PGS, tiến sỹ Nguyễn Chu Hồi, Ủy viên Ban Thường vụ Hội Bảo vệ vạn vật thiên nhiên và môi trường Nước Ta, đại biểu Quốc hội khóa XV nêu rõ, ở trên rừng chặt một cây hoàn toàn có thể ai cũng biết nhưng ở dưới biển, tài nguyên bị khai thác, hệ sinh thái bị ô nhiễm, hủy hoại thế nào thì có vẻ như chỉ có những nhà khoa học mới rõ …
Môi trường biển đối mặt với nhiều nguy cơ
Theo PGS, tiến sỹ Nguyễn Chu Hồi, những yếu tố môi trường vẫn luôn gắn liền và song hành với đời sống và tăng trưởng. Sở dĩ môi trường biển phải đương đầu với nhiều rủi ro tiềm ẩn, là bởi biển có yếu tố xuyên biên giới ; bị tác động ảnh hưởng của đổi khác khí hậu cùng với biến hóa đại đương đã, đang ảnh hưởng tác động mạnh đến biển hòn đảo và vùng ven biển. Các yếu tố này hoàn toàn có thể khiến nước biển ấm lên, axit hóa đại dương, thiếu vắng ô-xy trong nước biển, suy thoái và khủng hoảng những hệ sinh thái, ngày càng tăng xói lở bờ biển … Ngoài ra, nhiều bãi rác thải nhựa lớn tồn lưu ở những vùng ven biển, hòn đảo và đáy biển ; những nguồn thải từ những sông ở đất liền đổ ra biển, đặc biệt quan trọng là chất thải hữu cơ và chất thải san lấp, nhận chìm cũng đang vượt quá, khiến đại dương bị rình rập đe dọa, “ đầu độc ” …
Thực trạng nêu trên đã tác động rất lớn tới môi trường biển, dẫn tới sự suy giảm của các nguồn đàn cũng như trữ lượng cá, các sinh vật biển, nhất là san hô. Số liệu nghiên cứu của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) vừa công bố cho thấy đi kèm với sự phát triển đô thị ven biển là sự gia tăng dân số, khách du lịch dẫn đến gia tăng các nguồn thải. Tại các khu vực ven biển, lượng nước thải phát sinh ước tính vào khoảng 122-163 triệu m3/ngày. Như tại huyện đảo Cô Tô (Quảng Ninh), theo ước tính, mỗi ngày lượng rác thải sinh hoạt phát sinh khoảng 8-10 tấn, chủ yếu là chất thải rắn sinh hoạt. Lượng rác thải thu gom trên huyện đảo này hiện mới đạt mức 6-8 tấn/ngày, trong đó phần lớn là rác thải sinh hoạt. Nguồn rác thải từ các hộ gia đình, chợ, khách sạn… được tập kết về bãi rác Voòng Xi, thuộc khu 4, thị trấn Cô Tô để chôn lấp.
Tương tự huyện đảo Cát Bà ( Hải Phòng Đất Cảng ), lượng chất thải hầu hết tập trung chuyên sâu từ hai nguồn là dân cư trên hòn đảo và hoạt động giải trí du lịch. Trung bình mỗi ngày hòn đảo Cát Bà phát sinh 58,6 m3 chất thải rắn những loại, thu gom được khoảng chừng 40,74 m3 ( chiếm tỷ suất 71 % ). Ngoài ra, thực trạng ô nhiễm chất hữu cơ, dầu mỡ đang diễn ra ở mức khá cao và vượt mức được cho phép ở gần những khu du lịch, khu đông dân cư trải dài từ bắc vào nam. Theo thống kê chưa không thiếu, từ năm 1989 đến nay, cả nước có hơn 100 vụ tràn dầu do tai nạn thương tâm hàng hải, tràn ra biển từ vài chục đến hàng trăm tấn dầu. Điển hình như sự cố tràn dầu tàu Formosa One xảy ra năm 2001 tại vịnh Gành Rái, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu làm tràn dầu khoảng chừng 900 m3, tương tự 750 tấn dầu DO.
Gần đây nhất, tối 14/11/2021, trong quy trình cập cảng Vũng Áng ( tỉnh thành phố Hà Tĩnh ), tàu PVT Dragon mang số hiệu IMO 9140580 cũng đã không cẩn thận để một số lượng lớn dầu tràn ra mặt biển … tiến sỹ Dư Văn Toán, Viện Nghiên cứu biển và hải đảo Nước Ta ( thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Nước Ta ) cho biết, thường thì sự cố tràn dầu sẽ gây ảnh hưởng tác động xấu đến hệ sinh thái biển, nhất là những rạn sinh vật biển. Ô nhiễm dầu làm giảm sức chống đỡ, tính linh động và năng lực Phục hồi của những hệ sinh thái.
Cần “tai mắt” của các nhà khoa học
Giám đốc Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Nước Ta Phạm Văn Sơn cho biết, để kịp thời ứng phó xử lý sự cố môi trường, nhất là môi trường biển, lúc bấy giờ, ngoài “ đường dây nóng thông tin khẩn cấp sự cố ” 1800 6558, TT cũng đang thiết kế xây dựng ứng dụng công nghệ tiên tiến thông tin sự cố trên thiết bị điện thoại thông minh. Ngay sau khi nhận thông tin, Trung tâm sẽ nhanh gọn xác lập được tọa độ vị trí đơn cử, qua đó kịp thời điều lực lượng đến hiện trường để ứng phó, nhất là sự cố xảy ra ở trên sông, trên biển … Tuy nhiên, thời hạn qua, đại dịch Covid-19 đã khiến việc kiểm tra, thanh tra rà soát triển khai những pháp luật bảo vệ môi trường không hề tiến hành. Công tác thẩm định và đánh giá, phê duyệt những kế hoạch ứng phó sự cố cũng như việc tiến hành những kế hoạch ứng phó sự cố ; tập huấn, diễn tập ứng phó sự cố cũng phải dừng lại do dịch bệnh. Với kinh nghiệm tay nghề nhiều năm công tác làm việc ở Tổng cục Biển và Hải đảo Nước Ta, PGS, tiến sỹ Nguyễn Chu Hồi cho rằng, những nhà khoa học biển là “ tai mắt ”, là những người cần cảnh báo nhắc nhở tiên phong cho những nhà hoạch định chủ trương, những cơ quan quản trị về những yếu tố môi trường biển từ đó có giải pháp và kịp thời có hướng xử lý. Do vậy, để tránh bị chia cắt nguồn lực trong bảo vệ môi trường biển, cơ quan quản trị cần có sự liên kết thông tin với những nhà khoa học để có những cảnh báo nhắc nhở kịp thời. Đối với việc giải quyết và xử lý những sự cố tràn dầu trên biển, những địa phương cần tăng cường thực thi “ Bốn tại chỗ ” ( lực lượng tại chỗ, bảo vệ chỉ huy tại chỗ, phương tiện đi lại tại chỗ và phục vụ hầu cần tại chỗ ) và “ Ba sẵn sàng chuẩn bị ” ( chủ động phòng tránh, đối phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và có hiệu suất cao ). Cùng với đó, Nhà nước cần phân cấp mạnh cho địa phương trong công tác làm việc bảo vệ môi trường biển, ven biển, trên hòn đảo ; tăng cường những giải pháp ứng dụng công nghệ cao cũng như tiến hành vận dụng phương pháp đồng quản trị tài nguyên và môi trường biển, trấn áp chặt những nguồn thải từ những cửa sông, từ đất liền …
