Trống đồng Đông Sơn là một loại trống đồng tiêu biểu vượt trội cho Văn hóa Đông Sơn ( thế kỷ 7 TCN – thế kỷ 6 CN [ 1 ] ) của người Việt cổ. Những chiếc trống này với quy mô đồ sộ, hình dáng cân đối, hài hoà đã biểu lộ một trình độ rất cao về kỹ năng và kiến thức và nghệ thuật và thẩm mỹ, đặc biệt quan trọng là những hoa văn phong phú được khắc họa, miêu tả chân thật đời sống hoạt động và sinh hoạt của con người thời kỳ dựng nước mà người ta vẫn cho là chìm trong đám mây mù của thần thoại cổ xưa Nước Ta. Viện Bảo tàng Lịch sử Nước Ta đã lưu giữ một số ít lớn trống đồng Đông Sơn. Cho đến nay, theo những số liệu đã công sưu tập lớn nhất quốc tế. Ngôi sao nhiều cánh ở giữa mặt trống tượng trưng cho thần Mặt Trời vì người dân Văn Lang ý niệm về một vị thần có tương quan đến Mặt Trời .Trống Đồng còn tượng trưng cho quyền lực tối cao của những vị thủ lĩnh thời xưa. Các vị vua thưởng cho những tù trưởng người dân tộc bản địa những chiếc trống đồng. Điều đó biểu lộ uy quyền của nhà nước so với những vùng tự trị, tự do tương đối. Theo Hậu Hán thư ( 後漢書 – một cuốn chính sử của Trung Quốc ), Mã Viện, tướng nhà Hán đã dập tắt cuộc nổi dậy của Hai Bà Trưng vào khoảng chừng năm 40-43, đã thu và nấu chảy trống đồng của những thủ lĩnh địa phương. Điều đó cũng cho thấy ý nghĩa chính trị của trống đồng Đông Sơn những ngày này .Nhìn chung tính năng hầu hết của trống đồng vẫn là công dụng của một nhạc khí. Đánh vào vành 1-3 được nốt Si giáng ; ở vành 4-5 được nốt Mi và Fa ; ở vành 7 cũng được nốt Si giáng. Từ vành 9 trở ra lại trở lại nốt Mi ( theo tác dụng ghi âm của Cao Xuân Hạo ) [ 5 ]
Trong năm 1902, nhà nghiên cứu người Áo F. Heger đã xuất bản tập sách “Những trống kim khí ở Đông Nam Á” đã chủ trương chia trống đồng thành bốn loại chính, gọi tắt là HI, HII, HIII và HIV, theo thứ tự từ cổ nhất đến gần đây nhất. ( Xem bài chính Hệ thống phân loại trống ). Trống đồng Đông Sơn của Việt Nam được xếp vào loại HI. [6]
Tháng 8 năm 2004, Bảo tàng Lịch sử Nước Ta đã tổ chức triển khai kỷ niệm 80 năm văn hóa Đông Sơn xuất lộ với nhiều hoạt động giải trí tọa lạc hiện vật, trong đó có việc tọa lạc những loại trống đồng Đông Sơn .Ngoài ra còn có nhiều trống minh khí có size nhỏ, trên trống lại có rất ít hoa văn trang trí nên không được đưa vào mạng lưới hệ thống phân loại trên .
Kinh tế và văn hoá vật chất
Trống đồng Đông Sơn là mẫu sản phẩm của nền văn minh nông nghiệp tăng trưởng. Việc phát hiện ra những lưỡi cày đồng và những hình bò được khắc trên thân trống chứng tỏ thời kỳ này đã biết sử dụng sức kéo động vật hoang dã vào canh tác nông nghiệp. Ngoài ra, những nghề đánh cá, săn bắn, chăn nuôi gia súc và sản xuất bằng tay thủ công cũng tăng trưởng trong thời kỳ này .Phần lớn những nơi phát hiện có trống phân bổ dọc theo triền những con sông lớn ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Trống hoàn toàn có thể đã được phân phối bằng đường thuỷ .Ngoài ra, trong xã hội Lạc Việt còn có sống sót sự bất bình đẳng về gia tài. Điều này được phản ánh rõ ràng trong sự phân bổ những hiện vật tuỳ táng ở những ngôi mộ giàu nghèo thuộc thời đại đồ đồng .
Quan niệm tôn giáo
- Việc gắn hình ngôi sao ở trung tâm mặt trống là biểu tượng của tục thờ thần Mặt Trời.
- Những người hóa trang lông chim trên trống đồng thể hiện vật tổ của cư dân bấy giờ là loài chim.
- Từ những cảnh linh hoạt trên trống đồng, nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng đó là “lễ khánh thành trống đồng”, “lễ chiêu hồn”, “đám tang” hoặc “lễ cầu mùa”…
Nghệ thuật
Hoa văn trên mặt trống đồng Ngọc Lũ 1
Hình dáng trống đồng Làng Vạc 1
Hình dáng trống đồng Phú Phương 1
Trang phục
Quần áo được tả trên trống có những loại như : áo hai vạt ngắn, áo hai vạt dài, váy, khố … Họ đội nhiều loại mũ, tết những kiểu tóc khác nhau .
