Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới trong quản lý chất thải y tế

Chất thải y tế ( CTYT ) đã và đang trở thành mối chăm sóc của công chúng và các nhà lập chủ trương ở nhiều vương quốc. Tại Nước Ta, nhà nước, Bộ Y tế và Bộ TN&MT đã và đang có nhiều nỗ lực cải tổ môi trường tự nhiên chủ trương, gồm có Nghị định, Thông tư liên tịch và hướng dẫn kỹ thuật về quản lý CTYT. Đồng thời, nhà nước phát hành các kế hoạch và kế hoạch vương quốc giải quyết và xử lý CTYT cùng với cam kết kinh tế tài chính can đảm và mạnh mẽ. Bài viết san sẻ kinh nghiệm tay nghề quản lý CTYT của các nước tăng trưởng và đang tăng trưởng, trong đó tập trung chuyên sâu vào kinh nghiệm tay nghề thiết kế xây dựng khung chủ trương về quản lý chất thải rắn y tế ( CTRYT ) và tiến hành các công ước quốc tế có tương quan .

1. Kinh nghiệm của các nước phát triển

Xây dựng khung chính sách về quản lý CTYT

Thị trường quản lý chất thải nguy hại (CTNH) ở các nước phát triển được thiết lập và vận hành bởi hai đối tượng chính: chủ nguồn thải và chủ hành nghề quản lý chất thải. Giữa hai đối tượng này có một hợp đồng kinh tế, theo đó chủ nguồn thải trả phí dịch vụ cho chủ hành nghề xử lý, tiêu hủy chất thải theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền. Chính phủ phát triển và điều tiết thị trường này thông qua các công cụ chính sách và hệ thống giám sát, cưỡng chế (Hình 1).

Hình 1 : Khung chủ trương về quản lý CTNH
Khung pháp lý về quản lý CTNH của các vương quốc tăng trưởng có những điểm quan trọng là : Nghĩa vụ và nghĩa vụ và trách nhiệm của chủ nguồn thải và chủ hành nghề quản lý CTNH ; Trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan quản lý nhà nước và chính sách phối hợp ; Hệ thống ĐK, cấp phép, thanh tra và chế tài giải quyết và xử lý vi phạm ; Các tiêu chuẩn / nhu yếu về tiến trình quản lý và vận hành, giảng dạy và tăng trưởng nguồn nhân lực, trang thiết bị, cơ sở vật chất, lưu giữ hồ sơ, theo dõi và báo cáo giải trình ; Cơ chế kinh tế tài chính, gồm có phí dịch vụ, kêu gọi nguồn lực và hợp tác công tư trong quản lý CTNH .
Ở Mỹ, Quốc hội trải qua luật đạo theo dõi CTYT vào năm 1988, trong đó nhu yếu Cục Bảo vệ môi trường tự nhiên ( EPA ) tiến hành chương trình theo dõi trong hai năm. Sau đó, các bang và cơ quan chính quyền sở tại liên bang chịu nghĩa vụ và trách nhiệm pháp luật và hướng dẫn quản lý CTYT. Hầu hết 50 bang đã phát hành pháp luật riêng về quản lý CTYT. Các cơ quan chính quyền sở tại liên bang chịu nghĩa vụ và trách nhiệm phát hành các hướng dẫn kỹ thuật như Tiêu chuẩn phơi nhiễm nghề nghiệp với vi sinh vật gây bệnh qua đường máu của Cục Sức khỏe và bảo đảm an toàn nghề nghiệp ; Hướng dẫn trấn áp nhiễm khuẩn trong cơ sở y tế ( CSYT ) của Trung tâm trấn áp bệnh và Các thực hành thực tế môi trường tự nhiên tốt nhất cho CSYT của EPA .
Các nước có thu nhập cao ở châu Âu và châu Á quản lý CTRYT theo nguyên tắc lồng ghép. Ở Anh, khung chủ trương gồm có Luật BVMT năm 1990 và pháp luật quản lý CTNH năm 2005. Ở Đức, quản lý chất thải nói chung được thực thi theo Luật Quản lý chất thải ; luân chuyển CTNH phải theo Quy định về sản phẩm & hàng hóa nguy khốn ; còn thiêu đốt chất thải phải tuân thủ Luật Kiểm soát ô nhiễm không khí. Công tác phân loại và tiêu hủy CTYT được lồng ghép trong quản lý chất lượng CSYT1. Liên minh châu Âu không có văn bản pháp quy riêng về quản lý CTYT nhưng có nhiều Nghị quyết, quyết định hành động hướng dẫn quá trình và thiết bị cho các loại CTNH khác nhau .
Ở Nhật Bản, lao lý tiên phong về quản lý chất thải lây nhiễm được phát hành năm 1992, bổ trợ thêm vào Luật Tiêu hủy chất thải có từ năm 1970. Ở Nước Hàn, Quốc hội sửa đổi Luật Quản lý chất thải năm 1999 để trấn áp tốt hơn CTRYT từ nơi phát sinh tới nơi tiêu hủy cuối cùng2. Bên cạnh Luật, các nước còn phát hành các hướng dẫn kỹ thuật như Hướng dẫn quản lý bảo đảm an toàn CTYT ( Anh ), các lao lý về Kiểm soát nhiễm khuẩn và bảo đảm an toàn nghề nghiệp ( Đức ), Hướng dẫn quản lý chất thải lây nhiễm ( Nhật Bản ), Hướng dẫn quản lý CTYT ( Nước Hàn ) .

