. Sự nghiệp to lớn nhất của người tu học Phật là tâm giải thoát, tức cái tâm an nhàn, tự tại. Có sự nghiệp đó, có những Thánh tài và sản tài đó tất cả chúng ta mới bố thí, từ thiện mang lại quyền lợi thực sự cho chúng sinh.
