Thời kỳ Đại Việt, chúng ta đã xác lập được một bản sắc mới, một thể chế mới, một xã hội mới; tạo ra những thiết chế, những giá trị đối lập với văn minh Trung Hoa, phát triển lên bậc cao nhất của thời kỳ tiền thực dân đầu thế kỷ XIX. Tuy nhiên, Đại Việt thất bại trong việc nhận thức các vấn đề của thời đại xung quanh, những dòng chảy của thế giới, bất lực trong việc thực hiện cải cách, bất lực trong việc kết nối với thế giới bên ngoài, không hiểu các nền văn hóa của nước ngoài, thiếu các công cụ, các hệ khái niệm cần thiết để định hình.
Việt Nam: ra ở riêng
Thế kỷ X, nhà Đường ở phương Bắc đàn áp, duy trì nhà nước quân sự chiến lược cực kỳ ngặt nghèo. Còn nhớ, khi Khúc Thừa Dụ lên ngôi chỉ xưng là Tiết độ sứ – một mạng lưới hệ thống quân sự chiến lược của nhà Đường – nắm quyền lực tối cao về chính trị, quân sự chiến lược, kinh tế tài chính, xã hội ở vùng biên. Khi nhà Đường suy yếu, hàng loạt vùng biên của nó nổi dậy, hỗn loạn và lập ra những nhà nước riêng, tạo ra hệ hình chính trị ở Đông Á .
Đến nhà Tống, triều đình nhà Tống hầu như toàn quan văn, lại thiếu kỵ binh do các vùng biên giới bị chiếm, do đó không mạnh về mặt quân sự. Ấy thế mà cũng tại thời kỳ này, mối bận tâm của Trung Quốc đến các biên hoàn toàn khác. Họ phân vân tại sao thực thể chính trị ở phía nam này thi thoảng mới bị nhòm ngó đến?
Toàn bộ điều này lí giải lí do tại sao nước Đại Việt hoàn toàn có thể lớn lên, đi ra từ một thực thể thuộc địa của Nước Trung Hoa. Tuy là một nhà nước riêng không liên quan gì đến nhau, Đại Việt ta vẫn tham gia mọi thứ xung quanh thể chế đó : vẫn thực hành thực tế thi tuyển giáo dục, kiến thiết xây dựng Văn Miếu – Quốc Tử Giám, vẫn có quy mô chính trị giống nhà Hán ( quy mô chính trị ngặt nghèo nhất của thời kỳ tiền công nghiệp ), viết chữ Hán, dữ thế chủ động đảm nhiệm những thành tựu của nền văn hóa truyền thống Hán để tăng trưởng văn hóa truyền thống – chính trị của mình .
Nhờ vậy, Nước Ta vượt ra khỏi sự tăng trưởng của những nước Khu vực Đông Nam Á như Lào, Xiêm, Khơ-me. Quá trình lan rộng ra đất đai từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XIX nhanh và can đảm và mạnh mẽ, gấp ba bốn lần thời kỳ trước .
Việt Nam: trỗi dậy
Lấy Thăng Long làm TT, Đại Việt ta dần trỗi dậy, thoát ra khỏi quỹ đạo của Trung Quốc. Các dân cư từ tứ phương tụ về, hình thành những dòng dân cư mới. Quá trình này yên cầu tất cả chúng ta phải phát minh sáng tạo ra rất nhiều thứ : văn hóa truyền thống, văn chương, … khởi đầu từ thời đại Lý-Trần .
Thời đại Lý-Trần của tất cả chúng ta chịu ảnh hưởng tác động rất sâu đậm của văn hóa truyền thống Trung Quốc, tạo ra những sự giao thoa rất mê hoặc. Thời đó, giới tinh hoa gọi những người sống ở vùng đất của họ là người Kinh. Sau hai cuộc kháng chiến chống Nguyên thắng lợi, hai vua Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông đã bắt tay vào việc tái thiết kinh tế tài chính, xã hội Đại Việt .