   Triển khai các công ước quốc tế liên quan đến quản lý CTYT

Tại Mỹ, các nước thuộc Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Nước Hàn đã tham gia Công ước Basel về CTNH, Công ước Stốckhôm về chất thải hữu cơ khó phân hủy ( POPs ), Công ước Minamata về thủy ngân và đã đạt được những tác dụng đáng kể trong giảm thiểu POPs và thủy ngân .
Trên thế giới, việc thiêu đốt CTRYT từng là giải pháp giải quyết và xử lý phổ cập nhất. Tại Đức từng có trên 550 lò đốt CTRYT vào năm 1984. Tại Mỹ, vào năm 1988, Cục BVMT ước tính có khoảng chừng 80 % chất thải bệnh viện được thiêu đốt. Để hạn chế phát thải POPs như dioxin và furan, các nước tăng trưởng trấn áp ngặt nghèo các lò đốt bằng những tiêu chuẩn khí thải khắt khe và vô hiệu những lò đốt quy mô nhỏ trong CSYT. Ở Mỹ, số lượng lò đốt CTRYT đã giảm mạnh từ 2.373 vào năm 1995 xuống còn 54 lò trong năm 2010 và còn 33 lò trong năm 20133. Đến năm 2002, Đức đã cho đóng toàn bộ các lò đốt quy mô nhỏ trong các bệnh viện, mặc dầu hiện vẫn còn quản lý và vận hành một số ít lò đốt quy mô lớn. Ailen và Bồ Đào Nha đã vô hiệu trọn vẹn toàn bộ các lò đốt CTRYT .
Để hạn chế việc thiêu đốt, các nước tăng trưởng đã vận dụng công nghệ tiên tiến không đốt như khử khuẩn bằng hơi nước ( lò hấp ), khử khuẩn bằng vi sóng, khử khuẩn bằng hóa chất, công nghệ tiên tiến tan chảy hay plasma … Lò hấp được các bệnh viện trên thế giới sử dụng để khử khuẩn vật tư nuôi cấy vi sinh vật ( giải quyết và xử lý sơ bộ chất thải lây nhiễm cao ) trong khoa xét nghiệm từ những năm 1970. Trong năm 1997, một khảo sát của Thương Hội Công nghiệp Môi trường Mỹ thống kê hơn 1.500 công nghệ tiên tiến không đốt được lắp ráp để giải quyết và xử lý chất thải y tế trên nước Mỹ. Khử khuẩn bằng hơi nước tích hợp với nghiền cắt đã trở nên thông dụng ở Nước Hàn, đạt tỷ suất 46,4 % trong số các giải pháp để giải quyết và xử lý CTRYT vào năm 20022. Ở Nhật Bản, đến năm 2006, 6 % công ty giải quyết và xử lý CTRYT sử dụng công nghệ tiên tiến tan chảy4 .
Mặt khác, các nước đã vô hiệu quy mô giải quyết và xử lý tại chỗ và chuyển sang quy mô giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu. Ở Nhật Bản và Nước Hàn, hầu hết CTRYT hiện đang được giải quyết và xử lý bởi các nhà máy sản xuất giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu. Năm 2006, Nhật Bản có khoảng chừng 296 công ty giải quyết và xử lý chất thải lây nhiễm, ký hợp đồng đáp ứng dịch vụ với 98 % bệnh viện, trong khi đó, có ít hơn 0,8 % số bệnh viện tự xử lý4. Ở Nước Hàn, 90 % lượng CTRYT được giải quyết và xử lý tập trung2 .
Năm 2000, Nhật Bản phát hành Luật shopping xanh, trong đó hạn chế sản xuất và shopping thiết bị, chế phẩm y tế chứa thủy ngân. Nhiệt kế và huyết áp kế điện tử đã cơ bản sửa chữa thay thế cho thiết bị chứa thủy ngân nên các thiết bị y tế chứa thủy ngân đã giảm mạnh. Nhu cầu thủy ngân cho chất hàn răng almagam khoảng chừng 5.200 kg vào năm 1970 đã giảm xuống 700 kg vào năm 1999 ; 100 kg vào năm 2006 và khoảng chừng 20 kg vào năm 20105. Mỹ có nhiều lao lý trấn áp phát thải thủy ngân, trong đó có Hướng dẫn vô hiệu thủy ngân trong các bệnh viện vào năm 2002 của Cục BVMT. Ngành y tế Mỹ về cơ bản đã vô hiệu các thiết bị y tế chứa thủy ngân. Ngày nay, phần nhiều không hề mua được nhiệt kế thủy ngân ở Mỹ. Liên minh châu Âu cũng đã phát hành kế hoạch về thủy ngân vào năm 2005 và cấm sử dụng một số ít thiết bị đo lường và thống kê trong y tế ( nhiệt kế, huyết áp kế ) có chứa thủy ngân từ năm năm trước. Bộ Môi trường Nước Hàn có kế hoạch và giải pháp quản lý thủy ngân vào năm 2006 .

