Lê Quỳnh Ba biên tập
Solomon trong Kinh Thánh là người trị vì uyên bác của vương quốc Israel huyền diệu. Một ngôi sao 5 cánh trên khung trời vùng Cận Đông cổ đại. Cả trần gian đều đến để bày tỏ lòng tôn kính với vua Solomon và lắng nghe sự khôn ngoan mà Chúa đã ban cho trái tim Ngài. Vương quốc do cha Ngài, nhà vua chiến binh David sáng lập và đến thời Solomon đã đạt đến đỉnh điểm của quyền lực tối cao và thịnh vượng. Vua Solomon vượt qua toàn bộ những vị vua trên Trái Đất về sự giàu có và uyên bác, họ góp sức cho ông những đồ vàng bạc, áo choàng, vũ khí và gia vị. Ngoài sự giàu sang tột độ, Kinh Thánh còn diễn đạt vua Solomon nhà hiền triết vĩ đại. Ở Jerusalem ông thiết kế xây dựng đền thờ Solomon nổi tiếng, trở thành nơi đặt Hòm Giao ước, TT tín ngưỡng của vương quốc Israel thống nhất non trẻ. 3.000 năm sau ông vẫn được sự tôn kính từ cả 3 đức tin lớn ở Vùng Đất Thánh. Người Do Thái yên mến ông vì ông đã thiết kế xây dựng đền thờ tiên phong. Với người Thiên Chúa Giáo ông là 1 trong những vị vua uyên bác nhất trong sách Cựu Ước, còn người Hồi giáo cũng coi ông là nhà tiên tri vĩ đại của chính họ .
Nhưng không 1 vật chứng Khảo cổ học nào của Solomon hay vương quốc lớn của ông được tìm thấy, với ít dấu vết về những hoàng cung, đền thờ hay kho tàng về sự giàu sang của ông. Thế kỷ của ông, TK 10 BC vẫn còn là 1 điều huyền bí. Israel Finkelstein ( Tel Aviv University ) : Trong TK 10 BC có những điều mà tất cả chúng ta biết nhưng chúng như 1 câu đố. Câu đố vẫn nằm trong bóng tối, những bạn chỉ hoàn toàn có thể thấy ánh sáng le lói ở đâu đó. Rất nhiều học giả đã đặt câu hỏi liệu Solomon có phải là 1 vị vua vĩ đại hay không. Thomas Levy ( Univ. of California, San Diego ) : “ Các nhà khảo cổ và những nhà nghiên cứu về Kinh Thánh đang tranh luận về việc David và Solomon có phải là những vị vua vĩ đại hay những nhà chỉ huy đơn thuần. Nếu họ là những vị vua vĩ đại, thì họ lấy được của cải từ đâu ” .
Giờ đây lần đầu tiên 1 cuộc tranh luận có thể giúp tìm ra câu trả lời cho câu hỏi đó. Những hầm mỏ cổ đại, những hố mỏ chôn vùi bên dưới cát ở sa mạc Jordan và những hài cốt liệu chúng có phải là những người thợ mỏ và vị quân chủ của họ là ai. Các hầm mỏ của vua Solomon chưa bao giờ được đề cập trong sách Kinh Thánh, nhưng qua hàng thế kỷ đã trở thành 1 huyền thoại, được phổ biến bằng 1 câu chuyện phiêu lưu vào thế kỷ 19 và ít nhất 3 bộ phim Hollywood. Chúng có phải là những hầm mỏ thực sự của vua Solomon hay chúng có phải là nguồn gốc của sự giàu có mà Kinh Thánh ghi lại. Những phát hiện mới đã định hình lại nhận thức của chúng ta về thế giới cổ xưa cho thấy bằng chứng từ 1 số ghi chép lịch sử trong Kinh Thánh, nhưng đồng thời cũng hé lộ ánh sáng mới về thời đại vua Solomon. Cuộc tìm kiếm thế giới của Solomon không bắt đầu ở Israel mà ở 1 nơi xa về phía Đông, Petra, 1 trung tâm buôn bán thời cổ đại được xây dựng 2000 năm trước trên vùng cao nguyên Jordan. Trên những ngọn núi xung quanh Petra vẫn còn đó những tàn tích về 1 vương quốc cổ có tên Edom.
Trong hơn 1 thập qua, nhà khảo cổ Thomas Levy đã điều tra và nghiên cứu sự tăng trưởng của vương quốc Edom. Theo sách cổ người Edom con cháu của Esau đã tạo ra vương quốc ngay trước cả Israel cổ đại. Những tàn tích của khu định cư Edom vẫn còn bám trên những đỉnh núi và cao nguyên Petra. Thomas muốn khám phá về nguồn gốc sự giàu có đằng sau vương quốc Edom. Cuộc tìm kiếm dẫn ông xuống bên dưới cao nguyên vào trong những thung lũng của sa mạc nóng cháy của Biển Chết. Tại vùng đất vô thừa nhận giữa vương quốc Israel cổ đại và vương quốc Edom ông đã phát hiện manh mối mà mình tìm kiếm .
