Theo Carroll E.Izard, “ Cảm xúc tạo nên hệ động cơ chính của con người. Các cảm xúc có ý nghĩa to lớn trong hoạt động giải trí của cá thể, nó thôi thúc con người thao tác. Chúng ta không nên nghĩ cảm xúc là yếu tố trái chiều trọn vẹn với trí tuệ. Hay nói đúng hơn, cảm xúc là một dạng trí tuệ bậc cao ”. Cảm xúc là một phẩm chất tâm lí cơ bản, giữ vai trò quan trọng trong đời sống niềm tin của con người. Cảm xúc có tác động ảnh hưởng can đảm và mạnh mẽ đến hiệu suất cao việc làm, học tập và năng lực phát minh sáng tạo của con người. Thực tế cho thấy, khi con người vui sướng, họ hoạt động giải trí năng nổ, nhiệt tình ; ngược lại, khi con người sợ hãi, đau khổ, họ có xu thế thu mình lại, uể oải, stress, mất năng lượng, tác động ảnh hưởng xấu đi đến chất lượng đời sống. Như vậy, cảm xúc có tính hai mặt : một mặt, cảm xúc là động lực thôi thúc cá thể hoạt động giải trí có hiệu suất cao ; mặt khác, cảm xúc cũng hoàn toàn có thể là rào cản, tác động ảnh hưởng xấu đi đến hiệu suất cao hoạt động giải trí của mỗi cá thể. Theo đó, để những hoạt động giải trí hằng ngày đạt hiệu suất cao, giảm bớt rủi ro đáng tiếc thì kĩ năng quản lí cảm xúc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng quan trọng, giúp tất cả chúng ta biết nhận diện, trấn áp và kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của bản thân để đạt được hiệu suất cao hoạt động giải trí .
Giáo viên mầm non là chủ thể của hoạt động giải trí chăm nom, giáo dục trẻ mầm non. Tuy nhiên, hoạt động giải trí sư phạm của giáo viên mầm non có điểm đặc trưng, độc lạ so với hoạt động giải trí sư phạm của giáo viên ở những cấp học khác, bởi đối tượng người dùng của hoạt động giải trí chăm nom và giáo dục của giáo viên mầm non là trẻ còn nhỏ ( dưới 6 tuổi ), những em đang trong quy trình hình thành và tăng trưởng những phẩm chất khởi đầu của nhân cách, hoạt động giải trí chủ yếu của trẻ là đi dạo. Do đó, giáo viên mầm non cần tổ chức triển khai những hoạt động giải trí chăm nom và giáo dục sao cho tương thích với đặc thù tâm lí lứa tuổi mầm non .
Có nhiều quan điểm khác nhau về cảm xúc. Trong bài viết này, tác giả đồng quan điểm của tác giả Nguyễn Quang Uẩn và cho rằng : “ Cảm xúc là những rung cảm của cá thể, phản ánh ý nghĩa mối quan hệ giữa hiện thực khách quan và mạng lưới hệ thống nhu yếu, động cơ của cá thể đó. Nói cách khác, cảm xúc Open khi có kích thích từ bên trong hoặc bên ngoài có tương quan đến mạng lưới hệ thống nhu yếu, động cơ của cá thể. Quản lí cảm xúc là khái niệm được bắt nguồn từ những khu công trình nghiên cứu và điều tra về trí tuệ cảm xúc, nó được coi là một thành phần trong cấu trúc của trí tuệ cảm xúc ” .
Theo Daniel Goleman, quản lý cảm xúc thể hiện năng lực làm cho những cảm xúc của mình thích nghi với hoàn cảnh, là việc con người tự trấn an tinh thần của mình, thoát ra khỏi sự chi phối của lo âu, buồn rầu và giận dữ,…. Theo Nguyễn Thị Hải: “Quản lý cảm xúc là quá trình điều chỉnh cảm xúc của bản thân cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp”. Theo tiếp cận nhận thức, phản ứng của con người trước các sự kiện, tình huống trong cuộc sống là tổng hòa phản ứng của một hệ thống bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như: nhận thức, cảm xúc, nhu cầu, động cơ và hành vi. Trong đó, nhận thức đảm nhận vai trò lí giải và đưa ra ý nghĩa cho các sự kiện, tình huống bên ngoài. Theo Nguyễn Thị Minh Hằng: “Nhận thức ảnh hưởng đến các yếu tố còn lại như cảm xúc, nhu cầu, động cơ và hành vi của con người khi gặp phải một sự kiện kích hoạt nào đó”. Trong bài viết này, tác giả dựa trên quan điểm của trường phái nhận thức – hành vi và cho rằng: quản lý cảm xúc là quá trình đánh giá khách quan những suy nghĩ có liên quan đến sự kiện kích hoạt cảm xúc để nhận diện, kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của bản thân nhằm đạt được hiệu quả hoạt động.