2. Kinh nghiệm của các nước đang phát triển

   Xây dựng khung chính sách

Nhiều nước đang tăng trưởng đã tăng cường khung chủ trương về quản lý CTRYT để đối phó với thực trạng ô nhiễm thiên nhiên và môi trường và các dịch bệnh mới nổi. Ấn Độ phát hành Quy định về quản lý chất thải y sinh từ năm 1998 và liên tục bổ trợ, sửa đổi pháp luật này vào các năm 2000, 2003, năm nay. Ban Kiểm soát ô nhiễm Trung ương đã thiết kế xây dựng một loạt các hướng dẫn về quản lý chất thải trong tiêm chủng, chất thải thủy ngân, bơm kim tiêm tự hủy, lò đốt CTRYT. .. Cùng lúc đó, Bộ Y tế Ấn Độ và chính quyền sở tại các bang cũng có những hướng dẫn về quản lý CTYT. Để khuyến khích tập trung chuyên sâu hóa và tư nhân hóa dịch vụ giải quyết và xử lý chất thải y sinh, Ban Kiểm soát ô nhiễm Trung ương phát hành Hướng dẫn cơ sở giải quyết và xử lý chất thải y sinh tập trung chuyên sâu và Bộ Môi trường tương hỗ 25 % tổng ngân sách góp vốn đầu tư cơ sở giải quyết và xử lý chất thải y sinh tập trung chuyên sâu theo chính sách hợp tác công tư6 .
Trung Quốc phát hành Quy định trấn áp CTYT vào năm 2003 sau khi xảy ra dịch SARS. Năm 2004, Trung Quốc phê duyệt Kế hoạch vương quốc kiến thiết xây dựng các cơ sở giải quyết và xử lý CTNH và CTYT tập trung chuyên sâu. Các văn bản pháp lý lao lý quản lý CTYT gồm có các giải pháp cho hồ sơ luân chuyển CTNH, hạng mục phân loại CTYT, giải pháp quản lý chất thải từ các CSYT, giải pháp giải quyết và xử lý vi phạm hành chính trong quản lý CTYT. Ngoài ra, Trung Quốc cũng có 1 số ít tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật như Tiêu chuẩn kỹ thuật cho lò đốt CTRYT, Tiêu chuẩn kỹ thuật cho phương tiện đi lại luân chuyển CTRYT, và đang thử nghiệm tính năng kỹ thuật cho Tiêu hủy CTYT tập trung7 .
Trong khu vực Khu vực Đông Nam Á, đa phần các nước đã có pháp luật, kế hoạch và hướng dẫn quản lý CTRYT nhưng ở thực trạng khác nhau ( Bảng 1 ). Malaixia và Philipin có khung pháp lý về quản lý CTRYT. Từ những năm 90 của thế kỷ XX, Malaixia đã có kế hoạch tư nhân hóa và tập trung chuyên sâu hóa giải quyết và xử lý CTRYT. Philipin đã cấm thiêu đốt CTRYT từ tháng 7/2003 và có chủ trương vô hiệu dần thủy ngân trong y tế. Lào và Campuchia cũng có lao lý và chủ trương đơn cử trong quản lý CTYT4, 8. Ngược lại, Inđônêxia và Myanma chưa góp vốn đầu tư cải tổ khuôn khổ pháp lý cho quản lý CTYT9 .
Nước Ta hiện có một khung chủ trương tương đối ngặt nghèo về quản lý CTRYT. Luật BVMT năm năm trước, Nghị định số 38/2001 5 / NĐ-CP về quản lý chất thải và phế liệu, Thông tư số 36/2015 / TT-BTNMT về quản lý CTNH và Thông tư liên tịch số 58/2015 / TTLT-BYT-BTNMT về quản lý CTYT là các văn bản pháp lý quan trọng. nhà nước đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới hệ thống giải quyết và xử lý CTRYT và nhu yếu các tỉnh, thành phố hướng đến quy mô giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu. Bên cạnh đó, các Bộ đã phát hành Quy chuẩn kỹ thuật của lò đốt CTRYT, Hướng dẫn vận dụng công nghệ tiên tiến không đốt và Sổ tay quản lý chất thải bệnh viện. Tình hình quản lý CTRYT trong các bệnh viện có nhiều văn minh trong những năm qua, tuy nhiên, quy mô giải quyết và xử lý CTRYT tập trung chuyên sâu mới chỉ sống sót ở 1 số ít thành phố lớn .