Khu khai thác kim loại đồng:
Tại 1 nơi được gọi là Wadi Feynan. Có 1 thung lũng được bao trùm bởi nền đá đen kỳ bí. Đó là lớp xỉ cứng, phế phẩm từ quy trình luyện kim trên quy mô lớn. Gần đó nhiều hầm mỏ đào xuyên qua đá và nằm sâu bên dưới là những đường ngầm trãi dài hun hút bên trong đồi. Khắp nơi đều Open thứ đá màu xanh lam. Bằng chứng không chối cãi về tài nguyên đồng tự nhiên. Lớp xỉ, hầm mỏ và đồng, toàn bộ nói lên 1 điều rằng đây chính là 1 khu phức tạp khai thác và luyện đồng. Có lẽ là cội nguồn sự giàu có đằng sau vương quốc Edom. Hầu hết những học giả đều cho rằng những thương gia là người kích thích sự tăng trưởng của Edom. Thomas Levy : “ Nhưng tôi nghĩ việc khai thác và sản xuất sắt kẽm kim loại mới là yếu tố then chốt ” .
Người dân địa phương nó là Khirbat en-Nahas ( tiếng Arab có nghĩa Những tàn tích của đồng ). Như bạn hoàn toàn có thể thấy bao quanh tất cả chúng ta khu vực này được bao trùm bởi lớp xỉ đen công nghiệp. Thomas Levy đã khai thác khu vực này suốt 10 năm qua. Ông chỉ ra những lò luyện kim cổ xưa đã tách đồng nguyên chất từ quặng như thế nào, sau đó đổ bỏ chất xỉ phế phẩm dạng lỏng bị loại ra khỏi quy trình. Những lớp xỉ đã hé lộ 1 kỷ lục đáng kinh ngạc về quy trình sản xuất cổ đại suốt hàng trăm năm. “ Tôi thật sự thấy mê hoặc hãy nhìn xem, trước mắt tất cả chúng ta là 1 hoạt động giải trí sản xuất sắt kẽm kim loại trên quy mô công nghiệp. Lớp này chồng lên lớp kia, nó giống như 1 quyển sách từ trang này qua trang khác hé lộ lịch sử dân tộc ngành luyện kim tại khu vực này ”. Thomas Levy tin rằng việc sản xuất sắt kẽm kim loại đã đóng 1 vai trò then chốt trong sự tiến hóa của không riêng gì của Edom mà cả Israel cổ đại. Phần nhiều vũ khí đều cần đến sắt kẽm kim loại. Nó giúp biến những xã hội nông nghiệp đơn thuần thành những vương quốc. Người cổ đại mày mò ra rằng từ những viên đá xanh như thế này hoàn toàn có thể tạo ra 1 chất mới kỳ diệu. Khi làm nóng lên nó trở nên mềm và dễ uốn, khi trộn với thiết, làm nguội và đánh bóng nó có 1 độ bóng bẩy ma thuật. Thời kỳ đồ đá đã qua, thời kỳ đồ đồng đã khởi đầu .
Dựng lại nung đồng thủ công:
Sinh viên của Thomas anh Erez Ben-Yosef ( Univ. of California, San Diego ) đã cố gắng nỗ lực tìm hiểu và khám phá về kỹ thuật đúc đồng tiên phong đã tiến triển như thế nào. “ Thực sự như bạn thấy, nó như 1 cái hố trong lòng đất, ở đây tất cả chúng ta có quặng đồng, tất cả chúng ta cần nghiền nó ra, phân loại những mảnh vỡ có chứa nhiều đồng. Bạn sẽ thấy đó là 1 việc làm không thuận tiện ”. Những người thợ thủ công cổ đại cần 1 cách nâng nhiệt độ than củi lên trên 12000C, điểm nhiệt mà tại đó đồng sẽ tách ra khỏi quặng. Họ làm điều đó bằng ống thổi. “ Chúng tôi cần 3 người thổi liên tục ”. Erez và bạn của anh phải thổi liên tục 2 giờ, trước khi thấy những tín hiệu nóng chảy tiên phong. “ Bạn có thấy ngọn lửa màu xanh kia không, đó là tín hiệu tốt cho thấy quy trình nóng chảy thật sự đang diễn ra ”. Sau cùng khi lấy nồi luyện kim ra khỏi nhà bếp lửa. Họ kỳ vọng thấy những giọt đồng bé xíu dưới đáy. “ Được rồi, đó chính là nó đấy. Trông nó như vậy đấy. Rất ít. Còn có hạt nữa đằng kia kìa. Rất nhỏ, cực kỳ nhỏ, nhưng đó chính là sắt kẽm kim loại, nó có màu đồng ”. Tốn nhiều lao lực mới cho ra chút sắt kẽm kim loại rất ít. Những trong hàng nghìn năm, đó chính là cách con người luyện đồng. Khó khăn trong việc sản xuất nó có lẽ rằng đó là nguyên do tại sao nó được sử dụng hầu hết cho những đồ trang trí và những đồ vật tế lễ .
