Ô nhiễm do rác thải ở nông thôn – Bài 1: Những áp lực từ hoạt động kinh tế – xã hội

Khoảng trên 80 % khối lượng rác thải, nước thải hoạt động và sinh hoạt và hầu hết lượng vỏ vỏ hộp thuốc bảo vệ thực vật chưa được thu gom để giải quyết và xử lý hợp vệ sinh và xả trực tiếp vào môi trường. Các áp lực đè nén lên môi trường nông thôn do những hoạt động giải trí sản xuất và dân số đang ngày càng rõ nét, chưa kể đến những tác động ảnh hưởng trực tiếp của đổi khác khí hậu như thiên tai lũ lụt và nước biển dâng. Đặc biệt là áp lực đè nén lên môi trường do hoạt động giải trí trồng trọt, tiếp đó là chăn nuôi và sản xuất ở những làng nghề đã và đang ngày càng tăng .
Qua tác dụng tìm hiểu điều tra và nghiên cứu “ Đánh giá tình hình quản trị chất thải rắn nông thôn và yêu cầu khung chủ trương quản lí cho tiến trình 2020 – 2030, dưới góc nhìn của Khoa học xã hội và nhân văn ” của nhóm những nhà khoa học do Tiến sĩ Trần Ngọc Ngoạn, Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn-Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Nước Ta làm Chủ nhiệm cho thấy : Rác thải là những loại chất thải phế liệu sau khi sử dụng thải ra môi trường, trong đó chất thải rắn là những chất thải sống sót ở dạng rắn, chúng được phân loại theo nguồn gốc phát sinh, thành phần hóa học, đặc thù ô nhiễm, theo năng lực công nghệ tiên tiến giải quyết và xử lý và tái chế …
Hiện nay, sự tăng trưởng những khu đô thị và những khu công nghiệp, cụm công nghiệp tại khu vực nông thôn hay những vùng lân cận đã làm giảm diện tích quy hoạnh đất trồng trọt, biến hóa đáng kể diện mạo quy mô nông thôn truyền thống cuội nguồn. Trong trồng trọt, việc sử dụng ngày càng tăng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học đang tác động ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường. Đối với cây lúa, hàm lượng sử dụng phân lân và kali khá cao ( gấp trên 6 lần so với mức khuyến nghị ). Trong khi đó, quy trình hấp thụ phân bón trong trồng trọt cho thấy, hầu hết những cây cối chỉ hấp thụ được khoảng chừng 40-50 % lượng phân bón. Do vậy, việc không trấn áp được lượng những dư lượng phân bón hóa học đã ảnh hưởng tác động không nhỏ gây ô nhiễm nguồn nước, phú dưỡng hóa môi trường thủy sinh và làm thoái hóa môi trường đất .

Bên cạnh đó, hóa chất bảo vệ thực vật từ nhiều nguồn khác nhau như bao bì thuốc bảo vệ thực vật vứt bừa bãi sau khi sử dụng, rửa bình bơm và dụng cụ pha chế không đúng nơi quy định, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật còn sót lại trong các chai lọ vứt xuống ao, hồ…gây ô nhiễm nguồn nước mặt, nước ngầm và môi trường đất là nguy cơ đe dọa sức khoẻ cộng đồng và ô nhiễm môi trường.

Việc thâm canh mùa vụ làm tăng nhanh khối lượng phế phụ phẩm sau thu hoạch như rơm, rạ, trấu, cám, lõi ngô. Ví dụ như Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long với diện tích quy hoạnh canh tác lớn ( 7,5 triệu ha đất chuyên canh trồng lúa ), ước tính chất thải nông nghiệp là rơm, rạ hàng năm lên tới 76 triệu tấn. Biện pháp giải quyết và xử lý so với loại chất thải này lúc bấy giờ hầu hết là đốt ngoài đồng ruộng tạo nên những luồng khói chứa CO, CO2, NOx, bụi mịn, Aldehyt … ảnh hưởng tác động đến chất lượng môi trường không khí .