Xử lý chất thải y tế trong bệnh viện bằng lò hấp và máy nghiền cắt ở Ấn Độ

Triển khai các công ước quốc tế liên quan đến quản lý CTYT

Nhiều nước đang tăng trưởng trên thế giới đã và đang đi theo xu thế vô hiệu các lò đốt CTRYT quy mô nhỏ trong các bệnh viện, chuyển sang quy mô giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu và vận dụng công nghệ tiên tiến không đốt nhằm mục đích hạn chế phát thải dioxin và furan ra môi trường tự nhiên không khí ( theo Công ước Stốckhôm ). Ở Ấn Độ, lò đốt chỉ được phép quản lý và vận hành trong cơ sở giải quyết và xử lý chất thải y sinh tập trung chuyên sâu, trong khi việc lắp ráp các lò đốt đơn lẻ trong CSYT không được khuyến khích. Ấn Độ ra mắt các công nghệ tiên tiến không đốt vào mạng lưới hệ thống văn bản pháp quy từ năm 1996, nhờ đó, các công nghệ tiên tiến không đốt được vận dụng thoáng đãng với 2.710 lò hấp, 179 lò vi sóng và 4.250 máy nghiền cắt vào năm 2012. Hiện có hơn 205 cơ sở giải quyết và xử lý chất thải y sinh tập trung chuyên sâu phân phối dịch vụ giải quyết và xử lý CTYT cho hơn 70 % CSYT trong toàn quốc6 .

Từ năm 2004, Trung Quốc đã phê duyệt và triển khai Kế hoạch quốc gia xây dựng các cơ sở xử lý CTNH và CTYT tập trung, trong đó có 331 cơ sở xử lý CTRYT tập trung. Đến cuối năm 2012, Trung Quốc đã xây dựng 272 cơ sở xử lý CTRYT tập trung ở các tỉnh, thành phố. Trong số đó, có 137 cơ sở lựa chọn công nghệ thiêu đốt và 135 cơ sở lựa chọn công nghệ không đốt. Tỷ lệ số cơ sở xử lý CTRYT áp dụng công nghệ không đốt ở Trung Quốc đã hơn 50%, cho thấy công nghệ không đốt đã trở thành lựa chọn chủ yếu ở nước này7.