Quy mô khu khai thác đồng:
Nhưng việc sản xuất đồng nhỏ lẻ đó không phải là những gì Thomas Levy đã tò mò ra tại Khirbat en-Nahas. Sau nhiều năm hướng đến, nhóm của ông từ Đại học California tại San Diego đã tìm ra phần còn lại của 1 quy trình tiến độ lớn, 1 xí nghiệp sản xuất sản xuất đồng. Khu vực này quá rộng, rộng đến mức họ phải gắn những máy quay vào những khinh khí cầu để ghi lại hàng loạt kích cỡ của nó. Các bức ảnh trên không bộc lộ rõ cấu trúc của nhà máy sản xuất cổ đại. Một pháo đài trang nghiêm, 1 gác canh, 1 tòa nhà quản lý, 1 ngọn tháp và 1 ngôi đền. Khu vực này có quy mô khổng lồ, những bức tường lớn, những tòa nhà và những đống xỉ đã bao trùm trên 1 khu vực hơn 100.000 mét vuông. Còn có cả 1.000 người thao tác tại đây, cả ngày lẫn đêm, giữ lửa cho những lò luyện kim nơi đồng được nấu chảy. Erez Ben-Yosef đang khai thác, 1 trong những nhà máy sản xuất đó. “ Nó giống như 1 kho tàng đợi chúng tôi thử và thực sự tái thiết công nghệ tiên tiến theo cách từng bước một ”. Vào lúc này Erez đang bước vào quy trình ở đầu cuối của quy trình nung chảy. Vòi thổi được gọi là ống bể, nơi thổi không khí vào 1 lò nung kim khí đang dần hiện ra. Đây là 1 chiếc vòi của ống bể, nó là chiếc vòi được bảo tồn nguyên vẹn nhất mà chúng tôi tìm thấy tại khu vực này. Vòi của chiếc ống nhỏ có vẻ như như không phải là 1 phát hiện lớn lắm, nhưng so với Erez nó là vật chứng quan trọng về 1 nâng cấp cải tiến công nghệ tiên tiến tạo tiền đề cho việc luyện kim quy mô lớn. Bên dưới lớp xỉ, vòi được làm cẩn trọng từ đất sét nung. Điều này là thiết yếu để nó hoàn toàn có thể chịu nhiệt độ 12000C trong lò. Lò nung mới này được chạy bằng chân bên dưới nhằm mục đích phân phối luồng khí liên tục bên trong lò luyện .
Trong suốt Thiên niên kỷ II BC, tất cả chúng ta đã có tiền đề cho những lò nung tuyệt vời này, chúng giúp cho việc luyện đồng hiệu suất cao hơn nhiều. Với những người thợ thao tác suốt ngày đêm, người ta hoàn toàn có thể sản xuất đồng trên quy mô công nghiệp và trong thực tiễn là như vậy. Nhà khoa học Môi trường John Grattan ( Aberystwyth University ) đang tò mò thực trạng ô nhiễm thời cổ đại, từ đó cho thấy quy trình sản xuất đồng tập trung chuyên sâu như thế nào. “ Tôi đang sử dụng dụng cụ này đo lượng sắt kẽm kim loại trong môi trường tự nhiên để khám phá và khoanh vùng những nơi bị ô nhiễm. Thiết bị cho thấy có gần 7.000 phần triệu ( ppm ) nguyên tố đồng chỉ trong 1 mẫu nhỏ mà tôi sử dụng. Mức độ này cao gấp 7.000 lần mức độ bảo đảm an toàn trong đất. Mà không chỉ có đồng thôi đâu, hãy nhìn dưới đây hoàn toàn có thể thấy mức độ rất cao và nguy khốn của những nguyên tố như chì, kẽm, asen, … tổng thể đều xuất hiện trong 1 điểm rất nhỏ .
Với việc sử dụng phổ kế huỳnh quang tia X phổ tần, John Grattan đã tìm ra sự khẳng định chắc chắn can đảm và mạnh mẽ về quy mô việc sản xuất đồng tại Khirbat en-Nahas. Đồng không chỉ là đồ trang trí nữa, nó đã trở thành 1 mẫu sản phẩm thiết yếu để làm ra công cụ, vũ khí và kiến thiết xây dựng. Nhu cầu về sắt kẽm kim loại quý bùng nổ, biến thung lũng Biển Chết thành 1 xí nghiệp sản xuất công nghiệp. Ở đây tất cả chúng ta có những vật chứng về cuộc cách mạng công nghiệp sớm nhất và thứ mà tôi cho là sự sinh ra của quốc tế văn minh .
Thợ mỏ là nô lệ?
Nhưng làm thế nào mà họ có hàng tấn quặng đồng mà họ cần cho cuộc cách mạng này. Hơn 15 mỏ đã được tìm thấy cắt xuyên qua những ngọn đồi giàu tài nguyên đồng xung quanh Khirbat en-Nahas. Đồng Giám đốc dự án Bất Động Sản, nhà khảo cổ học người Jerusalem Mohammad Najjar ( UCSD Levantine Archaeology Lab ) đang mày mò 1 số chúng. “ Trong quy trình thao tác tại đây, chúng tôi phát hiện 1 số trụ hầm có tuổi đời 3.000 năm trước ”. Rất nhiều hầm mỏ nằm sâu hơn 30 m, vươn tới những mỏ hầm nằm sâu bên dưới. Thậm chí với những thiết bị leo núi hiện đại độ sâu này cũng trở nên cực kỳ nguy khốn. Không dễ gì để đi xuống hay đi lên. Chúng ta biết rằng có lẽ rằng những thợ mỏ cổ đại đã ở sâu trong những hầm mỏ suốt nhiều tháng liền. Tiến sĩ Najjar và Thomas đều tin rằng những thợ mỏ chính là những nô lệ. Đó không phải là 1 việc làm mà ai cũng muốn làm, thậm chí còn ngay cả khi được trả công cao. Để khai thác trên 1 quy mô công nghiệp yên cầu phải có mạng lưới hệ thống lao động cưỡng ép. Bị nhốt trong những đường hầm hun hút dưới lòng đất, những người thợ mỏ đã đào ra những tảng đá chứa đồng cung ứng cho nghề luyện kim tại Khirbat en-Nahas. Bên trên những đoàn lạc đà chờ đón sẵn để đưa quặng đồng đến nơi nung chảy .
