Bạn đã từng biết đến “mỹ nhân ngư” trong các nền văn hóa phương Tây với hình dáng xinh đẹp cũng có, kỳ quái cũng có. Vậy còn “mỹ nhân ngư” trong nền văn hóa phương Đông thì sao?
Năm năm nay, bộ phim điện ảnh “ Mỹ nhân ngư ” của vua hài Châu Tinh Trì đã gặt hái được rất nhiều thành công xuất sắc, phá vỡ nhiều kỷ lục trong điện ảnh Hoa ngữ. “ Mỹ nhân ngư ” được hoan nghênh có lẽ rằng là do truyền thuyết thần thoại người cá sống sót trong văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn Nước Trung Hoa tương phản với câu truyện về nàng tiên cá ở phương Tây, khiến nó trở nên mê hoặc .
Truyền thuyết về người cá của Trung Quốc
Hình ảnh người cá xuất hiện nhiều nhất đến từ bộ kỳ thư “Sơn Hải kinh”. Chẳng hạn, trong “Sơn Hải kinh – Hải Nội Bắc kinh” có ghi lại: “Lăng ngư có mặt người, mình cá, sống ở trong biển”. Hác Ý Hành (1757-1825) từng ghi chú: “Tra Thông phụng lệnh đi sứ Triều Tiên, gặp một người phụ nữ trong biển cát, phía sau khủy tay có vây cá hồng, gọi là Nhân ngư hay Lăng ngư”.
Nhờ vào những điều mắt thấy tai nghe ở trên biển khiến cho hình tượng về người cá ngày càng trở nên nhiều mẫu mã. Mà ngọn nguồn của những thần thoại cổ xưa này đều từ “ Sơn Hải kinh ”, mới thấy sức ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ của bộ sách cổ này .Trong “ Sơn Hải kinh “ có những quái ngư hình dạng mặt người thân trong gia đình cá như Nhân ngư, Xích nhụ, Đê nhân, Hỗ nhân. Đáng nói tới ở đây chính là Nhân ngư ( người cá ), hay còn gọi là Nghê ngư, tục gọi là kỳ nhông, là loài động vật hoang dã lưỡng thể size lớn .
“ Sơn Hải Kinh – Bắc Sơn Kinh ” có ghi lại đặc trưng của Nhân ngư : “ … từ sông Chi Thủy đi ra, rồi chảy về hướng Đông trút vào sông Vu Hà. Nơi đó có nhiều Nhân ngư, bốn chân, âm thanh như đứa trẻ, ăn chúng không độc ”. Nhân ngư “ âm như trẻ con ”, hoàn toàn có thể khiến cho tất cả chúng ta cảm thấy giống tiếng gào khóc, nỉ non của đứa trẻ. Mà cánh tay của chúng to lớn, đầu tròn, còn có đuôi dài lay động, lại thêm tiếng khóc của trẻ con đem lại cho người ta cảm xúc nửa người nửa cá .
Hình tượng Nhân ngư hơn phân nửa là Nghê ngư trong “ Sơn Hải Kinh ”, như trong “ Sơn Hải Kinh – Đại Hoang Tây kinh ” có nhắc đến “ Ngư phụ ” có thần lực Phục hồi từ cái chết : “ Có con cá liệt nửa người, gọi là Ngư phụ, đang lúc cận kề cái chết thì sống lại ”. Nhân ngư cứ ở trong thực trạng nửa chết nửa sống mà “ chết đi thì sống lại ”. Điều này hoàn toàn có thể xem như thể thói quen ngủ đông của Kỳ nhông được phản ánh trong thần thoại cổ xưa. “ Chết ” nghĩa là ngủ đông, còn “ hồi sinh ” thì tỉnh giấc .
Câu chuyện chết rồi hồi sinh so với người dân quả là có sức mê hoặc rất lớn. Trong mắt dân chúng, chết đi sống lại là một điều gì đó khác thường, rất đáng ngưỡng mộ, có vẻ như đã thoát khỏi ranh giới sinh tử, tới lui giữa sự sống và cái chết. Do đó, hình ảnh của nàng tiên cá thường được sử dụng trong những ngôi mộ của những thế hệ sau chính là gửi gắm kỳ vọng về đời sống vĩnh cửu .
Hà bá cũng là Nhân ngư
Trong thần thoại cổ xưa của tộc người Hán, Hà bá cũng là hình tượng của Nhân ngư. Trong “ Thi Tử ” có ghi chép lại : “ Nhìn vào mặt nước, ngắm dòng sông, nhìn thấy hình dạng mặt người màu trắng, thân cá, gọi là Hà tinh, sống ở những vũng nước sâu ”. Trong “ Bác vật chí ” viết : “ Khi xưa Đại Vũ ngắm nhìn dòng sông, chợt thấy Nhân ngư Open, liền gọi là Hà tinh ”. Hà tinh cũng là Hà bá, là một trong những vị thần trong thần thoại cổ xưa Trung Quốc. Khi Đại Vũ trị thủy, Hà bá dâng lên Hà Đồ, rồi nhanh gọn trở lại dưới nước, Open trong thời hạn ngắn, chỉ để lại hình ảnh mơ hồ nửa người nửa cá .
