12/05/2022 | 16 : 03Theo Cục Di sản Văn hóa ( Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ), năm 2001, lần tiên phong mô hình di sản văn hóa phi vật thể chính thức được lao lý trong Luật Di sản văn hóa, tạo bước chuyển biến lớn trong nhận thức của toàn xã hội về di sản văn hóa phi vật thể. Thực hiện Luật Di sản văn hóa, cả nước có trên 410 di sản được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia, 1 số ít di sản được UNESCO ghi danh .
Một buổi hoạt động và sinh hoạt của CLB Đờn ca tài tử xã Hiệp Thành, TP. Bạc Liêu trong vườn nhãn trăm tuổi ở Bạc Liêu. Ảnh tư liệu : Minh Đức / TTXVN
Tạo sức sống mới cho di sản
Tại khu vực Nam Bộ, quy trình khám phá và định cư ở vùng đất phương Nam, những bậc tiền nhân đã để lại kho tàng di sản văn hóa, trong đó có nhiều di sản văn hóa phi vật thể, in đậm dấu ấn tự nhiên và lịch sử dân tộc của vùng đất .Di sản văn hóa phi vật thể ở những địa phương khu vực phía Nam gồm nhiều mô hình từ lời nói, chữ viết, ngữ văn dân gian, tiệc tùng truyền thống lịch sử, thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn dân gian, nghề thủ công truyền thống đến phong tục, tập quán xã hội và tín ngưỡng, tri thức dân gian. Tiêu biểu là những di sản : Đờn ca tài tử Nam Bộ – Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât, Lễ hội vía Bà Chúa Xứ ở tỉnh An Giang, Lễ hội truyền thống lịch sử Anh hùng dân tộc bản địa Nguyễn Trung Trực ở Kiên Giang, nghề làm sơn mài Tương Bình Hiệp, Tỉnh Bình Dương, nghề đóng xuồng ghe ở huyện Lai Vung, Đồng Tháp hay văn hóa Chợ nổi Cái Răng, thành phố Cần Thơ, nghề gác kèo ong, muối ba khía ở Cà Mau .Tại những địa phương, nhiều di sản văn hóa phi vật thể gắn với di tích lịch sử lịch sử dân tộc, văn hóa đã trở thành loại sản phẩm du lịch lôi cuốn khách trong và ngoài nước, tạo nên tên thương hiệu, dấu ấn riêng của địa phương có di sản như : Lễ hội Đua ghe ngo Sóc Trăng, Lễ hội Bà Chúa Xứ An Giang, Lễ hội Ook om bok Trà Vinh, Lễ hội Kate hay Gốm Chăm ở Bàu Trúc ở Ninh Thuận .Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chính quyền sở tại những địa phương đã chăm sóc công tác làm việc kiểm kê, lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể, góp thêm phần nhận diện giá trị của kho tàng di sản văn hóa phi vật thể phong phú và đa dạng, phong phú của hội đồng những dân tộc bản địa Nước Ta. Bên cạnh đó, nhờ nhận diện được thực trạng, sức sống của di sản để tiến hành kịp thời đề án, dự án Bất Động Sản bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đã ngăn ngừa rủi ro tiềm ẩn mai một, thất truyền, góp thêm phần tích cực trong bảo vệ truyền thống văn hóa tộc người. Các di sản văn hóa phi vật thể được sưu tầm điều tra và nghiên cứu, phục dựng, trao truyền, tổ chức triển khai trình diễn thời hạn qua đã góp thêm phần nâng cao đời sống văn hóa ở cơ sở và tăng trưởng kinh tế-xã hội địa phương .Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Ngọc Thương cho biết, địa phương hiện có trên 20 di sản văn hóa phi vật thể thuộc mô hình nghề thủ công truyền thống, liên hoan, trình diễn dân gian và ngữ văn dân gian, trong đó có 1 số ít di sản được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia là Nghề dệt chiếu ở những xã Định An, Định Yên ( huyện Lấp Vò ), nghề đóng xuồng, ghe ở xã Long Hậu, huyện Lai Vung và nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn dân gian hò Đồng Tháp. Cùng với những tỉnh, thành phía Nam, Đồng Tháp còn có thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử – Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất .
Bảo tồn gắn với tạo sức sống mới cho di sản, lan tỏa việc thực hành di sản trong cộng đồng, Đồng Tháp đã triển khai nhiều hoạt động nhằm phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử và hò Đồng Tháp. Tỉnh nhân rộng mô hình các câu lạc bộ đờn ca tài tử, hò Đồng Tháp, thường xuyên tổ chức liên hoan, trình diễn, từng bước đưa hai loại hình nghệ thuật này vào chương trình giáo dục trong hệ thống trường Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông, Cao đẳng và Đại học trên địa bàn tỉnh. Đồng Tháp phát động sáng tác lời mới cho 20 bản tổ của Nhạc tài tử Nam Bộ và hò Đồng Tháp, đồng thời xây dựng hai loại hình nghệ thuật này trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng. Tỉnh phấn đấu giai đoạn 2024-2025, có 50-70% xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành lập Câu lạc bộ đờn ca tài tử và hò Đồng Tháp cấp xã.