Không chỉ có những cải cách về sưu thuế, nhà Trần còn cơ cấu tổ chức lại cỗ máy hành chính vốn đã bị quân sự chiến lược hóa trong cuộc chiến tranh. Đây cũng là triều đại tiên phong tổ chức triển khai một mạng lưới hệ thống đắp đê tương đối hoàn hảo, tăng trưởng mạng lưới hệ thống giáo dục, khoa cử, thơ ca, … – những thực hành văn hóa của một thực thể mới. Đặc biệt là tôn giáo, vua Trần Nhân Tông chính là người sáng lập Thiền phái Trúc Lâm ở Yên Tử – giáo hội thống nhất tiên phong của đạo Phật tại Nước Ta .
Đến thế kỷ XV, Đại Việt đạt đến đỉnh điểm. Không chỉ là một vương quốc, Đại Việt là một truyền thống, một chủ quyền lãnh thổ, một thiết chế chính trị, một nền văn minh tăng trưởng .
Đại Việt thời vua Lê Thánh Tông là một nhà nước Nho giáo cực kỳ ngặt nghèo. Cuộc cải cách của vua Lê Thánh Tông chính là mang quy mô nhà Minh về Nước Ta. Một loạt mạng lưới hệ thống đê điều được kiến thiết xây dựng ở phía nam vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng để tránh ngập lụt ( đê Hồng Đức ). Vũ khí của người Việt thế kỳ XV không hề thua kém Trung Quốc và là văn minh bậc nhất ở Khu vực Đông Nam Á, đặc biệt quan trọng là những súng dùng thuốc súng như súng thần công. Đó là nguyên do tại sao tất cả chúng ta có hai cuộc viễn chinh lớn, sang chủ quyền lãnh thổ của Mi-an-ma, “ xóa khỏi ” vương quốc Chăm-pa về cơ bản .
Sự quản lý và vận hành của lịch sử dân tộc là như vậy. Đầu tiên nếu muốn trở thành một ông vua lớn thì Lê Thánh Tông phải mang về một quy mô chính trị văn minh, ưu việt ; tăng trưởng kinh tế tài chính, quản trị dân cư ; có kỹ thuật về thuốc súng. Biên niên sử của những vương quốc Khu vực Đông Nam Á cũng đã chứng tỏ sức mạnh của súng thần công Đại Việt .
Từ quy trình phát minh sáng tạo những thực hành văn hóa của thực thể Đại Việt này, tất cả chúng ta biết được rằng, nó đã cộng gộp rất nhiều mẫu sản phẩm văn hóa truyền thống khác nhau. Từ dân cư tiên phong của vùng đất này, sau đó là Phật Giáo ( nhà Lý ), nhà Trần, cuộc cạnh tranh đối đầu của Nho giáo và Phật giáo, …
Sau này, đầu thế kỷ XIX, nước Đại Việt lớn lên Đại Nam. Nam tiến là quy trình thai nghén của Đại Việt, khi mà rất nhiều nhóm người Việt đi về phía Nam, đi về những vùng đất mới, lan rộng ra, đa dạng hóa phương pháp trở thành người Việt ở những vùng địa lý khác nhau. Quá trình này khiến cho lịch sử vẻ vang Nước Ta từ năm 1600 năm 1800 hỗn loạn là cho nên vì thế. Không gian và cấu trúc chính trị của Đại Việt vỡ bung ra .
Vua Minh Mạng liên tục triển khai xong mạng lưới hệ thống chính trị thời vua Lê Thánh Tông, tìm hiểu thêm mạng lưới hệ thống của nhà Thanh, tạo ra một thực thể chính trị mới là Đại Nam .
Việt Nam: Đại quốc
An Nam đại quốc họa đồ – bản đồ của Tabe, một linh mục người Pháp vẽ năm 1837 – đó là lúc Việt Nam trở thành một đế chế. Khoảnh khắc quan trọng này phản ánh sức mạnh, tư tưởng của thời kỳ đỉnh cao nhất.