Hà bá tên là Phùng Di, cũng có tên là Băng Di. Trong “ Thanh Lãnh truyện ” cho rằng Phùng Di uống phải thần dược mới hóa thành tiên nhân ở trong nước : “ Phùng Di xuất thân từ đồng quê Hoa Âm, uống bát ‘ thạch thủy tiên ’ liền trở thành Hà bá ”. Trong “ Dậu dương tạp trở ” nói càng trực tiếp : “ Băng Di mặt người thân trong gia đình cá ” .
Trong tưởng tượng của người xưa, vị Thần trong nước tất phải có hình dạng mặt người thân trong gia đình cá, mới tương thích với thân phận Thủy thần. Dù sao trong thủy vực lúc đó vẫn là quốc tế của Nhân ngư .
Nước mắt hóa thành trân châu báo ơn
Trong “ Sưu thần ký ” có ghi chép lại một loại ‘ Giao nhân ’ sống ở vùng Nam Hải : “ Ngoài biển Nam Hải có Giao nhân, sinh sống dưới nước như loài cá, thần kỳ ở chỗ hoàn toàn có thể khóc ra trân châu ”. Câu chuyện về Giao nhân cũng lưu truyền thoáng rộng : Giao nhân dệt tơ thành giao tiêu không thấm nước, là vật quý và hiếm thấy .
“ Thuật Dị Chí ” gọi giao tiêu là giảo sa, là vật phẩm có giá trị rất lớn : “ Nam Hải Open lụa giảo sa, nổi danh nhất thiên hạ, còn gọi là Long sa, giá đáng ngàn lạng vàng, làm thành y phục chống nước cực tốt ” .
Trong “ Bác vật chí ” còn Open câu truyện giao nhân báo ơn : “ Giao nhân đi ra bên ngoài, trú ngụ ở nhà người dân, bán lụa giao tiêu. Lúc từ biệt đã nhu yếu gia chủ lấy một cái khay, Giao nhân khóc nước mắt biến thành minh châu đầy khay, làm lễ vật để trả ơn gia chủ của mình ” .
Bồ Tùng Linh thậm chí còn còn viết đến một thành phố trong biển mà ở đó Nhân ngư tứ phương thực thi kinh doanh thanh toán giao dịch vật báu, giao tiêu cùng với minh châu là vật vô giá, hoàn toàn có thể xem đó là một sự tưởng tượng khuếch đại về tài nguyên của đại dương, mà Nhân ngư trở thành người nắm giữ của cải đó khiến con người khao khát mê mệt .
“Hải nhân như” có hình dạng như người
Còn có một loại thần thoại cổ xưa về Nhân ngư, hình dạng bên ngoài nửa người nửa cá có sự độc lạ lớn. Loại Nhân ngư này được gọi là “ Hải nhân ngư ”, là loài sinh vật giống người gồm tứ chi sống trong biển .
Lâm Khôn viết trong “ Thành Trai tạp ký ” như sau : “ Hải nhân ngư hình dạng giống như con người, lông mày, mắt, miệng mũi, chân tay tựa như một người con gái xinh đẹp, không hề đáng sợ, nước da trắng như ngọc. Uống chút rượu vào tựa như hoa đào, tóc như đuôi ngựa, dài 5, 6 thước ” .
Hải nhân ngư là một loài có thân hình gần như giống với con người, có vẻ như không thấy đặc trưng của loài cá mà còn tựa như một cô gái xinh đẹp. Cho nên những ngư dân độc thân sống ở vùng duyên hải thường đánh bắt cá nhiều loài Nhân ngư này về nuôi ở trong ao hồ để nhìn ngắm .
Nhà sinh vật học Nhiếp Hoàng sống vào thời đại nhà Thanh trong “Hải Thác Đồ” cũng có ghi lại về Hải nhân ngư như sau: “Nhân ngư hình dáng giống hệt con người, chân tay, mày mắt, miệng mũi đều đủ, âm dương giống với nam nữ, chỉ có điều lưng có vây, màu hồng, phía sau có đuôi ngắn, ngón tay có chút khác biệt với con người”.
Trong những ghi chép của Nhiếp Hoàng về loài Hải nhân ngư, cũng có 1 số ít diễn biến vẫn còn lưu lại dấu vết của sinh vật biển. Ví dụ như sau sống lưng có vây cá, có màng ở giữa ngón tay, những chi tiết cụ thể này chứng tỏ Hải nhân ngư đến từ quốc tế đại dương .
Còn việc Hải nhân ngư có thực sự sống sót hay không đến giờ đây vẫn là một câu đố. Ghi chép về Hải nhân ngư đa số đều đến từ những truyền thuyết thần thoại được lưu truyền từ hai tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây .
Tuệ Tâm, theo Secretchina
