Trong khu vực Khu vực Đông Nam Á, Nước Ta đứng thứ 5 trên 9 vương quốc ; trên toàn quốc tế thì Nước Ta xếp thứ 36/117 vương quốc có nồng độ PM2. 5 cao nhất. Tình trạng ô nhiễm không khí đang là mối lo lắng của quốc tế nói chung và Nước Ta nói riêng .
Các nghiên cứu gần đây nhất đều chỉ ra nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí là hoạt động công nghiệp, giao thông.
Thực trạng ô nhiễm không khí tại Việt Nam
“ Ô nhiễm không khí ” và “ bụi mịn PM2. 5 ” ( loại bụi mịn có đường kính nhỏ hơn 2.5 micron ) từ “ vô hình dung ” đã trở nên “ hữu hình ” hơn với với công chúng khi những chỉ số này đã được update theo thời hạn thực nhờ phong phú phương pháp giám sát, từ mạng lưới quan trắc tiêu chuẩn của nhà nước đến những mạng lưới cảm ứng ngân sách thấp, hoặc sử dụng ảnh vệ tinh .
Theo Báo cáo của Live & Learn, kết quả đo đạc và tính toán cho thấy, nồng độ PM2.5 trung bình năm 2020 và năm 2021 (8 – 35,8 µg/m3) có xu hướng giảm so với năm 2019 (9 – 41 µg/m3).
Trong năm 2020 và 2021, miền Bắc có 10/25 tỉnh, thành phố có nồng độ bụi PM2. 5 vượt quy chuẩn vương quốc, gồm có TP Bắc Ninh, Hưng Yên, Thành Phố Hải Dương, TP.HN, Tỉnh Thái Bình, Tỉnh Nam Định, Hải Phòng Đất Cảng, Hà Nam, Tỉnh Ninh Bình, Vĩnh Phúc. Miền Trung và miền Nam không có tỉnh, thành phố nào có nồng độ bụi PM2. 5 vượt quy chuẩn quốc gi
Trên quy mô toàn nước, theo điều tra và nghiên cứu của GS. tiến sỹ Nguyễn Thị Kim Oanh và tập sự, năm 2018 lượng phát thải PM2. 5 từ đốt bỏ phụ phẩm chiếm tỉ lệ cao nhất ( 40 % ), tiếp theo là đun nấu dân số ( 17 % ), giao thông vận tải đường đi bộ ( 13 % ), cháy rừng ( 12,7 % ), hoạt động giải trí công nghiệp ( 11 % ), và nhà máy sản xuất nhiệt điện ( 3,3 % ). Các nghành còn lại góp phần chung khoảng chừng 3 % tổng lượng phát thải PM2. 5 của cả nước .
Tại TP. Hà Nội, những điều tra và nghiên cứu gần đây nhất đều chỉ ra những nguyên do chính gây ra ô nhiễm không khí là hoạt động giải trí công nghiệp, giao thông vận tải, đốt rơm rạ, đun nấu ( dân số và thương mại ), đốt rác thải, bụi đường .
Trong đó, ô nhiễm không khí do bụi PM2, 5 tại TP. Hà Nội bị ảnh hưởng tác động rất lớn từ nguồn bên ngoài, đơn cử chỉ có ⅓ lượng bụi mịn PM2, 5 sinh ra trực tiếp từ những nguồn thải tại địa phận thành phố, và ⅔ lượng bụi còn lại đến từ những tỉnh lân cận, khu vực Đồng bằng sông Hồng, Viral từ xa và những nguồn tự nhiên .
Báo cáo Kiểm kê phát thải do hoạt động giải trí đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng tại những Q. / huyện trên địa phận thành phố Thành Phố Hà Nội năm 2020 – 2021 của Đại học Khoa học Tự nhiên đã chỉ ra : Vụ Đông Xuân năm 2021 so với cùng kỳ năm 2020, tỷ suất đốt rơm rạ trung bình toàn thành phố tăng gấp đôi ( từ 22 % năm 2020 lên 43,2 % năm 2021 ) và khối lượng bụi PM2, 5 phát thải tăng gấp 4 lần ( tăng gần 1,5 nghìn tấn ) .
Tại TP. Hồ Chí Minh, những điều tra và nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng hoạt động giải trí giao thông vận tải góp phần nhiều nhất vào phát thải bụi PM2, 5, tiếp theo là hoạt động giải trí công nghiệp, sau đó là hoạt động giải trí dân số và thương mại .