Đại diện Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang cho biết, tỉnh có mạng lưới hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể khá đa dạng và phong phú. Tỉnh chăm sóc thiết kế xây dựng nhiều đề án bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể ship hàng những hoạt động giải trí mang lại quyền lợi kinh tế tài chính – xã hội, cung ứng nhu yếu tận hưởng văn hóa ý thức của nhân dân và đối ngoại văn hóa. Tỉnh đã kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể những dân tộc bản địa Kinh, Khmer và Hoa tại 139 xã, phường, thị xã thuộc 15 huyện, thành phố trong tỉnh. Hiện nay, Kiên Giang có di sản phi vật thể thuộc những mô hình là liên hoan truyền thống cuội nguồn, nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn dân gian, tập quán xã hội, lời nói, chữ viết những dân tộc bản địa, ngữ văn dân gian, tri thức dân gian và nghề thủ công bằng tay truyền thống cuội nguồn. Trong đó, ngoài di sản thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử cùng chiếm hữu với những tỉnh, thành khu vực Nam Bộ, Kiên Giang có di sản nghề làm nước mắm Phú Quốc được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc, Lễ hội đình thần Nguyễn Trung Trực – thành phố Rạch Giá đang được lập hồ sơ đề xuất công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể vương quốc .Kiên Giang triển khai Đề án bảo tồn và phát huy giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ tỉnh, quá trình 2018 – 2020, liên tục triển khai Đề án quá trình 2021 – 2025 với trên 150 câu lạc bộ đờn ca tài tử, nhiều tổ, nhóm nhỏ, liên tục hoạt động và sinh hoạt. Mới đây nhất, tại Liên hoan thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử vương quốc năm 2022 diễn ra vào cuối tháng 4/2022, tại thành phố Cần Thơ, hoạt động giải trí tọa lạc và trình diễn khoảng trống đờn ca tài tử của đoàn nghệ nhân tỉnh Kiên Giang đã giành được Huy chương Vàng .
Cần tháo gỡ khó khăn
Giải đua ghe Ngo và tuần lễ hội Óc Om Bóc – Đua ghe Ngo của đồng bào Khmer năm 2020 .Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương, lúc bấy giờ, thử thách lớn nhất mà hầu hết những di sản văn hóa phi vật thể đều phải đối lập đó là có một bộ phận giới trẻ chưa cảm nhận hết giá trị của di sản do bị ảnh hưởng tác động bởi những trào lưu mới nên ít tìm thấy sự mê hồn để theo học, thực hành thực tế. Trong khi đó, những nghệ nhân cao tuổi ngày càng già yếu, nhiều người đã mất, chưa kịp truyền thụ cho thế hệ trẻ. Một số địa phương, do điều kiện kèm theo còn hạn chế, nên chưa có chủ trương đãi ngộ mức độ cao so với nghệ nhân để họ yên tâm thực hành nghề .
Từ thực tế ở địa phương, Nhạc sỹ Phạm Đắc Hiến, Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh Bình Dương chia sẻ, một trong những khó khăn cơ bản nhất đối với việc bảo tồn các loại hình nghệ thuật truyền thống nói chung, di sản văn hóa phi vật thể đờn ca tài tử nói riêng là đội ngũ những người đam mê, am hiểu nghệ thuật truyền thống ngày càng lớn tuổi, tức là lớp “tre” đã già nhưng lớp “măng” quá ít hoặc chưa có. Do đó, cần đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, hướng dẫn, giáo dục thị hiếu thẩm mỹ âm nhạc đến giới trẻ để ngày càng nhiều người trẻ yêu các loại hình nghệ thuật dân tộc…
Đại diện Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Kiên Giang cho hay, di sản văn hóa phi vật thể là mô hình văn hóa được trao truyền hầu hết bằng hình thức truyền miệng nên việc sưu tầm và thực hành thực tế di sản ở cơ sở còn gặp nhiều khó khăn vất vả. Một số địa phương chưa có kế hoạch đơn cử trong công tác làm việc bảo vệ và phát huy những giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Đội ngũ cán bộ, công chức văn hóa cơ sở phải kiêm nhiệm và đảm nhiệm nhiều nghành cùng lúc nên việc điều tra và nghiên cứu những văn bản quản trị Nhà nước nói chung và lao lý của Luật Di sản văn hóa nói riêng chưa sâu xa .Hiện nay, quy mô quản trị văn hóa cấp xã, phường còn thiếu sự thống nhất về công dụng, chính sách, chủ trương, nội dung và kinh phí đầu tư hoạt động giải trí cho công tác làm việc này do đó gặp nhiều khó khăn vất vả .Trước thực tiễn này, tỉnh Kiên Giang đề xuất kiến nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thiết kế xây dựng kế hoạch tương hỗ những tỉnh, thành phố huấn luyện và đào tạo, tu dưỡng, từng bước chuẩn hóa trình độ đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người tham gia hoạt động giải trí trình độ, nhiệm vụ của từng loại thiết chế văn hóa, thể thao, cung ứng nhu yếu trách nhiệm trong tình hình mới ; tổ chức triển khai lớp tu dưỡng, trình độ cho công chức đảm nhiệm công tác làm việc quản trị nhà nước về hoạt động giải trí di sản văn hóa ở địa phương. Các cấp, ngành tương quan kiến thiết xây dựng và phát hành chính sách, chủ trương khuyễn mãi thêm đủ sức mê hoặc để lôi kéo góp vốn đầu tư, khai thác những giá trị di sản văn hóa phi vật thể gắn với góp vốn đầu tư tăng trưởng du lịch, làm cơ sở pháp lý cho địa phương vận dụng thực thi đạt hiệu suất cao cao hơn, qua đó góp thêm phần phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể trên địa phận .