Kĩ năng cũng là yếu tố được nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu và điều tra. Nhìn chung, những nhà nghiên cứu đi trước tiếp cận “ kĩ năng ” theo hai hướng :
– Kĩ năng thiên về mặt kĩ thuật, thao tác của hành vi, hoạt động giải trí ;
– Xem xét kĩ năng thiên về năng lượng của con người. Theo đó, thuật ngữ “ kĩ năng ” bắt đầu được sử dụng với những hành vi có tính cơ học, nhưng đến nay kĩ năng được sử dụng để phản ánh nhiều năng lượng khác nhau của con người như : kĩ năng ngôn từ, kĩ năng tư duy, kĩ năng xã hội, … Nghiên cứu này tiếp cận kĩ năng thiên về năng lượng của con người. Nguyễn Bá Phu ý niệm về khái niệm kĩ năng như sau : “ Kĩ năng là năng lượng vận dụng những phương pháp hành vi vào hoạt động giải trí thực tiễn trong điều kiện kèm theo đơn cử để triển khai hoạt động giải trí đó đạt hiệu quả theo mục tiêu đã đề ra ” .
Trên cơ sở những nghiên cứu và phân tích ở trên, Kỹ năng quản lý cảm xúc của giáo viên mầm non trong quy trình chăm nom, giáo dục trẻ mầm non được hiểu là : Năng lực vận dụng những phương pháp hành vi, nhìn nhận khách quan những tâm lý có tương quan đến sự kiện kích hoạt cảm xúc để nhận diện, trấn áp và kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc của giáo viên mầm non trong quy trình chăm nom, giáo dục trẻ nhằm mục đích đạt được hiệu suất cao việc làm .
Kỹ năng quản lí cảm xúc của giáo viên mầm non sẽ bao gồm 03 kĩ năng thành phần: kĩ năng nhận diện cảm xúc, kỹ năng kiểm soát cảm xúc và kĩ năng điều chỉnh cảm xúc. Năng lực vận dụng các cách thức hành động, đánh giá khách quan những suy nghĩ có liên quan đến sự kiện kích hoạt cảm xúc sẽ được thể hiện ở 03 kĩ năng thành phần của kĩ năng quản lí cảm xúc, giúp giáo viên mầm non đạt được hiệu quả trong quá trình chăm sóc, giáo dục trẻ. Theo đó, kỹ năng kiểm soát cảm xúc của giáo viên mầm non là năng lực theo dõi, kìm nén, tiết chế và làm chậm quá trình bộc lộ cảm xúc bằng việc tập trung suy nghĩ về cảm xúc, điều chỉnh biểu hiện cơ thể, hành vi và ngôn ngữ của bản thân nhằm đạt được hiệu quả công việc.
Như vậy, kỹ năng trấn áp cảm xúc của giáo viên mầm non trong quy trình chăm nom, giáo dục trẻ gồm có những bộc lộ sau : Suy nghĩ về cảm xúc đang gặp phải : Tôi đang cảm thấy thế nào ? Cảm xúc gì đang diễn ra với tôi ? Biểu hiện khung hình của tôi ra làm sao ? Hành vi của tôi ra làm sao ? ; Thay đổi biểu lộ khung hình ( tập trung chuyên sâu vào hơi thở, hít thở sâu, ngồi yên bình, nắm chặt tay và thả ra, … ) ; Thay đổi hành vi ( uống nước, trong thời điểm tạm thời ra khỏi lớp, nhờ sự tương hỗ của đồng nghiệp, Ban Giám hiệu, san sẻ với người thân trong gia đình, … ) ; Thay đổi ngôn từ tiếp xúc với trẻ ; Suy nghĩ về những hậu quả nếu thể hiện cảm xúc với cường độ mạnh ; Kìm nén, tiết chế, làm chậm quy trình thể hiện cảm xúc ; Bộc lộ cảm xúc một cách từ tốn với mức độ thấp nhất hoàn toàn có thể ; Luôn chú ý, theo dõi cảm xúc của mình trong suốt quy trình chăm nom, giáo dục trẻ .
Kiểm soát được cảm xúc là điều kiện kèm theo trực tiếp, giúp giáo viên mầm non nhìn nhận khách quan những tâm lý tương quan đến cảm xúc, từ đó sẽ kiểm soát và điều chỉnh được cảm xúc cho tương thích với mục tiêu việc làm. trái lại, nếu giáo viên mầm non không trấn áp được cảm xúc của mình bằng ý thức, họ sẽ thể hiện cảm xúc bằng vô thức với cường độ không tương thích ( quá mạnh hoặc quá yếu ), từ đó làm ảnh hưởng tác động đến hiệu suất cao chăm nom, giáo dục trẻ mầm non .
Tài liệu tham khảo
[1] Carroll E.Izard (1992). Những cảm xúc của con người (người dịch: Nguyễn Hữu Chương, Nguyễn Khắc Hiếu, Nguyễn Dương Khư). NXB Giáo dục.
[ 2 ] Nguyễn Quang Uẩn ( chủ biên, 2007 ). Giáo trình Tâm lí học đại cương. NXB Đại học Sư phạm .
[ 3 ] Nguyễn Thị Minh Hằng ( chủ biên ) – Trần Thành Nam – Nguyễn Bá Đạt – Nguyễn Ngọc Diệp ( 2017 ). Giáo trình Tâm lí học lâm sàng. NXB Đại học Quốc gia Thành Phố Hà Nội .
Tác giả: Phan Thị Lung