Trong khu vực Khu vực Đông Nam Á, Philipin là nước tiên phong và cũng là nước duy nhất cấm thiêu đốt CTRYT từ tháng 7/2003 theo Luật Không khí sạch 1999. Malaixia đã chuyển sang quy mô giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu sau khi nhà nước giao cho 3 công ty tư nhân thu gom, luân chuyển, giải quyết và xử lý, tiêu hủy CTRYT. Tuy nhiên, thiêu đốt vẫn là giải pháp hầu hết để giải quyết và xử lý CTRYT ở Malaixia. Các CSYT ở Campuchia, Lào, Myanma và Inđônêxia đang sử dụng thoáng đãng lò đốt tại chỗ4, 8,9 .
Nước Ta tham gia Công ước Stốckhôm từ năm 2001. Hiện nay, khung pháp lý đã đưa ra các tiêu chuẩn khắt khe so với lò đốt CTRYT ( QCVN 02 : 2012 / BTNMT ), ngừng hoạt động giải trí các lò đốt không đạt tiêu chuẩn ( Thông tư số 36/2015 / TT-BTNMT ), khuyến khích công nghệ tiên tiến không đốt ( Nghị định số 38/2001 5 / NĐ-CP và Thông tư liên tịch số 58/2015 / TTLT-BYT-BTNMT ) và hướng đến mạng lưới hệ thống giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu ( Quyết định số 170 / QĐ-TTg của Thủ tướng nhà nước ). Với mạng lưới hệ thống pháp luật rất đầy đủ, Nước Ta tập trung chuyên sâu tăng cường giám sát việc triển khai các pháp luật và hạn chế góp vốn đầu tư mới các lò đốt trong các CSYT .
Ấn Độ, Trung Quốc và hầu hết các nước ASEAN ( trừ Lào và Myanma ) đã tham gia Công ước Minamata về thủy ngân. Tuy nhiên, việc tiến hành Công ước Basel và công ước Minamata về thủy ngân cũng chỉ mới mở màn. Năm 2008, Philipin phát hành quyết định hành động loại trừ dần thủy ngân trong ngành y tế. Hơn 50 bệnh viện ở Philipin tiến tới thiên nhiên và môi trường chăm nom không thủy ngân. Một số bệnh viện ở Ấn Độ và Trung Quốc mới mở màn vô hiệu thiết bị y tế chứa thủy ngân10. Việt Nam đã tham gia Công ước Minamata từ năm 2013. nhà nước và Bộ Y tế mở màn quản lý thủy ngân bằng các khảo sát phát thải thủy ngân trong công nghiệp và y tế. Trên cơ sở đó kiến thiết xây dựng kế hoạch hành vi, hướng dẫn kỹ thuật vô hiệu dần loại sản phẩm chứa thủy ngân trong y tế .

Bảng 1: Khung pháp lý về quản lý CTYT ở một số nước Đông Nam Á

Kết luận

Các nước đã và đang tăng cường khung chính sách quốc gia bằng những quy định về quản lý CTYT. Các quy định này có thể là văn bản pháp lý độc lập hoặc được lồng ghép trong các văn bản pháp lý hiện có. Để thúc đẩy triển khai, các nước đang phát triển thường xây dựng chiến lược và/hoặc kế hoạch hành động quản lý CTYT. Bên cạnh đó, nhiều hướng dẫn kỹ thuật về quản lý CTYT và các tiêu chuẩn thiết bị và công trình cũng được xây dựng, ban hành. Nhiều nước đã và đang loại bỏ các lò đốt quy mô nhỏ trong CSYT, hướng đến mô hình xử lý tập trung và áp dụng công nghệ không đốt nhằm giảm thiểu phát thải dioxin, furan và các hóa chất độc hại ra môi trường. Các nước phát triển đã đạt nhiều kết quả trong giảm thủy ngân trong các CSYT, nhưng các nước đang phát triển mới chỉ trong giai đoạn bắt đầu.

So với các nước khác, Nước Ta có nhiều thời cơ để cải tổ khung chủ trương vương quốc về quản lý CTYT và thôi thúc tiến hành những công ước quốc tế tương quan. Việt Nam nên hạn chế góp vốn đầu tư mới các lò đốt quy mô nhỏ trong CSYT và nghiêm cấm quản lý và vận hành các lò đốt không đạt tiêu chuẩn ; thiết kế xây dựng hướng dẫn kỹ thuật, kế hoạch hành vi khả thi và chính sách hợp tác công tư cho tăng trưởng các cơ sở giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu ; kiến thiết xây dựng kế hoạch hành vi và hướng dẫn kỹ thuật để vô hiệu dần thủy ngân trong các CSYT .
Lưu ý : Các phát hiện, phiên giải và Tóm lại trình bày trong bài viết là quan điểm riêng của tác giả, không phản ánh quan điểm của nhóm Ngân hàng thế giới, ban chỉ huy của Ngân hàng và các nhà nước mà họ đại diện thay mặt .
Nguồn : tapchimoitruong.vn

Source: https://vvc.vn
Category : Môi trường