Giáo Dục Nhân Bản Kitô Giáo
Trong Chủng Viện ( p. 01 )
( trích bài trò chuyện đầu năm nhân ngày khai giảng năm học 2020 – 2021 )
Để là linh mục, ta phải là Kitô hữu. Để là Kitô hữu ta phải là người. Năm 2010, đại hội dân Chúa lần tiên phong được tổ chức triển khai tại Việt nam, gồm những giám mục, linh mục, tu sĩ, chủng sinh và giáo dân. Trong những cuộc hội thảo chiến lược, giáo dân được tự do phát biểu quan điểm. Nhiều giáo dân đã đưa ra những ý kiến đề nghị hơi sốc, đòi phải ĐÀO TẠO NHÂN BẢN cho những linh mục. Họ nói, linh mục trẻ thời điểm ngày hôm nay không biết mình là ai và có những cách ứng xử không tương thích với vị thế của mình. Họ đưa ví dụ đơn cử, một cha mới có ba mươi mấy, bốn chục tuổi, xưng “ tôi ” với một ông cụ 80 và la mắng xối xả. Họ Kết luận, thấy thế, người không có đạo, có muốn theo đạo không. Đúng là một nỗi nhức nhối !
Trong bài trò chuyện thời điểm ngày hôm nay, khuynh hướng cho một năm học mới của chủng viện, tôi xin được san sẻ về việc đào tạo và giảng dạy nhân bản Kitô giáo trong chủng viện .
A. ĐÀO TẠO NHÂN BẢN
Nói tới nhân bản là nói tới cái “ chất ” làm cho ta thành người và khác với những loài khác .
1. Chất người :
Con người được tạo dựng theo hình ảnh của Thiên Chúa và giống như Ngài. Thiên Chúa là tình yêu và là Ba Ngôi, nhưng lại là một Thiên Chúa duy nhất. Nên để con người được nên hình ảnh của mình, Thiên Chúa đã ban cho họ một năng lực yêu thương và hợp nhất với nhau như Ngài. Hễ đã yêu và hợp nhất thì khi nào cũng đòi phải quên mình, sống cho tha nhân. Nên loài người là loài duy nhất biết nghĩ tới tha nhân, biết sống cho tha nhân và cảm thấy niềm hạnh phúc khi Giao hàng và quyết tử cho họ. Loài vật không có năng lực này .
Vì thế, ta hoàn toàn có thể định nghĩa “ chất người ” là sống cho tha nhân và chỉ niềm hạnh phúc khi người ta niềm hạnh phúc .
Chúa Giêsu đã bộc lộ chất người này cách tuyệt vời
Ngài không nghĩ tới mình mà chỉ chăm sóc tới tha nhân. Đói, Ngài gật đầu đói ( Lc 4, 3 – 4 ) ; chết, Ngài gật đầu chết ( Lc 23, 44 – 45 ), không sử dụng thế lực Thiên Chúa để Giao hàng bản thân mình ( Lc 4, 1 – 13 ) .
Ngài lo cho người ta đến không còn giờ ẩm thực ăn uống nghỉ ngơi ( Mc 3, 20 ). Vừa thoát khỏi đám đông, tới nơi nghỉ ngơi, nhưng khi thấy dân chúng, Ngài không phiền trách mà chạnh lòng thương, thậm chí còn Chúa Giêsu còn đồng ý bị chống đối khi chữa lành người ta vào ngày sabbath ( Mt 12, 6 – 14 ). Ngài đã chết cho kẻ tội lỗi khỏi chết ( Mt 27, 15 – 18 ) và đã tha cho những kẻ đóng đinh Ngài vào thập giá ( Lc 23, 34 ) .