Dựa theo những hình khắc trên trống đồng cho thấy có hai loại hình kiến trúc là nhà sàn mái cong và nhà sàn mái tròn. Nhà có 2 cột chống ở phía đầu nhà, hai đầu và ở giữa có kê thang để lên sàn. Nhà mái tròn thường có một người (hoặc không có người) đứng giữa cửa, hai bên của có chắn phên. Nhà mái tròn có thể liên quan đến tín ngưỡng và tạm gọi là “nhà thờ”. Còn những ngôi nhà có mái cong như hình thuyền lại có nhiều người có thể liên hệ rằng đó là “nhà ở”. Hai góc mái có những đường hồi hoa văn trang trí. Có thể nói nhà sàn là loại hình kiến trúc chủ yếu của người Lạc Việt.
Tượng trang trí
Có tượng hình chó trên mặt trống nhỏ Đông Sơn, tượng cóc trên mặt những trống nhóm C. Hình tượng còn rất sơ lược nhưng nếu so sánh với thời đại hậu kỳ đồ đá mới có thẩm mỹ và nghệ thuật vẫn chỉ là dạng hoa văn minh họa, thì tất cả chúng ta mới thấy bước tân tiến về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ cũng như về kỹ thuật điêu khắc ở thời đại đồ đồng .
Vũ nghệ
Trên trống đồng, những người múa thường được phục trang bằng những bộ quần áo như : mũ lông chim cao hoặc mặt nạ, tay đôi khi cầm vũ khí. Mỗi tốp người múa thường có từ 3,4 hoặc 6 đến 7 người. Trong tốp này có người thổi tù và, còn những người còn lại trình diễn theo một động tác thống nhất, hoạt động từ trái sang phải, người sau tiếp nối đuôi nhau người trước một quãng đều đặn, toàn bộ diễu hành vòng quanh ngôi sao 5 cánh ( mặt trời ) .
Âm nhạc
Theo hình khắc trên trống đồng cho thấy có hai loại nhạc khí được sử dụng bấy giờ là trống. Có hai cách sử dụng trống :
- Trống một người biểu diễn như hình người cầm trống trong nhà hay trên thuyền để giữ nhịp.
- Trống diễn tấu trong một dàn trống. Người đánh trống ngồi hoặc đứng trên sàn, cầm gậy dài đánh theo chiều đứng. Trống được đặt trên những chiếc giá sát đất. Kiểu đánh này vẫn được nhìn thấy hiện nay ở những ngày hội của đồng bào Mường ở các tỉnh Hoà Bình.
Nghệ thuật tạo hình
Nghệ thuật trống đồng khá độc đáo, đặc trưng bởi kỹ thuật khắc chạm trên khuôn tạo ra những hình ảnh khắc chìm chủ yếu trên mặt trống, còn trên thân trống thì là hình khắc hơi nổi. Nghệ nhân đã xây dựng hình ảnh trong những bố cục tròn trên mặt trống và ô chữ nhật trên thân trống, bên trong loại bố cục này thì hình ảnh được sắp xếp rất cân đối. Hình ảnh con người luôn được diễn tả theo tư thế động: múa, giã gạo, đánh trống, bơi chải…Về mặt bố cục, tất cả người, động vật đều diễu hành quanh ngôi sao giữa mặt trống. Đặc biệt, phần tạo hình ở đây hơi giống kiểu tạo hình Ai Cập. Ví dụ: tốp người múa trên mặt trống có ngực hướng thẳng về phía khán giả, chân và đầu theo lối nhìn nghiêng. Còn trong hình chim bay thì thân cánh và đuôi được tả theo hình nhìn từ trên xuống, còn đầu thì theo lối nhìn nghiêng.
Những kiến thức và kỹ năng khoa học
Trống đồng Đông Sơn với xã hội Vua Hùng Vương
Những trống đồng Đông Sơn tiên phong đã Open vào những thế kỷ 6 TCN và thế kỷ 7 TCN trên địa phận miền Bắc Nước Ta ngày này, thuộc thời kỳ Hùng Vương. Nhưng lịch sử vẻ vang của thời đại những vua Hùng còn chưa được giới sử học tranh luận chấm hết vì chưa tìm được ” dấu ấn ” của vua Hùng. Những hình khắc trên trống đồng Đông Sơn giờ đây hoàn toàn có thể nói lên phần nào xã hội thời bấy giờ .
Theo “truyền thuyết trăm trứng” và “Đẻ đất đẻ nước”, 50 người con về đồng bằng trở thành tổ tiên người Việt, 47 người di cư lên miền núi trở thành tổ tiên các dân tộc miền núi, còn lại 3 người từ những trứng nở đầu tiên tên là Tá Cần, Tá Kài và cô nàng Kịt, ba người sống chung với nhau… Về sau Tá Cần lên làm vua và đã từng lấy Bà Chu Bà Chuông làm vợ sinh ra 18 người con: 9 trai và 9 gái. Họ trở thành lang và chia nhau đi coi các bản mường. Con số 18 khá quan trọng trong lịch sử dựng nước và giữ nước người Lạc Việt, giống như số 60 của người Babylon ở Lưỡng Hà hay số 20 của người Maya cổ.[cần dẫn nguồn]
Nghiên cứu số lượng chim trên các vành chim bay (chim vật tổ của người Lạc Việt) chúng ta nhận thấy phần lớn mỗi vành đều có 18 chim. Điều đặc biệt là trên mặt trống đồng Sông Đà, người nghệ nhân do lúc đầu sơ ý đã chia nhầm thành 17 cung bằng nhau, khi khắc đến hình chim thứ 16 thì chỉ còn một đoạn, do đó đã phải cố khắc hai con chim vào vành cuối này cho đủ số lượng là 18 con. Có thể nghĩ rằng con số 18 đời Hùng Vương là 18 dòng họ đầu tiên, kết hợp với nhau trong liên minh bộ lạc Văn Lang.[cần dẫn nguồn]