Trong triết lý địa lí Trung Quốc thời phong kiến, họ coi “ Trung Quốc ” là “ nước ở TT ” và người ở đó được coi là người đã giáo hóa văn minh, còn xung quanh là bốn phương như người Việt là được gọi là “ man ” – ý chỉ những người thấp kém hơn do không nói thứ tiếng của họ .
Giáo hóa là một công cuộc sáng tạo độc đáo rất lớn của Khổng Tử. Trong tư tưởng của ông, muốn dân tăng trưởng thì làm cho họ giàu sang và giáo dục họ. Giáo hóa tức là dùng văn hiến biến hóa “ man ” thành “ hoa ”, thành “ hóa ” .
Thời bấy giờ, vua Minh Mạng bắt người Khơ-me học chữ Hán, bắt họ mặc phục trang như của người Việt. Năm 1836, ông chia hàng loạt chủ quyền lãnh thổ Khơ-me thành 25 phủ huyện. Thời điểm này khái niệm “ Việt ” trong “ Đại Việt ” dần chuyển hóa thành Nước Ta. Nước Đại Việt là nước của người Việt, còn Đại Nam mở màn manh nha ý thức, tư tưởng về một chủ quyền lãnh thổ to lớn hơn với phong phú những tộc người .
Minh Mạng xóa bỏ toàn bộ mạng lưới hệ thống chính trị của những dân tộc bản địa khác, đưa người Kinh lên quản lý. Điều này dẫn tới sự nổi dậy của hàng trăm cuộc khởi nghĩa khác nhau, tạo nên một thời kỳ vô cùng hỗn loạn của lịch sử dân tộc Nước Ta, khi mà mọi thứ đều đang trong quy trình tiến độ chuyển hóa, còn đầy những yếu tố phức tạp .
Việt Nam: giữa dòng thời đại
Thế kỷ XVI – XIX
Triều Nguyễn được xây dựng trong toàn cảnh những nước tư bản phương Tây đang tìm cách ngày càng tăng sự hiện hữu và sức tác động ảnh hưởng ở những vương quốc phương Đông, trong đó có Nước Ta. Nói cách khác, đúng thời gian người Việt tạo ra một thể chế cực kỳ ngặt nghèo và miệt mài cho nó, đùng một cái gió u mưa Á ập đến .
Lịch sử Nước Ta tân tiến khởi đầu lấy từ năm 1917 – kỷ nguyên của chủ nghĩa xã hội còn lịch sử dân tộc châu u còn văn minh từ sau những cuộc phát kiến địa lý – mở ra kỷ nguyên mới của lịch sử dân tộc loài người. Ở thời đại này, chủ nghĩa trọng thương lên ngôi, những phát kiến lên ngôi, chủ nghĩa quốc gia – dân tộc bản địa lên ngôi, thương mại lên ngôi, kỹ thuật lên ngôi, kỹ thuật lên ngôi, những luật chơi mới sinh ra. Trong toàn cảnh ấy, canh tân quốc gia là một nhu yếu bức xúc tác động ảnh hưởng đến sự tồn vong của dân tộc bản địa .
Trước xu thế đó, triều đình nhà Nguyễn không trọn vẹn “ làm ngơ ” mà đã có những sự dữ thế chủ động trong việc tiếp đón những ảnh hưởng tác động từ phương Tây, đặc biệt quan trọng là trên nghành nghề dịch vụ quân sự chiến lược. Trong nửa đầu thế kỉ XIX, nhà Nguyễn đã đạt được một số ít thành tựu trong hoạt động giải trí tiếp thu tri thức, vận dụng kĩ thuật phương Tây trong nghành quân sự chiến lược. Tuy nhiên, tất cả chúng ta thất bại trong việc lựa chọn và tìm kiếm quy mô .
Gia Long là một người cởi mở, biết tận dụng những thành tựu của phương Tây. Ông bắt chước kỹ thuật làm tàu đồng, vẽ lại đường bờ biển của Nước Ta ( Rút kinh nghiệm tay nghề từ sự thất bại của Tây Sơn vì chưa có một map tác chiến cho hàng loạt Nước Ta khiến cho lực lượng bị phân tán, lúng túng về mặt quân sự chiến lược trước quân đội của Nguyễn Ánh ) .
