Ảnh minh họa. ( Nguồn : TTXVN )
Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ cùng với sự gia tăng dân số kéo theo lượng chất thải rắn sinh hoạt gia tăng cả về khối lượng và chủng loại.
Công tác quản trị chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt còn nhiều chưa ổn như tỷ suất thu gom chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt nông thôn chưa cao, chưa được phân loại tại nguồn, tỷ suất tái chế còn thấp, phương pháp giải quyết và xử lý hầu hết là chôn lấp không hợp vệ sinh … đã trở thành yếu tố nổi cộm, bức xúc ở nhiều địa phương .
Để làm rõ hơn một số vấn đề về chất thải rắn sinh hoạt, phóng viên TTXVN thực hiện chùm 3 bài viết về “Chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam.”
Bài 1: Gia tăng chất thải rắn-Áp lực lớn đến môi trường
Theo Tổng cục Môi trường ( Bộ Tài nguyên và Môi trường ), lượng chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt đã và đang ngày càng tăng về cả số lượng, thành phần và đặc thù, gây áp lực đè nén rất lớn đến thiên nhiên và môi trường. Ước tính, lúc bấy giờ trên cả nước lượng chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt phát sinh khoảng chừng 60.000 tấn / ngày, trong đó khu vực đô thị chiếm 60 %. Đến năm 2025, tỷ suất phát sinh chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt dự báo tăng 10-16 % / năm .
Những vấn nạn đối với xử lý chất thải rắn sinh hoạt
Báo cáo thực trạng môi trường tự nhiên vương quốc công bố năm 2020 cho thấy, nghiên cứu và phân tích thành phần trong chất thải chỉ ra sự biến hóa lối sống của dân cư đô thị, nếu trước đây, chất hữu cơ có năng lực phân hủy sinh học trong chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt của hộ mái ấm gia đình chiếm tỷ suất cao từ 80-96 % thì đến năm 2017 giảm xuống còn 50-70 % ; thành phần giấy và sắt kẽm kim loại trong chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt biến hóa tùy thuộc vào nguồn phát sinh và có khuynh hướng tăng dần …
Bên cạnh đó, nhiều thành phần khó xử lý và khó tái chế như vải, da, cao su có tỷ lệ thấp nay có chiều hướng tăng qua các năm. Ngoài ra, sự gia tăng chất thải nhựa trong thành phần chất thải rắn sinh hoạt là một trong những vấn nạn đối với xử lý chất thải rắn sinh hoạt của Việt Nam.
[Giảm rác thải nhựa: Bắt đầu từ những hành động đơn giản nhất]
Số liệu thống kê thành phần chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt của Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2009 – 2017 cho thấy thành phần thực phẩm của hộ mái ấm gia đình chiếm tỷ suất cao hơn những thành phần khác và đổi khác theo khunh hướng giảm dần từ 74,3 % xuống 59,2 % .
Trong khi đó, thành phần nhựa tăng từ 5,5 % lên 13,9 %. Điều này tương thích với xu thế tăng tỷ suất tiêu thụ nhựa trên đầu người của Nước Ta từ 33 kg / năm 2010 lên 41 kg / năm năm ngoái vì sự tiện ích và giá tiền rẻ của những loại sản phẩm nhựa .
Tuy nhiên, do giá trị kinh tế tài chính thấp nên 1 số ít loại nhựa thải không được thu mua, sống sót từ 16-16, 4 % trong những bãi chôn lấp, 13,7 % trong nhà máy sản xuất compost .
Giai đoạn 2010 – năm ngoái, ngành nhựa là một trong những ngành công nghiệp có tăng trưởng cao nhất Nước Ta với mức tăng từ 16-18 % / năm .
Theo Thương Hội nhựa Nước Ta, năm 2018, sản lượng sản xuất ngành nhựa tăng 7 %, đạt 8,3 triệu tấn / năm, trong đó sản xuất nhựa vỏ hộp chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu tổ chức giá trị của ngành đạt tới 36 % .
Hiện cả nước có khoảng chừng 2000 doanh nghiệp nhựa, trong đó 450 doanh nghiệp sản xuất vỏ hộp đã tạo ra lượng chất thải nhựa hàng ngày, gồm có cả túi nylon khó phân hủy chiếm khối lượng khá lớn do được cung ứng không lấy phí từ những shop .
