Quan niệm của người xưa, thời gian là tuần hoàn, xuân đi rồi xuân lại đến. Quan niệm này xuất phát từ cái nhìn tĩnh lại lấy thiên hà làm thước đo của thời gian. Từ quan niệm ấy người xưa có một lối sống an nhiên thuận theo lẽ tự nhiên và nhận thức rằng cái chết chưa hẳn dã là hư vô. Xuân Diệu lại có ý thức khác về thời gian như thế nào ? Ý thức đó đã chi phối tâm rạng của tác giả như thế nào ta sẽ thấy rõ được ở khổ thơ tiếp theo của Vội vàng
Hướng dẫn phân tích Quan niệm của Xuân Diệu về thời gian trong “Vội vàng”
” Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua
…
“Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa…”
Mở đầu khổ thơ là nỗi hoài xuân của tác giả. Nhịp thơ 3/5 và dấu chấm giữa dòng như một nốt lặng bất ngờ đột ngột thể hiện trạng thái sững sờ, hụt hẫng của nhà thơ khi phát hiện sự trớ trêu của đời sống, nhà thơ yêu đời vì đời sống quá đẹp tươi, niềm yêu đời khiến nhà thơ sung sướng nhưng cũng chính vì niềm yêu ấy mà ông hấp tấp vội vàng bởi nỗi hoài xuân. Niềm sung sướng khi được tận hưởng những hương sắc của cuộc sống chưa toàn vẹn thì dòng thơ đã đứt lặng giữa chừng bởi nỗi lo âu cuộc sống ngắn ngủi. Với nỗi ám ảnh của một người quá yêu đời, luôn sợ thiếu thời gian cho tình yêu đời, Xuân Diệu ” không chờ nắng hạ mới hoài xuân “, ông lo ngại nhớ nhung hụt hẫng mùa xuân ngay khi đang ở giữa mùa xuân. Điều đó chứng tỏ ông là người nhạy cảm tinh xảo trước những bước chuyển của thời gian .
Thời gian sẽ chẳng bao giờ ngừng lại, nó luôn chảy mãi. Đứng trước thiên nhiên vô tận, Xuân Diệu còn ý thức được sự hữu hạn của cá nhân, dự cảm lo âu về thời gian và sự ngắn ngủi của tuổi trẻ, mùa xuân của đời người chẳng hai lần thắm lại:
Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Tác giả đã tạo ra giọng tranh luận để bảo vệ quan điểm của mình với người khác nhưng cũng là sự ngậm ngùi với chính mình. Nhà thơ đã dựng lên mối đối sánh tương quan trái chiều giữa những hình ảnh ” non-già “, ” tới-qua “, ” còn-chẳng còn “, ” vẫn tuần hoàn – chẳng hai lần thắm lại ” đã tô đậm thảm kịch của kiếp người mang tâm hồn nghệ sĩ lãng mạn không khi nào sống toàn vẹn được phần khao khát của chính mình. Nhà thơ đã lấy mùa xuân, tuổi trẻ làm thước đo cho cuộc sống mỗi con người. Tuổi trẻ là khoảng chừng thời gian quý giá nhất nhưng cũng vô cùng ngắn ngủi. Cuộc đời con người và tuổi xuân được đặt trong mối quan hệ với khoảng trống, thời gian bát ngát vĩnh hằng ” Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất ” cho nên vì thế lại càng ngắn ngủi, hữu hạn biết bao nhiêu. Với sự thức tỉnh ý thức cá thể thâm thúy, nhà thơ cảm nhận hơn ai hết một thực sự đáng buồn ” Tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại ” mặc dầu mùa xuân của đất trời vẫn cứ tuần hoàn, ngày thời điểm ngày hôm nay đã khác trong ngày hôm qua, huống chi năm này với năm khác, nàng xuân thì trường sinh còn tuổi trẻ của mỗi người đều có số lượng giới hạn. Khát khao của người nghệ sĩ càng vô cùng lớn lao thì số lượng giới hạn của khiếp người càng trở nên ngắn ngủi, eo hẹp. Người đọc cảm nhận được sự lo ngại vì thấy được cái tàn phai héo úa của mùa xuân và tuổi trẻ ngay trong thời gian tươi đẹp nhất. Quan niệm đó của nhà thơ xuất phát từ cái nhìn biện chứng về thiên hà và cuộc sống, nỗi niềm khắc khoải thời gian vẫn thường trực trong tâm hồn nhà thơ. Tuy nhiên trong thực tiễn vẫn là trong thực tiễn, ngoài hành tinh vẫn hoạt động như vốn dĩ, thời gian vẫn trôi, đời sống vẫn cứ tiếp nối. Mỗi khoảnh khắc đều quý giá vô cùng vì đến là đi, không hề lấy lại, không hề lặp lại .
Tâm trạng hụt hẫng của tác giả khi nhận ra rằng thời gian vẫn cứ luôn di dời, và tuổi xuân cũng sẽ trôi đi. Đến đây cái vui rạo rực của phần trên có vẻ như đã tan biến, nhường chỗ cho một nỗi u buồn, một nỗi niềm nuối tiếc khôn nguôi với đời sống tươi đẹp trên trần gian này :
Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời
Hình ảnh cuộc sống tràn trề mừi hương, sắc tố, âm thanh và niềm vui sống ở đoạn đầu đã thay bằng những chi phối buồn thảm ở đoạn hai này, cơn gió lo âu thì thào và hờn giận vì phải bay đi, chim chóc đang rộn ràng bỗng bặt im tiếng hót, đời sống đang náo nức bỗng thảng thốt ngưng lặng vì nghĩ đến độ phai tàn sắp sửa. Thi sĩ thấy thời gian như ngọn gió, bay nhanh, lướt qua tổng thể. Lúc tạo vật ở độ căng mọng nhất cũng là khi đối lập với sự ám ảnh tàn phai của thời gian. Tất cả đều giật mình, hụt hẫng, hụt hẫng. Thời gian có mùi, có vị li biệt. Mỗi khoảnh khắc trôi qua là một chia lìa, một mất mát, bao nhiêu sự vật trên quốc tế này mỗi khác. Cho nên cả trời đất, sông núi dâng lên một âm thanh duy nhất – âm thanh của sự chia tay .Tâm trạng của tác giả bao trùm lên cả cảnh vật. Vạn vật than phiền ngậm ngùi đưa tiễn phần đời của chính nó. Những phần đời như thế ra đi không thể nào cưỡng lại nổi tạo thành dòng chảy không ngừng phôi pha, mất mát, chia lìa. Thời gian cứ lặng lẽ trôi, con người hữu hạn trong vòng tuần hoàn vô hạn của đời sống, nhà thơ muốn nhắn nhủ đến mọi người hãy sống hấp tấp vội vàng, đam mê cháy bỏng, sống hết mình để tận thưởng cuộc sống này thật toàn vẹn và ý nghĩa .
Nhập mật khẩu để xem tiếp .
