(Xây dựng) – Ra số đầu tiên vào năm 1994, đến năm nay Tạp chí Văn học và Tuổi trẻ – Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tròn 20 năm gắn bó với việc dạy – học ngữ văn của hàng triệu giáo viên và học sinh trên cả nước. Nhiều năm nay, với nhiệm vụ hỗ trợ việc dạy học môn Ngữ văn, Tiếng Việt ở ba cấp học, đều đặn hai kì một tháng, VH&TT đã đạt được con số khoảng 6 vạn bạn đọc. Đối với một tờ tạp chí chỉ chuyên về văn học, thì đó cũng là một thành tích đáng được động viên, khích lệ.
Những chuyến công tác đáng nhớ…
Chúng tôi có biết bao những chuyến công tác về các tỉnh, thành trong cả nước để gặp gỡ giáo viên và học sinh với mục đích giao lưu, mở rộng mạng lưới phát hành và cộng tác viên viết bài. Ngày ấy, xe khách liên tỉnh là phương tiện đi lại chủ yếu. Phần lớn là những chiếc xe đời cũ khoảng 35 chỗ, nhưng luôn nhồi đến 60 người, cửa sổ luôn mở để đón nắng và gió trời…
Tôi nhớ những chuyến công tác Thái Nguyên những năm 1994, 1995. Hai tay xách hai bó tạp chí, mỗi bó 100 bản, tôi nhảy xe khách. Lên xe hầu như chẳng lần nào có ghế ngồi, tôi và rất nhiều người phải đứng trên lối đi giữa hai hàng ghế. Đặc biệt là ai cũng lo cảnh giác với bọn trộm cắp móc túi hoành hành trên xe.
Xe khách cập bến Thái Nguyên, hai tay hai bó tạp chí, tôi đi bộ vào trường trung học phổ thông Chuyên Thái Nguyên, gặp thầy Bùi Chung – Hiệu trưởng. Chỉ cạn chén nước trà thầy rót mời, tôi đề xuất thầy dẫn tôi xuống giao lưu với một vài lớp chuyên Văn. Có lẽ những em học viên cũng có phần hào hứng với một anh gọi là nhà báo vào tiếp thị văn chương … Sau khi tôi nói về VH&TT, vài em đã đứng lên phát biểu. Một cô bé học viên xinh xắn, nhanh gọn với nụ cười rất duyên dáng, đáng yêu và dễ thương đứng lên tiên phong. Em tự trình làng là Vũ Tú Anh, là học viên chuyên Văn đang học lớp 12 và cũng là Cán bộ Đoàn trường. Em nghe nói có tôi đến giao lưu với học viên lớp 10 đã vội đến cùng tham gia .
Cuối buổi giao lưu, 100 % học viên trong lớp đã giơ tay đăng kí mua VH&TT. Đó, những ngày đầu chúng tôi tiếp tục “ tăng trưởng thị trường ” như vậy. Dẫu mỗi chuyến đi đến một tỉnh chỉ bán được 100 đến 200 bản nhưng cứ theo kiểu “ vết dầu loang ”, VH&TT đã tăng dần số lượng phát hành .
Còn một cái được nữa sau những chuyến đi là những mối quan hệ cộng tác, và hơn thế là những mối quan hệ bạn hữu đồng đội còn san sẻ trợ giúp nhau về nhiều việc mãi về sau này. Cô bé học viên Vũ Tú Anh năm ấy giờ là Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đào tạo Trung học – Bộ GD&ĐT. Cũng từ trường Chuyên Thái Nguyên, tôi còn biết và có mối quan hệ thân thiện với cô giáo Chu Thị Thơm, giờ là nhà văn – nhà báo Chu Thị Thơm – Trưởng Ban chỉnh sửa và biên tập … báo Giáo dục đào tạo và Thời đại ; tiến sỹ Ngô Gia Võ – Trưởng Khoa Giáo dục Tiểu học ; những em Dương Hằng, Tú Quyên – bạn cùng lớp với Tú Anh – giờ đều là giảng viên ĐH Thái Nguyên …
Tôi cũng nhớ những chuyến đi Quảng Ninh. Đường xa nên liên tục phải ngủ lại để hôm sau thao tác. Mỗi lần xuống Quảng Ninh, tôi thường được những thầy ở Sở Giáo dục đào tạo Đào tạo Quảng Ninh sắp xếp cho chỗ nghỉ tại Nhà khách của Sở. Nhà khách là dãy nhà cấp bốn, buổi tối hầu hết không có ai ở đó. Ái ngại tôi ở đó một mình, thầy Nguyễn Văn Tĩnh – Chánh Văn phòng Sở thường mời tôi về nhà riêng ăn tối và nghỉ ngơi. Sau này, VH&TT ở Quảng Ninh còn liên tục được những thầy cô khác giúp sức : thầy Hưng – nguyên Trưởng phòng Tiểu học, cô Hà hiện là Trưởng phòng Tiểu học, cô Hạnh – Phó phòng Trung học …
Những chuyến công tác làm việc Thanh Hoá cũng rất đáng nhớ. Anh Lưu Đức Hạnh, nhân viên văn Sở Giáo dục đào tạo Đào tạo Thanh Hoá cũng thường giúp tôi có một chỗ ở tại Nhà khách của Sở. Còn mỗi lần về Tỉnh Ninh Bình, tôi thường nghỉ lại ở nhà thầy Lã Đăng Bật, một thầy giáo trường Chuyên Lương Văn Tuỵ. Những ngày ấy, chuyện ăn ở khi đi công tác làm việc là thế đấy, phần vì kinh phí đầu tư công tác làm việc eo hẹp, phần vì cũng muốn được thân thiện bạn bè cộng tác viên hơn … Đúng là trong cái khó đã ló cái khôn !