Chất thải nhựa phát sinh đa phần từ những hoạt động giải trí hoạt động và sinh hoạt, tiêu dùng của dân cư, sản xuất của những cơ sở sản xuất, kinh doanh thương mại. Gần 50 % loại sản phẩm nhựa được phong cách thiết kế, sản xuất ship hàng mục tiêu sử dụng một lần và sau đó thải bỏ nhưng chỉ một phần được thu hồi-tái chế .
Theo một nghiên cứu năm 2020 do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam về hành vi người tiêu dùng nhựa sử dụng 1 lần tại 9 tỉnh, thành phố cho thấy, Việt Nam phát sinh khoảng 22 triệu tấn chất thải rắn sinh hoạt, trong đó 10% là chất thải nhựa.
Tốc độ ngày càng tăng lượng chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt quá trình 2021 – 2030 trung bình 6 % / năm, dân số tăng và mức tiêu dùng trung bình đầu người tăng cùng với sự tăng trưởng kinh tế tài chính kéo theo sự ngày càng tăng chất thải nhựa do tiêu dùng nhiều hơn nên xả thải nhựa dùng một lần nhiều hơn .
Nghiên cứu đã chỉ ra việc thiếu hiểu biết về những nguy cơ tiềm ẩn của nhựa dùng một lần với sức khỏe thể chất và làm cản trở việc thực thi những hành vi tích cực …
Nhiều chương trình được lan tỏa
Giai đoạn “ ô nhiễm trắng ” đã trở thành vấn nạn toàn thế giới, con người đã nhận ra sự nguy hại, mở màn đổi khác, có ý thức chống rác thải nhựa. Năm 2019, Thủ tướng nhà nước phát động trào lưu chống rác thải nhựa trên khoanh vùng phạm vi toàn nước .
Sau 2 năm, nhiều hành vi đơn cử, nhiều chương trình được lan tỏa, đặc biệt quan trọng tạo bước chuyển biến can đảm và mạnh mẽ phương pháp sản xuất và thói quen sử dụng mẫu sản phẩm nhựa dùng một lần và túi nylon khó phân hủy .
Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng với Bộ Giáo dục và Đào tạo ký kết chương trình phối hợp công tác bảo vệ môi trường giai đoạn 2019-2025, với mục đích đẩy mạnh bảo vệ môi trường, trong đó chú trọng đưa nội dung giáo dục về giảm thiểu, thu gom, phân loại, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải rắn; hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, túi nylon khó phân hủy.
Các tập đoàn lớn sản xuất, phân phối kinh doanh bán lẻ lớn đã hình thành những Liên minh chống rác thải nhựa, Liên minh tái chế vỏ hộp Nước Ta với 40 doanh nghiệp lớn như TH Group, Coca-Cola, La Vie, Nestle, Nutifood … tham gia vào những chương trình tái chế rác thải nhựa. Thỏa thuận thiết lập hợp tác công-tư về kiến thiết xây dựng kinh tế tài chính tuần hoàn trong quản trị rác thải nhựa tại Nước Ta đã được nhiều đơn vị chức năng tham gia triển khai .
Nhiều nhà hàng siêu thị đã cam kết sử dụng giải pháp bọc sản phẩm & hàng hóa, loại sản phẩm bằng lá chuối sửa chữa thay thế dần túi nylon. ( Ảnh : TTXVN phát )Hiện nay, những nhà kinh doanh nhỏ và nhà hàng siêu thị đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu túi nylon như khuyến khích dùng túi sử dụng nhiều lần, chương trình tích điểm khi không sử dụng túi nylon .
Các doanh nghiệp như Co. op mart Nước Ta, Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại Thành phố Hồ Chí Minh, siêu thị nhà hàng Big C TP. Đà Nẵng, Big C Thành Phố Hà Nội … đã sử dụng chiêu thức bọc sản phẩm & hàng hóa, loại sản phẩm bằng lá chuối thay thế sửa chữa dần túi nylon .