Tái tạo 1 đoàn lạc đà vận chuyển quặng đồng
- Được rồi những chàng trai, tất cả chúng ta sẽ đem quặng đồng đi nào .
Để hiểu về mạng lưới hệ thống phân phối quặng đồng Thomas Levy đang tái tạo 1 trong số đoàn lạc đà như vậy. Chúng tôi đang làm 1 cuộc thử nghiệm tái hiện việc luân chuyển quặng đồng được khai thác từ những hầm mỏ này. Chúng tôi đã lấy được số quặng ngay tại đây, và với sự giúp sức của những con lạc đà này cùng những người bạn Beduin, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể tái hiện lại quy trình đó. Họ đã phát hiện ra rằng 1 con lạc đà hoàn toàn có thể mang trên mình 130 kg quặng, thường thì chỉ có 10 % là đồng, 90 % là đá vô dụng. Như vậy để có 13 kg đồng họ cần tối thiểu 130 kg quặng. Điều đó có nghĩa 3000 năm trước, những đoàn lạc đà cổ đại này đã thực thi hành trình dài đi qua sa mạc quen thuộc mỗi ngày. Tất cả hướng tới khu luyện đồng lớn nhất Khirbat en-Nahas. Quy mô đống xỉ cho thấy trong suốt cuộc sống của nó, xí nghiệp sản xuất đã sản xuất 5.000 tấn đồng, đủ để cung ứng đồng cho hàng loạt khu vực. Các nghiên cứu và phân tích về những vật thể làm bằng đồng từ nhiều nơi khác nhau trên khắp Israel cổ đại đã chứng tỏ rằng chúng đều đến từ vùng Wadi Feynan. Amihai Mazar ( Hebrew University of Jerusalem ) cho rằng : “ Ngay tại Israel những điều tra và nghiên cứu về những vật được tìm thấy trong toàn cảnh từ cuối TK 12 – TK 11 BC đã chứng tỏ chúng có nguồn gốc từ Feynan ” .
Nguồn đồng xây dựng đền thờ Jerusalem đầu tiên:
Có lẽ lượng đồng này đã được đưa tới Jerusalem nơi Solomon kiến thiết xây dựng đền thờ của ông. Kinh Thánh nói ngôi đền cần sắt kẽm kim loại quý gồm có hàng tấn đồng. Thomas cho rằng : “ và nguồn đồng gần nhất cho Jerusalem chỉ cách nơi đây 3 ngày đường, chính là từ Feynan ”. Thế rồi lời của Đức Chúa đến với Solomon nói rằng : “ Nhiều ngôi nhà mà những người đang xây đắp, nếu những người theo tổng thể lời ta răn dạy, ta sẽ ở giữa công dân Israel và sẽ không bỏ rơi người dân của ta ”. Vì thế, Solomon kiến thiết xây dựng đền thờ. Tại căn phòng bên ngoài ông đặt những bức tường chạm trổ tinh xảo vào những chiếc cột lớn và theo Kinh Thánh tổng thể được đúc bằng đồng. Nhà nguyện bên trong mà ông chuẩn bị sẵn sàng, tại đây đặt hòm giao ước của Đức Chúa và ông đã bao trùm bằng lớp vàng nguyên chất. Vua Solomon mong vượt qua toàn bộ những vị vua trên Trái Đất về sự giàu có và uyên bác. Họ góp sức cho ông đồ vàng bạc, áo choàng, vũ khí và gia vị .
Những ngôi mộ thợ mỏ
Đây là 1 ngôi mộ hình tròn trụ với hòm chôn xác ở giữa giống như 1 hộp viền đá với cái nắp trên đó. Thomas : “ Chúng tôi kỳ vọng vào cuối ngày, chúng tôi chuẩn bị sẵn sàng nâng chiếc nắp này lên ”. Như vậy thời gian hé lộ thực sự đã đến. Đây là trầm tích lõm ở đây. Ngôi mộ này giống như nó được lắp đầy bằng trầm tích. Có vẻ như họ rơi vào tuyệt vọng, họ không phải là người tiên phong mở ngôi mộ này. Dường như nó đã bị trộn lẫn trong thời cổ đại. “ Chúng tôi đã kỳ vọng rằng chúng tôi đã lấy ra những tảng đá này và tìm thấy 1 ngôi mộ nguyên sơ đẹp tươi, nhưng hãy chờ đón. Khảo cổ học cần sự kiên trì ”. Nhưng không lâu sau đó, tin tốt đã tới, họ đã nhìn thấy xương tiên phong. “ Hình như tất cả chúng ta có 1 hộp sọ, có nhiều mảnh xương còn thiếu. Có thể tất cả chúng ta có mảnh xương khớp nối lan rộng ra ở đây. Thật mê hoặc ”. Một cách cẩn trọng, đội của Thomas khởi đầu giải quyết và xử lý xương ra khỏi lớp cát đã bao trùm nó suốt 3000 năm. Cuối cùng bộ xương hoàn hảo đã thành hình. Đây là 1 bộ xương khớp nối ở tư thế cong người như thể 1 bào thai. Vậy người đàn ông này có quan hệ như thế nào với hầm mỏ. Nếu có răng và xương của ông chứa đồng và chì, những dấu vết của quy trình gần đồng. Các vật mẫu được nghiền và hòa tan. Sau đó được nghiên cứu và phân tích trong 1 Quang phổ kế lớn để tìm ra thành phần hóa học của chúng. Kết quả