Quá trình tiếp thu tri thức, vận dụng kĩ thuật phương Tây trên nghành nghề dịch vụ quân sự chiến lược dưới thời nhà Nguyễn vào nửa đầu thế kỉ XIX trải qua nhiều thăng trầm, bị đứt đoạn và không giúp hình thành một xu thế hiện đại hóa quân đội triều Nguyễn theo lối phương Tây. Quân đội nhà Nguyễn vì thế mà không đủ năng lực để bảo vệ quốc gia trước những mưu đồ xâm lược từ bên ngoài, đặc biệt quan trọng là từ phương Tây .
Mùa xuân năm 1801, hoàng tử Cảnh ( con trai trưởng của vua Gia Long ) bị bệnh đậu mùa. Ông mất ngày 7/2/1801, hưởng dương 21 tuổi. Sau khi hoàng tử Cảnh mất, hoàng tử Đảm được chọn để nối ngôi và trở thành vua Minh Mạng sau này .
Việc vua Gia Long chọn hoàng tử Đảm nối ngôi thay vì hoàng tôn Đán ( con trai hoàng tử Cảnh ) được “ Đại Nam chính biên liệt truyện ” viết như sau : “ Trước đây, thấy vua Gia Long ở ngôi mà tuổi đã cao, những quan liền xin lập ngôi trừ vị, trong số đó có người ý kiến đề nghị thẳng là nên lập hoàng tôn Đán nhưng vua không nghe. Về sau, Gia Long lập Nguyễn Phúc Đảm, em cùng cha khác mẹ với hoàng tử Cảnh, làm người nối ngôi ” .
Lí giải cho việc này, Gia Long muốn tìm kiếm một người bản lĩnh, mạnh, ghét quyền thần, bè phái và tham nhũng. Minh Mạng đầu tiên khá ôn hòa với phương Tây và Nho giáo nhưng quá trình ông ấy vươn lên quyền lực buộc ông phải thẳng tay với những nhóm này. Lần đầu tiên, nhà vua tuyên chiến với giáo dân.
Thời nhà Nguyễn đã có nhiều đề xuất cải cách dâng lên nhà vua. Có những cải cách như sửa đổi cách tuyển chọn quan lại, quản trị khu công trình thủy lợi, mở mang khai hoang, chỉnh đốn giáo dục … trên nền tảng không đổi khác của cấu trúc kinh tế tài chính xã hội phong kiến, với nhưng ít thấy những cải cách Open khai thông giao thương mua bán, tăng trưởng công thương nghiệp, học tập kỹ thuật phương Tây, nâng cao trình độ quốc phòng … vươn lên tầm nhìn thời đại .
Những cải cách sau mãi đến thời Tự Đức mới Open với những điều trần đầy tận tâm và nỗi trăn trở của những tri thức cấp tiến như Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch, Đặng Huy Trứ, Bùi Viện … khuynh hướng cải cách như vậy là chậm tuy vua Tự Đức có lúc chăm sóc, nhưng không đồng ý và triển khai như một chủ trương của triều đình. Đây là mặt hạn chế lớn của triều Nguyễn .
Như vậy, triều Nguyễn tuy là tội đồ để mất nước – một nghĩa vụ và trách nhiệm nặng nề không hề thoái thác và biện hộ với cương vị triều đình nắm chủ quyền lãnh thổ vương quốc, nhưng tất cả chúng ta không hề không công nhận những góp sức lớn lao trong sự nghiệp mở mang chủ quyền lãnh thổ về phía Nam, thống nhất quốc gia và thiết kế xây dựng vương quốc thống nhất trên chủ quyền lãnh thổ to lớn tương ứng với chủ quyền lãnh thổ Nước Ta tân tiến và để lại một di sản văn hóa truyền thống đồ sộ, một bộ phận tạo thành quan trọng của di sản văn hóa truyền thống dân tộc bản địa .
Share This Post!