Các hãng hàng không Vietjet, Bamboo sẽ đặt trọng tâm về kế hoạch sử dụng những loại sản phẩm thân thiện với thiên nhiên và môi trường trên những chuyến bay. Bên cạnh đó, nhiều tổ chức triển khai, đơn vị chức năng tư nhân trên cả nước đã đứng ra hoạt động người dân mang đổi vỏ chai nhựa để lấy cây xanh, nhiều shop nước giải khát không phục ống hút nhựa đi kèm, thay bằng ống hút giấy, dùng cốc sử dụng nhiều lần …
Mặc dù vậy, nhiều nơi, túi nylon hiện vẫn đang được phát không lấy phí cho người mua. Trước thực tiễn này, tại những đô thị lớn như TP. Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh đã có kế hoạch tương quan đến loại sản phẩm nhựa, nổi bật Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch số 55 / KH-UBND triển khai chương trình vương quốc về sản xuất và tiêu dùng bền vững và kiên cố năm 2021, trong đó nhấn mạnh vấn đề việc nâng cao nhận thức, tăng cường nghĩa vụ và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, tổ chức triển khai, cá thể so với sản xuất và tiêu dùng vững chắc …
Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh phát hành kế hoạch về việc tăng cường quản trị, tái sử dụng, tái chế, giải quyết và xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa trên địa phận thành phố quá trình đến năm 2030. Đồng thời, nhu yếu những cơ quan quản trị nhà nước, đơn vị chức năng sự nghiệp công lập, tổ chức triển khai chính trị-xã hội phải gương mẫu, tích cực và đi đầu trong việc giảm thiểu, tái sử dụng chất thải nhựa ; không sử dụng vỏ hộp nhựa khó phân hủy và loại sản phẩm nhựa dùng một lần tại văn phòng, hội nghị, hội thảo chiến lược và những đợt nghỉ lễ, ngày kỷ niệm ; hạn chế sử dụng băngrôn, khẩu hiệu … dùng một lần chuyển sang sử dụng những trang thiết bị điện tử ship hàng cho công tác làm việc tuyên truyền .
Thành phố Hồ Chí Minh cũng đặt mục tiêu đến hết năm 2021, 100% hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại trên địa bàn thành phố sẽ sử dụng các loại bao bì thân thiện môi trường để thay thế túi nylon khó phân hủy. Đồng thời, các tiểu thương tại các chợ dân sinh sẽ giảm 50% sử dụng bao bì nylon khó phân hủy trong việc đóng gói, đựng sản phẩm cho người tiêu dùng.
Tiến sỹ Nguyễn Thị Minh Phương, Viện Xã hội học ( Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Nước Ta ) cho rằng cần tăng cường hoạt động chủ trương, kiến thiết xây dựng những hướng dẫn đơn cử cho những doanh nghiệp, những tổ chức triển khai và hội đồng trong việc cùng nhau cam kết giảm thiểu nhựa dùng một lần ; lồng ghép hình ảnh, những câu truyện, hành vi, thực hành thực tế tốt về giảm thiểu nhựa dùng một lần qua những chương trình vui chơi, điện ảnh, sân khấu trên những kênh tiếp thị quảng cáo đại chúng ; tương hỗ những nhóm thiện nguyện, những tổ, đội, nhóm phi chính thức trong những hoạt động giải trí về bảo vệ thiên nhiên và môi trường bằng nguồn kinh phí đầu tư, hoặc trải qua những giải pháp vinh danh .
Các giải pháp khác như kiến thiết xây dựng quy mô thử nghiệm phân loại rác từ nguồn, những giải pháp thưởng-phạt, phân loại, xếp hạng so với những đơn vị chức năng, tổ chức triển khai đang lạm dụng sử dụng nhựa dùng một lần ; hướng tới thiết kế xây dựng nhận thức mới trong xã hội về giảm thiểu tiêu dùng những mẫu sản phẩm nhựa dùng một lần ; khuyến khích những nhà sản xuất dịch vụ thu gom và giải quyết và xử lý rác thải, đặc biệt quan trọng là rác thải nhựa dùng một lần với mục tiêu “ rác là nguồn tài nguyên. ”. / .
Minh Nguyệt (TTXVN/Vietnam+)