Năm 2021, trước những rủi ro tiềm ẩn và tác động ảnh hưởng sức khỏe thể chất do ô nhiễm bụi PM2. 5, Tổ chức Y tế Thế giới ( WHO ) đã update Hướng dẫn toàn thế giới về Chất lượng không khí nhằm mục đích bảo vệ sức khỏe thể chất hội đồng, trong đó thắt chặt những ngưỡng khuyến nghị, từ 10 μg / m3 xuống 5 μg / m3 so với nồng độ bụi PM2. 5 trung bình năm .
Các nghiên cứu và điều tra trong nước và quốc tế đã chỉ ra ô nhiễm không khí là một trong 5 yếu tố rủi ro tiềm ẩn số 1 gây ra gánh nặng bệnh tật và tử trận sớm, chỉ xếp sau cao huyết áp, hút thuốc, đái tháo đường và rủi ro tiềm ẩn tương quan đến yếu tố dinh dưỡng. Năm 2020, phơi nhiễm với bụi PM2. 5 góp phần số ca tử trận với tỷ suất 38,87 trên 100.000 dân .
Các nghiên cứu và điều tra trên quốc tế bắt đầu cho thấy người dân sinh sống ở những khu vực ô nhiễm không khí có xu thế mắc và tử trận do Covid-19 cao hơn. Việc tiếp xúc vĩnh viễn với ô nhiễm không khí hoàn toàn có thể làm suy giảm mạng lưới hệ thống miễn dịch, dẫn đến tăng tính nhạy cảm với vi rút và gây nhiễm vi rút nghiêm trọng hơn .
Theo Ngân hàng Thế giới, nồng độ PM2, 5 tại TP.HN được dự báo vẫn sẽ liên tục tăng từ nay cho đến năm 2030 với những chủ trương về quản trị chất lượng không khí như lúc bấy giờ .
Từ năm 2019 đến nay, đã có nhiều văn bản pháp lý sinh ra về quản trị chất lượng không khí ở cả cấp TW và địa phương .
Luật Bảo vệ thiên nhiên và môi trường 2020, sửa chữa thay thế cho Luật năm năm trước, và Nghị định 08/2022 – CP đã bổ trợ lao lý về Kế hoạch Quản lý chất lượng không khí và Trách nhiệm của những cơ quan quản trị tương quan .
Tại Thành Phố Hà Nội, một loạt những thông tư trấn áp ô nhiễm không khí đã sinh ra và đang là công cụ quản trị để tiến hành những giải pháp. Đơn cử, Chỉ thị 15 / CT-UBND ngày 30/10/2019 về vô hiệu than tổ ong ; Chỉ thị 15 / CT-UBND ngày 18/09/2020 về trấn áp đốt rơm rạ và chất thải .
Tính đến hết tháng 12/2021, TP. Hà Nội chỉ còn khoảng chừng 316 nhà bếp than tổ ong tại 30 quận huyện trên địa phận thành phố, giảm 99,42 % so với khảo sát năm 2017 .
Từ năm 2018 đến nay, Sở Tài nguyên và Môi trường Thành Phố Hà Nội phối hợp cùng Live và Learn và 10 doanh nghiệp cung ứng giải pháp kỹ thuật đã thực thi những can thiệp giảm thiểu đốt rơm rạ, rác thải tại nhiều Q. / huyện .
Các huyện Sóc Sơn, Đan Phượng, Thanh Oai, Chương Mỹ, Đông Anh, … đã thôi thúc những giải pháp giải quyết và xử lý và trấn áp đốt rơm rạ ngoài đồng ruộng, sử dụng những loại chế phẩm vi sinh biến rơm rạ thành phân bón, thu cuốn rơm rạ để liên tục sử dụng vào những mục tiêu sản xuất nông nghiệp khác .
Năm 2020 – 2022, Chương trình “ Xe sạch – Trời xanh ” được Trung tâm Live và Learn phối hợp cùng những cơ quan ban ngành nhà nước triển khai tại 3 TP. TP HCM, TP. Hà Nội và Thành Phố Đà Nẵng, nhằm mục đích trấn áp mức độ phát thải chất gây ô nhiễm không khí của xe mô tô, xe gắn máy .
Cùng với đó, Chương trình “ Chung tay vì Không khí sạch ”, cũng từ nguồn hỗ trợ vốn của USAID đã lôi cuốn được 194 sáng tạo độc đáo được gửi về, trong đó có 43 dự án Bất Động Sản đề xuất kiến nghị nhận được hỗ trợ vốn để tiến hành nhằm mục đích xử lý những yếu tố môi trường tự nhiên ở địa phương .