sẽ được so sánh với những bộ xương trước Cách mạng Đồng. Những tro cốt còn lại của nghĩa trang có lượng đồng và cao gấp 4 lần so với thời tiền sử. “ Điều đó có nghĩa chúng tôi đã xác lập được một số ít cá thể thực sự tham gia vào hoạt động giải trí luyện kim ”. Dù người đàn ông này có lẽ rằng là 1 trong những công nhân đồng, nhưng không có gì trong mộ cho thấy sắc tộc của ông. Tuy nhiên, những đồ tìm thấy ở nghĩa trang gần đó đã đưa ra câu vấn đáp những người được chôn tại đây đến từ khu vực này. Chúng tôi đang nói đến đồ gốm và những thứ khác nhau ở đây. Mohammad Najjar ( UCSD Levantine Archaeology Lab ) cho rằng : “ Những gì chúng tôi có ở đây là từ Edom ”. Phát hiện về những công nhân ở Khirbat en-Nahas hoàn toàn có thể là người Edom, có vẻ như xác lập niên đại giả định khu luyện kim. Thomas : “ Tôi cho rằng giống như sự đồng thuận trước đó của những nhà học thuật, nó phải có niên đại vào khoảng chừng TK 7 BC ” .
Xác định niên đại khu mỏ
TK 7 BC niên đại có vai trò quan trọng trong công cuộc tìm hiểu và khám phá của Thomas vì những gì xảy ra tại đây. Ông biết rằng đế chế Ai Cập đã sụp đổ vào TK 12 BC cùng với toàn bộ những đế quốc lớn khác trong khu vực. Dựa trên lịch trình những vị vua lịch trình dựa theo Kinh Thánh thì vương quốc của Solomon đã nảy nở vào TK 10 BC. Sự trỗi dậy của vương quốc Edom thường được xác lập vào TK 7 BC. Nên với những dẫn chứng từ Khirbat en-Nahas tương quan tới Edom hoàn toàn có thể thấy khu phức tạp luyện kim cũng hình thành TK 7 BC. Để xác nhận niên đại này Thomas đã mời đến 1 chuyên phóng xạ từ Đại Học Oxford để giúp ông .
Tại khu gác canh và cánh đồng xỉ than, tìm kiếm các mẫu vật hữu cơ có thể xác định niên đại. Cành cây, các mặt than hoặc các hạt quả do các thợ mỏ khạc nhổ ra. “Để có niên đại thật chính xác chúng ta phải có thật nhiều mẫu vật”. “Ý anh là chúng ta phải tìm tất cả mẫu vật từ các lớp trầm tích này à?”. Một loại mẫu vật sẽ cho họ xác định niên đại. Tất cả các thời gian này phải nhất quán, nếu không toàn bộ mẫu vật sẽ trở nên thiếu tin cậy. Thomas Higham (University of Oxford) đem các mẫu vật về Oxford, việc xác định thời gian nhờ phóng xạ kết hợp với thống kê sẽ cho phép tính tuổi của chúng với độ chính xác giao động cộng trừ 30 năm. Kết quả thật sự bất ngờ, “Chúng tôi đã có những kết quả sơ bộ ở đây, như bạn có thể nhìn thấy trên màn hình”. Điều đó có nghĩa các hầm mỏ không phải có từ TK 7 mà từ 3 đến 4 TK trước đó. “Các mẫu đều phù hợp trong TK 10 hoặc 11 BC. Không còn nghi ngờ gì nữa”.
Niên đại này đã đánh đố đội nghiên cứu và điều tra. Theo những tài liệu khảo cổ được gật đầu thoáng đãng, không hề có vương quốc Edom vào TK 11 hay TK 10 BC để họ hoàn toàn có thể trấn áp những thợ mỏ này. Đây có phải là 1 dẫn chứng về vương quốc Edom đã có từ thời trước đó, nếu vậy nó hoàn toàn có thể dẫn tới những ghi chép trong Kinh Thánh về chiến dịch của vua David chống lại người Edom. “ Kinh Thánh nói với tất cả chúng ta rằng David đã chinh phục Edom và xây dựng những thành lũy trong khu vực giống như pháo đài trang nghiêm ở Khirbat en-Nahas ”. Ngài đóng doanh trại trên khắp Edom và tổng thể người Edom trở thành chư hầu của David. “ Pháo đài mà chúng tôi tìm thấy ở Khirbat en-Nahas cũng tương tự như như những pháo đài trang nghiêm khác ở Israel cổ đại ” .
Có phải David đã lấn chiếm Edom để chiếm lấy nguồn phân phối đồng của nước này ? Nếu vậy con trai ông Solomon sẽ được thừa kế những hầm mỏ này. Liệu vương quốc của David và Solomon có đủ mạnh để trấn áp hàng loạt nền công nghiệp đồng này tại khu thung lũng Biển Chết. Những ghi chép trong Kinh Thánh về vương quốc của Solomon cho thấy sự to lớn và cường thịnh của nó khiến việc trấn áp thung lũng Biển Chết trở thành việc ngay trong tầm tay. Và Solomon quản lý toàn bộ vương quốc cho tới vùng đất người Philistine và cả biên giới của Ai Cập .