Trong Gaudete et Exsultate, Đức Thánh Cha cũng cho thấy thánh là sống đúng chất người này. Cuộc đời của những thánh khi nào cũng được ghi lại bằng những nhân đức anh hùng, bằng việc quyết tử đời sống trong việc tử đạo và trong việc Giao hàng tha nhân có khi còn ship hàng cho đến chết. Ví dụ, thánh Maximilien Kolbe [ 1 ]
Đức thánh cha gọi những người sau là “ giai cấp trung lưu của sự thánh thiện ” [ 2 ], những cha mẹ nuôi dạy con cháu bằng tình yêu khôn tả, những người thao tác cực nhọc để nâng đỡ mái ấm gia đình, những người yếu đau, những tu sĩ tuổi già sức yếu mà nụ cười vẫn nở trên môi, những người luôn phản ánh sự hiện hữu của Thiên Chúa [ 3 ] .
Như thế, ta chỉ là người khi ta biết nghĩ tới, biết sống cho, biết Giao hàng tha nhân .
Làm thế nào để có được thói quen này?
Đức Thánh Cha Phanxicô dạy ta : đừng quên rằng Chúa Giêsu đã xin những môn đệ chú ý đến những cụ thể .
Chi tiết nhỏ của việc tiệc cưới hết rượu
Chi tiết nhỏ về một con chiên mất
Chi tiết nhỏ của việc bà góa dâng cúng hai đồng xu
Chi tiết nhỏ về đèn hết dầu, chú rể tới trễ
Chi tiết nhỏ của việc hỏi xem những môn đệ có bao nhiêu ổ bánh .
Chi tiết nhỏ của việc nhóm lửa, nướng cá khi chờ những môn đệ lúc bình minh [ 4 ] .
Cộng đoàn nào ấp ủ những cụ thể nhỏ của tình yêu, những thành viên chăm sóc, chăm nom nhau và tạo được môi trường tự nhiên cởi mở và tin mừng hoá, khi nào cũng là nơi Chúa phục sinh hiện hữu, thánh hóa cộng đoàn ấy theo kế hoạch của Chúa Cha. Có những lúc qua những chi tiết cụ thể nhỏ này, ta được ban cho những kinh nghiệm tay nghề an ủi về Thiên Chúa [ 5 ] .
Người là thế ! Nên người trưởng thành là người làm cho chất người này điển hình nổi bật hơn trong đời mình .
2. Người trưởng thành
Đức giám mục Diarmuid Martin, Ireland, trong cuộc hội thảo chiến lược quốc tế ngày 4. 4. 2011, về lạm dụng tình dục của Giáo sĩ [ 6 ], đã nói, là một linh mục thời nay yên cầu một sự trưởng thành cao độ về nhân bản và tâm linh để hoàn toàn có thể đương đầu với những thách đố của việc Giao hàng cộng đoàn cách đích thật … Ta cần những linh mục tương lai thật sự am tường về lời lôi kéo tự hiến hoàn toàncủa Chúa Giêsu [ 7 ] .
Những biểu hiện của sự thiếu trưởng thành[8]
Khi không chăm sóc tới trưởng thành nhân bản, coi đó chỉ là thứ yếu phụ thuộc vào, giáo hội sẽ sản sinh ra nhiều người tận hiến thiếu trưởng thành. Sự thiếu trưởng thành này cộng với những nguyên do gây stress đã tạo ra những lạm dụng tình dục trong giáo hội và thực trạng bê bối ấy sẽ liên tục biểu lộ dưới những phong thái khác nhau
Biểu hiện của sự thiếu trưởng thành chính là ích kỷ, tuỳ tiện, nóng bức, ngạo mạn, xấu đi, khép kín, hay chỉ trích, nghiện ngập. Đó là những nguyên do gây rắc rối .
Thiếu trưởng thành còn khiến người ta thiếu quyết đoán, thiếu khoan dung, thiếu kiên trì, thiếu tự trọng, khiến người ta trở nên khắc nghiệt, hung hăng, bốc đồng, huênh hoang, độc đoán, tự ti, không biết nhận lỗi .
Những dấu hiệu của sự trưởng thành nhân bản[9]
Biết mình :
Biết mình là nam để có sự tăng trưởng sự hài hoà và quân bình giữa nam tính mạnh mẽ và dịu dàng êm ả nơi mình : cứng rắn quá sẽ thành hung bạo, uỷ mỵ quá sẽ đánh mất sự uy hùng của phái mạnh .