Về chăn nuôi, cả nước có khoảng 12 triệu hộ gia đình có hoạt động chăn nuôi và 23.500 trang trại chăn nuôi tập trung, hoạt động chăn nuôi chiếm khoảng 25% tổng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp. Ngành chăn nuôi phổ biến ở nước ta là chăn nuôi lợn và gia cầm. Cùng với sự gia tăng đàn và số lượng vật nuôi thì tình trạng ô nhiễm môi trường do chất thải chăn nuôi ngày càng tăng. 

Với tổng đàn 314,7 triệu con gia cầm và hơn 37 triệu con gia súc, mỗi năm nguồn thải từ chăn nuôi thải ra môi trường lên tới 84,5 triệu tấn. Chất thải rắn chăn nuôi gồm có phân, những chất độn chuồng, thức ăn thừa, xác gia súc, gia cầm … Chất thải lỏng là nước tiểu, nước rửa chuồng, nước tắm cho gia súc … Từ đặc trưng chăn nuôi, chất thải dạng khí là những hợp chất gây mùi NH3, H2S, VOC.

Bên cạnh chăn nuôi hộ gia đình, mô hình chăn nuôi trang trại ngày càng phát triển. Nhưng các trang trại này vẫn ở quy mô vừa và nhỏ, chủ yếu nằm xen kẽ trong khu dân cư không có các công trình xử lý chất thải hoặc có nhưng không đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật về môi trường tương ứng. Thống kê cho thấy đến nay có khoảng 40-50% lượng chất thải rắn chăn nuôi được xử lý, số còn lại thải trực tiếp ra ao, hồ, kênh, rạch.

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cả nước có gần 5.000 nhà máy sản xuất chế biến nông sản thực phẩm với quy mô công nghiệp, còn lại là những cơ sở chế biến nông sản thực phẩm do tư nhân làm chủ. Hầu hết những đơn vị chức năng chế biến đều được kiến thiết xây dựng gắn liền với vùng nguyên vật liệu tập trung chuyên sâu tùy thuộc theo đặc trưng của từng vùng miền. Các cơ sở này phân phối không đồng đều ở những địa phương và hình thành tự phát, phân tán với quy mô nhỏ, lẻ, công nghệ tiên tiến lỗi thời, ngoài những những cơ sở này còn tiêu thụ nguồn năng lượng lớn, lượng nước sử dụng nhiều và những phụ phế phẩm của quy trình chế biến không được thu gom, thải trực tiếp vào môi trường gây ô nhiễm nghiêm trọng .
Hàng năm, những nhà máy sản xuất chế biến nông sản thực phẩm thải vào môi trường với khối lượng khá lớn chất thải ở cả 3 dạng rắn, lỏng và khí. Đặc trưng chất thải rắn của những cơ sở này là chất hữu cơ phân hủy và bốc mùi hôi thối tác động ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sinh thái, hoạt động giải trí sản xuất nông nghiệp và hoạt động và sinh hoạt của người dân khu vực nông thôn. Tính riêng trong sản xuất đường, mỗi năm dư thừa khoảng chừng 1 triệu tấn bã mía và 600.000 tấn rỉ mật .

Do không có điểm thu gom nên bãi rác tự phát mọc lên ngay trước cổng chợ xã Phú Hộ (Phú Thọ). Ảnh: TTXVN

Cùng với đó là hoạt động giải trí sản xuất tại những làng nghề tăng trưởng mạnh trong thời hạn qua nhưng cơ bản vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, công nghệ tiên tiến và thiết bị bằng tay thủ công đơn thuần, lỗi thời, mặt phẳng sản xuất chật hẹp, tận dụng lao động đơn thuần và trình độ nhận thức của người dân tại làng nghề còn hạn chế … là những yếu tố tạo nên áp lực đè nén lớn đến chất lượng môi trường khu vực nông thôn có làng nghề và sức khỏe thể chất hội đồng dân cư. Ngoài ra, kiến trúc nông thôn như đường xá, cống rãnh thoát nước không cung ứng nhu yếu tăng trưởng sản xuất, không có đủ diện tích quy hoạnh dành cho những khu công trình giải quyết và xử lý ô nhiễm, cảnh sắc vạn vật thiên nhiên bị phá vỡ để làm mặt phẳng sản xuất và những khu tập trung chất thải .

Source: https://vvc.vn
Category : Môi trường