Nhưng trong 20 năm qua, những nhà khảo cổ vẫn hoài nghi về câu truyện đó, trong suốt nhiều thập kỷ họ đã tìm kiếm vật chứng về vương quốc cường thịnh của David và Solomon vào TK thứ 10 BC nhưng không tìm thấy gì cả. Chỉ có vài manh mối, 1 bức chạm khắc từ TK 9 BC ghi lại thắng lợi của vua Aramen trước cái gọi là Ngôi nhà của David. Một dẫn chứng tốt về David nhưng không nhất thiết trong vương quốc to lớn của ông. Những tàn tích tại Jerusalem được cho là thành phố của David vẫn chưa được xác lập tuổi rõ ràng. Một số nhà khảo cổ tin rằng, chúng đến từ quá trình sau đó. Sự thiếu chắc như đinh tương tự như cũng bao trùm vương quốc của Solomon được diễn đạt trong Kinh Thánh .
David và Solomon là những nhà vua lớn hay chỉ là tù trưởng
Ít ai hoài nghi về sự sống sót của David và Solomon chỉ là không có dẫn chứng họ là những nhà vua vĩ đại có năng lực chỉ huy 1 khu công nghiệp đồng như ở Khirbat en-Nahas. Một số người tin rằng họ giống như những tù trưởng bộ lạc hơn. Nếu điều đó là đúng thì Kinh Thánh làm thế nào hoàn toàn có thể miêu tả Solomon như người quản lý 1 vương quốc huyền diệu. Có lẽ những câu truyện về Solomon đã được truyền miệng qua nhiều thế hệ. Trong quy trình này chúng đã được thêu dệt. Việc vua Solomon cưới rất nhiều phụ nữ quốc tế cùng với con gái của Faraon. Ngài có 700 bà vợ chính thức và 300 tì thiếp. Khi tất cả chúng ta đọc những lời Kinh Thánh tương quan đến Solomon. Amihai Mazar ( Hebrew University of Jerusalem ) : “ Không hoài nghi rằng nội dung của nó đã được phóng đại rất lớn về quy mô của vương quốc, về sự thịnh vượng, về những căn nhà bằng vàng tại Jerusalem. Thông tin về Solomon có 1.000 bà vợ, tôi nghĩ lúc bấy giờ chỉ có khoảng chừng 1.000 người sống tại Jerusalem. Vì vậy, việc vua có 1.000 bà vợ thật khó xảy ra ” .
Vậy vua David và Solomon là những vị vua vĩ đại hay những tù trưởng bộ tộc. Cuộc tranh luận đã nổ ra trong 40 năm. Cuối cùng những tò mò tại 1 khu vực khảo cổ mới hoàn toàn có thể đưa tới câu vấn đáp. Khirbat Quvafa nằm trên biên giới của Israel cổ đại và vương quốc người Philistine đúng nơi mà Kinh Thánh nói rằng vị vua trẻ David đã giết người khổng lồ Goliat của người Philistine. Tại đây, nhà khảo cổ học Yosef Garfinkel ( Hebrew University of Jerusalem ) đã khai thác 1 khu định cư cổ. Những bức tường khổng lồ của nó là dẫn chứng cho 1 lực lượng lao động có tổ chức triển khai cao. “ Chúng tôi có bức tường thành cổ Khirbat Quvafa ước tính ra sẽ cần đến 200.000 tấn đá để thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống phòng thủ của thành phố này ”. Đây không phải là khu trại bộ lạc, những công sự lớn này có vẻ như là tín hiệu của 1 cấu trúc chính trị tăng trưởng hơn nhiều so với 1 bộ tộc trên cao nguyên. Các đầu mối bổ trợ khác, gồm có những tay cầm bình gốm có in dấu tay cái thường được sử dụng là con dấu chính thức. Yosef Garfinkel : “ Ở đây bạn sẽ thấy 1 dấu ấn rất đẹp. Đây là dấu ấn ngón tay được thực thi bởi người thợ gốm trước khi đưa chiếc bình gốm vào lò nung để tôi luyện. Chúng được lưu lại để bạn biết rằng chúng không phải là bình cá thể mà là những gia tài thuộc về vương quốc ” .
