Đối tượng của bài viết này là Quý cha mẹ đang có con trong độ tuổi đi học. Lý do tôi viết xuất phát từ khao khát muốn thức tỉnh tâm lý còn nhút nhát, ngần ngại ở đại đa số người khi quyết định hành động góp vốn đầu tư cho con học kỹ năng sống. Dĩ nhiên, thật khó tránh được tính chủ quan do tôi đang thao tác trong nghành nghề dịch vụ này, nhưng tôi sẽ nỗ lực khách quan nhất, còn lại thì xin người đọc tự nhìn nhận .
Giải thích một cách dễ hiểu, đó là khả năng nhận thức bản thân (biết mình là ai, sinh ra để làm gì, mình mạnh gì, yếu gì, mình có thể làm được những gì…); biết làm chủ cảm xúc để hành động đúng mực và ứng xử phù hợp; biết hoạch định tương lai thông qua việc đề ra những mục tiêu và quyết tâm theo đuổi; khi đối diện khó khăn biết cách tự tạo động lực để vượt qua; còn lúc thất bại, biết rút bài học kinh nghiệm và đứng dậy bước tiếp. Hoặc đơn giản hơn nữa, kỹ năng sống là NỘI LỰC trong bản thân mỗi người. Để hạnh phúc và thành công, bên cạnh việc có tri thức thì vai trò của kỹ năng sống là rất quan trọng. Riêng ở Việt Nam thì theo tôi lại càng đáng quan tâm hơn. Bởi nhiều lý do, trong đó có lý do thuộc về chương trình giảng dạy trong nhà trường hiện nay vẫn còn quá tập trung vào trí dục; còn đức dục, thể dục và mỹ dục chưa được chú trọng đúng mức.
Câu hỏi tiếp theo là, kỹ năng sống có thể học ở đâu?
Dĩ nhiên, với định nghĩa trên thì phạm vi của kỹ năng sống rất rộng. Không bất kỳ ai hoặc đơn vị nào dám có thể bao trọn gói về dạy kỹ năng sống. Như vậy, kỹ năng sống nhất thiết phải là sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Trước hết đi từ gia đình, cụ thể là ba mẹ phải có trách nhiệm giáo dục kỹ năng sống cho con. Nhưng vấn đề đặt ra trong giáo dục là nếu không biết, không hiểu và “làm đại” thì giáo dục sai còn gây hại hơn là không giáo dục. Hoặc nhiều phụ huynh trong cách dạy con nói một đằng (thông tin), nhưng thực tế lại hành xử một nẻo (thông điệp) thì càng nguy hiểm. Kỹ năng sống cũng có thể tự nghiệm trong quá trình lớn lên, va chạm cuộc sống. Nhưng vấn đề ở chỗ, cái giá phải trả có lẽ “đắt” và “lâu” hơn rất nhiều, có khi tốn cả cuộc đời. Ví dụ có nhiều người gần hết cuộc đời mới nhận ra mình cần phải sống ý nghĩa. Hoặc khi mất một người thân mới hiểu giá trị của tình yêu thương. Kỹ năng sống cũng có thể tự học qua sách vở. Nhưng nói đến sách thì vấn đề đầu tiên cần đặt ra là phải xây dựng thói quen đọc sách cho các em cái đã. Tóm lại, học kỹ năng sống có thể bằng nhiều cách khác nhau, và tốt nhất nên kết hợp trong một hệ thống hoàn chỉnh với nỗ lực tối đa của các chủ thể giáo dục (gia đình, nhà trường, xã hội và chính bản thân các em).
Tôi xin đề cập thêm đến một khía cạnh nữa, đó là học kỹ năng sống thông qua các đơn vị đào tạo. Dĩ nhiên lựa chọn đơn vị nào uy tín để học Kỹ Năng Sống hoàn toàn là quyết định của phụ huynh. Vấn đề chỉ là ở chỗ, khi nhắc đến đi học kỹ năng sống ở các đơn vị đào tạo thì phụ huynh hay băn khoăn “học phí khá cao”. Kể băn khoăn cũng phải thôi bởi chúng ta đang sống trong thời buổi kinh tế khó khăn mà. Nhưng theo tôi, cần xác định rõ đâu là chi phí và đâu là đầu tư? Chi phí là mất hẳn, còn đầu tư thì sinh lãi. Đối với lĩnh vực giáo dục đào tạo, tôi tin rằng đó là đầu tư. Không những vậy, đầu tư vào giáo dục còn là đầu tư khôn ngoan nhất, vì đó là sự sẵn sàng cho tương lai.
Ngoài ra, điều dưới đây mới thật sự quan trọng khiến tôi muốn Quý phụ huynh hãy suy nghĩ nghiêm túc về việc đầu tư cho con đi học kỹ năng sống.
Trong quá trình làm việc, tôi tiếp xúc với rất nhiều học sinh và thường được các em chia sẻ tình hình về học hành, cuộc sống. Tôi thấy một mẫu số chung đáng lo hiện nay, đó là các em đang ngày càng trở nên căng thẳng và mệt mỏi với việc học, thậm chí không còn hứng thú đến trường. Áp lực học tập mà các em đang gánh là rất nặng nề so với nội lực yếu ớt: sáng học chính, chiều phụ đạo, tối học thêm, sách vở chồng chất, bài tập dày đặc. Các em phải học quá nhiều thứ, nhưng lẽ ra điều đầu tiên cần dạy các em đó là “Tại sao phải học?” thì ít được đề cập. Rõ ràng, sự trang bị cho các em đang thiếu hoặc lệch. Ngoài ra, với lượng kiến thức khủng khiếp và áp lực thi cử căng thẳng, các em rất cần những phương pháp học tập sáng tạo để giúp việc học trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Dĩ nhiên, vẫn có rất nhiều em học giỏi nhưng cứ lù đù, rụt rè, không biết cách tương tác và làm việc với bạn bè đồng trang lứa (bởi người kia cũng thế nốt). Tôi không dám quơ đũa cả nắm nhưng thực sự đang có một tỷ lệ lớn học sinh như thế.
Đối với tôi, nhiệm vụ của giáo dục là tạo ra những con người có giá trị và hữu ích cho xã hội. Kỹ năng sống không thay thế được vai trò của tri thức trong nhà trường, nhưng nó là một phần không thể thiếu để giúp việc hấp thụ tri thức trở nên đúng đắn và dễ dàng hơn. Cũng vậy, kiến thức sẽ phát huy tối đa vai trò của nó khi các em được bồi bổ thêm vitamin “kỹ năng” và khoáng chất “trí tuệ cảm xúc”.
Do đó, nếu tất cả chúng ta tiếc không dám góp vốn đầu tư một chút ít tiền tài, thời hạn và công sức của con người để bồi đắp cho con thì dễ dẫn đến việc những em tăng trưởng khập khiễng, mưu trí nhưng chưa thật sự tài năng ; có kiến thức và kỹ năng cho bản thân nhưng không biết tích hợp với người khác ; có nhận thức thời cơ nhưng thiếu quyết tâm theo đuổi đến cùng ; có ra biển lớn nhưng ngại ngùng quay về vì không đương đầu nổi. Liệu làm cha mẹ, tất cả chúng ta có nỡ nhìn con mình như vậy không ?