Tôi nhớ chuyến đi công tác làm việc Nghệ An vào khoảng chừng năm 1996, có chiếc xe hơi của Công ty Sách và TBTH Nghệ An ra TP. Hà Nội lấy sách, tôi liền đi theo cùng vào đó công tác làm việc. Xe u oát cũ, chặng đường 300 km phần đông đã xuống cấp trầm trọng, giảm xóc xe đã hỏng, nên được dịp đi chậm, vừa đi vừa ngắm cảnh ven đường …
Những cộng tác viên đặc biệt
Nói đến nhà văn, nhà thơ giúp VH&TT phát triển nội dung có thể kể ra rất nhiều người. Các nhà văn Tô Hoài, Nguyễn Quang Sáng, Ma Văn Kháng, Lê Minh Khuê, Tạ Duy Anh…; các nhà thơ Định Hải, Trần Đăng Khoa, Phạm Đình Ân…; các nhà phê bình, nghiên cứu văn học, nhà giáo Nguyễn Đăng Mạnh, Trần Đình Sử, Chu Văn Sơn, Đỗ Ngọc Thống, Lê Quang Hưng, Nguyễn Trọng Hoàn, Nguyễn Đăng Điệp…
Các thầy cô khoa Ngữ văn ĐHSPHN cũng luôn coi VH&TT là một địa chỉ thân thương như chỗ “ người nhà ”. Nhiều cuộc thi của Văn học và Tuổi trẻ, trong đó có Cuộc thi về văn học cách mạng thành công xuất sắc là nhờ có sự phối hợp rất là hiệu suất cao của Khoa Ngữ văn. Mỗi lần khoa có những hoạt động giải trí trào lưu lớn, những thầy cô của khoa, trong đó có tiến sỹ Hà Văn Minh luôn mời Tạp chí tham gia, để từ đó có điều kiện kèm theo tiếp thị VH&TT tới những thế hệ sinh viên Ngữ văn .
Nhà văn Tô Hoài nhiệt tình viết bài cho Tạp chí. Cùng với bài mới viết, bác Tô Hoài có khá nhiều bài viết về chân dung các nhà văn, nhà thơ đã từng in ở đâu đó. Bác bảo chúng tôi nếu cần cứ đăng lại trên tạp chí làm tư liệu học tập cho các thầy cô giáo và học sinh, bác không yêu cầu nhuận bút. Tấm lòng của bác đối với giáo dục thật sự đáng quý biết bao.
Nhà văn Nguyễn Quang Sáng ở Thành phố Hồ Chí Minh, mỗi lần tôi vào đó tổ chức triển khai giao lưu bạn đọc, bác đều nhiệt tình đi taxi đến cùng với Tạp chí giao lưu với bạn đọc. Dù sức đã yếu, nhưng mỗi lần chúng tôi điện thoại cảm ứng đặt bài, bác đều cung ứng. Nhà văn Nguyễn Quang Sáng là thế, bác đã hứa là làm .
Nhà thơ Định Hải rất chu đáo và tình cảm. Thỉnh thoảng ông vẫn mời đồng đội chúng tôi đến nhà riêng giao lưu, tư vấn nội dung .
GS.TS Trần Đình Sử luôn cho tôi những góp ý làm thế nào tăng cường thông tin, hàm lượng tri thức văn học trong mỗi số tạp chí. GS. thường chỉ cho tôi những tạp chí cùng loại như VH&TT ở quốc tế họ đã tổ chức triển khai bài thế nào, từ đó gợi ý cho tôi những cách tổ chức triển khai nội dung .
TS. Chu Văn Sơn dù luôn có rất nhiều trường mời dạy chuyên đề tu dưỡng cũng như được rất nhiều báo và tạp chí đặt bài nhưng khi nào cũng dành thời hạn viết bài và ưu tiên bài cho VH&TT .