Hậu quả của ô nhiễm không khí tới sức khoẻ con người
Theo Health, bụi mịn ( PM 2.5 ) tích hợp với khí CO hay SO2, NO2 có trong không khí sẽ gây kích ứng niêm mạc đồng thời cản trở hemoglobin tích hợp oxi khiến tế bào thiếu oxi dẫn đến suy giảm tính năng phổi và làm nặng thêm thực trạng bệnh hen và bệnh tim .
Các chất trên cũng nằm trong list 6 chất chính gây ô nhiễm không khí ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất con người gồm : Bụi mịn, khí CO, SO2, NO2, chì và ozon tầng mặt đất, được liệt kê theo WHO.
Ô nhiễm không khí vừa là nguyên nhân hình thành vừa là yếu tố làm trầm trọng thêm một số bệnh như hen suyễn, ung thư phổi.
Bên cạnh đó, những hạt bụi mịn và siêu mịn đã được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm chất gây ung thư cho con người .
Bụi mịn được chia theo kích cỡ : PM10 là những hạt bụi có đường kính dưới 10 micron ( tương tự size của hầu hết vi trùng ) ; PM2. 5 là bụi có đường kính dưới 2,5 micron ( bằng khoảng chừng 1/30 sợi tóc ), thường chỉ được phát hiện bằng kính hiển vi .
Trong tình thế lúc bấy giờ, những hạt bụi mịn với size nhỏ hơn 2,5 micron ( PM2. 5 ) đang hoành hành tại TP. Hồ Chí Minh và TP.HN thời hạn gần đây được xem là nguy hại nhất, vì không chỉ ảnh hưởng tác động đến cửa ngõ của hệ hô hấp là vùng tai mũi họng mà còn tác động ảnh hưởng đến những cơ quan trong toàn khung hình bởi năng lực xâm nhập sâu vào phổi, chúng sẽ theo đường máu đến những cơ quan và ” hủy hoại ” mọi bộ phận khung hình .
Theo những nghiên cứu và điều tra và công bố từ WHO, ô nhiễm là một trong những nguyên do gây nên những bệnh tim mạch cũng như tỷ suất đột quỵ não, chiếm khoảng chừng 25 % những trường hợp .
Điều đáng nói, ô nhiễm không khí vừa là nguyên do hình thành vừa là yếu tố làm trầm trọng thêm 1 số ít bệnh như hen suyễn, ung thư phổi ; ước tính có khoảng chừng 30 % những trường hợp ung thư phổi đã tử trận, và khoảng chừng 43 % trường hợp tử vong do những bệnh lý hô hấp có tương quan đến ô nhiễm không khí .
Mặt khác, không khí ô nhiễm còn ảnh hưởng tác động đến tâm thần kinh, ảnh hưởng tác động lên hệ thần kinh TW, làm biến hóa hành vi ; tăng rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh Alzheimer và Parkinson, gây biến chứng tâm ý, tự kỷ và dễ gây cáu gắt .
Chưa dừng lại, tác động ảnh hưởng của ô nhiễm không khí còn gây nên một số ít căn bệnh cho cả trẻ nhỏ và người lớn như : viêm mũi, kích ứng mắt ; những bệnh ngoài da ; những bệnh mạn tính lâu dài hơn như tiểu đường, ung thư ; tác động ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và tăng trưởng của thai nhi, khiến bé bị sinh non, sinh nhẹ cân … và tác động ảnh hưởng đến năng lực nhận thức của trẻ nhỏ ( vì trẻ thở nhanh gấp đôi ; những hạt mịn thấm vào phổi, đi vào máu và tác động ảnh hưởng đến sự tăng trưởng não bộ ) .
Ô nhiễm không khí tàn phá hệ hô hấp nghiêm trong, đối với hệ hô hấp, đặc biệt mũi, là cơ quan đầu tiên tiếp xúc với môi trường nên dễ viêm nhiễm trước tác động từ bên ngoài.
Tổ chức WHO cũng chỉ ra rằng, khung hình con người chỉ có chính sách tự bảo vệ với bụi hạt có kích cỡ lớn hơn 10 micron, với bụi có kích cỡ từ 0,01 đến 5 micron sẽ bị giữ lại trong khí quản và phế nang .
Do đó, bụi mịn với size nhỏ hơn 2,5 micron ( PM 2.5 ) rất dễ xâm nhập sâu vào phổi gây nên thực trạng khó thở, đặc biệt quan trọng nguy hại so với những người mắc bệnh phổi, hen phế quản hay nhiễm trùng đường hô hấp .