Biết mình là người, để phát huy chất người nơi mình, giảm bớt những xung động và yên cầu của bản năng, và việc quy về mình cách thái quá [ 10 ]
Biết chỗ đứng của mình trong mái ấm gia đình và xã hội để có những cách ứng xử tương thích .
Biết mình là Kitô hữu, để luôn chết đi cho trần gian mà sống cho Thiên Chúa trong Đức Giêsu Kitô ( Rm 6, 3 – 11 ) .
Biết mình là chủng sinh để giữ tư cách là chứng nhân của Chúa giữa trần gian
Biết mình, thấy rõ mình với những ưu, khuyết điểm của mình và những tiềm năng của mình
Biết mình là nền tảng của sự trưởng thành. Điều quan trọng so với chủng sinh là họ phải có kinh nghiệm tay nghề về mình, biết mình là ai, nhất là so với những người xuất thân từ tiểu chủng viện. Qua một hai năm thao tác ở ngoài chủng viện, có sự giám sát và trong một tiến trình thông thường, chủng sinh hoàn toàn có thể biết rõ những yếu, điểm yếu kém của mình [ 11 ] .
Nếu khi bắt đầu học thần học mà chủng sinh vẫn chưa biết rõ mình là ai, họ sẽ có khuynh hướng củng cố mình bằng cách tự vệ. Lý do vì sao có quá nhiều sinh viên thần học thiếu trưởng thành là vì những sinh viên này không có khả năng biết mình thực sự là ai. Một trong những khó khăn phổ biến của các người này sau khi làm linh mục là họ tự đánh giá quá thấp về mình, và để bù lại, họ chỉ còn biết làm việc và làm việc[12].
Đòi hỏi tiên phong là biết rõ mình và biết sống cách thận trọng [ 13 ], không khi nào được không cẩn thận với việc biết mình. Đây là một yên cầu quan trọng so với mọi bậc cầu nguyện. Dù ta đã đạt đến bậc cầu nguyện cao siêu đến đâu đi nữa, thì ta cũng vẫn phải liên tục trở lại với việc biết mình này. Thánh Têrêsa Avila nhấn mạnh vấn đề, biết mình tội lỗi là bánh ăn với mọi món ăn khác, không có bánh này, ta sẽ không hề dùng bữa, nhưng cũng phải dùng cách điều độ. Vì thế, kiểm điểm đời sống và quá khứ để biết mình là một yên cầu quan trọng [ 14 ]. Biết mình tội lỗi và luôn đặt trước mắt ta những lầm lỗi của mình để ta khỏi thấy những lầm lỗi của người khác, coi mọi người khác tốt hơn ta, cũng là điều thiết yếu để nên tuyệt vời và hoàn hảo nhất, để đạt được một nhân đức chắc như đinh. Ta cần cầu xin cho được ơn này [ 15 ] .
Có tinh thần trách nhiệm và có khả năng chu toàn trách nhiệm[16]
Ngài trưởng thành chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về hành vi và hậu quả của những hành vi của mình, không lẩn tránh, không đổ lỗi cho người khác .
Họ biết tổ chức triển khai ngày sống cách vui mắt, phát minh sáng tạo và hiệu năng .
Họ không bị phụ thuộc ai, nhưng vẫn tôn trọng và có nghĩa vụ và trách nhiệm với mọi người .
Họ luôn chú ý tới những việc làm, thiên nhiên và môi trường, thực trạng của cộng đoàn và xã hội. Họ có năng lực chu toàn mọi trách nhiệm, và không ngại làm cả những việc không phải của mình vì quyền lợi chung và vui mừng được góp phần cho cộng đoàn và cho giáo hội. Vì thế họ rất có uy tín, và là người đáng đáng tin cậy .
trái lại, người thiếu trưởng thành là người không chú ý gì tới ai, sống rất hời hợt, được chăng hay chớ, nhiều lần không hề hoàn tất trách nhiệm của mình và vẫn không áy náy .