Những bằng chứng khác:
Bằng chứng khác cho thấy đó là 1 thành phố thời kỳ đầu của người Do Thái, trong số xương động vật hoang dã được tìm thấy trong đống rác khu định cư, Yosef và nhóm của ông đã nhận thấy 1 sự vắng mặt đáng chú ý quan tâm. “ Đây là những xương động vật hoang dã và bạn hoàn toàn có thể thấy đó là răng và một phần của hàm dưới và đây là xương cừu hoặc dê. Tại khu vực này chúng tôi chỉ thấy cừu, dê và gia súc. Trong khi đó những khu định cư của người Philistine lại đầy xương heo ”. Vậy đây có phải là tín hiệu cho thấy tại Quvafa điều cấm kỵ của người Israel về thịt heo đã được nhìn thấy. Khi Yosef và nhóm của ông xác lập được tuổi của những bộ vật hữu cơ từ khu vực, họ càng cảm thấy phấn khích hơn. “ Theo xác lập niên đại vật mẫu này có từ cuối TK 11, đầu TK 10 BC như vậy nó đúng là đến từ thời vua David. Nếu Quvafa là 1 thành phố của Israel, nó sẽ là thành phố sớm nhất được tìm thấy. Một tò mò khác hé lộ khu vực của người Israel thậm chí còn còn đáng kinh ngạc hơn. Khám phá này do 1 thiếu niên vô tình tìm ra khi thao tác tại đây trong kỳ nghỉ hè. Oded Yair ( học viên ) : “ Khi tôi tìm thấy nó tôi nghĩ đó chỉ là 1 mảnh gốm. Tôi và bạn tôi đào những mảnh gốm, nhưng trong đó có 1 mảnh gốm có chữ viết trên đó được gọi là Ostragol. Ostragol là 1 mảnh gốm với chữ viết bên trên. “ Đó là 1 dạng hình học đẹp ”. Nó thấy lạ vì mảnh gốm thường nhỏ hơn nhiều, chúng không có dạng hình học. Vào buổi chiều khi nó được rửa sạch bằng nước, đùng một cái chúng tôi thấy có dòng chữ trên đó. Và câu hỏi đặt ra, đây là ngôn từ gì. Mảnh Ostragol đã bị mờ và phần đông không đọc được. Trước khi Yosef hoàn toàn có thể giải thuật nó, anh phải đọc được nó 1 cách rõ ràng. Nó được gởi tới chuyên viên Gred Berman ở California, người sử dụng 1 công nghệ tiên tiến hình ảnh độc lạ và cách giải quyết và xử lý ảnh chụp ở nhiều bước sóng khác nhau. Gred sau cuối đã đi đến 1 hình ảnh rõ ràng về văn bản. 1 bản sao của Ostragol được gởi tới William Schniedewind ( Univ. of California, Los Angeles ). Schniedewind : “ Đây thực sự là văn bản vần âm sơ khai quan trọng nhất mà chúng tôi có được. Thường thì khi chúng tôi nói về văn bản thời kỳ đó chỉ có khoảng chừng 3, hay 4 – 5 vần âm, nhưng tại đây tất cả chúng ta có tới 5 dòng. Chữ cái Canaan, mạng lưới hệ thống vần âm tiên phong hoàn toàn có thể làm nền tảng cho nhiều hệ chữ viết khác kể cả tiếng Hebrew và chữ viết của tất cả chúng ta. Giải mã ý nghĩa của đoạn viết này là 1 thử thách .
Đối với những chuyên viên văn tự cổ đại thao tác với Yosef ở Jerusalem thì có vẻ như chúng được viết 1 cách ngẫu nhiên nhiều lúc được lộn ngược đuôi, khi thẳng đứng, đôi lúc lại nằm ngang. Shmuel Ahituv ( Ben-Gurion Univ. of the Negev ) : “ Chữ cái như chữ A Open 3 lần, 1 lúc thì ở chân, lúc khác thì ở đầu, đó là bản gốc và sau đó ở chiều ngang ”. Điều này làm cho Ostragol trở thành 1 mày mò lịch sử vẻ vang, 1 chứng cứ đáng quan tâm cho sự sinh ra của văn tự Do Thái trong quy trình được hệ thống hóa. Haggai Misgav ( Hebrew University of Jerusalem ) : “ Tôi chỉ hoàn toàn có thể nói rằng tôi đang giữ trong tay những văn bản Do Thái cổ xưa nhất được tìm thấy cho đến nay ”. Nhưng điều mọi người muốn biết thực sự là nó nói gì. Đó là câu hỏi không dễ vấn đáp. Đây là 1 dòng chữ rất khó, chữ Hebrew được viết mà không có nguyên âm, vì thế hãy tưởng tượng 1 văn bản không được bảo tồn nguyên vẹn với rất ít nguyên âm. William Schniedewind ( Univ. of California, Los Angeles ) : “ Có rất nhiều cách khác nhau để đọc được 1 từ, nó hoàn toàn có thể là danh từ, hoàn toàn có thể là 1 động từ. Điều này rắc rối hơn nhiều so với những gì mà mọi người hoàn toàn có thể nhận ra ”. Haggai Misgav ( Hebrew University of Jerusalem ) : “ Bạn hoàn toàn có thể thấy cẩn trọng đây là 1 văn bản chứ không phải là 1 list tên, ở đó những câu văn hoàn toàn có thể có ý nghĩa pháp lý, hoặc đạo đức và đó là tổng thể ”. Ý nghĩa đúng mực của Ostragol ở Quvafa hoàn toàn có thể không khi nào được giải thuật, nhưng ý nghĩa của nó là không hề phủ nhận. Nó cho thấy rằng trong thế kỷ của Solomon, trong những thành phố bị lấn chiếm những văn bản đã được sao chép bằng 1 phiên bản tiếng Hebrew từ rất sớm. Các phát hiện ở Quvafa gợi ý về 1 giải pháp cho cuộc tranh luận dài về Solomon. Giống như văn tự Do Thái vương quốc Do Thái của Solomon đang ở trong quá trình đầu của sự hình thành. Một vương quốc nhỏ đang nổ lực để trở thành vương quốc lớn hơn .