Hơn thế, ngay cả so với người khỏe mạnh thông thường, việc tiếp xúc với 6 chất chính gây ô nhiễm không khí dù trong thời hạn ngắn cũng hoàn toàn có thể gây ra tác động ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất thời gian ngắn tại mắt, mũi, họng, phổi .
Nếu tiếp xúc lâu dài hơn với những chất trên sẽ gây ra những bệnh nghiêm trọng như viêm phế quản mạn tính, suy giảm tính năng phổi ; tăng tỷ suất tử trận do ung thư phổi, thôi thúc bệnh xơ gan ; tăng rủi ro tiềm ẩn mắc những bệnh chuyển hóa và rối loạn công dụng, tiểu đường .
Biện pháp khắc phục ô nhiễm không khí
Khắc phục ô nhiễm không khí qua cải tiến kỹ thuật, sáng tạo ra những dây chuyền máy móc công nghệ hiện đại, ít ô nhiễm để thay thế các loại máy mọc, dây chuyền công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm không khí nhiều. Thay thế nhiên liệu đốt cháy từ than đá, dầu mazut bằng việc sử dụng điện để ngăn chặn ô nhiễm không khí bởi mồ hóng và SO2.
.jpg)
Tạo ra các diện tích cây xanh rộng lớn trong thành phố giúp giảm ô nhiễm không khí.
Khắc phục ô nhiễm bằng giải pháp quy hoạch, giảm thiểu việc kiến thiết xây dựng những khu công nghiệp khu công nghiệp trong thành phố, chỉ giữ lại những nhà máy sản xuất ship hàng trực tiếp cho nhu yếu hoạt động và sinh hoạt của dân cư. Khuyến khích người dân đi lại bằng những phương tiện đi lại công cộng để giảm thiểu ùn tắc và phương tiện đi lại tham gia giao thông vận tải, qua đó làm giảm tỷ lệ khói bụi và những chất thải do quy trình đốt cháy nguyên vật liệu xăng dầu trong không khí, nhất là vào giờ cao điểm. Tạo ra những diện tích quy hoạnh cây xanh to lớn trong thành phố, thiết lập những dải cây xanh thông suốt những khu vực khác nhau của thành phố, nhất là những khu vực, tuyến phố có nhiều phương tiện đi lại qua lại và hay xảy ra thực trạng ùn tắc. Ngoài ra nên khuyến cao người dân giữ gìn vệ sinh chung, bảo vệ môi trường tự nhiên tránh ô nhiễm không khí .
Lọc không khí bằng phương pháp sinh học, lọc sinh học là một biện pháp xử lý ô nhiễm không khí tương đối mới, đây là một phương pháp hấp dẫn để xử lý các chất khí có mùi hôi và các hợp chất bay hơi có nồng độ thấp.Các chất khí gây ô nhiễm không khí sẽ bị hấp phụ bởi màng sinh học, tại đây, các vi sinh vật sẽ phân hủy chúng để tạo nên năng lượng và các sản phẩm phụ là CO2 và H2O theo phương trình sau: Chất hữu cơ gây ô nhiễm + O2 à CO2 +H2O + nhiệt + sinh khối.
Xử lý khí thải bằng công nghệ sinh học, công nghệ Biofilter ( lọc sinh học ) là một giải pháp giải quyết và xử lý ô nhiễm không khí có ngân sách góp vốn đầu tư thấp, quản lý và vận hành rẻ và thân thiện môi trường tự nhiên, nó giải pháp thích hợp để giải quyết và xử lý những chất khí có mùi hôi và những hợp chất hữu cơ bay hơi có nồng độ thấp như xí nghiệp sản xuất sản xuất thức ăn gia súc, tinh bột sắn
Máy lọc không khí, máy sử dụng công nghệ tiên tiến phát ra những điện tích âm vào không khí, trung hòa với những điện tích đối xứng là những ion dương có hại trong thiên nhiên và môi trường và tạo hiệu ứng lôi cuốn bụi bẩn, vi trùng, nấm mốc … máy lọc không khí sẽ cung ứng ion âm và điều hòa không khí .
Khẩu trang, ngăn ngừa sự xâm nhập vào đường hô hấp của những hạt bụi cực nhỏ và những chất thải ô nhiễm khác. Lọc mùi hôi, hóa chất, mùi xăng, khói quang hóa, khói đen, phấn hoa. Ngăn bụi, khí độc như CO, SO2, NO2, H2S, NH3 …. Bảo vệ hệ hô hấp, hạn chế viêm mũi dị ứng do những chất ô nhiễm không khí gây ra .