Các thầy giáo trực tiếp giảng dạy ở trường đại trà phổ thông cũng là một lực lượng viết bài quan trọng cho Tạp chí. Đó là những thầy Đặng Thiêm, Đặng Hiển, Vũ Dương Quỹ, những cô giáo Nguyễn Thị Huấn, Chu Thị Thơm, Nguyễn Thị Hạnh …
Bác Đặng Thiêm ở Ứng Hoà, TP. Hà Nội – một nhà giáo vừa nhiều kinh nghiệm tay nghề trong nghề, vừa có một phong thái viết rất nhẹ nhàng, hóm hỉnh, rất được bạn đọc yêu quý. Tôi đã nhiều lần về thăm nhà bác tại Vân Đình và được bác cùng với con trai là anh Hải Đăng – giờ là Trưởng Ban Bọc trò cười báo Thiếu niên – chiêu đãi món thịt vịt Vân Đình nổi tiếng .
Những lứa học viên từng cộng tác viết bài cho VH&TT giờ đều đã trưởng thành, thành đạt. Số học sinh không làm nghề tương quan đến văn chương nữa chắc nhiều và không kể hết. Ở đây tôi chỉ kể ví dụ 1 số ít người đã quyết định hành động đi theo nghề nghiệp tương quan đến văn chương. Đó là Phong Điệp – hội viên Hội Nhà văn Nước Ta, biên tập viên báo Văn nghệ ; Trần Ngọc Lan – hội viên Hội Nhà văn Nước Ta, giờ là biên tập viên NXB Văn học ; Đỗ Văn Hiểu – Tiến sĩ, giảng viên khoa Ngữ văn ĐHSPHN ; Nguyễn Văn Thư – cán bộ đảm nhiệm môn Ngữ văn Sở GD&ĐT Bắc Giang ; Hoàng Cẩm Giang – giảng viên ĐH ; Nguyễn Thị Minh Thương – giảng viên ĐH … Ở phương diện này, VH&TT đã từng được những nhà giáo, nhà quản lí giáo dục nhìn nhận là một vườn ươm góp thêm phần tu dưỡng những năng lực văn học .
Ông Nguyễn Quý Thao – Tổng Biên tập NXB Gíao dục Việt Nam, TS. Nguyễn Văn Tùng – Tổng Biên tập Tạp chí Văn học và Tuổi trẻ trao Gấy chứng nhận cho giáo viên, học sinh đạt giải Cuộc thi ra đề viết văn nghị luận xã hội.
Có một cộng tác viên khá đặc biệt quan trọng, đó là nhà báo Dư Hồng Quảng – giờ là Phó Giám đốc Đài Phát thanh Truyền hình Phú Thọ. Năm 1998, theo lời mời của tôi, Dư Hồng Quảng lúc đó là phóng viên báo chí vác camera từ Việt Trì về đưa tin một cuộc họp cộng tác viên của VH&TT. Cuộc họp ấy thành công xuất sắc ngoài mong đợi một phần là nhờ cái camera tạo ấn tượng vừa “ trang trọng ”, vừa chuyên nghiệp ( ở thời gian năm ấy ). Anh cứ chĩa camera vào vị nào đang phát biểu, lập tức vị ấy chỉ có ủng hộ VH&TT mà thôi ! Sau đó, mỗi lần chúng tôi lên công tác làm việc tại Việt Trì, Dư Hồng Quảng vẫn liên tục trợ giúp VH&TT bằng cách trình làng tôi với Sở Giáo dục đào tạo Phú Thọ và Phòng Giáo dục đào tạo Thành phố Việt Trì .
Góp phần tuyên truyền cho VH&TT trên các phương tiện thông tin đại chúng còn có nhiều người khác nữa: anh Nguyễn Văn Ba – biên tập viên Ban Khoa giáo – Đài Truyền hình Việt Nam, anh Đặng Hải Đăng đã kể tên ở trên… Nguyễn Văn Ba là dân thuần báo chí, làm truyền hình nhưng có mối quan hệ rất thân thiết với những người làm giáo dục và văn chương. Ba thường bàn với tôi những ý tưởng làm phim về VH&TT với công tác dạy học văn rồi phát trên đài truyền hình. Đặng Hải Đăng cũng từng giới thiệu cho VH&TT những cộng tác viên thân thiết, đảm trách mảng trình bày, minh hoạ, chụp ảnh… Thỉnh thoảng cao hứng anh, còn kể cho tôi nghe vài bí kíp nhà nghề làm sao cộng tác viên hăng hái giúp đỡ tăng cường phát hành. Tôi nghe không nói gì và thầm rút ra cho mình những bài học bổ ích.
Thật lòng, khi viết những dòng chữ này, trong tôi còn lưu giữ biết bao nhiêu ân tình ân huệ so với những thầy cô, anh chị cộng tác viên nhiều thế hệ đã từng giúp sức VH&TT mà trong bài viết này chưa viết ra hết được. Áy náy lắm. Nhưng tôi tin những thầy cô, anh chị đã từng cộng tác với tôi sẽ hiểu : tôi sẽ chẳng khi nào quên …
TS. Nguyễn Văn Tùng
( Phó Tổng Biên tập NXB GDVN, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí VH&TT )