Làm chủ bản thân
Tôi là một người tự do, không lệ thuộc vào ai, nhưng tôi đã trở thành nô lệ của mọi người, hầu chinh phục thêm được nhiều người.20 Với người Do-thái, tôi đã trở nên Do-thái, để chinh phục người Do-thái. Với những ai sống theo Lề Luật, tôi đã trở nên người sống theo Lề Luật, dù không còn phải sống theo Lề Luật nữa, để chinh phục những người sống theo Lề Luật.21 Đối với những kẻ sống ngoài Lề Luật, tôi đã trở nên người sống ngoài Lề Luật, dù tôi không sống ngoài luật Thiên Chúa, nhưng sống trong luật Đức Ki-tô, để chinh phục những người sống ngoài Lề Luật.22 Tôi đã trở nên yếu với những người yếu, để chinh phục những người yếu. Tôi đã trở nên tất cả cho mọi người, để bằng mọi cách cứu được một số người (Rm 9, 19 – 22).
Vì Tin Mừng, tôi làm toàn bộ những điều đó, để cùng được thông chia phần phúc của Tin Mừng. Có người tin mình ăn được mọi thứ, có người vì yếu chỉ ăn rau. 3 Người ăn đừng có khinh kẻ không ăn, còn kẻ không ăn cũng đừng xét đoán người ăn, vì Thiên Chúa đã đảm nhiệm người ấy. Rm 14, 1 – 3
Đừng vì một thức ăn mà phá huỷ khu công trình Thiên Chúa. Đã hẳn, mọi thức ăn đều thanh sạch ; nhưng ăn mà gây cớ vấp ngã, thì là điều xấu. 21 Tốt nhất là đừng ăn thịt, uống rượu, và tránh những gì hoàn toàn có thể gây cớ cho đồng đội mình vấp ngã ( Rm 14, 20 – 21 ) .
Bổn phận của tất cả chúng ta, những người có đức tin vững mạnh, là phải nâng đỡ những người yếu ớt, không có đức tin vững mạnh, chứ không phải chiều theo sở trường thích nghi của mình. 2 Mỗi người tất cả chúng ta hãy chiều theo sở trường thích nghi kẻ khác, vì quyền lợi của họ, và để kiến thiết xây dựng. 3 Thật vậy, Đức Ki-tô đã không chiều theo sở trường thích nghi của mình ; trái lại, như có lời chép : Lời kẻ thoá mạ Ngài, này chính con hứng chịu. 4 Quả thế, mọi lời xưa đã chép trong Kinh Thánh, đều được chép để dạy dỗ tất cả chúng ta. Những lời ấy làm cho tất cả chúng ta nên kiên trì, và an ủi tất cả chúng ta, để nhờ đó tất cả chúng ta vững lòng trông cậy ( Rm 15, 1 – 4 ) .
Là người hiến mình cho Thiên Chúa, ta phải làm chủ bản thân [ 17 ]
Cần nói thì nói, không cần thì thôi, cần làm thì làm, không cần thì thôi, không ai ép ta được …
Thấy đúng thì làm, một mình cũng làm ; không sợ ai phê phán khi làm đúng thực sự .
Trưởng thành tình cảm: làm chủ tình cảm
Làm chủ tình cảm mái ấm gia đình : không để tình cảm mái ấm gia đình chi phối cách xấu đi tới đời sống mình
Làm chủ tình bạn
Làm chủ tình yêu đôi lứa
Làm chủ tình cảm vui, buồn ; yêu ghét
Để có được và nuôi dưỡng sự trưởng thành, ta cần [ 18 ] :
Có một lý trí sáng suốt, một ý chí can đảm và mạnh mẽ, một tình cảm quân bình và một đời sống tâm linh vững chãi .
Lý trí sáng suốt : Biết cái gì đúng, cái gì sai, cái gì tốt, cái gì xấu dựa trên Lời Chúa, giáo huấn của Hội thánh và những truyền thống lịch sử đạo đức và văn hóa truyền thống tương thích với Tin mừng
Biết phê phán mọi sự dưới ánh sáng Lời Chúa trong niềm tin xót thương và kiến thiết xây dựng. Đồng thời cũng biết tiếp đón những phê bình của người khác .
Thói quen học hỏi và tìm kiếm thực sự là lương thực bổ dưỡng quan trọng cho một lý trí sáng suốt .