Vua Shishak của Ai Cập tấn công Israel cổ đại
Điều này hoàn toàn có thể hiểu được 1 trong số ít thông tin về Israel vào TK 10 BC mà tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chắc như đinh đó là Kinh Thánh quan tâm rằng 5 năm sau khi Solomon qua đời 1 đoàn quân Ai Cập đã xâm lược và vương quốc của Solomon bị nghiền nát. Năm thứ 5, đời vua Rehoboam, vua Shishak của Ai Cập đã diễu hành chống lại Jerusalem với 1.200 xe ngựa, 60.000 kỵ binh và vô số quân lính từ Ai Cập. Rất nhiều học giả cho rằng những ghi chép trong Kinh Thánh về cuộc xâm lăng của Shishak nhận được nguồn tương hỗ từ thành phố Thebes của Ai Cập cổ đại. Những hình ảnh về những người bị bắt giam và những tường thành mà Solomon lục soát. Amihai Mazar ( Hebrew University of Jerusalem ) : “ Chúng ta thấy cuộc đột kích này nhằm mục đích vượt qua vùng đất TT phía Bắc của Jerusalem. Không có Faraon nào trước Shishak làm được điều này họ luôn luôn vận động và di chuyển dọc theo bờ biển, điều đó có nghĩa ông đặc biệt quan trọng muốn đến khu vực Jerusalem. Có lẽ vương quốc Solomon đã rình rập đe dọa 1 số quyền lợi Ai Cập trong khu vực này ”. Nếu đúng như vậy cuộc tiến công của Shishak là 1 trong những vật chứng thuyết phục sau cuối cho sức mạnh đang nổi lên của vương quốc Solomon. Nếu Israel cổ đại chỉ là 1 vùng đất của những bộ tộc thì tại sao Shishak lại chăm sóc đến việc xâm lăng nó. Có lẽ đây là cuộc tiến công xuyên qua vùng Cận Đông cổ để san bằng những vương quốc mới nổi tại đó .
Và tại Khirbat en-Nahas hoàn toàn có thể có dẫn chứng cho thấy 1 trong những tiềm năng của Shishak là khu sản xuất đồng ở thung lũng Biển Chết. Trong 1 mặt cắt ngang của đống xỉ, Thomas Levy thấy những lớp xỉ nằm tuần tự năm này qua năm khác, nhưng sau đó có 1 sự gián đoạn. Thomas Levy : “ Những gì bạn thấy là sự gián đoạn trong sản xuất sắt kẽm kim loại vào cuối TK 10 BC. Các lớp xỉ mỏng mảnh cho thấy sự dừng nghỉ việc làm tại lò luyện kim ”. Levy tin rằng điều này tương ứng với thời hạn cuộc xâm lược của Shishak. Trong khi những học giả tranh luận về cụ thể của chiến dịch Sh họ đều nhất trí về 1 điều : Việc tham gia vào nguồn phân phối đồng tại thời gian đó là thực sự quan trọng. Israel Finkelstein ( Tel Aviv University ) : “ Bất cứ ai trấn áp hoặc nỗ lực độc quyền nó đều sẽ nắm quyền lực tối cao ”. Vậy đó chính là những hầm mỏ của vua Solomon ? Thomas Levy : “ Tôi kỳ vọng rằng trong những cuộc khai thác của chúng tôi tại Khirbat en-Nahas ở đầu cuối chúng tôi sẽ tìm thấy những cơ bản khác hoàn toàn có thể cho tất cả chúng ta biết những nhân vật trong Kinh Thánh mặc dầu họ là người Edom hay những vị vua đầu của Israel như David và Solomon nhưng đó là sự kỳ vọng ”. Có lẽ sự trấn áp những hầm mỏ đã được biến hóa khi những vương quốc khác nhau lên nắm quyền. Bất cứ ai trấn áp hầm mỏ tất cả chúng ta biết rằng đồng từ Wadi Feynan kinh doanh khắp khu vực và hoàn toàn có thể đến Jerusalem. “ Tôi tin rằng 1 ngày nào đó tất cả chúng ta tìm thấy những vật bằng đồng từ đền thờ ở Jerusalem thì nó sẽ xuất phát từ khu vực này ” .
Một điều chắc như đinh những phát hiện ở Khirbat en-Nahas và Quvafa đã đổi khác nhận thức của tất cả chúng ta về TK 10 BC đầy huyền bí, thế kỷ của Solomon. Đó là thời đại của những thành phố có tường bao và những nhà thần học, thời đại của những vương quốc đang lên hoàn toàn có thể chỉ huy 1 nền công nghiệp đồng phát triển mạnh. Cuối cùng Israel của vua Solomon và vương quốc huyền bí của Edom đang trỗi dậy từ bóng tối. Và cùng với đó là cuộc Cách mạng sắt kẽm kim loại bị quên béng từ lâu đã đổi khác thời đại của họ. / .
- Theo phim tài liệu Bí mật Thời đại Vua Solomon ( Quest for Solomon’s Mines ), NVBDOCFILMS. Produce and Direct by Graham Townsley .
- Ghi chú :
- Vua David ( trị vì 1005 – 970 BC ) và vua Salomon ( trị vì 970 – 931 BC ) theo Kinh Thánh, hai vị vua này trị vì vào quá trình hùng cường nhất của dân tộc bản địa Do Thái, với một vương quốc Do Thái thống nhất .
- Pharaon Shishak trong Kinh Thánh hoàn toàn có thể là Pharaon Shoshenq I trị vì từ 943 – 922 BC .
Chia sẻ:
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
Có liên quan