Một ý chí can đảm và mạnh mẽ
Biết can đảm và mạnh mẽ làm điều tốt, tránh điều xấu bằng mọi giá .
Biết can đảm và mạnh mẽ đứng lên theo lời mời gọi của Chúa khi vấp ngã .
Luyện tập nhân đức, thực hành thực tế khổ chế là con đường bằng phẳng đưa tới một ý chí can đảm và mạnh mẽ .
Một tình cảm quân bình : ưu thích thực sự, sự tốt đẹp và xa lánh sự gian dối, xấu xa .
Một đức tin trưởng thành
Biết tiếp đón với lòng biết ơn tổng thể những gì Thiên Chúa nói qua Lời Ngài
Biết tiếp đón tổng thể mọi sự kể cả những thứ dưới mắt trần gian là xui rủi, tai ương với lòng biết ơn vì tin rằng Thiên Chúa là tình yêu, chỉ muốn điều tốt đẹp cho ta .
Biết dành thời hạn tham gia những bí tích, và tự mình có những giờ riêng tư với Chúa mà không bị bất kỳ áp lực đè nén nào .
Biết tạ ơn trong mọi thực trạng vì những thánh của Thiên Chúa không phí sức vào việc càm ràm, chửi rủa mà luôn hân hoan bước tiến trên con đường thánh giá [ 19 ] .
Người trưởng thành là người bộc lộ ân sủng nơi bản thân mình, thuận tiện hoà giải và tha thứ ; hân hoan trong những mối đối sánh tương quan ; chân thành, có nói có, không nói không, không thêm, không bớt ; có uy tín ; có nghĩa vụ và trách nhiệm so với bản thân và lời nói việc làm của mình ; linh động, thích nghi [ 20 ] .
(Còn tiếp)
— — — — — — — —
Lm. Đaminh Nguyễn Đức Thông, C.Ss.R
[1] X. Gaudete et Exsultate, số 5
[2] JOSEPH MALEGUE, Pierres noires. Les classes moyenenes du Salut, Paris, 1958.
[3] X. Gaudete et Exsultate, số 7
[4] X. Gaudete et Exsultate, 144
[5] THÉRÈSE HÀI ĐỒNG GIÊSU, Manuscript C, 29 v-30r.
[6] Văn phòng đào tạo, Rôma, Hướng Đến Diện Mạo Mới của Thừa sai Dòng Chúa Cứu Thế (2016), tr. 102.
[7] Ibid., 105.
[8] Văn phòng đào tạo, Rôma, Hướng Đến Diện Mạo Mới của Thừa sai Dòng Chúa Cứu Thế (2016), tr. 106 – 108
[9] Ibid., 112 – 114
[10] Ibid., 113.
[11] Quilongquilong S.J. Called to serve the Lord, A manual for Vocation assessment, Claretian 1992, 20; Văn phòng đào tạo, Rôma, Hướng Đến Diện Mạo Mới của Thừa sai Dòng Chúa Cứu Thế (2016), tr. 112.
[12] Ibid., 20
[13] Thánh nữ Têrêsa Chúa Giêsu, Tự Thuật, tr. 106
[14] Thánh nữ Têrêsa Chúa Giêsu, Tự Thuật, tr. 89
[15] Thánh nữ Têrêsa Chúa Giêsu, Tự Thuật, tr. 107.
[16] Văn phòng đào tạo Rôma, 2016, Hướng Đến Dung Mạo Mới Của Thừa Sai Dòng Chúa Cứu Thế, tr. 114.
[17] Văn phòng đào tạo, Rôma, Hướng Đến Diện Mạo Mới của Thừa sai Dòng Chúa Cứu Thế (2016), tr. 113.
[18] Nguyễn Đức Thông CSsR, Thần Học Luân Lý Căn Bản, nxb Đồng nai, 2019, tr. 129 – 130.
[19] Gaudetet et Exsulate, 72.
[20] Nguyễn Đức Thông CSsR, Thần Học Luân Lý Căn Bản, nxb Đồng nai, 2019, tr. 1129 – 130.
